hi ku helela. Rifu a ku ri ku hundzela eka vutomi byin’wana.”—The Religion of Babylonia and Assyria (Boston, 1898), M. Jastrow, Jr., tl. 556.

Nakambe vona matluka 224-6, ehansi ka xihloko lexi nge “Rifu.”

Mpfuko-wa-vafi

Nhlamuselo: Rito leri nge A·naʹsta·sis, i rito ra Xigriki leri hundzuluxeriwaka va ku “mpfuko-wa-vafi,” hi ku kongoma ri vula “ku tlhela u yima” naswona ri kombetela eka ku pfuka eku feni. Xiga lexi hi ku helela xi nge “ku pfuxiwa (eku feni) ka vafi” xi tirhisiwa hi ku phindha-phindha eMatsalweni. (Mt. 22:31; Mint. 4:2; 1 Kor. 15:12) Hi Xiheveru hi leri nge techi·yathʹ ham·me·thimʹ, leri vulaka “ku pfuxeleriwa ka vafi.” (Mt. 22:23, nhlamuselo ya le hansi, NW, nkandziyiso wa Tinhlamuselo) Mpfuko-wa-vafi wu katsa ku pfuxetiwa ka ndlela leyi munhu a a hanya ha yona, leyi Xikwembu xi yi hlayiseke emianakanyweni ya xona. Hi ku ya hi leswi Xikwembu xi swi rhandzisaka xiswona eka munhu yoloye, munhu yoloye u pfuxiwa a ri munhu kumbe a ri miri wa moya kambe a ha ri ni xivumbeko xa yena lexo sungula, a ri ni vumunhu lebyi fanaka ni miehleketo leyi a a ri na yona loko a fa. Lunghiselelo ra ku pfuxiwa ka vafi i xikombiso lexi hlamarisaka xa tintswalo ta Yehovha leti nga hi fanelangiki; ri kombisa vutlharhi ni matimba yakwe naswona hi yona ndlela leyi xikongomelo xa yena xo sungula malunghana ni misava xi nga ta hetisisiwa ha yona.

Xana mpfuko-wa-vafi i ku hlanganisiwa ka moya-xiviri lowu nga riki nyama ni miri wa nyama?

Ina, leswaku leswi swi koteka, vanhu va fanele va va ni mimoya-xiviri leyi nga riki nyama leyi nga hambanaka ni miri wa nyama. Bibele a yi yi dyondzisi mhaka yo tano. Vonelo leri ri tekiwe eka filosofi ya Magriki. Dyondzo ya Bibele leyi khumbaka moya-xiviri yi hlamuseriwe eka matluka 163-6. Leswaku u kuma vumbhoni malunghana ni dyondzo ya Vujagana leyi khumbaka moya-xiviri lowu nga riki wa nyama ni ku nga fi ka moya-xiviri, vona matluka 167-8.

Xana Yesu u pfuxiwe hi miri wa nyama, naswona xana u ni miri wo tano etilweni sweswi?

1 Pet. 3:18: “Kriste na yena ú fele swidyoho kan’we, a fela n’wina; yena munhu lowo lulama ú fele lava nga lulamangiki, leswaku a ta mi fikisa eka Xikwembu; ú dlayiwile hi tlhelo ra miri, kambe ú endliwile la hanyaka hi tlhelo ra moya [“hi Moya,” KJ; “emoyeni,” RS, NE, Dy, JB].” (Loko a pfuxiwa eku feni, Yesu u pfuxiwe a ri ni miri wa moya. Etsalweni ra Xigriki marito lama nge “miri” na “moya” ma tsariwa tanihi lama hambanaka, naswona hinkwawo ma tsariwa hi mongo wun’we; kutani loko muhundzuluxeri a tirhisa nhlamuselo leyi nge “hi moya” u fanele a tlhela a ku “hi miri,” kumbe loko a tirhisa “emirini” u fanele a tlhela a ku “emoyeni.”)

Mint. 10:40, 41: “Xikwembu xi n’wi pfuxile [Yesu Kreste] eku feni hi siku ra vunharhu, kutani xi n’wi kombile, ku nga ri ka tiko hinkwaro, kambe eka timbhoni leti Xikwembu xi ti hlawuleke ka ha ri ku sunguleni.” (Ha yini van’wana na vona va nga n’wi vonanga? Hikuva a ri xivumbiwa xa moya, naswona hi laha tintsumi ti endleke ha kona eku sunguleni, u ambale miri wa nyama leswaku a vonaka, u swi endle emahlweni ka vadyondzisiwa vakwe ntsena.)

1 Kor. 15:45: “Hikokwalaho ku tsariwile, va ku: ‘Munhu lowo rhanga Adamu, ú endliwile xivumbiwa lexi hanyaka.’ Kambe Adamu lowo hetelela [Yesu Kreste loyi a a hetisekile ku fana na Adamu loko a vumbiwa] ú endliwile moya lowu hanyisaka.”

Xana Luka 24:36-39 yi vula yini malunghana ni miri lowu Yesu a pfuxiweke a ri na wona?

Lk. 24:36-39: “Va ku va ha vulavula [vadyondzisiwa], Yesu a yima exikarhi ka vona, yena hi xiviri, kutani a ku ka vona: ‘Ku rhula a ku ve na n’wina!’ Va khomiwa hi ku chava lokukulu, va ehleketa leswaku va vona xipuku. A ku ka vona: ‘Xana mi chavisiwa ha yini, hikwalaho ka yini mi ri ni ku kanakana etimbilwini ta n’wina ke? Vonani swandla swa mina ni milenge ya mina! Hi mina hi xiviri xa mina. Ndzi khomeni mi ndzi ringetela. Xipuku a xi na nyama ni marhambu, kasi mina ndzi na swona, hilaha mi swi vonaka hakona.’”

Vanhu a va nge swi koti ku vona mimoya, kutani vadyondzisiwa a va ehleketa leswaku va vona xipuku kumbe xivono. (Ringanisa Marka 6:49, 50.) Yesu u va tiyisekisile leswaku a a nga ri xipuku; a va wu vona miri wa yena wa nyama naswona a va kota ku n’wi khumba, va twa marhambu; u tlhele a dya va n’wi langutile. Hi laha ku fanaka, enkarhini lowu hundzeke, tintsumi ti ambale mimiri ya nyama leswaku ti ta voniwa hi vanhu; ti dyile, naswona tin’wana ti nghenele vukati ti tlhela ti va ni vana. (Gen. 6:4; 19:1-3) Endzhaku ka ku pfuxiwa kakwe, Yesu a nga humelelanga hi miri wa nyama lowu fanaka minkarhi hinkwayo (kumbexana leswaku a dzikisa emianakanyweni ya vona mhaka ya leswaku a a ri moya), xisweswo hambi va ri vanghana va yena lavakulu a va hatlanga va n’wi xiya. (Yoh. 20:14, 15; 21:4-7) Hambi swi ri tano, hi ku humelela ka yena eka vona hi ku phindha-phindha hi miri wa nyama ivi a vula ni ku endla swilo leswi a va swi fanisa ni swa Yesu loyi va n’wi tivaka, u tiyise ripfumelo ra vona emhakeni ya leswaku hakunene u pfuxiwile eku feni.

Kahle-kahle loko vadyondzisiwa a va vone Yesu hi miri lowu a nga na wona sweswi etilweni, Pawulo a a ta va a nga kombetelanga eka Kreste la kwetsimisiweke tanihi loyi a “tekelele[ke] leswi Xikwembu xi nga swona hi xiviri xa xona,” hikuva Xikwembu i Moya naswona a xi si tshama xi va enyameni.—Hev. 1:3; ringanisa 1 Timotiya 6:16.

Loko hi hlaya swiviko swa ku vonakala ka Yesu endzhaku ka ku pfuka kakwe, ha pfuneka leswaku hi swi twisisa hi laha swi faneleke ha kona loko hi tsundzuka 1 Petro 3:18 na 1 Vakorinto 15:45, leti tshahiweke eka matluka 168-9.

Nakambe vona matluka 435-6, ehansi ka “Yesu Kreste.”

I vamani lava nga ta pfuxeriwa ku ya hanya na Kreste etilweni, naswona va ta ya endla yini kwale?

Lk. 12:32: “Mi nga chavi n’wina va ntlhambinyana, hikuva Tata wa n’wina ú tsakele ku mi nyika Mfumo.” (Xiitaliki i xerhu.) (Lava a va katsi hinkwavo lava kombiseke ripfumelo; nhlayo leyi yi pimiwile. Va ni xikongomelo xo ya etilweni.)

Nhlav. 20:4, 6: “Ndzi vona swiluvelo; lava tshameke ehenhla ka swona, va nyikiwa matimba ya ku avanyisa. . . . Munhu loyi a vonaka ku pfuka eku feni loku ko rhanga, ú katekile, naswona ú hlawulekile. Rifu ra vumbirhi a ri na matimba ehenhla ka vanhu lavo tano, kambe va ta va vaprista va Xikwembu ni va Kriste, kutani va ta fuma swin’we na Kriste malembe ya 1 000.”

Nakambe vona matluka 277-83, ehansi ka xihloko lexi nge “Tilo.”

Xana lava pfuxeriwaka evuton’wini bya le tilweni eku heteleleni va ta va ni mimiri ya nyama leyi kwetsimisiweke kwale?

Flp. 3:20, 21: “Hosi Yesu Kriste. Ú ta hundzula miri wa hina lowu solekaka, a wu endla lowu fanaka ni miri wa yena lowo kwetsima, hi matimba lawa ha wona a kotaka ku veka hinkwaswo