NHLOKOMHAKA LEYI DYONDZIWAKA YA VU 35
RISIMU 121 Hi Fanele Hi Tikhoma
Ndlela Yo Hlula Ku Navela Ko Biha
“Mi nga pfumeleli xidyoho xi lawula mimiri ya n’wina leyi faka lerova mi yingisa ku navela ka yona.”—RHOM. 6:12.
LESWI HI NGA TA SWI DYONDZA
Hi ta dyondza hi leswi nga hi pfunaka hi nga heli matimba loko hi ri ni ku navela ko biha ni leswi nga hi pfunaka hi papalata ku endla xidyoho.
1. I yini leswi hinkwerhu hi lwisanaka na swona?
XANA u tshame u va ni ku navela lokukulu ko endla nchumu lowu Yehovha a nga wu laveki? Loko swi ri tano u nga heli matimba, a wu wexe. Bibele yi ri: “A mi si weriwa hi ndzingo lowu hambaneke ni lowu welaka vanhu van’wana.” (1 Kor. 10:13) Tsalwa leri ri swi kombisa kahle leswaku a hi wena wexe u lwisanaka ni ku navela ko biha. Hi ku pfuniwa hi Yehovha, u nga swi kota ku hlula ku navela kun’wana ni kun’wana ko biha.
2. I ku navela kwihi ko biha loku Vakreste van’wana ni swichudeni swa Bibele va lwisanaka na kona? (Nakambe vona swifaniso.)
2 Bibele yi ri: “Un’wana ni un’wana u ringiwa hi ku kokiwa ni ku wongiwa hi leswi a swi navelaka.” (Yak. 1:14) Hi ringiwa hi swilo swo hambana. Hi xikombiso, Vakreste van’wana va nga ha ringeka ku tikhoma ku biha hi swa masangu ni munhu wa rimbewu leri hambaneke kumbe leri fanaka. Kasi van’wana lava tshikeke ku hlalela phonografi (ku nga swifaniso, tivhidiyo, leswi hlayiwaka, leswi yingiseriwaka kumbe nchumu wihi ni wihi lowu pfuxaka ku navela timhaka ta masangu) va nga ha ringeka ku tlhela va yi hlalela. Swi tano ni hi vo tala lava tshikeke ku tirhisa tidraksi kumbe ku nwa byala ku tlula mpimo. Loku ko va ku navela kun’wana loku Vakreste van’wana ni swichudeni swa Bibele swi lwisanaka na kona. Mikarhi yin’wana na hina hi tshame hi titwa hi ndlela leyi muapostola Pawulo a tshameke a titwa hayona loko a ku: “Loko ndzi lava ku endla swilo leswinene, leswo biha swi kona eka mina.”—Rhom. 7:21.
Hi nga langutana ni ndzingo nkarhi wun’wana ni wun’wana swi nga ri na mhaka leswaku hi le kwihi (Vona ndzimana 2)c
3. Xana ku navela ko biha loku tshamelaka ku vuya ku nga endla munhu a titwa njhani?
3 Loko u tshamela ku lwisana ni ku navela ko biha loku tshamelaka ku vuya, u nga ha titwa u nga ri na matimba lerova u tibyela leswaku a wu nge swi koti ku ku hlula. U nga ha tlhela u heleriwa hi ntshembo hileswi u vonaka onge Yehovha a nge ku rivaleli hikwalaho ka leswi u nga ni ku navela koloko ko biha. U nga tiyiseka leswaku sweswo a hi ntiyiso. Nhlokomhaka leyi, yi ta hlamula swivutiso swimbirhi leswi nga ta hi pfuna hi vona leswaku hikwalahokayini hi vula tano. Xo sungula, i mani loyi a lavaka hi titwa hi ndlela leyi? Xa vumbirhi, u nga ku hlula njhani ku navela ku endla swilo swo biha?
NDLELA LEYI “LOWO HOMBOLOKA” A LAVAKA HI TITWA HAYONA
4. (a) Hikwalahokayini Sathana a lava hi vona onge a hi nge swi koti ku hlula ku navela ko biha? (b) Hikwalahokayini hi tshemba leswaku hi ta ku hlula ku navela ko biha?
4 Loko hi ringiwa, Sathana u lava hi titwa onge a hi nge swi koti ku hlula ndzingo hileswi hi nga riki na matimba. Nakambe Yesu u swi veke erivaleni leswaku Sathana u ta hi ringa, hi yona mhaka loko a dyondzisa valandzeri vakwe ku khongela u te: “U nga hi tshiki hi nghena endzingweni, u hi sirhelela eka lowo homboloka.” (Mat. 6:13) Sathana u vula leswaku vanhu a va nge n’wi yingisi Yehovha loko va ringiwa. (Yobo 2:4, 5) Hikwalahokayini a ehleketa tano? Hikuva yena u ringiwe hi ku navela ka yena n’wini naswona a a nga tiyimiselanga ku tshama a tshembekile eka Yehovha. A swi kanakanisi leswaku Sathana u tshemba leswaku ku fana na yena, na hina hi ta fularhela Yehovha loko hi ringiwa. Phela Sathana a a ehleketa leswaku hambi ku ri N’wana wa Xikwembu loyi a hetisekile a a ta ringeka ku endla swo biha. (Mat. 4:8, 9) Kambe ehleketa hi leswi: Xana a swi koteki ku lwisana ni ku navela ku endla swilo swo biha? Swa koteka! Hi pfumelelana na muapostola Pawulo loyi a tsakele a ku: “Eka hinkwaswo ndzi ni matimba hikwalaho ka loyi a ndzi nyikaka matimba.”—Filp. 4:13.
5. Hi swi tiva njhani leswaku Yehovha wa tshemba ku hi ta swi kota ku lwisana ni ku navela ko biha?
5 Ku hambana na Sathana, Yehovha wa tshemba leswaku hi ta swi kota ku hlula ku navela ko biha. Hi swi tiva njhani sweswo? Hikuva Yehovha u profete leswaku ntshungu lowukulu wa vanhu vo tshembeka wu ta pona nhlomulo lowukulu. Ehleketa hi leswi sweswo swi vulaka swona. Yehovha loyi a nga hembiki u vula leswaku ntshungu lowukulu wa vanhu vo tshembeka ku nga ri vanhu vatsongo, wu ta nghena emisaveni leyintshwa wu ‘hlantswe swiambalo swa wona swo leha wu swi endla swo basa hi ngati ya Xinyimpfana’ leswi vulaka leswaku Yehovha u wu teka wu tengile. (Nhlav. 7:9, 13, 14) Swi le rivaleni ku Yehovha wa tshemba leswaku hi ta swi kota ku lwisana ni ku navela ko biha.
6-7. Hikwalahokayini Sathana a lava hi tshemba leswaku a hi nge swi koti ku hlula ku navela ko biha?
6 Sathana u lava hi tshemba leswaku Yehovha a nge hi amukeli hileswi hi nga ni ku navela ko biha. Hikwalahokayini a lava hi titwa hi ndlela yoleyo? Hileswi yena a nga ha riki na ntshembo hikuva wa swi tiva leswaku Yehovha u ta n’wi lovisela makumu. (Gen. 3:15; Nhlav. 20:10) A swi kanakanisi leswaku Sathana u kwatile hileswi hina hi nga ni ntshembo wo hanya hilaha ku nga heriki, ku nga ntshembo lowu yena a nga riki na wona. Entiyisweni, Bibele yi hi tiyisekisa leswaku Yehovha u lava ku hi pfuna ku nga ri ku hi avanyisa. A nga “naveli leswaku ku lova ni un’we, u lava leswaku vanhu hinkwavo va hundzuka.”—2 Pet. 3:9.
7 Loko hi tshemba leswaku a hi nge swi koti ku lwisana ni ku navela ko biha, hi va hi ehleketa hi ndlela leyi Sathana a lavaka hi ehleketa hayona. Ku twisisa sweswo swi ta hi pfuna hi kota ku yima hi tiyile hi lwisana na yena.—1 Pet. 5:8, 9.
NDLELA LEYI XIDYOHO XI NGA ENDLAKA HI TITWA HAYONA
8. Handle ka swiendlo swo biha, xana xidyoho xi katsa yini? (Pisalema 51:5) (Nakambe vona “Nhlamuselo Ya Xiga.”)
8 Handle ka Sathana, i yini xin’wana lexi nga hi endlaka hi titwa hi hele matimba naswona hi heleriwa hi ntshembo loko hi ri karhi hi lwisana ni ku navela ko biha? I xidyoho lexi hi xi kumeke eka vatswari va hina vo sungula.a—Yobo 14:4; hlaya Pisalema 51:5.
9-10. (a) Xana xidyoho xi endle Adamu na Evha va titwa njhani? (Nakambe vona xifaniso.) (b) Xidyoho xi hi endla hi titwa njhani?
9 Ehleketa hi ndlela leyi xidyoho xi endleke Adamu na Evha va titwa hayona. Endzhaku ka loko va dyohile, va ringete ku tumbelela Yehovha ni ku fihla mimiri ya vona hileswi a va nga ambalanga. Loko buku ya Insight on the Scriptures yi vulavula hi mhaka leyi yi ri: “Xidyoho xi va endle va titwa va ri ni nandzu, va karhatekile, va nga ha titshembi ni ku tlhela va nyuma.” A swi nga ha ta koteka leswaku Adamu na Evha va tlhela va va ni vuxaka na Yehovha. Swi nga ri na mhaka leswaku va endla yini, mikarhi hinkwayo a va titwa nandzu ni ku tlhela va karhateka hileswi se a va ri vadyohi.
10 I ntiyiso leswaku a hi le ka xiyimo lexi Adamu na Evha a va ri eka xona hi ku kongoma. Nkutsulo lowu nga tirheki eka vona, wa hi basisa eka xidyoho ni ku tlhela wu hi endla hi va ni ripfalo leri baseke. (1 Kor. 6:11) Nilokoswiritano, hi velekiwe hi ri ni xidyoho. Hi yona mhaka a swi hlamarisi leswi hi titwaka nandzu, hi karhatekaka, hi nga titshembi ni ku nyuma loko hi endle xidyoho. Entiyisweni, Bibele yi vula leswaku xidyoho xi ya emahlweni xi tikisela vanhu vutomi. Naswona xi endle tano “hambi ku ri eka lava nga dyohangiki hi ndlela leyi Adamu a nga dyoha ha yona.” (Rhom. 5:14) Hambileswi sweswo swi nga hi hetaka matimba, a hi fanelanga hi wa mapa ni ku heleriwa hi ntshembo. Hi nga swi kota ku tshika ku titwa hi ndlela yoleyo, leyi nga riki yinene. Njhani?
Xidyoho xi endle Adamu na Evha va titwa nandzu, va karhateka, va nga titshembi ni ku nyuma (Vona ndzimana 9)
11. I yini leswi hi kotaka ku swi endla hambiloko hi titwa hi nga ri na matimba yo hlula ku navela ko biha? (Varhoma 6:12)
11 Loko hi titwa hi hele matimba lerova hi vona onge a hi nge swi koti ku hlula ku navela ko biha, ku va ku ri xidyoho lexi hi velekiweke na xona lexi endlaka hi titwa tano kambe a hi fanelanga hi xi pfumelela. Hikwalahokayini? Hikuva Bibele yi hi dyondzisa leswaku a hi fanelanga hi pfumelela xidyoho xi ya emahlweni xi hi “lawula.” (Hlaya Varhoma 6:12.) Leswi swi vula leswaku hi nga swi kota ku hlawula ku nga swi endli swilo swo biha. (Gal. 5:16) Yehovha wa tiyiseka leswaku hi nga swi kota ku hlula ndzingo hikuva loko swi nga ri tano, a a nga ta langutela leswaku hi wu hlula. (Det. 30:11-14; Rhom. 6:6; 1 Tes. 4:3) Swi le rivaleni leswaku hi nga swi kota ku hlula ku navela ko biha.
12. Hi fanele hi endla yini loko hi titwa hi nga ri na ntshembo naswona hikwalahokayini?
12 Hilaha ku fanaka, loko hi ehleketa leswaku a ha ha ri na ntshembo lerova hi vona onge Yehovha a nge hi amukeli hikwalaho ka leswi hi nga na ku navela ko biha, ku va ku ri xidyoho lexi hi velekiweke na xona lexi endlaka hi titwa tano kambe a hi fanelanga hi xi pfumelela. Hikwalahokayini? Hikuva Bibele yi dyondzisa leswaku Yehovha wa swi twisisa ku hi velekiwe na xidyoho. (Ps. 103:13, 14) U tiva “swilo hinkwaswo” hi hina ku katsa ni ndlela leyi xidyoho xi hi kucetelaka hayona. (1 Yoh. 3:19, 20) Loko hi nga pfumeli ku hluriwa hi ku navela ko biha, hi ta tshama hi ri lava baseke eka Yehovha. Hikwalahokayini hi tiyiseka hi sweswo?
13-14. Xana loko hi ri ni ku navela ko biha swi vula leswaku ku hi hlurile? Hlamusela.
13 Bibele yi hlamusela ku hambana exikarhi ka ku endla swilo swo biha (ku nga nchumu lowu hi nga kotaka ku wu lawula) ni ku navela ku endla swilo swo biha (ku nga leswi ngo titela). Hi xikombiso, van’wana exikarhi ka Vakreste vo sungula eKorinto a va endla timhaka ta masangu ni vanhu va rimbewu leri fanaka. Pawulo u tsale a ku: “Hi leswi van’wana va n’wina a mi ri swona.” Xana leswi swi vula leswaku a va ha tlhelanga va va ni ku navela koloko? A swi nge twali ku ehleketa leswaku a va ha vanga na kona hikuva mukhuva wolowo se a wu dzime timitsu etimbilwini ta vona. Kambe Vakreste lava a va nga endli leswi a va swi navela ni ku tlhela va tikhoma, Yehovha a a va amukela. A va teka va “hlantswiwile [va] basa.” (1 Kor. 6:9-11) Swi nga va tano ni le ka wena.
14 Swi nga ri na mhaka leswaku u lwisana ni ku navela kwihi ko biha, u nga swi kota ku ku hlula. Hambiloko u nga swi koti ku endla leswaku ku navela ko biha ku nga ti emiehleketweni ya wena, u nga swi kota ku tikhoma ni ku nga endli “leswi rhandziwaka hi nyama ni miehleketo ya [wena].” (Efe. 2:3) Kutani i yini leswi nga ku pfunaka u hlula ku navela ko biha?
NDLELA YO HLULA XIDYOHO
15. Hikwalahokayini hi fanele hi nga tiyimeleli loko hi lava ku hlula ku navela ko biha?
15 Leswaku u hlula ku navela ko biha, u fanele u pfumela leswaku u ni ku tsana ko karhi. Papalata ku tixisa hi “miehleketo ya mavunwa.” (Yak. 1:22) U nga tiyimeleli hi ku vula u ku, ‘Ku ni lava nwaka ku ndzi tlula,’ kumbe hi ku sola van’wana u ku, ‘A ndzi nga ta hlalela phonografi loko nsati wa mina o ndzi rhandza swinene,’ hikuva loko u tiyimelela swi ta ku olovela leswaku u endla swilo swo biha. Hikwalaho, u nga tiyimeleli hambi ni le mbilwini ya wena. Yimela timhaka ta wena.—Gal. 6:7.
16. I yini leswi nga ku pfunaka u tiyimisela ku endla leswinene?
16 Ku engetela eka ku pfumela leswaku u ni ku tsana ko karhi, swi ta lava u tirha hi matimba leswaku ku tsana koloko ku nga ku endlisi xidyoho. (1 Kor. 9:26, 27; 1 Tes. 4:4; 1 Pet. 1:15, 16) Tiva leswaku hi rini laha u ringekaka hi ku olova ni leswi talaka ku ku ringa. Ku nga ha va muxaka wo karhi wa ndzingo kumbe nkarhi wo karhi esikwini laha u ringekaka hi ku olova. Hi xikombiso, xana u tala ku ringeka loko u karhele kumbe loko se ku ri vusiku? Leswaku u nga jumiwi hi ndzingo, lunghiselela leswi u nga ta swi endla loko wu fika. Nkarhi wa kahle wa ku tilunghiselela hiloko ndzingo wu nga si fika.—Swiv. 22:3.
17. Hi dyondza yini eka Yosefa? (Genesa 39:7-9) (Nakambe vona swifaniso.)
17 Ehleketa leswi Yosefa a swi endleke loko nsati wa Potifaro a ringeta ku n’wi ringa leswaku a etlela na yena. U hatle a ala hi nkarhi wolowo. (Hlaya Genesa 39:7-9.) Xana sweswo swi hi byela yini? Yosefa se a xi teke khale xiboho xa ku endla leswinene emahlweni ko va nsati wa Potifaro a n’wi ringa leswaku a etlela na yena. Hilaha ku fanaka, na wena tiyimisele ku endla leswinene u nga si va endzingweni. Hi ndlela yoleyo, loko ndzingo wu fika swi ta ku olovela ku endla leswinene.
Ku fana na Yosefa, hatla u bakanya ndzingo! (Vona ndzimana 17)
“TSHAMANI MI RI KARHI MI TIKAMBELA”
18. U nga ku hlula njhani ku navela ko biha? (2 Vakorinto 13:5)
18 Leswaku u hlula ku navela ko biha, swi ta lava leswaku u ‘tshama u ri karhi u tikambela’ ku vona leswaku u swi endla njhani swilo. (Hlaya 2 Vakorinto 13:5.) Nkarhi na karhi, kambisisa ndlela leyi u endlaka swilo ni ku ehleketa hayona ivi u antswisa loko swi fanerile. Hi xikombiso, tivutise leswi hambiloko ndzingo wu nga ku phasanga: ‘Swi ndzi tekele nkarhi wo tanihi kwihi ku ala?’ Loko u xiya leswaku swi ku tekele nkarhi wo ku leha, u nga heli matimba. Ku ri na sweswo, endla swo karhi leswaku u antswisa enkarhini lowu taka. Tivutise swivutiso swo fana na leswi: ‘Loko ndzi tela hi miehleketo yo biha, xana ndzi hatla ndzi yi bakanya? Xana vuhungasi lebyi ndzi byi hlawulaka byi endla swi ndzi tikela ku papalata ndzingo? Xana loko ku humelela swifaniso swa phonografi ndzi hatla ndzi swi pfala? Xana ndza swi twisisa leswaku hikwalahokayini milawu ya Yehovha mikarhi hinkwayo yi ri yinene hambiloko swi lava leswaku ndzi tikhoma?’—Ps. 101:3.
19. Xana swiboho leswitsongo leswi nga riki swa vutlhari swi nga endla swi hi tikela ku lwisana ni ku navela ko biha hi ndlela yihi?
19 Papalata ku sasa swiendlo swo biha. Bibele yi ri: “Mbilu yi kanganyisa ngopfu ku tlula swilo hinkwaswo naswona yi ni khombo.” (Yer. 17:9) Yesu u vule leswaku “embilwini ku huma ku anakanya ko homboloka.” (Mat. 15:19) Hi xikombiso, munhu loyi a tshikeke ku hlalela phonografi hi ku famba ka nkarhi a nga ha vona swi nga ri na “khombo” ku hlalela swifaniso leswi pfuxaka ku navela timhaka ta masangu ntsena hi leswi vanhu va kona va nga byambulangiki. Kumbexana a nga tibyela leswi, ‘A swi bihangi ku ehleketa hi swilo swo tano ntsena loko ndzi nga swi endli.’ Hi ndlela yoleyo, mbilu ya munhu yoloye leyi n’wi kanganyisaka yi ‘kunguhata ku endla xidyoho.’ (Rhom. 13:14) U nga swi papalata njhani ku endla sweswo? Papalata ku endla swiboho leswitsongo leswi nga riki swinene, leswi nga ta ku endlisa swiboho leswikulu leswi nga ni khombo ivi u endla xidyoho.b Nakambe papalata ‘mianakanyo yo biha’ leyi nga ta ku endla u yimelela swiendlo swo biha.
20. Hi langutele vumundzuku bya njhani naswona hi wihi mpfuno lowu hi wu kumaka sweswi?
20 Hilaha hi dyondzeke hakona, hi nga swi kota ku hlula ndzingo hi ku pfuniwa hi Yehovha. Nakambe hi na ntshembo wo hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyintshwa hikwalaho ka tintswalo takwe. Ku engetela kwalaho, hi ta tsaka hi ku gandzela Yehovha handle ko vilela hi ku lwisana ni ku navela ko biha! Loko ha ha rindzele nkarhi wolowo, ha tiyiseka leswaku hi na wona matimba ni ntshembo wa leswaku hi ta ku hlula ku navela ko biha. Hi ku pfuniwa hi Yehovha, hi nga yi hlula nyimpi leyi!
RISIMU 122 Tserhamani, Mi Nga Tsekatsekisiwi!
a NHLAMUSELO YA XIGA: EBibeleni, rito “xidyoho” ri tala ku tirhisiwa ku vula xiendlo xo tanihi ku yiva, vuoswi kumbe ku dlaya. (Eks. 20:13-15; 1 Kor. 6:18) Hambiswiritano, eka matsalwa man’wana rito “xidyoho” ri vula lexi hi tswariweke na xona hambiloko hi nga endlanga xidyoho.
b Xiya leswaku jaha leri ku vulavuriwaka ha rona eka Swivuriso 7:7-23 ri rhange hi ku endla swiboho leswitsongo leswi nga riki swa vutlhari ri nga si endla swiboho leswikulu leswi nga riki swinene swa ku tikhoma ku biha hi swa masangu.
c NHLAMUSELO YA XIFANISO: Eximatsini: Makwerhu la ha riki muntshwa u le rhesiturente naswona u langute vavanuna vambirhi lava rhandzanaka va ri karhi va bula va khomane hi mavoko. Exineneni: Makwerhu wa xisati u vona vanhu vambirhi va ri karhi va dzaha.