Ndlela Leyinene Yo Tirhisa Foni

Ndlela leyi u tirhisaka foni ha yona yi nga tiyisa vukati bya wena kumbe yi byi onha. Xana foni yi byi khumba njhani vukati bya wena?

• Leswi u faneleke u swi tiva

• Leswi u nga swi endlaka

• Leswi vatekani va swi vulaka

• Leswi mi nga bulaka hi swona

Leswi u faneleke u swi tiva

• Vukati byi nga tsakisa loko u yi tirhisa kahle foni. Hi xikombiso, vatekani van’wana va burisana hi yona loko va nga ri swin’we.

  

  “Ku tsalela nkataku meseji lowu nge ‘ndza ku rhandza’ kumbe ‘ndzi ehleketa hi wena’ swi nga endla leswaku mi ya mi rhandzana ngopfu.”—Jonathan.

• Matirhiselo yo biha ya foni ma nga endla vukati byi nga tsakisi. Hi xikombiso, vanhu van’wana va heta nkarhi wo tala va ri eka tifoni kumbe ti-tablet naswona sweswo swi va dyela nkarhi lowu a va ta wu heta va ri ni varingani va vona.

  “Ndza tiyiseka leswaku mikarhi yin’wana nuna wa mina a a ta tsakela ku vulavula na mina loko a ndzi nga ri ku tirhiseni ka foni.”—Julissa.

• Van’wana va vula leswaku va nga va ni mabulo lamanene ni vanghana va vona va vukati hi hala tlhelo va ri karhi va tirhisa tifoni ta vona. Sherry Turkle mutivi wa ntshamisano u tshemba leswaku leswi a swi koteki. Hambiloko vanhu va ehleketa leswaku ku endla swilo swo tala hi nkarhi wun’we i swinene, kahlekahle a swi kahle. U vula leswaku loko hi ringeta ku endla swilo swo tala hi nkarhi wun’we, a hi nge swi endli kahle.”a

  “Swa tsakisa loko ndzi dya mabulo ni nuna wa mina, loko a nga ri ku endleni swilo swo tala hi nkarhi wun’we. Loko a endla swilo swo tala hi nkarhi wun’we swi ndzi endla ndzi titwa onge a nga na mhaka na mina kumbe a ndzi kona kwalaho.”—Sarah.

Ntiyiso wa mhaka: Ndlela leyi u yi tirhisaka ha yona foni yi nga pfuna kumbe yi onha vukati bya wena.

Leswi u nga swi endlaka

Rhangisa swilo swa nkoka. Bibele yi ri: “Tiva swilo leswi nga swa nkoka swinene.” (Vafilipiya 1:10) Tivutise, ‘Xana mina ni nkatanga hi heta nkarhi eka tifoni ta hina ku nga nkarhi lowu a hi fanele hi wu heta hi ri swin’we?’

“Swi twisa ku vava ku vona nuna ni nsati va ri karhi va honolele tifoni ta vona va ri eku dyeni erhesicurenti. A hi swi lavi ku va mahlonga ya tifoni lerova hi rivala leswi nga swa nkoka swinene, ku nga vuxaka lebyi hi nga na byona.”—Matthew.

Tivekele swipimelo. Bibele yi ri: “Tshamani mi ri karhi mi languta leswaku ndlela leyi mi fambaka ha yona a yi fani ni ya vanhu lava nga tlharihangiki kambe yi fana ni ya vanhu vo tlhariha, mi wu tirhisa kahle nkarhi wa n’wina.” (Vaefesa 5:15, 16) Tivutise, ‘Xana ndzi nga tivekela nkarhi wo hlaya ni ku hlamula timeseji leti nga jahangiki ematshan’weni yo ti hlamula hinkwato loko ti nghena?’

“Ndzi vone swi pfuna ku veka foni ya mina eka silent mode kutani ndzi hlamula marungula hi nkarhi lowu faneleke. A swi talanga leswaku riqingho leri nghenaka, meseji kumbe imeyili swi va swa xihatla lerova swi lava ku hlamuriwa hi nkarhi wolowo.”—Jonathan.

Loko swi koteka, u nga endli swilo swa ntirho loko u nga ri entirhweni. Bibele yi ri: “Xilo xin’wana ni xin’wana xi ni nkarhi wa xona.” (Eklesiasta 3:1) Tivutise swivutiso leswi: ‘Xana ndzi pfumelela ntirho wa mina wu kavanyeta vutomi bya ndyangu wa mina hileswi ndzi tirhisaka foni loko ndzi ri ekaya ku endla swilo swa ntirho? Loko swi ri tano, xana leswi swi byi khumba njhani vukati bya mina? Xana nkatanga a nga xi hlamula njhani xivutiso lexi?’

“Thekinoloji yi endla hi kota ku tirha nkarhi wun’wana ni wun’wana. A ndzi fanele ndzi kulula ndzi n’watseka leswaku ndzi papalata ku tshamela ku kamba foni ya mina ni ku endla swilo swa ntirho loko ndzi ri ni nsati wa mina.”—Matthew.

Bula ni nkataku hi ndlela yo tirhisa foni. Bibele yi ri: “Un’wana ni un’wana a a endle leswi pfunaka ni van’wana, ku nga ri leswi pfunaka yena ntsena.” (1 Vakorinto 10:24) Bula ni nkataku hi ndlela leyi mi nga yi tirhisaka ha yona foni ni ku cinca loku mi faneleke mi ku endla loko swi fanela. Leswaku mi sungula mi nga tirhisa xiyenge lexi nge, leswi mi nga bulaka hi swona lexi nga eka nhlokomhaka leyi.

“Mina ni nuna wa mina a hi fihlelani nchumu naswona ha byelana loko un’wana a tirhisa foni kumbe tablet ngopfu. Hinkwerhu ha swi vona leswaku leswi swi nga vanga xiphiqo naswona loko un’wana eka hina a vula swo karhi hi swi tekela enhlokweni.”—Danielle.

Ntiyiso wa mhaka: Tiyiseka leswaku u tirhisa foni ku yi ku olovisela vutomi naswona u nga yi pfumeleli yi ku lawula.