1-3. I yini leswi endlaka leswaku rifu ra Yesu ri nga fani ni man’wana?

A KU ri siku ra ximun’wana, eka malembe ya kwalomu ka 2 000 lama hundzeke, loko wanuna un’wana la nga riki na nandzu, a tengisiwa, a tlhela a khomiwa hikwalaho ka nandzu lowu a nga wu tiviki, kutani a xanisiwa kukondza a fa. Loyi a a nga ri munhu wo sungula ku dlayiwa hi tihanyi a nga dyanga xa munhu; naswona a a nga ri wo hetelela. Kambe, rifu rero a ri nga fani ni man’wana.

² Loko munhu yoloye a ri karhi a xaniseka ro hetelela, matilo hi woxe ma swi kombisile leswaku xiendlakalo lexi a xi ri xa nkoka. Hambileswi a ku ri nhlikanhi, munyama wu funengete misava hi xitshuketa. Hilaha n’wamatimu un’wana a swi vekeke ha kona, “dyambu ri nga voningi.” (Luka 23:44, 45) Kutani, loko a ri ekusuhi ni ku fa, u vule marito lawa lama nga rivalekiki: “Swi hetisekile”! Ina, u endle nchumu wo saseka swinene, hi ku nyikela hi vutomi byakwe. Gandzelo rakwe a ku ri xikombiso lexikulu xa rirhandzu, lexi tlulaka hinkwaswo leswi nga tshama swi endliwa hi munhu.—Yohane 15:13; 19:30.

³ Wanuna yoloye a ku ri Yesu Kreste. Vanhu vo tala va swi tiva kahle leswaku u tshame a xaniseka, a tlhela a fa, hi siku leri ra munyama, ra Nisan 14, 33 C.E. Hambiswiritano, ku ni mhaka ya nkoka leyi talaka ku rivariwa. Hambileswi Yesu a xanisekeke swinene, ku ni munhu un’wana la xanisekeke ku tlurisa. Kahlekahle, ku ni munhu la nga endla nchumu lowukulu swinene hi siku rero—ku nga xikombiso lexikulu xa rirhandzu lexi tlulaka hinkwaswo leswi tshameke swi endliwa evuakweni hinkwabyo. Hi wihi nchumu wa kona? Nhlamulo ya kona yi endla xingheniso lexi fanelekaka eka mhaka ya nkoka swinene: ku nga rirhandzu ra Yehovha.

Xikombiso Lexikulu Xa Rirhandzu

4. Xana socha ra Murhoma ri swi vone njhani leswaku Yesu a a nga fani ni vanhu van’wana, naswona socha rero ri te yini?

⁴ Ndhuna ya vuthu ya Murhoma leyi a yi kongomisa ku dlayiwa ka Yesu, yi hlamarisiwe hi munyama lowu veke kona loko Yesu a nga si fa, ni ku tsekatseka lokukulu ka misava loku landzeleke. Yi te: “Hakunene loyi a a ri N’wana wa Xikwembu.” (Matewu 27:54) Swi le rivaleni leswaku Yesu a a nga fani ni vanhu van’wana. Socha leri ri hoxe xandla eku dlayiweni ka N’wana wa Xikwembu Lexi nge Henhlahenhla, la tswariweke a ri swakwe! Xana N’wana loyi a a rhandzeka ku fikela kwihi eka Tata wakwe?

5. Xana nkarhi wo tala lowu Yehovha ni N’wana wakwe va wu heteke va ri swin’we etilweni, wu nga hlamuseriwa njhani?

⁵ Bibele yi vula leswaku Yesu i “mativula ya ntumbuluko hinkwawo.” (Vakolosa 1:15) Phela N’wana wa Yehovha a a ri kona loko vuako byi nga si va kona. Xana Tatana ni N’wana va hanye swin’we nkarhi wo tanihi kwihi? Vativi van’wana va sayense va ringanyeta leswaku vuako byi ni malembe ya 13 wa tibiliyoni. Xana wa swi kota ku vona leswaku i nkarhi wo tanihi kwihi wolowo? Leswaku yi pfuna vanhu va twisisa malembe lawa vuako byi nga na wona, hilaha swi ringanyetiwaka hakona hi van’wasayense, planetheriyamu yin’wana yi kombisa nxaxamelo wa nkarhi lowu nga leha timitara ta 110. Loko vavalangi va ri karhi va famba ekusuhi ni nxaxamelo lowu wa nkarhi, goza rin’wana ni rin’wana leri va ri baka ri yimela malembe ya 75 wa timiliyoni, ta vuako lebyi. Emakumu ka nxanxamelo lowu, malembe lawa munhu a ma hanyeke laha misaveni ma yimeriwa hi mfungho wun’we, lowu ringanaka ni nsisi wa munhu hi ku bumbula! Kambe, hambiloko xiringanyeto lexi xi ri ntiyiso, nxaxamelo lowu hinkwawo a wu nge ringani ku pima malembe lawa N’wana wa Yehovha a hanyeke wona! Xana nkarhi lowu hinkwawo a a endla yini?

6. (a) Xana N’wana wa Yehovha a a endla yini a nga si va munhu? (b) Xana i xiboho xa njhani lexi nga kona exikarhi ka Yehovha ni N’wana wakwe?

⁶ N’wana a a tirha hi ku tsaka a ri “mutirhi la nga ni vuswikoti” wa Tata wa yena. (Swivuriso 8:30) Bibele yi ri: “Handle ka yena [N’wana] ku hava xilo ni xin’we lexi veke kona.” (Yohane 1:3) Kutani Yehovha ni N’wana wakwe va tirhe swin’we ku endla swilo leswin’wana hinkwaswo. Wa nga vona nkarhi lowu tsakisaka lowu va veke na wona! Handle ko kanakana, vo tala va ta pfumela leswaku rirhandzu leri nga kona exikarhi ka mutswari ni n’wana ri ni matimba hi ndlela yo hlamarisa. Naswona rirhandzu “ri endla leswaku vanhu hinkwavo va va ni vun’we hilaha ku heleleke.” (Vakolosa 3:14) Kutani ke, i mani exikarhi ka hina loyi a nga ringetaka ku pima matimba ya xiboho lexi heteke nkarhi lowo leha swonghasi? Swi le rivaleni leswaku Yehovha Xikwembu ni N’wana wakwe va hlanganisiwe hi xiboho xa rirhandzu xo tiya swinene ku tlula hinkwaswo leswi tshameke swi va kona.

7. Loko Yesu a khuvuriwa, xana Yehovha u yi phofule njhani ndlela leyi a a titwa ha yona hi N’wana wakwe?

⁷ Hambiswiritano, Tatana u rhumele N’wana wa yena emisaveni leswaku a ta tswariwa a ri n’wana la nga munhu. Leswi swi vula leswaku Yehovha a a ta tshama makume ya malembe a nga ri na yena N’wana wa yena la rhandzekaka etilweni. Loko a ri etilweni, a a tshama A langute Yesu loko a ri karhi a kula kukondza a va wanuna la hetisekeke. Loko a ri ni malembe ya kwalomu ka 30, Yesu u khuvuriwile. A swi kali swi lava leswaku hi yi mbambela ndlela leyi Yehovha a titweke hayona ha yena. Tatana u vulavule a ri etilweni a ku: “Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi amukeleke.” (Matewu 3:17) Tata wakwe u fanele a tsakile swinene loko a vona Yesu a endla hinkwaswo leswi swi profetiweke, a tlhela a endla hinkwaswo leswi a komberiweke swona!—Yohane 5:36; 17:4.

8, 9. (a) I yini leswi Yesu a langutaneke na swona hi Nisan 14, 33 C.E., naswona Tata wakwe wa le tilweni swi n’wi khumbe njhani? (b) Hikwalahokayini Yehovha a pfumelele N’wana wakwe leswaku a xaniseka a tlhela a fa?

⁸ Kambe, Yehovha u titwe njhani hi Nisan 14, 33 C.E.? Xana u titwe njhani loko Yesu a xengiwa a tlhela a khomiwa hi ntshungu nivusiku? U titwe njhani loko Yesu a siyiwe hi vanghana vakwe, a tlhela a tengisiwa swi nga ri enawini? Loko a ri karhi a hlekuriwa, a tshwuteleriwa ni ku himiwa hi swibakele? Loko a ri karhi a biwa, nhlana wakwe wu ri karhi wu handzuleleka? Loko a beleriwa mavoko ni milenge emhandzini kutani a tshikiwa kwalaho, vanhu va ri karhi va n’wi tseketsela? Xana Tatana u titwe njhani loko N’wana wakwe la rhandzekaka a rila hikwalaho ka gome? Xana Yehovha u titwe njhani loko Yesu a fa, phela a ku ri ro sungula hi mpfhuka swilo hinkwaswo swi tumbuluxiwa, leswaku N’wana Wakwe la rhandzekaka a fa, a nga ha vi kona?—Matewu 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Yohane 19:1.

⁹ Hi pfumala marito yo swi hlamusela. Leswi Yehovha a nga ni mitlhaveko, ku vava loku a ku tweke hikwalaho ka rifu ra N’wana wakwe a hi nge swi koti ku ku hlamusela. Kambe hi nga hlamusela leswaku hikwalahokayini Yehovha a swi pfumelerile leswaku swi humelela. Hikwalahokayini Tatana a pfumelele ku twisiwa ku vava hi ndlela yoleyo? Yehovha u hi paluxela nchumu lowu tsakisaka eka Yohane 3:16—ku nga ndzimana ya Bibele leyi nga ya nkoka swinene lerova yi vitaniwa nkatsakanyo wa Evhangeli. Yi ri: “Xikwembu xi rhandze misava swinene lerova xi nyikela hi N’wana wa xona loyi a tswariweke a ri swakwe, leswaku loyi a pfumelaka eka yena a nga lovisiwi kambe a kuma vutomi lebyi nga heriki.” Yehovha u susumetiwe hi leswi: rirhandzu. Nyiko ya Yehovha—ku nga ku rhumela N’wana wakwe leswaku a ta xaniseka ni ku hi fela—a ku ri xikombiso lexikulu xo tlula hinkwaswo xa rirhandzu.

Rirhandzu Ra Xikwembu I Yini?

10. Vanhu va na xilaveko xihi, naswona ku humelele yini hi nhlamuselo ya rito leri nge “rirhandzu”?

¹⁰ Rito leri nge “rirhandzu” ri vula yini? Rirhandzu ri hlamuseriwe tanihi xilaveko lexikulu lexi vanhu va nga na xona. Vanhu va tswariwa va ri ni torha ra rirhandzu, va nyuka loko va kombiwa rona, kasi va hela matimba va kondza va fa loko va nga ri kumi. Nilokoswiritano, swa tika ku ri hlamusela. Ina, vanhu va vulavula ngopfu hi rirhandzu. Ku ni tibuku, tinsimu ni swiphato swa ntsandzavahlayi leswi vulavulaka hi rona. A hi mikarhi hinkwayo swilo leswi swi endlaka leswaku vanhu va twisisa leswaku rirhandzu i yini. Kahlekahle, rito leri ri tirhisiwa ngopfu lerova nhlamuselo ya rona a ya ha tiviwi.

11, 12. (a) Hi kwihi laha hi nga dyondzaka swo tala hi rirhandzu, naswona hikwalahokayini ku ri kona ntsena? (b) Hi yihi mixaka ya rirhandzu leyi hlamuseriweke eka ririmi ra khale ra Xigriki, naswona hi rihi rito leri hlamuselaka “rirhandzu” leri tirhisiwaka ngopfu eMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.) (c) Xana hakanyingi rito a·gaʹpe ri hlamuseriwa njhani eMatsalweni?

¹¹ Hambiswiritano, Bibele yi dyondzisa rirhandzu hi ndlela leyi twisisekaka. Expository Dictionary of New Testament Words ya Vine, ya hlamusela: “Rirhandzu ri nga voniwa ntsena hi swiendlo swa rona.” Swiendlo swa Yehovha leswi hlamuseriweke eBibeleni swi hi dyondzisa swo tala hi rirhandzu ra yena—ku nga rirhandzu lerikulu leri a nga na rona eka swivumbiwa swakwe. Hi xikombiso, i yini lexi nga paluxaka swo tala hi mfanelo leyi handle ka xiendlo lexi tlakukeke xa rirhandzu ra Yehovha lexi hlamuseriweke eku sunguleni? Eka tindzima leti landzelaka, hi ta vona swikombiso swo tala swa rirhandzu ra Yehovha. Ku engetela kwalaho, hi nga dyondza swin’wana loko hi kambisisa marito yo sungula lama tirhisiweke eBibeleni, lama hundzuluxeriweke va ku “rirhandzu.” Eka ririmi ra khale ra Xigriki, a ku ri ni marito ya mune lama vulaka “rirhandzu.”a Eka wona, leri tirhisiwaka swinene eka Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki hi leri nge a·gaʹpe. Xihlamuselamarito xin’wana xa Bibele xi ri leri i “rito leri nga ni matimba ku tlula hinkwawo, ro hlamusela rirhandzu.” Hikwalahokayini?

¹² Hilaha ri tirhisiweke hakona eBibeleni, rito a·gaʹpe hakanyingi ri vula rirhandzu leri lawuriwaka hi misinya ya milawu. Kutani a ri yi hi leswi hi titwisaka swona hi munhu un’wana. Ri anamile, ra anakanyela naswona ri ni ku tiyimisela. Ku engetela kwalaho, rirhandzu ra Vukreste a ri na vutianakanyi nikatsongo. Hi xikombiso, tlhela u languta Yohane 3:16. Xana i yini “misava” leyi Xikwembu xi yi rhandzeke swinene lerova xi kala xi rhumela N’wana wa xona la tswariweke a ri swakwe? Kahlekahle i vanhu lava lavaka nkutsulo. Vanhu lava va katsa vanhu vo tala lava va hanyaka hi vudyoho. Xana Yehovha u rhandza un’wana ni un’wana wa hina tanihi munghana, hi ndlela leyi a a rhandza Abrahama wo tshembeka ha yona? (Yakobo 2:23) Doo, kambe Yehovha u kombisa vunene bya yena eka hinkwavo, hambi loko swi n’wi koxa swo karhi. U lava leswaku vanhu hinkwavo va hundzuka kutani va tshika tindlela ta vona. (2 Petro 3:9) Vo tala va hundzuka. Volavo u va amukela tanihi vanghana vakwe.

13, 14. I yini leswi kombisaka leswaku hakanyingi rirhandzu ra Vukreste ri katsa xinakulobye lexikulu?

¹³ Kambe van’wana a va yi twisisi ndlela leyi Bibele yi hlamuseleke rito leri nge a·gaʹpe hayona. Va ehleketa leswaku ri vula rirhandzu ra nomu, leri nga humiki embilwini. Ntiyiso wa kona hi leswaku rirhandzu ra Vukreste mikarhi yo tala ri katsa ku rhandza munhu un’wana. Hi xikombiso, loko Yohane a ku, “Tatana u rhandza N’wana,” u tirhise rito ra a·gaʹpe. Xana rirhandzu rero i ra nomu ntsena? Xiya leswaku Yesu u te, “Tatana u rhandza [xinakulobye] N’wana,” a tirhisa rito phi·leʹo. (Yohane 3:35; 5:20) Hakanyingi rirhandzu ra Yehovha ri katsa xinakulobye. Hambiswiritano, rirhandzu rakwe a ri lawuriwi hi mitlhaveko. Mikarhi hinkwayo ri kongomisiwa hi misinya ya yena ya milawu ya vutlhari ni leyi lulameke.

¹⁴ Hilaha hi swi voneke ha kona, vumunhu bya Yehovha byi tlakukile, byi hetisekile naswona bya rhandzeka. Kambe rirhandzu hi rona ri rhandzekaka ngopfu. Hi rona ri hi tshinetaka swinene eka Yehovha. Lexi tsakisaka, rirhandzu i vumunhu bya yena lebyikulu ku tlula lebyin’wana. Hi swi tivisa njhani sweswo?

“Xikwembu I Rirhandzu”

15. Xana i yini leswi Bibele yi swi vulaka malunghana ni mfanelo ya Yehovha ya rirhandzu, naswona xivulwa lexi xi hlawuleke hi ndlela yihi? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.)

¹⁵ Bibele yi vula swin’wana hi rirhandzu, leswi yi nga swi vuliki, loko yi hlamusela vumunhu byin’wana lebyikulu bya Yehovha. Matsalwa a ma vuli leswaku Xikwembu i matimba kumbe leswaku Xikwembu i vululami kumbe leswaku Xikwembu i vutlhari. Xi na byona vumunhu lebyi, hi xona Xihlovo xa byona naswona a xi nge pimanisiwi na byona byi ri byinharhu. Kambe, eka vumunhu lebyi bya vumune, ku vuriwa nchumu wun’wana lowu xiyekaka: “Xikwembu i rirhandzu.”b (1 Yohane 4:8) Xana swi vula yini sweswo?

16-18. (a) Hikwalahokayini Bibele yi vula leswaku “Xikwembu i rirhandzu”? (b) Eka swivumbiwa hinkwaswo leswi nga emisaveni, hikwalahokayini munhu a faneleka ku fanekisela vumunhu bya Yehovha bya rirhandzu?

¹⁶ “Nhlamuselo leyi nge “Xikwembu i rirhandzu” a yi vuli swona leswaku xi nga pimanisiwa ni rirhandzu, onge hi loko “Xikwembu xi ringana ni rirhandzu.” A hi nge yi hundzuli nhlamuselo leyi, yi ku “rirhandzu i Xikwembu.” Yehovha a nge fanisiwi ni vumunhu byo karhi. U ni mitlhaveko yo hambanahambana ni vumunhu byin’wana ku engetela eka rirhandzu. Kambe, rirhandzu ri dzike swinene eka Yehovha. Xisweswo, mayelana ni ndzimana leyi, buku yin’wana yi ri: “Xikwembu xi ni rirhandzu.” Hi ntolovelo hi nga ha swi veka hi ndlela leyi: Matimba ya Yehovha ma n’wi endla leswaku a teka goza. Vululami byakwe ni vutlhari byakwe byi lawula ndlela leyi a endlaka swilo ha yona. Kambe rirhandzu ra Yehovha ri n’wi susumetela ku teka goza. Naswona rirhandzu ra yena mikarhi hinkwayo ri lawula ndlela leyi a tirhisaka vumunhu lebyin’wana hayona.

¹⁷ Hakanyingi ku vuriwa leswaku Yehovha i rirhandzu. Hikwalaho, loko hi lava ku dyondza hi misinya ya milawu ya rirhandzu, hi fanele hi dyondza hi Yehovha. Vumunhu lebyi byo xonga byi kona ni le ka vanhu. Kambe hikwalahokayini va ri na byona? Hi nkarhi wa ku tumbuluxiwa ka swilo, Yehovha u vulavule ni N’wana wakwe a ku: “A hi endle munhu hi xifaniso xa hina, a fana na hina.” (Genesa 1:26) Eka swivumbiwa hinkwaswo leswi nga emisaveni, i vavanuna ni vavasati ntsena lava nga hlawulaka ku rhandza, xisweswo va tekelela Tata wa vona wa le tilweni. Tsundzuka leswaku Yehovha u tirhise swivumbiwa swo hambanahambana ku fanekisela vumunhu byakwe lebyikulu. Kambe, Yehovha u hlawula ku fanekisela vumunhu Byakwe lebyikulu bya rirhandzu, hi xivumbiwa xa yena lexi tlakukeke, ku nga munhu.—Ezekiyele 1:10.

¹⁸ Loko hi kombisa rirhandzu handle ka vutianakanyi, kambe hi ri kombisa hi ku landza misinya ya milawu, hi va hi kombisa vumunhu lebyikulu ya Yehovha. Swi hilaha muapostola Yohane a tsaleke hakona: “Hi ni rirhandzu, hikuva hi xona xi nga sungula xi hi rhandza.” (1 Yohane 4:19) Kambe Yehovha u ve wo sungula ku hi rhandza hi tindlela tihi?

Yehovha Hi Yena A Veke Wo Sungula Ku Teka Goza

19. I yini lexi endleke leswaku Yehovha a sungula ntirho wo tumbuluxa?

¹⁹ Rirhandzu a hi nchumu wuntshwa. Kasi i yini lexi susumeteleke Yehovha leswaku a sungula ku tumbuluxa? A swi vuli swona leswaku a a ri ni xivundza kumbe leswaku a a lava munghana. Yehovha u hetisekile, ku hava lexi munhu un’wana a nga n’wi endlelaka xona. Kambe rirhandzu ra yena, ku nga vumunhu lebyi n’wi endlaka a teka goza, ri n’wi susumetele leswaku a lava ku nyika swivumbiwa swa yena leswo tlhariha vutomi, leswaku swi tiphina. N’wana la tswariweke a ri swakwe a a ri “masungulo ya ntumbuluko wa Xikwembu.” (Nhlavutelo 3:14) Kutani Yehovha u tirhise Mutirhi loyi la nga ni Vuswikoti ku vumba swilo leswin’wana, a sungula hi tintsumi. (Yobo 38:4, 7; Vakolosa 1:16) Leswi swivumbiwa leswi swa matimba swi nyikiweke ntshunxeko, vutlhari ni mitlhaveko, swi ve ni nkateko wo kombisa rirhandzu—swa rhandzana hi swoxe, ku tlula kwalaho, swi rhandza Yehovha Xikwembu. (2 Vakorinto 3:17) Xisweswo swi kombise rirhandzu, hikuva hi swona swi nga sungula swi rhandziwa.

20, 21. I yini lexi endleke Adamu na Evha va swi vona leswaku Yehovha wa va rhandza, kambe va angule njhani?

²⁰ Swi ve tano ni hi vanhu. Ku sukela eku sunguleni, Adamu na Evha a vo hlambela erirhandzwini, hi ndlela yo fanekisela. Hinkwako laha a va hoxa mahlo ya vona kona, ekaya ra vona ra Paradeyisi ya le Edeni, a va vona xikombiso xa rirhandzu leri Tata wa vona a va rhandzaka ha rona. Xiya leswi Bibele yi swi vulaka: “Yehovha Xikwembu a endla ntanga eEdeni hi le tlhelo ra le vuxeni; kutani a veka munhu loyi a n’wi vumbeke eka wona.” (Genesa 2:8) Xana u tshama u va entangeni wo xonga ngopfu? I yini lexi ku tsakiseke ngopfu? Xana u tsakisiwe hi ku vonakala loku nghenaka hi le xikarhi ka matluka ya mirhi loko u ri le ndzeni ka khwati? Hi mihlovo yo hambanahambana ya swiluva leswi nga nava? Hi mpfumawulo wa mati lama khulukaka exinambyanini, swinyenyana leswi yimbelelaka ni swifufunhunu leswi rilaka? Hi nun’hwelo wa mirhi, mihandzu ni wa swiluva? Hambi swo yini, namuntlha a wu kona ntanga lowu nga fanisiwaka ni wa le Edeni. Hikwalahokayini?

²¹ Ntanga wolowo a wu endliwe hi Yehovha! Handle ko kanakana a wu xonge hi ndlela leyi nga hlamuselekiki. Murhi wun’wana ni wun’wana wo xonga kumbe wa mihandzu yo phomisa marha, a wu kumeka kwalaho. Ntanga wolowo a wu cheletiwa kahle, a wu ri wukulu, naswona a wu ri ni tinxakanxaka ta swiharhi. Adamu na Evha a va ri na xin’wana ni xin’wana lexi nga va endlaka va tiphina hi vutomi, ku katsa ni ntirho ni vunghana lebyi hetisekeke. Yehovha hi yena a nga sungula a va rhandza, na vona a swi fanele swi va oloverile leswaku va n’wi rhandza. Kambe va tsandzekile ku n’wi rhandza. Ematshan’weni yo yingisa Tata wa vona wa le tilweni, vona va lo n’wi xandzukela.—Genesa, ndzima 2.

22. Ndlela leyi Yehovha a anguleke ha yona eka ku xandzuka ka le Edeni yi swi kombise njhani leswaku rirhandzu rakwe i rikulu?

²² Yehovha u fanele a vaviseke swinene loko sweswo swi endleka! Xana ku xandzuka koloko ku herise rirhandzu leri a a ri na rona embilwini yakwe? Nikatsongo! “Rirhandzu rakwe lerikulu a ri heli.” (Pisalema 136:1) Xisweswo, hi ku hatlisa u endle malunghiselelo yo kutsula vana va Adamu na Evha lava nga ni timbilu letinene. Hilaha hi swi voneke ha kona, malunghiselelo wolawo ma katse gandzelo ra nkutsulo ra N’wana wakwe la rhandzekaka, naswona leswi swi koxe Tata wakwe swinene.—1 Yohane 4:10.

23. Hi xihi xivangelo xin’wana lexi endlaka Yehovha a va “Xikwembu lexi tsakeke,” naswona hi xihi xivutiso xa nkoka lexi xi nga ta hlamuriwa eka ndzima leyi landzelaka?

²³ Ku sukela eku sunguleni, Yehovha u ve wo sungula ku teka goza ro kombisa rirhandzu eka vanhu. “Hi xona xi nga sungula xi hi rhandza,” hi tindlela to tala. Rirhandzu ri endla leswaku ku va ni ku rhula ni ntsako, hi yona mhaka leyi Yehovha a hlamuseriwaka tanihi “Xikwembu lexi tsakeke.” (1 Timotiya 1:11) Hambiswiritano, ku ni xivutiso xa nkoka. Xana Yehovha wa n’wi rhandza un’wana ni un’wana wa hina? Ndzima leyi landzelaka yi ta vulavula hi mhaka leyi.

1. Hi kwihi ku titwa loku hoxeke loku karhataka vanhu vo tala, ku katsa ni Vakreste va ntiyiso?

XANA Yehovha Xikwembu wa ku rhandza wena hi ku kongoma? Van’wana va pfumela leswaku Xikwembu xa va rhandza vanhu, hilaha Yohane 3:16 yi vulaka ha kona. Kambe hi hala tlhelo va titwa hi ndlela leyi: ‘Xikwembu a xi nge ndzi rhandzi hi ku kongoma.’ Mikarhi yin’wana hambi ku ri Vakreste va ntiyiso, va swi kanakana sweswo. Wanuna un’wana la heleke matimba u te: “Swa ndzi tikela ku tshemba leswaku Xikwembu xi ni mhaka na mina.” Xana na wena u titwa hi ndlela yoleyo mikarhi yin’wana?

2, 3. I mani loyi a lavaka hi tivona hi ri vanhu lava nga pfuniki nchumu kumbe hi ri lava nga rhandzekiki eka Yehovha, naswona hi nga lwisana njhani ni mianakanyo yoleyo?

² Sathana u hisekela ku hi endla hi pfumela leswaku Yehovha Xikwembu a nga hi rhandzi naswona a nga hi teki hi ri nchumu. Ina, Sathana u kanganyisa vanhu hi ku va endla va tibuma hi leswi va langutekisaka xiswona ni ku tikukumuxa. (2 Vakorinto 11:3) U tsakela ku endla vanhu lava tsaneke va titwa va nga ri nchumu. (Yohane 7:47-49; 8:13, 44) Leswi swi tano ngopfungopfu “emasikwini [lawa] yo hetelela” yo nonon’hwa. Vo tala namuntlha va kulela emindyangwini leyi “nga riki na rirhandzu.” Van’wana va tshama va ri karhi va langutana ni vanhu lava nga ni vukarhi, lava nga ni vutianakanyi ni lava omeke tinhloko. (2 Timotiya 3:1-5) Leswi va heteke malembe va ri karhi va xanisiwa, va kombiwa xihlawuhlawu kumbe ku vengiwa, va ha tivona va ri vanhu lava nga pfuniki nchumu kumbe va ri lava nga rhandzekiki.

³ Loko u tshuka u titwa onge a wu pfuni nchumu kumbe a wu rhandziwi, u nga heli matimba. Vo tala va hina mikarhi yin’wana hi tivona hi nga pfuni nchumu. Kambe tsundzuka, Rito ra Xikwembu ri tsaleriwe “ku lulamisa swilo” ni ku “wisetela ni swilo leswi simekiweke swi tiya.” (2 Timotiya 3:16; 2 Vakorinto 10:4) Bibele yi ri: “Hi ta tiyisekisa timbilu ta hina emahlweni ka yena mayelana ni xin’wana ni xin’wana lexi timbilu ta hina ti nga hi solaka ha xona, hikuva Xikwembu i xikulu eka timbilu ta hina naswona xi tiva swilo hinkwaswo.” (1 Yohane 3:19, 20) Kutani ke, a hi xiyeni tindlela ta mune laha eka tona Matsalwa ma hi pfunaka ku “tiyisekisa timbilu ta hina” hi rirhandzu ra Yehovha.

Yehovha U Ku Teka U Ri Wa Nkoka

4, 5. Xana xikombiso xa Yesu xa swindzingiri xi swi kombisa njhani leswaku hi va nkoka ematihlweni ya Yehovha?

⁴ Ndlela yo sungula, Bibele yi swi veka erivaleni leswaku Xikwembu xi teka un’wana ni un’wana wa malandza ya xona a ri wa nkoka. Hi xikombiso, Yesu u te: “Xana swindzingiri swimbirhi a swi xavisiwi hi sente yin’we? Kambe ku hava ni xin’we xa swona lexi nga welaka ehansi Tata wa n’wina a nga swi tivi. Kambe hambi ku ri misisi ya tinhloko ta n’wina yi hlayiwile hinkwayo. Hikwalaho mi nga chavi; mi va nkoka ku tlula swindzingiri swo tala.” (Matewu 10:29-31) Xiya leswaku marito wolawo a ma vula yini eka vayingiseri va Yesu va le ka lembexidzana ro sungula.

⁵ Hi nga ha hlamala leswaku munhu u tikarhatela yini hi ku xava xindzingiri. Phela, esikwini ra Yesu xindzingiri a xi ri xona xo chipa ngopfu eka tinyenyana hinkwato leti a ti dyiwa. Xiya leswaku hi mali yin’we ya nsimbi leyi nga riki ya nkoka ngopfu, muxavi a a kuma swindzingiri swimbirhi. Kambe endzhakunyana Yesu u vule leswaku loko munhu a lava ku xava hi timali timbirhi ta nsimbi, a a kuma swindzingiri swa ntlhanu ku nga ri swa mune. Xinyenyana lexa vuntlhanu a wu bazeriwa hi xona tanihi leswi a xi nga ri xa risima. Kumbexana swivumbiwa sweswo a swi nga ri swa risima ematihlweni ya vanhu, kambe xana Muvumbi wa swona u swi languta njhani? Yesu u te: “Xikwembu a xi rivali hambi ku ri xin’we xa swona.” (Luka 12:6, 7) Leswi swa hi pfuna leswaku hi twisisa yinhla ya Yesu. Loko Yehovha a nga xi rivali xindzingiri ni xin’we, munhu yena i wa risima ku tlula xindzingiri! Hilaha Yesu a hlamuseleke ha kona, Yehovha u tiva vuxokoxoko hinkwabyo hi hina. Phela, misisi ya tinhloko ta hina yi hlayiwile!

6. Hi swi tivisa ku yini leswaku Yesu a a nga hundzeleti loko a vulavula hi ku hlayiwa ka misisi ya hina?

⁶ Xana misisi ya hina yi hlayiwile? Van’wana va nga ha ehleketa leswaku Yesu a a hundzeleta swilo. Wa nga ehleketa hi ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi. Yehovha u fanele a hi tiva swinene loko a ta kota ku tlhela a hi pfuxa! U hi teka hi ri va nkoka swinene lerova u tsundzuka xin’wana ni xin’wana, ku katsa ni xitekela xa hina ni swilo hinkwaswo leswi hi swi tivaka ni leswi hi swi endleke.a Ku hlayela misisi ya hina—laha nhloko ha yin’we yi nga ni misisi ya 100 000 hi xiringaniso—sweswo a hi ntirho eka yena.

I Yini Leswi Yehovha A Swi Vonaka Eka Hina?

7, 8. (a) Hi byihi vumunhu lebyi Yehovha a tsakelaka ku byi kuma loko a ri karhi a kambisisa timbilu ta vanhu? (b) Hi yihi mitirho yin’wana leyi hi yi endlaka leyi Yehovha a yi tsakelaka?

⁷ Ndlela ya vumbirhi, Bibele yi hi dyondzisa hileswi Yehovha a tsakelaka ku swi vona eka malandza yakwe. Kahlekahle, u tsakisiwa hi vumunhu bya hina lebyinene ni matshalatshala lama hi ma endlaka. Hosi Davhida u byele n’wana wakwe Solomoni a ku: “Yehovha u kambisisa timbilu hinkwato naswona u tiva swilo hinkwaswo leswi munhu a swi ehleketaka.” (1 Tikronika 28:9) Loko Xikwembu xi kambisisa timbilu ta vanhu va tibiliyoni emisaveni leyi nga ni madzolonga, leyi teleke hi rivengo, handle ko kanakana xa tsaka swinene loko xi vona mbilu leyi rhandzaka ku rhula, ntiyiso ni vululami! Xana ku humelela yini loko Xikwembu xi kuma mbilu leyi xi rhandzaka, leyi lavaka ku dyondza ha xona ni ku avelana vutivi lebyi ni van’wana? Yehovha u hi byela leswaku u va tekela enhlokweni lava byelaka van’wana ha yena. U ni “buku” ya hinkwavo “lava n’wi chavaka va tlhela va anakanyisisa hi vito ra yena.” (Malakiya 3:16) Vumunhu byebyo i bya risima eka yena.

⁸ Hi yihi mitirho leyinene leyi Yehovha a yi tsakelaka? I matshalatshala ya hina yo tekelela N’wana wa yena Yesu Kreste. (1 Petro 2:21) Ntirho wun’wana wa nkoka lowu Xikwembu xi wu tsakelaka i ku hangalasiwa ka mahungu lamanene ya Mfumo wa xona. Eka Varhoma 10:15, ha hlaya: “Yi sasekile milenge ya lava vulaka mahungu lamanene ya swilo leswinene!” Hi ntolovelo a hi nge ehleketi leswaku milenge ya hina leyi nga nyawuliki yi nga saseka. Kambe laha, yi yimela matshalatshala lawa malandza ya Yehovha ya ma endlaka hi ku chumayela mahungu lamanene. Matshalatshala wolawo hinkwawo ma xongile naswona i ya risima ematihlweni ya yena.—Matewu 24:14; 28:19, 20.

9, 10. (a) Hikwalaho ka yini hi nga tiyisekaka leswaku Yehovha a nga ku honisi ku tiyisela ka hina loko hi langutane ni swiphiqo? (b) Hi wahi malangutelo lamanene lawa Yehovha a nga na wona hi malandza yakwe yo tshembeka?

⁹ Nakambe Yehovha a nga ku tekeli ehansi ku tiyisela ka hina. (Matewu 24:13) Tsundzuka, Sathana u lava leswaku u fularhela Yehovha. Siku rin’wana ni rin’wana loko ri pela wa ha tshembekile, u va u nyike Yehovha nhlamulo eka tlhontlho wa Sathana. (Swivuriso 27:11) Mikarhi yin’wana a swi olovi ku tiyisela. Mavabyi, swiphiqo swa timali, ntshikilelo ni swihinga swin’wana swi nga endla leswaku siku rin’wana ni rin’wana ri va ndzingo. Loko munhu a nga xi kumi lexi a xi languteleke, na swona swi nga n’wi heta matimba. (Swivuriso 13:12) Yehovha wa tsaka swinene loko a hi vona hi tiyisela ehansi ka mitlhontlho yo fana ni leyi. Hi yona mhaka leyi Hosi Davhida a kombeleke Yehovha leswaku a chela mihloti yakwe ‘eguleni ra dzovo,’ naswona u engeterile a ku: “Xana maxangu ya mina a ma tsariwanga ebukwini ya wena?” (Pisalema 56:8) Ina, Yehovha u yi teka yi ri ya nkoka naswona wa yi tsundzuka mihloti ni ku xaniseka loku hi ku tiyiselaka loko hi ri karhi hi lwela ku tshembeka eka yena. Na yona i ya nkoka ematihlweni ya yena.

¹⁰ Kambe mbilu leyi tivonaka yi nga pfuni nchumu yi nga ha ala leswaku hi va risima ematihlweni ya Xikwembu. Yi nga ha hlevetela hi ku phindhaphindha yi ku: ‘Kambe ku ni vo tala lava nga xikombiso lexinene ku tlula mina. Yehovha u fanele a khomiwa hi tingana swinene loko a ndzi pimanisa na vona!’ Yehovha a nga va pimanisi vanhu naswona wa anakanyela. (Vagalatiya 6:4) U twisisa timbilu ta hina hi vuenti, naswona u vona leswinene eka tona, hambi swi ri switsongo.

Yehovha U Sefa Leswinene Eka Leswo Biha

11. Hi nga dyondza yini eka ndlela leyi Yehovha a khomeke Abiya ha yona?

¹¹ Ndlela ya vunharhu, loko Yehovha a ri karhi a kambisisa timbilu, u xiyisisa leswi nga swinene eka hina. Hi xikombiso, loko Yehovha a lerisa leswaku yindlu ya Hosi Yerobuwamu leyi xandzukeke yi fanele yi lovisiwa, U lerise leswaku un’wana wa vana va yona, ku nga Abiya, a lahliwa hi ndlela yo xiximeka. Hikwalahokayini? Hikuva ‘Yehovha Xikwembu xa Israyele u kume nchumu lowunene embilwini ya yena.’ (1 Tihosi 14:1, 10-13) Entiyisweni, Yehovha u kambisise mbilu ya jaha rero kutani a kuma nchumu “lowunene” eka rona. Hambileswi a swi ri switsongo leswi a swi kumeke embilwini ya jaha leri, Yehovha u vone swi fanerile leswaku mhaka ya rona yi tsariwa eRitweni ra yena. Exikarhi ka ndyangu wolowo wa vaxandzuki, u tlhele a hakela jaha rero hi ku ri kombisa tintswalo.

12, 13. (a) Mhaka ya Hosi Yohoxafati yi swi kombisa njhani leswaku Yehovha u languta leswinene eka hina hambiloko hi dyohile? (b) Loko swi ta eka mitirho ni vumunhu bya hina lebyinene, xana Yehovha u tikombisa a fana ni Mutswari loyi a nga ni rirhandzu hi ndlela yihi?

¹² Xikombiso xin’wana lexinene xi nga ha dyondziwa eka Hosi yo lulama, ku nga Yohoxafati. Loko hosi leyi yi endle vuphukuphuku, muprofeta wa Yehovha u yi byele leswi: “Yehovha u ku hlundzukerile hikwalaho ka sweswo.” Swa vavisa hakunene! Kambe rungula ra Yehovha a ri helelanga kwalaho. Ri ya emahlweni: “Nilokoswiritano, Xikwembu xi vone swilo leswinene eka wena.” (2 Tikronika 19:1-3) Ku hlundzuka ka Yehovha a ku n’wi endlanga leswaku a nga swi voni swilo leswinene eka Yohoxafati. Wa nga vona ndlela leyi a nga faniki ni vanhu lava nga hetisekangiki hayona! Loko vanhu va hi hlundzukisa, hi nga ha va ni mboyamelo wo tsandzeka ku vona leswinene eka vona. Loko hi dyoha, hi hela matimba, hi tlhela hi va ni tingana, naswona ndlela leyi hi tivonaka nandzu hayona yi nga hi sivela ku vona leswinene eka hina. Kambe tsundzuka, leswaku loko hi hundzuka eswidyohweni swa hina naswona hi lwela ku nga swi phindhi, Yehovha wa hi rivalela.

¹³ Loko Yehovha a ri karhi a kambisisa mbilu ya wena, u susa swidyoho swoleswo, ku fana ni musefi la lavaka nsuku loko a ri karhi a susa maribye lama nga pfuniki nchumu. Xana ku vuriwa yini hi vumunhu ni mitirho ya wena leyinene? Ina, leti i “tindzalama” leti a ti hlayisaka! U tshama u xiya ndlela leyi vatswari lava nga ni rirhandzu va swi tsakelaka hayona swifaniso leswi vana va vona va swi endleke exikolweni, va swi teka swi ri swa nkoka hambiloko ku hundze malembe yo tala va swi endlile ni vana se va swi rivele. Yehovha i Mutswari la nga ni rirhandzu swinene. Ntsena loko hi tshama hi tshembekile eka yena, a nge yi rivali nikatsongo mitirho ni vumunhu bya hina lebyinene. Kahlekahle, eka yena ku nga va ku ri ku pfumala vululami loko o swi rivala, naswona u tshama a lulamile. (Vaheveru 6:10) Nakambe ku ni ndlela yin’wana leyi a hi kambisisaka hayona.

14, 15. (a) Leswi hi nga hetisekangiki, hikwalahokayini swi nga endli leswaku Yehovha a honisa leswinene eka hina? Kombisa. (b) Xana Yehovha u ta endla yini hi leswinene leswi a swi kumaka eka hina, naswona u ma languta njhani malandza layo tshembeka?

¹⁴ Yehovha a nga xiyi ku nga hetiseki ka hina kambe u languta leswi hi nga kotaka ku swi endla. Hi xikombiso: Vanhu lava rhandzaka swilo leswi endliweke hi mavoko, va tikarhata va lunghisa swifaniso leswi onhakeke swinene. Hi xikombiso, loko xifaniso xa Leonardo da Vinci lexi durhaka 30 wa timiliyoni ta tidolara, lexi nga eka National Gallery eLondon, le Nghilandhi xi onhiwile hi un’wana loyi a xi baleseleke, a nga kona la ringanyeteke leswaku leswi se xi nga onhiwa xi fanele xi cukumetiwa. Hi ku hatlisa ntirho wo lunghisa xifaniso lexi xi endliweke hi vutshila, lexi nga ni malembe ya kwalomu ka 500, wu sunguriwile. Hikwalahokayini? Hikuva a xi ri xa risima eka lava rhandzaka swilo leswi endliweke hi mavoko. Xana wena a wu wa risima ku tlula xifaniso lexi tsariweke hi choko ni pensele? U wa risima hakunene ematihlweni ya Xikwembu—hambileswi u nga vaka u onhiwile swinene hi xidyoho lexi u tswariweke na xona. (Pisalema 72:12-14) Yehovha Xikwembu, Muvumbi wa ndyangu wa vanhu, la nga ni vutshila, u ta endla leswaku hinkwavo lava amukelaka nkhathalelo wa yena wa rirhandzu va hetiseka.—Mitirho 3:21; Varhoma 8:20-22.

¹⁵ Ina, Yehovha u vona leswinene eka hina, leswi hina vini hi nga swi voniki. Loko hi ri karhi hi n’wi tirhela, u ta endla leswaku leswinene swi engeteleka kukondza hi hetiseka hilaha ku heleleke. Ku nga khathariseki ndlela leyi misava ya Sathana yi hi khomiseke xiswona, Yehovha u languta malandza ya yena yo tshembeka ma ri ma nkoka.—Hagayi 2:7.

Yehovha U Kombisa Rirhandzu Ra Yena

16. Hi xihi xitiyisekiso lexikulu xa leswaku Yehovha wa hi rhandza, naswona hi swi tivisa ku yini leswaku nyiko leyi yi endleriwe hina?

¹⁶ Ndlela ya vumune, Yehovha u kombisa leswaku wa hi rhandza hi tindlela to tala. Hakunene, gandzelo ra Kreste ra nkutsulo i nhlamulo ya matimba eka mavunwa ya Sathana ya leswaku a hi pfuni nchumu kumbe a hi rhandzeki. A hi fanelanga hi rivala leswaku ndlela yo vava leyi Yesu a feke hayona emhandzini ya nxaniso, swin’we ni gome leri Yehovha a veke na rona loko a langute N’wana wa yena la rhandzekaka a ri karhi a fa, i xikombiso xa leswaku va hi rhandza. Khombo ra kona, vanhu vo tala swa va tikela ku tshemba leswaku nyiko leyi, a yi endleriwa vona hi ku kongoma. Va titwa va nga faneleki. Kambe tsundzuka leswaku muapostola Pawulo a a ri muxanisi wa valandzeri va Kreste. Kambe u tsarile: ‘N’wana wa Xikwembu u ndzi rhandzile kutani a tinyiketa hikwalaho ka mina.’—Vagalatiya 1:13; 2:20.

17. Xana Yehovha u hi kokela njhani eka yena ni le ka N’wana wakwe?

¹⁷ Yehovha u kombisa leswaku wa hi rhandza hi ku hi pfuna ha un’weun’we leswaku hi vuyeriwa eka gandzelo ra Kreste. Yesu u te: “A ku na munhu loyi a nga taka eka mina handle ka loko Tatana, loyi a ndzi rhumeke, a n’wi koka.” (Yohane 6:44) Ina, Yehovha u hi kokela eka N’wana wa yena ni le ka ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki. Njhani? U endle leswaku hi dyondzeriwa mahungu lamanene naswona u tirhisa moya wakwe lowo kwetsima ku hi pfuna hi twisisa Bibele ni ku tlhela hi tirhisa leswi hi swi dyondzaka hambiloko hi nga hetisekanga. Hikwalaho, leswi Yehovha a swi vuleke eka Vaisrayele a nga swi vula ni le ka hina a ku: “Ndzi ku rhandze hi rirhandzu leri nga heriki. Hi yona mhaka leyi ndzi ku kokeleke eka mina hi rirhandzu.”—Yeremiya 31:3.

18, 19. (a) Hi yihi ndlela leyi Yehovha a kombisaka ha yona leswaku wa hi rhandza swinene, naswona i yini leswi kombisaka leswaku ntirho lowu a tiendlela wona hi yexe? (b) Xana Rito ra Xikwembu ri hi tiyisekisa njhani leswaku Yehovha i muyingiseri la nga ni ntwelavusiwana?

¹⁸ Kumbexana loko hi khongela hi swi vona kahle leswaku Yehovha u hi rhandza ngopfu. Bibele yi rhamba un’wana ni un’wana wa hina leswaku hi ‘khongela mikarhi hinkwayo.’ (1 Vatesalonika 5:17) Wa yingisela. Naswona u vuriwa “Mutwi wa xikhongelo.” (Pisalema 65:2) Xikhundla lexi a nga xi nyikanga un’wana, hambi ku ri N’wana wa yena. Wa nga ehleketa hi leswi: Muvumbi wa vuako hinkwabyo u hi khutaza leswaku hi n’wi tshinelela hi vulavula na yena hi ntshunxekile hi xikhongelo. Xana yena i muyingiseri wa njhani? Xana Xikwembu a xi na musa, a xi na ntwelavusiwana, naswona a xi khathali? A swi tano nikatsongo.

¹⁹ Yehovha u ni ntwelavusiwana. Xana ntwelavusiwana i yini? Mukreste un’wana wo tshembeka la kuleke u te: “Ntwelavusiwana i ku twa xitlhavi lexi nga eka wena embilwini ya mina.” Xana Yehovha u twa xitlhavi xa hina? Hi dyondza hi ta ku xaniseka ka vanhu va yena Vaisrayele: “Nkarhi hinkwawo lowu a va twa ku vava, na yena a a twa ku vava.” (Esaya 63:9) Yehovha a nga lo vona maxangu ya vanhu va yena ntsena; kambe u va twele vusiwana. Ndlela leyi a titweke hayona yi kombisiwa hi marito ya yena lama a ma vuleke eka malandza ya yena a ku: “Loyi a [mi] khumbaka u khumba ndzololo ya tihlo ra mina.”b (Zakariya 2:8) A hi ku vava ka swona! Ina, Yehovha u hi twela ku vava. Loko hi twa ku vava, na yena wa vaviseka.

20. Hi yihi mianakanyo leyi nga riki yinene leyi hi faneleke hi yi papalata loko hi yingisa ndzayo leyi kumekaka eka Varhoma 12:3?

²⁰ A nga kona Mukreste loyi a tlhariheke kahle, loyi a nga tirhisaka vumbhoni byolebyo bya rirhandzu ra Xikwembu ni ku khathala ka xona hi malandza ya xona, leswaku a tivona a ri wa le henhla kumbe a tidzunisa. Muapostola Pawulo u tsarile: “Hikwalaho ka musa lowukulu lowu ndzi kombiweke wona hi Xikwembu, ndzi mi byela hinkwenu leswaku mi nga tiehleketeleli ku tlula mpimo lowu mi faneleke mi tiehleketelela ha wona, kambe mi ehleketa kahle hikuva Xikwembu xi nyike un’wana ni un’wana wa n’wina ripfumelo ro karhi.” (Varhoma 12:3) Vuhundzuluxeri byin’wana byi vula leswaku: “Ndzi ta byela un’wana ni un’wana wa n’wina leswaku a nga titeki a ri wa nkoka kambe a tiveke exiyin’weni lexi faneleke.” (A Translation in the Language of the People, hi Charles B. Williams) Loko hi ri karhi hi tiphina hi rirhandzu ra Tata wa hina wa le tilweni, a hi hlutekeni emianakanyweni naswona hi tsundzuka leswaku rirhandzu ra Xikwembu a hi ri fanelekeli.—Luka 17:10.

21. Hi wahi mavunwa ya Sathana lawa hi faneleke hi ya emahlweni hi ma ala, naswona i ntiyiso wihi wa Xikwembu lowu hi nga yaka emahlweni hi tiyisekisa timbilu ta hina ha wona?

²¹ Hinkwerhu a hi endleni leswi nga ematimbeni ya hina leswaku hi ala mavunwa ya Sathana swin’we ni vunwa bya leswaku a hi pfuni nchumu kumbe a hi rhandzeki. Loko swilo leswi swi ku humeleleke evuton’wini swi ku endla u tivona u ri ni xiphiqo lexikulu lerova u vona u nga faneriwi hi rirhandzu ra Xikwembu, kumbe u vona mitirho ya wena leyinene yi ri yitsongo swinene lerova u anakanya leswaku a xi yi voni hi mahlo ya xona lama vonaka hinkwako, kumbe u vona onge swidyoho swa wena i swikulu swinene lerova hambi ku ri rifu ra N’wana wa xona ri nge swi susi, u dyondzisiwe mavunwa ya rihlaza. Ala mavunwa yo tano hi mbilu ya wena hinkwayo! A hi yeni emahlweni hi tiyisekisa timbilu ta hina hi ntiyiso lowu vuriweke hi marito ya Pawulo lama nge: “Hikuva ndza kholwa leswaku rifu kumbe vutomi kumbe tintsumi kumbe mifumo kumbe swilo leswi nga laha sweswi kumbe swilo leswa ha taka kumbe matimba kumbe ku tlakuka kumbe vuenti kumbe xivumbiwa xihi ni xihi, a swi nge swi koti ku hi hambanisa ni rirhandzu ra Xikwembu leri xi hi kombiseke rona ha Kreste Yesu Hosi ya hina.”—Varhoma 8:38, 39.

1, 2. (a) Hi ntolovelo, xana manana u angurisa ku yini loko n’wana wa yena a rila? (b) Hi wihi ntlhaveko lowu nga wukulu ku tlula ni wa manana?

EXIKARHI ka vusiku n’wana wa rila. Hi ku hatlisa manana wa pfuka. A nga ha etleli byona bya n’wantenyana—ku sukela loko n’wana a velekiwile. Se wa swi tiva leswaku loko n’wana wakwe a rila hi ndlela yo karhi, u va a lava yini. Hikwalaho, wa swi kota ku twa leswaku sweswi n’wana wakwe u lava ku dyisiwa, ku tlakuriwa kumbe ku khathaleriwa hi ndlela yo karhi. Kambe, ku nga khathariseki leswaku n’wana u rilela yini, manana wa angula. Rirhandzu leri a nga na rona a ri n’wi pfumeleli leswaku a honisa swilaveko swa n’wana wa yena.

² Ntwelavusiwana lowu manana a nga na wona eka n’wana wakwe, i wun’wana wa mitlhaveko leyikulu leyi vanhu va nga na yona. Hambiswiritano, ku ni ntlhaveko wun’wana lowu nga wukulu swinene—ku nga ntwelavusiwana lowu Xikwembu xa hina Yehovha xi nga na wona. Ku xiyisisa vumunhu lebyi bya rirhandzu, swi nga hi pfuna leswaku hi tshinela ekusuhi na Yehovha. Sweswi hi ta hlamusela leswaku ntwelavusiwana i yini, ni ndlela leyi Xikwembu xi wu kombisaka hayona.

Xana I Yini Ntwelavusiwana?

3. Xana riendli ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku “tintswalo” kumbe “ku va ni ntwelavusiwana” ri vula yini?

³ EBibeleni, rito leri nge ntwelavusiwana ni leri nge tintswalo, ma yelana swinene. Ku ni marito yo hlayanyana ya Xiheveru ni ya Xigriki lawa nhlamuselo ya wona yi yelanaka swinene ni ntwelavusiwana lowukulu. Hi xikombiso, xiya riendli ra Xiheveru ra·chamʹ, leri hakanyingi ri vulaka ku “tintswalo” kumbe “ku va ni ntwelavusiwana.” Buku yin’wana yi hlamusela leswaku riendli leri nge ra·chamʹ ri “hlamusela ntwelavusiwana lowukulu, lowu hi vaka na wona loko hi vona vanhu lava hi va rhandzaka va xaniseka.” Rito leri ra Xiheveru, leri Yehovha a ri tirhisaka ri fambelana ni rito “mbeleko” naswona ri nga ha hlamuseriwa tanihi “ntwelavusiwana wa manana.”a—Eksoda 33:19; Yeremiya 33:26.

4, 5. Xana Bibele yi yi tirhisa njhani mitlhaveko leyi manana a nga na yona eka n’wana wa yena leswaku yi hi dyondzisa ntwelavusiwana wa Yehovha?

⁴ Bibele yi tirhisa mitlhaveko leyi manana a nga yona eka n’wana wa yena ku hi dyondzisa leswaku ntwelavusiwana wa Yehovha wu njhani. Eka Esaya 49:15 ha hlaya: “Xana wansati a nga rivala n’wana wakwe loyi a n’wi mamisaka kumbe a nga n’wi tweli vusiwana [ra·chamʹ] n’wana loyi a nga lo n’wi veleka? Hambiloko vavasati lava vo rivala, mina a ndzi nge pfuki ndzi ku rivarile.” (The Amplified Bible) Nhlamuselo yoleyo leyi khumbaka mbilu yi kombisa ntwelavusiwana lowukulu lowu Yehovha a nga na wona eka vanhu vakwe. Njhani?

⁵ Swa tika ku anakanya leswaku manana a nga rivala ku an’wisa ni ku khathalela n’wana wakwe. Phela ricece a ri swi koti ku tipfuna; ri lava nkhathalelo ni rirhandzu ra mana wa rona vusiku ni nhlikanhi. Khombo ra kona, swi tolovelekile ku twa leswaku ku ni vamanana lava tshikaka vana va vona va nga va khathaleli, ngopfungopfu ‘emikarhini leyi yo nonon’hwa,’ leyi eka yona vanhu va “nga riki na rirhandzu.” (2 Timotiya 3:1, 3) “Kambe,” Yehovha u ri, “A ndzi nge pfuki ndzi ku rivarile.” Ntwelavusiwana lowukulu lowu Yehovha a nga na wona eka malandza ya yena a wu heli. I wukulu swinene ku tlula ntlhaveko wa ntumbuluko lowu hi wu tivaka—ku nga ntwelavusiwana lowu hi ntolovelo manana a nga na wona eka n’wana wa yena. A swi hlamarisi, leswi mutsari un’wana a vuleke leswi mayelana na Esaya 49:15: “Lawa i marito yo enta swinene ku tlula hinkwawo lama kumekaka eka Testamente ya Khale, lama kombisaka rirhandzu leri Xikwembu xi nga na rona.”

6. Vanhu vo tala lava nga hetisekangiki va wu languta njhani ntwelavusiwana lowukulu, naswona i yini leswi Yehovha a hi tiyisekisaka ha swona?

⁶ Xana ntwelavusiwana lowukulu i xikombiso xa ku tsana? Vanhu vo tala lava nga hetisekangiki va anakanya tano. Hi xikombiso, Seneca mutivi wa filosofi wa Murhoma, loyi a hanyeke hi nkarhi wa Yesu, naswona a a ri ntlharhi ya le Rhoma, u dyondzise leswaku “ntwelavusiwana i ku tsana ka mianakanyo.” Seneca a a ri museketeri wa Vustoyika, ku nga filosofi leyi khutazaka vanhu leswaku va endla swilo hi ku rhula kambe va nga vi na ntwelavusiwana. Seneca u vule leswaku munhu wo tlhariha a nga ha va pfuna vanhu lava nga enhlomulweni kambe a nga fanelanga a va twela vusiwana, hikuva loko o va twela vusiwana a nge endli swilo hi mfanelo. Mavonelo ya tano ya vutianakanyi a ma endla leswaku ntwelavusiwana wa xiviri wu pfumaleka. Kambe Yehovha a nga tano nikatsongo! ERitweni ra yena, Yehovha wa hi tiyisekisa leswaku “u ni ntwelavusiwana lowukulu ni tintswalo.” (Yakobo 5:11, nhlamuselo ya le hansi) Hilaha hi nga ta swi vona ha kona, ku va ni ntwelavusiwana a swi kombisi ku tsana kambe i vumunhu lebyi nga ni matimba ni lebyi nga bya nkoka. A hi kambisiseni leswaku Yehovha tanihi hi mutswari la nga ni rirhandzu, u wu kombisa njhani ntwelavusiwana.

Loko Yehovha A Kombisa Tiko Ntwelavusiwana

7, 8. Xana Vaisrayele va xaniseke hi ndlela yihi aEgipta wa khale, naswona Yehovha u angurise ku yini loko a vona ku xaniseka ka vona?

⁷ Ntwelavusiwana wa Yehovha wu vonaka kahle eka ndlela leyi a tirhisaneke ni tiko ra Israyele hayona. Eku heleni ka lembexidzana ra vu-16 B.C.E., timiliyoni ta Vaisrayele a ti ri mahlonga aEgipta naswona a va tshikileriwa swinene. Vaegipta “Va va tikisele vutomi hi ku va tirhisa mitirho yo tika, va va sindzisa ku pfuva vumba byo aka ha byona, ku baka switina ni ku endla mitirho yo hambanahambana emasin’wini.” (Eksoda 1:11, 14) Hi loko Vaisrayele va kombela Yehovha leswaku a va pfuna. Xana Xikwembu xa ntwelavusiwana lowukulu xi angurise ku yini?

⁸ Mbilu ya Yehovha a yi khumbekile. U te: “Ndzi ku vonile ku xaniseka ka vanhu va mina lava nga eEgipta naswona ndzi xi twile xirilo xa vona hikwalaho ka lava va va sindzisaka ku tirha; ndzi ku tiva kahle ku vava loku va ku twaka.” (Eksoda 3:7) A swi nga ta koteka leswaku Yehovha a vona ku xaniseka ka vanhu va yena kumbe ku twa xirilo xa vona kambe a nga va tweli vusiwana. Hi laha hi swi voneke ha kona eka Ndzima 24 ya buku leyi, Yehovha i Xikwembu xa ntwelavusiwana. Ntwelavusiwana i vuswikoti byo twa ku vava loku twiwaka hi van’wana. Yehovha a nga lo va ntwelavusiwana ntsena vanhu va yena; kambe u endle swo karhi leswaku a va pfuna. Esaya 63:9 yi ri: “U va kutsurile hikwalaho ka rirhandzu ni ntwelavusiwana wakwe.” Yehovha u ponise Vaisrayele aEgipta “hi voko ra matimba.” (Deteronoma 4:34) Endzhaku ka sweswo u va nyike swakudya hi singita kutani a va nyika tiko ra mihandzu, leri nga ra vona.

9, 10. (a) Hikwalahokayini Yehovha hi ku phindhaphindha a kutsule Vaisrayele loko va tshama eTikweni leri Tshembisiweke? (b) Emasikwini ya Yefta, xana Yehovha u kutsule Vaisrayele eka ntshikilelo wihi, naswona i yini lexi n’wi susumeteleke ku endla tano?

⁹ Ntwelavusiwana wa Yehovha a wu helelanga kwalaho. Loko Vaisrayele se va tshame eTikweni leri Tshembisiweke, va dyohile hi ku phindhaphindha, kutani vuyelo bya kona ku va ku xaniseka. Kutani, vanhu lava va tlhela va tianakanya, kutani va vitana Yehovha. U va kutsule mikarhi yo tala. Hikwalahokayini? “Hikwalaho ka leswi a a twela vanhu vakwe vusiwana.”—2 Tikronika 36:15; Vaavanyisi 2:11-16.

¹⁰ Xiya leswi humeleleke emasikwini ya Yefta. Leswi Vaisrayele va sunguleke ku tirhela swikwembu swa hava, Yehovha u va pfumelele leswaku va tshikileriwa hi Vaamone ku ringana malembe ya 18. Eku heteleleni Vaisrayele va hundzukile. Bibele ya hi byela: “Kutani va susa swikwembu swa matiko exikarhi ka vona, va tirhela Yehovha, lerova a va twela vusiwana hikwalaho ka ndlela leyi a va xaniseka ha yona.”b (Vaavanyisi 10:6-16) Loko vanhu va yena va kombise ku tisola ka xiviri, Yehovha a nga ha swi lavi ku va vona va xaniseka. Kutani Xikwembu lexi nga ni ntwelavusiwana lowukulu xi nyike Yefta matimba yo kutsula Vaisrayele emavokweni ya valala va vona.—Vaavanyisi 11:30-33.

11. Eka ndlela leyi Yehovha a khomeke Vaisrayele hayona, xana hi dyondza yini hi ntwelavusiwana?

¹¹ Xana ndlela leyi Yehovha a khomeke tiko ra Israyele hayona, yi hi dyondzisa yini hi ntwelavusiwana lowukulu? Hi dyondza leswaku loko vanhu va xaniseka a ngo va twela vusiwana ntsena. Tsundzuka xikombiso xa manana loyi ntwelavusiwana wa yena wu n’wi susumetelaka ku endla xo karhi leswaku a pfuna n’wana wa yena loyi a rilaka. Hi laha ku fanaka Yehovha a nga swi honisi swirilo swa vanhu va yena. Ntwelavusiwana wa yena lowukulu wu n’wi susumetela ku va wisisa eku xanisekeni ka vona. Ku engetela kwalaho, ndlela leyi Yehovha a khomeke Vaisrayele hayona yi hi dyondzisa leswaku ntwelavusiwana a hi ku tsana, hikuva vumunhu lebyi, lebyi rhandzekaka byi n’wi susumetele leswaku a teka goza lerikulu ro pfuna vanhu vakwe. Kambe, xana Yehovha u kombisa ntwelavusiwana eka malandza yakwe loko ya ri hi ntlawa ntsena?

Ntwelavusiwana Wa Yehovha Eka Munhu Un’wana Ni Un’wana

12. Xana Nawu wu wu kombise njhani ntwelavusiwana wa Yehovha eka munhu un’wana ni un’wana?

¹² Nawu lowu Yehovha a wu nyikeke tiko ra Israyele wu kombise ntwelavusiwana wa yena eka munhu un’wana ni un’wana. Hi xikombiso, xiya ndlela leyi a khathalelaka swisiwana hayona. Yehovha a a swi tiva leswaku swiyimo leswi nga languteriwangiki swi nga endla Muisrayele a tikuma a ri evuswetini. Xana swisiwana a swi fanele ku khomiwa njhani? Yehovha u lerise Vaisrayele a ku: “U nga vi na mona kumbe u n’wi tsona. U fanele u n’wi nyika hi mbilu yo basa naswona u nga n’wi nyiki u ri karhi u gungula, hikuva leswi hi swona swi nga ta endla Yehovha Xikwembu xa wena a ku katekisa eka hinkwaswo leswi u swi endlaka.” (Deteronoma 15:7, 10) Ku engetela kwalaho Yehovha u lerise leswaku Vaisrayele va nga tshoveli hinkwaswo emasin’wini ya vona naswona a va nga fanelanga va khwaja. Swisiwana hi swona a swi ta khwaja. (Levhitika 23:22; Rhuti 2:2-7) Loko tiko ri landzelela nawu lowu wo anakanyela swisiwana leswi nga exikarhi ka vona, vanhu lava pfumalaka eIsrayele a va nga ta hanya hi ku kombela. Xana leswi a swi kombisi ntwelavusiwana lowu Yehovha a nga na wona?

13, 14. (a) Xana marito ya Davhida ya hi tiyisekisa njhani leswaku Yehovha wa khumbeka hi un’wana ni un’wana wa hina? (b) Hi xihi xifaniso lexi nga tirhisiwaka ku kombisa leswaku Yehovha u le kusuhi ni lava ‘tshovekeke mbilu’ kumbe lava “hetiweke matimba”?

¹³ Ni namuntlha Xikwembu xa hina lexi rhandzekaka xa khumbeka swinene hi hina. Hi nga tiyiseka leswaku u vona ku xaniseka kun’wana ni kun’wana loku hi langutanaka na kona. Mupisalema Davhida u tsarile: “Matihlo ya Yehovha ma langute lavo lulama, ni tindleve takwe ti yingisa xirilo xa vona xo kombela mpfuno. Yehovha u le kusuhi ni lava tshovekeke timbilu; u ponisa lava hetiweke matimba.” (Pisalema 34:15, 18) Mayelana ni lava ku vulavuriwaka ha vona eka marito lawa, muhlamuseri un’wana wa Bibele u te: “Va tshoveke timbilu naswona va pfotlokile emoyeni hikwalaho ka xidyoho naswona va titekela ehansi; va tivona va nga ri nchumu naswona va ri lava vevukaka.” Vanhu vo tano va nga ha vona onge Yehovha u le kule na vona naswona va nga ha vona onge a nge va khathaleli hikuva va nga ri nchumu. Kambe sweswo a swi tano. Marito ya Davhida ma hi tiyisekisa leswaku Yehovha a nga va fularheli lava “titsongahataka.” Xikwembu xa hina xa ntwelavusiwana xa swi tiva leswaku emikarhini yo tano, hi xi lava swinene, naswona xi le kusuhi na hina.

¹⁴ Xiya ntokoto lowu. Manana wa le United States u tsutsumisele n’wana wa yena wa mufana loyi a nga ni malembe mambirhi hi vukhale exibedlhele hikuva a a khomiwe hi vuvabyi bya kholokholo. Endzhaku ko kambela n’wana loyi, madokodela ma byele manana loyi leswaku n’wana wakwe u fanele a etlerisiwa exibedlhele vusiku byebyo. Xana manana u etlele kwihi vusiku byebyo? Exitulwini xa le xibedlhele, etlhelo ka mubedo wa n’wana wakwe! N’wana wakwe a a vabya naswona a a lava ku va ekusuhi na yena. Hakunene hi nga langutela leswi engetelekeke eka Tata wa hina wa le tilweni loyi a nga ni rirhandzu! Hikuva hi endliwe hi xifaniso xa yena. (Genesa 1:26) Marito lama khumbaka mbilu ya Pisalema 34:18 ma hi tiyisekisa leswaku loko hi ‘tshoveke timbilu’ kumbe hi ‘hetiwe matimba’ Yehovha tanihi mutswari la nga ni rirhandzu “u le kusuhi” na hina—u ni ntwelavusiwana naswona u lunghekele ku hi pfuna nkarhi hinkwawo.

15. Xana Yehovha u hi pfuna njhani?

¹⁵ Kutani ke, xana Yehovha u n’wi pfunisa ku yini un’wana ni un’wana wa hina? A nga swi susi leswi hi vangelaka ku xaniseka. Kambe Yehovha u endle malunghiselelo yo tala yo pfuna lava va lavaka mpfuno eka yena. Rito ya yena, ku nga Bibele, ri nyikela ndzayo leyi twisisekaka leyi nga pfunaka. Evandlheni, Yehovha u ni valanguteri lava nga ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu, lava lwelaka ku kombisa ntwelavusiwana wa yena loko va pfuna vagandzerikulobye. (Yakobo 5:14, 15) Tanihi “Mutwi wa xikhongelo” u nyika “moya lowo kwetsima . . . [eka] lava n’wi kombelaka.” (Pisalema 65:2; Luka 11:13) Moya wolowo wu nga hi nyika “matimba lama tlulaka lama tolovelekeke” leswaku hi kota ku tiyisela ku kondza Mfumo wa Xikwembu wu susa maxangu hinkwawo. (2 Vakorinto 4:7) Xana a hi tsaki hikwalaho ka malunghiselelo lawa hinkwawo? Hi nga rivali leswaku malunghiselelo lawa ma kombisa ntwelavusiwana lowukulu wa Yehovha.

16. Hi xihi xikombiso lexikulu xa ntwelavusiwana wa Yehovha naswona xi hi khumba njhani?

¹⁶ Ina, xikombiso lexikulu eka hinkwaswo, xa ntwelavusiwana wa Yehovha, hi lexi xa ku nyikela hi Loyi a n’wi rhandzaka swinene leswaku a va nkutsulo eka hina. A ku ri gandzelo leri kombisaka leswaku Yehovha wa hi rhandza naswona ri pfule ndlela ya leswaku hi ponisiwa. Tsundzuka leswaku gandzelo rero ra tirha eka un’wana ni un’wana wa hina. Swa twisiseka leswaku hikwalahokayini Zakariya, tata wa Yohane mukhuvuri, a vule ka ha ri emahlweni leswaku lunghiselelo leri ri kombisa “ntwelavusiwana wa Xikwembu xa hina.”—Luka 1:78.

Loko Yehovha A Tshika Ku Kombisa Ntwelavusiwana

17-19. (a) Xana Bibele yi swi kombisa njhani leswaku ntwelavusiwana wa Yehovha wu pfa wu kuma ndzhuti wu yima? (b) I yini lexi endleke leswaku Yehovha a nga ha va tweli vusiwana vanhu va yena?

¹⁷ Xana hi fanele hi ehleketa leswaku ntwelavusiwana lowukulu wa Yehovha a wu na swipimelo? Ku hambana ni sweswo, Bibele yi swi kombisa kahle leswaku vanhu lava tihambanisaka ni tindlela ta Yehovha to lulama a nge va tweli vusiwana. (Vaheveru 10:28) Leswaku u vona lexi n’wi endlaka a endla leswi, tsundzuka xikombiso xa tiko ra Israyele.

¹⁸ Hambileswi Yehovha hi ku phindhaphindha a kutsuleke Vaisrayele eka valala va vona, eku heteleleni ntwelavusiwana wa yena wu kume ndzhuti wu yima. Vanhu lava vo sihalala, a va gandzela swifaniso, va tlhela va nekaneka swifaniso swa vona leswi nyenyetsaka va swi yisa etempeleni ya Yehovha! (Ezekiyele 5:11; 8:17, 18) Ku tlula kwalaho, hi byeriwa leswi: “Va ye emahlweni va hlekula malandza ya Xikwembu xa ntiyiso, va nga ma yingisi marito yakwe ni ku rhukana vaprofeta vakwe kukondza Yehovha a va hlundzukela lerova swi va erivaleni leswaku a va nga ha tshunguleki.” (2 Tikronika 36:16) Vaisrayele a va onhake lerova a va nga ha faneriwi hi ntwelavusiwana, va tlhontlhe vukari bya Yehovha byo lulama. Vuyelo byi ve byihi?

¹⁹ Yehovha a a nga ha va tweli vusiwana vanhu va yena. U te: “A ndzi nge va tsetseleli kumbe ndzi va twela vusiwana kumbe ndzi va ni tintswalo eka vona; a xi kona lexi nga ta ndzi sivela ku va lovisa.” (Yeremiya 13:14) Xisweswo, Yerusalema ni tempele ya yona swi lovisiwile naswona Vaisrayele va tekiwile va yisiwa evukhumbini eBabilona. Swa vava ku vona vanhu va xandzuka swinene lerova Xikwembu xi nga ha lavi ku va twela vusiwana!— Swirilo 2:21.

20, 21. (a) Xana ku ta humelela yini loko ntwelavusiwana wa Xikwembu wu hela esikwini ra hina? (b) Hi rihi lunghiselelo ra ntwelavusiwana wa Yehovha leri ku nga ta buriwa ha rona eka ndzima leyi landzelaka?

²⁰ Ku vuriwa yini hi namuntlha? Yehovha a nga hundzukanga. Hikwalaho ka ntwelavusiwana wakwe u rhumele Timbhoni ta yena leswaku ti chumayela “mahungu lawa lamanene ya Mfumo” eka vaaki hinkwavo va le misaveni. (Matewu 24:14) Loko vanhu va timbilu to lulama va amukela rungula leri ra Mfumo, Yehovha wa va pfuna leswaku va ri twisisa. (Mitirho 16:14) Kambe ntirho lowu a wu nge endliwi hi laha ku nga heriki. Yehovha u ta va a nga kombisi ntwelavusiwana loko o pfumelela misava leyi yo homboloka ni maxangu ya yona, swi ya emahlweni swi nga herisiwi. Loko ntwelavusiwana wa Xikwembu wu herile, Yehovha u ta ta a ta herisa misava leyi yo homboloka. Ni le nkarhini wolowo, u ta va a kombisa ntwelavusiwana—u ta va a lwela “vito [ra yena] ro kwetsima” ni ku tsetselela malandza ya yena lama tinyiketeleke. (Ezekiyele 36:20-23) Yehovha u ta herisa vuhomboloki ivi a tisa misava leyintshwa yo lulama. Mayelana ni vanhu vo homboloka Yehovha u hlambanyile a ku: “A ndzi nge va tweli vusiwana naswona a ndzi nge va tsetseleli. Ndzi ta va khoma hi ku ya hi leswi va swi endleke.”—Ezekiyele 9:10.

²¹ Ku kondza ku fika nkarhi wolowo, Yehovha u va twela vusiwana vanhu, hambi ku ri lava va langutaneke ni ndzoviso. Vanhu lava nga ni xidyoho, lava va hundzukaka hi mbilu hinkwayo, va nga vuyeriwa eka lunghiselelo ra Yehovha ro kombisa ntwelavusiwana—ku nga ndzivalelo. Eka ndzima leyi landzelaka hi ta bula hi swifaniso leswi kumekaka eBibeleni, leswi kombisaka vukulu bya ndzivalelo wa Yehovha.

1-3. (a) Hi wihi ndzhwalo wo tika lowu mupisalema Davhida a a ri na wona, naswona u wu kumise ku yini nchavelelo loko mbilu ya yena yi karhatekile? (b) Loko hi dyoha, hi wihi ndzhwalo lowu hi nga wu rhwalaka, kambe Yehovha u hi tiyisekisa hi yini?

MUPISALEMA Davhida u tsarile: “Milandzu ya mina yi tele ngopfu; yi ndzi tika ku fana ni ndzhwalo wo tika lowu ndzi tsandzekaka ku wu rhwala. Ndzi hele matimba naswona a ndza ha koti nchumu.” (Pisalema 38:4, 8) Davhida a a ku tiva ku tika ka ndzhwalo wa ku kingindziwa hi ripfalo. Kambe u kume nchavelelo, hambileswi mbilu yakwe a yi karhatekile. A a swi tiva leswaku Yehovha wa xi venga xidyoho, kambe A nga n’wi vengi mudyohi loko a hundzuka hakunene naswona a fularhela ndlela ya vudyoho. Hi ku tiyiseka loku heleleke leswaku Yehovha u tiyimiserile ku tsetselela vanhu lava hundzukaka, Davhida u te: “Wena Yehovha, u . . . lunghekele ku rivalela.”—Pisalema 86:5.

² Loko hi dyoha, na hina hi nga kingindziwa hi ripfalo. Ku tivona nandzu loku ka pfuna. Ku nga hi susumetela leswaku hi teka magoza lama faneleke, hi lulamisa swihoxo swa hina. Hambiswiritano, ku tivona nandzu ku tlula mpimo ku nga hi khomisa gome. Mbilu ya hina yi nga hi byela leswaku Yehovha a nge pfuki a hi rivalerile hambi ho hundzuka ku fikela kwihi. Loko hi sungula ku tivona nandzu hi nga ‘hluriwa hi gome lerikulu,’ Sathana a nga ha ringeta ku hi endla hi lan’wa, hi tivona onge a ha ha amukeleki eka Yehovha naswona a ha ha faneleki ku n’wi tirhela.—2 Vakorinto 2:5-11.

³ Xana Yehovha u hi languta hi ndlela yoleyo? Nikatsongo! Ndzivalelo i vumunhu byin’wana lebyi kombisaka rirhandzu lerikulu ra Yehovha. Wa hi tiyisekisa eRitweni ra yena leswaku loko hi hundzuka swi huma embilwini, u ta hi rivalela. (Swivuriso 28:13) Leswaku hi papalata ku vona onge Yehovha a nge pfuki a hi rivalerile, a hi voneni leswaku hikwalahokayini a rivalela ni leswaku u rivalela njhani.

Leswi Endlaka Yehovha A ‘Lunghekela Ku Rivalela’

4. Xana Yehovha u tiva yini hi ku vumbeka ka hina, naswona ha yini leswi swi khumba ndlela leyi a hi khomaka hayona?

⁴ Yehovha wa ku tiva ku tsana ka hina. Pisalema 103:14 yi ri: “Hikuva u yi tiva kahle ndlela leyi hi vumbiweke ha yona, wa tsundzuka leswaku hi ntshuri.” A nga rivali leswaku hi vumbiwe hi ntshuri, hi ni xidyoho naswona hi ni ku tsana ko karhi hileswi hi nga hetisekangiki. Marito lama nge “u yi tiva kahle ndlela leyi hi vumbiweke ha yona,” ma hi tsundzuxa leswaku Bibele yi fanisa Yehovha ni muvumbi naswona hina yi hi fanisa ni swibya swa vumba leswi a swi vumbaka. (Yeremiya 18:2-6) Muvumbi Lonkulu u hi khoma hi ku ya hi ku tsana ka hina, ni hi ku ya hi leswaku ha wu amukela nkongomiso wakwe kumbe a hi wu amukeli.

5. Xana buku ya Varhoma yi ma hlamusela njhani matimba ya xidyoho?

⁵ Yehovha wa swi tiva leswaku xidyoho xi ni matimba ku fikela kwihi. Rito ra Yena ri hlamusela xidyoho tanihi matimba lamakulu lama nga khoma munhu ya ku n’wi ma! Xana xidyoho xi ni matimba yo tanihi kwihi? Ebukwini ya Varhoma, muapostola Pawulo wa hlamusela: Hinkwerhu hi le “hansi ka xidyoho,” tanihi masocha ma nga ehansi ka mukongomisi wa wona (Varhoma 3:9); xidyoho i “hosi” ehenhla ka vanhu (Varhoma 5:21); xi tshama eka ‘hina’ endzeni (Varhoma 7:17, 20); ‘nawu’ wa xona wu tirha nkarhi na nkarhi eka hina, kahlekahle wu ringeta ku hi lawula. (Varhoma 7:23, 25) Hakunene xidyoho xi ni matimba enyameni ya hina leyi nga ni vudyoho!—Varhoma 7:21, 24.

6, 7. (a) Xana Yehovha u va languta njhani lava lavaka tintswalo takwe hi mbilu hinkwayo? (b) Ha yini hi nga fanelanga hi tlanga hi tintswalo ta Xikwembu?

⁶ Hikwalaho, Yehovha wa swi tiva leswaku a hi nge swi koti ku n’wi yingisa hi ndlela leyi hetisekeke, hambiloko hi swi navela. Hikwalaho ka rirhandzu ra yena wa hi tiyisekisa leswaku loko hi tisola hi mbilu hinkwayo, u ta hi rivalela. Pisalema 51:17 yi ri: “Magandzelo lawa Xikwembu xi ma amukelaka i moya lowu vavisekeke; a wu nge yi fularheli mbilu leyi tshovekeke yi tlhela yi pfotloseka Xikwembu xanga.” Yehovha a nge yi fularheli mbilu leyi “tshovekeke yi tlhela yi pfotloseka” hikwalaho ka ndzhwalo wa xidyoho.

⁷ Xana leswi swi vula leswaku hi nga tlanga hi tintswalo ta Xikwembu, hi dyoha hi vomu hikwalaho ka leswi hi nga hetisekangiki? Hakunene a swi tano! Yehovha a nga lawuriwi hi mitlhaveko. Tintswalo ta yena ti ni swipimelo. Hambi swo yini swi ku yini a nge va rivaleli lava yaka emahlweni va dyoha hi vomu, va nga kombisi ku hundzuka. (Vaheveru 10:26) Hi hala tlhelo, loko a vona mbilu leyi hundzukaka u lunghekele ku rivalela. Kutani sweswi a hi xiyeni marito ma’wana lama xiyekaka lama tirhisiweke eBibeleni ku hlamusela vumunhu lebyi byo hlamarisa lebyi kombisaka rirhandzu ra Yehovha.

Xana Yehovha U Rivalela Hi Laha Ku Heleleke Ku Fikela Kwihi?

8. Kahlekahle, i yini leswi Yehovha a swi endlaka loko a hi rivalela swidyoho swa hina, naswona leswi swi hi nyika ntshembo wihi?

⁸ Davhida loyi a tisolaka u te: “Ndzi hetelele ndzi ku phofulele xidyoho xa mina; A ndzi xi fihlanga. . . . Naswona wena u ndzi rivalele swona.” (Pisalema 32:5) Rito leri nge “rivalele,” ri hundzuluxeriwa ku suka eka rito ra Xiheveru leri kahlekahle ri vulaka ku “teka” kumbe “susa.” Ndlela leyi ri tirhisiweke hayona laha ri vula ku sula “nandzu, xidyoho.” Leswi swi vula leswaku Yehovha u teke swidyoho swa Davhida a swi cukumeta ekule. Leswi handle ko kanakana swi suse ndzhwalo wa ku tivona nandzu, lowu a wu ri emakatleni ya Davhida. (Pisalema 32:3) Na hina hi xi tshemba hilaha ku heleleke Xikwembu lexi susaka swidyoho swa lava va kombelaka ndzivalelo hi ku va ni ripfumelo eka gandzelo ra nkutsulo ra Yesu.—Matewu 20:28.

9. Xana Yehovha u veka swidyoho swa hina ekule na hina ku fikela kwihi?

⁹ Davhida u tirhise marito man’wana lama twisisekaka ku hlamusela ndzivalelo wa Yehovha: “Tanihi leswi vuxa byi nga ekule ni vupeladyambu, ni swidyoho swa hina u swi veke ekule na hina.” (Pisalema 103:12) Dyambu ri tsuvuka hi le vuxeni naswona ri nyupela hi le vupeladyambu. Xana ku ni mpfhuka wo tanihi kwihi exikarhi ka vuxa ni vupeladyambu? Kahlekahle, ku ni mpfhuka lowukulu swinene exikarhi ka vuxa ni vupeladyambu; leswimbirhi a swi nge pfuki swi hlanganile. Xidyondzi xin’wana xi hlamusele leswaku xiga lexi xi vula leswaku “hilaha swi nga kotekaka hakona; hilaha hi nga swi ehleketaka hakona.” Marito ya Davhida lama huhuteriweke ma hi byela leswaku loko Yehovha a rivalela, u veka swidyoho swa hina ekule swinene na hina hilaha hi nga ehleketaka hakona.

10. Loko Yehovha a hi rivalela, ha yini hi nga fanelanga hi titwa onge hi ta tshama hi ri ni xivati xa swidyoho sweswo vutomi bya hina hinkwabyo?

¹⁰ Xana u tshame u ringeta ku susa thyaka eka nguvu ya muhlovo wo basa? Swi nga ha endleka leswaku u tikarhatile swinene kambe xivati xi sala xa ha vonaka. Xiya ndlela leyi Yehovha a hlamuselaka vuswikoti bya yena byo rivalela ha yona: “Hambiloko swidyoho swa n’wina swo va swo tshwuka, swi ta basisiwa swi fana ni gamboko; hambiloko swi tshwuke ku fana ni lapi ro tshwuka, swi ta fana ni voya byo basa.” (Esaya 1:18) Rito “tshwuka” ri vula muhlovo wo tshwuka lowu vangamaka.a Voya byo “basa” a ku ri wun’wana wa muhlovo lowu nga sukiki hi ku olova. (Nahume 2:3) A hi nge swi koti ku susa xivati xa xidyoho hi matimba ya hina. Kambe Yehovha a nga swi kota ku susa swidyoho leswi fanaka ni muhlovo wa ribungu ni wa xivunguvungu kutani a hi endla hi basa ku fana ni gamboko kumbe voya lebyi nga dayiwangiki. Loko Yehovha a hi rivalele swidyoho swa hina, a hi fanelanga hi titwa onge hi ta tshama hi ri ni xivati xa swidyoho sweswo vutomi bya hina hinkwabyo.

11. Xana Yehovha u swi lahlela njhani swidyoho swa hina ekule?

¹¹ Eka risimu leri terisaka vusiwana ro khensa, leri Hezekiya a ri qambheke endzhaku ka loko a ponisiwile eka vuvabyi lebyi dlayaka, u byele Yehovha a ku: “U lahlele swidyoho swa mina ekule.” (Esaya 38:17) Laha, Yehovha u kombisiwa a ri loyi a tekaka swidyoho swa munhu la hundzukeke kutani a swi lahlela enhlaneni Wakwe, loko swi ri kwalaho A nga ha swi voni naswona a nga ha ri na mhaka na swona. Hi ku ya hi buku yin’wana, leswi hlamuseriwaka swi nga ha vula leswi: “U suse [swidyoho swa mina] onge a swi kalanga swi va kona.” Xana sweswo a swi hi tiyisi nhlana?

12. Xana muprofeta Mikiya u swi kombisa njhani leswaku loko Yehovha a hi rivalela, U susa swidyoho swa hina hilaha ku heleleke?

¹² Eka xitshembiso xo vuyeteriwa, muprofeta Mikiya u kombise ku khorwiseka ka yena leswaku Yehovha u ta va rivalela vanhu va yena lava hundzukaka: “Hi xihi Xikwembu lexi fanaka na wena, . . . naswona xi nga hlayeliki milandzu ya masalela lama nga ndzhaka ya xona? . . . U ta lahlela swidyoho swa vona hinkwaswo exidziveni xa lwandle.” (Mikiya 7:18, 19) Anakanya leswaku marito wolawo a a ma vula yini eka lava a va hanya emikarhini ya Bibele. Xana a swi ta koteka ku tsavula nchumu lowu nga lahleriwa “exidziveni xa lwandle”? Xisweswo marito ya Mikiya ma kombisa leswaku loko Yehovha a hi rivalela, u susa swidyoho swa hina hi laha ku heleleke.

13. Xana ma vula yini marito ya Yesu lama nge, “hi rivalele swidyoho swa hina”?

¹³ Yesu u tirhise xifaniso xa valombisi ni lava lombiwaka ku kombisa ndlela leyi Yehovha a rivalelaka ha yona. Yesu u hi khutaze ku khongela hi ku: “Hi rivalele swidyoho swa hina.” (Matewu 6:12) Xisweswo, Yesu u fanisa swidyoho ni milandzu. (Luka 11:4) Loko hi dyoha, hi va ni “xikweleti” eka Yehovha. Hi ku ya hi nhlamuselo ya riendli ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “rivalela,” buku yin’wana yi ri: “Ku tshika xikweleti, u nga ha sindzisi leswaku xi hakeriwa.” Hi ndlela yo fanekisela, loko Yehovha a rivalela, u sula xikweleti lexi a hi fanele hi xi hakelela. Vadyohi lava hundzukaka va nga kuma nchavelelo. Yehovha a nge pfuki a koxe hakelo ya xikweleti lexi a xi heriseke!—Pisalema 32:1, 2.

14. Xiga lexi nge “swidyoho swa n’wina swi ta suriwa” xi hi endla hi anakanya ha yini?

¹⁴ Ku rivalela ka Yehovha ku tlhela ku hlamuseriwa eka Mitirho 3:19: “Hikwalaho, hundzukani mi tlhelela eka Xikwembu leswaku swidyoho swa n’wina swi ta suriwa.” Xivulwa xexo xo hetelela xi hundzuluxela riendli ra Xigriki leri nga ha vulaka “ku sula, . . . ku herisa.” Hi ku ya hi swidyondzi swin’wana, leswi swi fana ni ku sula marito lama tsariweke hi voko. Njhani? Inki leyi a yi tirhisiwa emikarhini ya khale a yi endliwa hi khaboni, gum ni mati. Endzhaku ko tsala hi inki leyi, munhu a nga ha teka xiponci xo tsakama kutani a sula leswi a swi tsaleke. Leswi swi yi fanekisela kahle ndlela leyi Yehovha a rivalelaka hayona. Loko a hi rivalela swidyoho swa hina, swi fana ni loko a teka xiponci a swi sula.

15. Xana Yehovha u lava leswaku hi tiva yini hi yena?

¹⁵ Loko hi anakanya hi swifaniso leswi, xana a swi le rivaleni leswaku Yehovha u lava hi swi tiva leswaku u lunghekele ku hi rivalela swidyoho swa hina ntsena loko hi hundzuka hi mbilu hinkwayo? A swi lavi hi chava leswaku u ta va ni xikhomela. Leswi swi kombisiwa hi swin’wana leswi Bibele yi hi hlavutelaka swona mayelana ni tintswalo ta Yehovha: Loko a rivalela, wa rivala.

“A Ndzi Nge He Xi Tsundzuki Xidyoho Xa Vona”

16, 17. Loko Bibele yi vula leswaku Yehovha u rivala swidyoho swa hina, xana swi vula yini, naswona ha yini u hlamula tano?

¹⁶ Yehovha u va tshembise leswi lava nga eka ntwanano lowuntshwa: “Ndzi ta va rivalela xihoxo xa vona naswona a ndzi nge he xi tsundzuki xidyoho xa vona.” (Yeremiya 31:34) Xana leswi swi vula leswaku loko Yehovha a rivalela a nga swi koti ku tlhela a tsundzuka swidyoho? Sweswo a hi swona nikatsongo. Bibele yi hi byela hi swidyoho swa vanhu vo hambanahambana lava Yehovha a va rivaleleke, ku katsa na Davhida. (2 Samuwele 11:1-17; 12:13) Swi le rivaleni leswaku Yehovha wa ha swi tsundzuka swidyoho leswi va swi endleke. Vuxokoxoko bya swidyoho swa vona, ku hundzuka ka vona, kun’we ni ndzivalelo wa Xikwembu swi tsariwile leswaku hi ta dyondza eka swona. (Varhoma 15:4) Kutani ke, xana Bibele yi vula yini loko yi ku Yehovha a nga swi “tsundzuki” swidyoho swa lava a va rivalelaka?

¹⁷ Riendli ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku, “ndzi ta tsundzuka” a ri vuli ku tsundzuka swilo leswi hundzeke ntsena. Theological Wordbook of the Old Testament yi vula leswaku ri katsa “nhlamuselo leyi engetelekeke yo teka goza leri faneleke.” Kutani eka mongo lowu, ku “tsundzuka” xidyoho swi katsa ku xupula vadyohi. (Hosiya 9:9) Kambe loko Xikwembu xi vula leswaku “A ndzi nge he xi tsundzuki xidyoho xa vona,” xi hi tiyisekisa leswaku loko xi kala xi rivalela vadyohi lava hundzukaka, a xi nge he va xupuli enkarhini lowu taka hikokwalaho ka swidyoho leswiya swi nga hundza. (Ezekiyele 18:21, 22) Xisweswo, eka mongo lowu, ku rivala ka Yehovha swi vula leswaku a nge he hi tsundzuxi swidyoho swa hina kumbe ku hi xupula hikwalaho ka swona. Xana a swi hi chaveleli ku tiva leswaku Xikwembu xa hina xa rivalela xi tlhela xi rivala?

Xana Ku Vuriwa Yini Hi Vuyelo Bya Ku Dyoha?

18. Ha yini ndzivalelo wu nga vuli swona leswaku mudyohi loyi a handzukaka u ponile eka mimbuyelo ya ndlela ya yena leyi hoxeke?

¹⁸ Xana ku tiyimisela ka Yehovha ku rivalela ku vula leswaku mudyohi a nge he langutani na byona vuyelo bya xidyoho xakwe? Nikatsongo. Loko munhu a dyohile u fanele a langutana ni vuyelo bya kona. Pawulo u tsarile: “Xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, u ta tlhela a tshovela xona.” (Vagalatiya 6:7) Hi nga ha xaniseka hikwalaho ka swiendlo swa hina. Kambe, leswi a swi vuli swona leswaku loko Yehovha a hi rivalerile, u tlhela a endla leswaku hi weriwa hi maxangu. Loko maxangu ma humelela, Mukreste a nga fanelanga a ehleketa leswi, ‘Kumbexana i Yehovha a ndzi xupulaka hikokwalaho ka swidyoho leswi ndzi nga tshama ndzi swi endla.’ (Yakobo 1:13) Hi hala tlhelo, Yehovha a nga hi sirheleli eka vuyelo bya swiendlo swa hina leswi hoxeke. Ku dlaya vukati, khwiri leri nga lavekiki, vuvabyi lebyi tluletiwaka hi rimbewu, ku suka xindzhuti kumbe xichavo—hinkwaswo leswi i vuyelo bya xidyoho lebyi nga papalatekiki. Tsundzuka leswaku loko Yehovha a rivalele Davhida eka swidyoho swa yena mayelana na Batixeba na Uriya a nga n’wi sirhelelanga Davhida eka khombo leri n’wi weleke.—2 Samuwele 12:9-12.

19-21. (a) Xana nawu lowu tsariweke eka Levhitika 6:1-7 wu vuyerise munhu la dyoheriweke ni mudyohi hi ndlela yihi? (b) Loko van’wana va vavisiwe hi swidyoho swa hina, Yehovha wa tsaka hi loko hi teka goza rihi?

¹⁹ Swidyoho swa hina swi nga ha va ni vuyelo lebyi engetelekeke, ngopfungopfu loko van’wana va vavisiwile hi swiendlo swa hina. Hi xikombiso, xiya mhaka leyi nga eka Levhitika ndzima 6. Nawu wa Muxe laha wu vulavula hi xiyimo lexi eka xona, munhu a dyohaka hi ku teka nhundzu ya Muisrayelekulobye hi vuxisi, ku vutla kumbe hi vukungundzwana. Mudyohi wa ala leswaku u ni nandzu, lerova a kala a hlambanya. Emhakeni leyi mbhoni i yin’we ntsena. Hambiswiritano, endzhakunyana mudyohi a sungula ku kingindziwa hi ripfalo kutani a boxa xidyoho xa yena. Leswaku a ta rivaleriwa hi Xikwembu, u fanele a endla swilo swinharhu: a tlherisela leswi a swi tekeke, a hakela muhlaseriwa ndziho lowu fikaka eka tiphesente ta 20 ta leswi a swi yiveke, a tlhela a humesa khuna tanihi hi gandzelo ra nandzu. Kutani nawu wu ri: “Muprista u ta n’wi kombelela ku rivaleriwa emahlweni ka Yehovha, kutani u ta rivaleriwa.”—Levhitika 6:1-7.

²⁰ Nawu lowu a ku ri lunghiselelo ra tintswalo leri humaka eka Xikwembu. A wu vuyerisa muhlaseriwa loyi nhundzu yakwe yi vuyisiweke naswona loyi handle ko kanakana a tsakeke loko a twa mudyohi a pfumela xidyoho xa yena. Hi laha ku fanaka nawu wu vuyerise loyi ripfalo rakwe eku heteleleni ri n’wi susumeteleke ku pfumela nandzu wakwe naswona a lunghisa xihoxo xakwe. Entiyisweni, loko a a arile ku endla leswi, Xikwembu a xi nga ta n’wi rivalela.

²¹ Hambileswi hi nga riki ehansi ka Nawu wa Muxe, Nawu wolowo wu hi pfuna leswaku hi twisisa mianakanyo ya Yehovha ni ndlela leyi a ku langutaka hayona ku rivalela. (Vakolosa 2:13, 14) Loko van’wana va vavisiwe hi swidyoho swa hina, Xikwembu xa tsaka loko hi endla leswi nga ematimbeni ya hina leswaku hi lulamisa timhaka. (Matewu 5:23, 24) Leswi swi nga ha katsa ku pfumela xidyoho xa hina, ku tisola ni ku kombela ku rivaleriwa eka loyi hi n’wi dyoheleke. Kutani hi nga endla xikombelo eka Yehovha exisekelweni xa gandzelo ra Yesu kutani hi ta tiyiseka leswaku Xikwembu xi hi rivalerile.—Vaheveru 10:21, 22.

22. I yini lexi nga ha fambisanaka ni ndzivalelo wa Yehovha?

²² Tanihi hi mutswari un’wana ni un’wana loyi a nga ni rirhandzu, Yehovha u ta hi rivalela kumbexana a tlhela a hi xupula. (Swivuriso 3:11, 12) Mukreste loyi a hundzukeke a nga ha lahlekeriwa hi lunghelo ro tirha tanihi nkulu, nandza wa vutirheli kumbe muvuri wa evhangeli wa nkarhi hinkwawo. Swi nga ha n’wi vavisa ku lahlekeriwa hi malunghelo lawa a ma ri ya risima eka yena. Ku tshinya ko tano, a ku vuli swona leswaku Yehovha a nga hi rivalelanga. Hi fanele hi tsundzuka leswaku ku tshinya loku humaka eka Yehovha i xikombiso xa leswaku wa hi rhandza. Loko hi amukela ndzayo leyi hi tlhela hi yi tirhisa, hi ta pfuneka.—Vaheveru 12:5-11.

23. Ha yini hi nga fanelanga hi ehleketa leswaku Yehovha a nge hi rivaleli, naswona ha yini hi fanele hi tekelela ndzivalelo wa yena?

²³ A hi ku phyuphyisa ka swona ku tiva leswaku Xikwembu xa hina xi “lunghekele ku rivalela”! Ku nga khathariseki leswaku hi endla swihoxo swa njhani, a hi fanelanga hi ehleketa leswaku Yehovha a nge hi rivaleli. Loko hi hundzuke hakunene, hi teka magoza yo lulamisa timhaka naswona hi khongelela ndzivalelo hi mbilu hinkwayo exisekelweni xa ngati ya Yesu leyi halakeke, hi nga tiyiseka leswaku Yehovha u ta hi rivalela. (1 Yohane 1:9) A hi tekeleleni ndzivalelo wa yena loko hi ri karhi hi hanyisana ni van’wana. Phela, leswi Yehovha loyi a nga dyohiki, a hi rivalelaka hi rirhandzu, xana hina vanhu va nyama lava dyohaka a hi fanelanga hi endla leswi nga ematimbeni ya hina leswaku hi rivalelana?

1, 2. Xana vunene bya Xikwembu i byikulu ku fikela kwihi, naswona Bibele yi byi kandziyisa ku fikela kwihi vumunhu lebyi?

LOKO dyambu ri ya eku peleni, lahaya ku ni ntlawa wa vanhu lava ku nga khale va ri vanghana, wu le ku dyeni ehandle, hi hala tlhelo wu hlalele ntumbuluko, wu le ku buleni naswona wu tsakile. Le kule, murimi u le ku n’wayiteleni loko a ri karhi a languta masimu yakwe, u tsakisiwa hi leswi a vonaka mapapa ya ntima naswona mathonsi ya mpfula ma sungulaka ku thona ma tsakamisa swimilana swakwe leswi swi nga ni torha. Endhawini yin’wana, wanuna ni nsati wakwe va tsakisiwa hi leswi va vonaka xihlangi xa vona xi sungulaka ku deya.

² Hambi va swi tiva kumbe a va swi tivi, vanhu volavo va tsakisiwa hi xilo xin’we—ku nga vunene bya Yehovha Xikwembu. Swi tolovelekile ku twa vanhu va vukhongeri va vula leswaku “Xikwembu i xinene.” Bibele yi kandziyisa mhaka leyi. Yi ri: “Vunene bya yena bya hlamarisa!” (Zakariya 9:17) Kambe swi tikomba onge a hi vanyingi vanhu lava swi twisisaka leswaku marito lawa ma vula yini hakunene. Kahlekahle, xana vunene bya Yehovha Xikwembu byi katsa yini, naswona xana mfanelo leyi ya Xikwembu yi n’wi khumba njhani un’wana ni un’wana wa hina?

Vumunhu Lebyi Xiyekaka Bya Rirhandzu Ra Xikwembu

3, 4. Vunene i yini, naswona ha yini vunene bya Yehovha byi nga ha hlamuseriwaka byi ri ndlela leyi a kombisaka rirhandzu ra yena hayona?

³ Eka tindzimi to tala ta manguva lawa, “vunene” i rito leri hlamuselaka swilo swo tala. Kambe, hi ku ya hi Bibele, vunene byi vula mahanyelo ya xiyimo xa le henhla. Kutani ke, hi ndlela yin’wana hi nga ha vula leswaku vunene byi dzikile eka Yehovha. Vumunhu bya yena hinkwabyo—ku katsa ni matimba ya yena, vululami bya yena ni vutlhari bya yena—hinkwabyo i byinene hilaha ku heleleke. Hambiswiritano, vunene byi nga ha hlamuseriwa byi ri ndlela leyi Yehovha a kombisaka rirhandzu ra yena hayona. Hikwalahokayini?

⁴ Vunene i vumunhu lebyi fambisanaka ni ku endlela van’wana leswinene. Muapostola Pawulo u kombisa leswaku vanhu va byi rhandza ngopfu vumunhu lebyi ku tlula vumunhu bya vululami. (Varhoma 5:7) Munhu wo lulama wa tshembeka loko swi ta emhakeni yo hlayisa nawu, kambe munhu lonene u endla swo tlula sweswo. Hi yena a rhangaka a lava tindlela to pfuna van’wana. Tanihi laha hi nga ta swi vona ha kona, Yehovha hi lonene ngopfu emhakeni yoleyo. Swi le rivaleni leswaku vunene byo tano byi huma eka rirhandzu ra Yehovha leri nga ringanisiwiki na nchumu.

5-7. Hikwalahokayini Yesu a arile ku vuriwa “Mudyondzi Lonene,” naswona i ntiyiso wihi wa risima lowu a wu kandziyiseke hi ku endla sweswo?

⁵ Vunene bya Yehovha byi hlawulekile. Loko Yesu a nga si fa, wanuna un’wana u n’wi vitane “Mudyondzisi Lonene” Yesu a ku: “Hikwalaho ka yini u ndzi vula lonene? A ku na munhu lonene handle ka Xikwembu.” (Marka 10:17, 18) Ina, ndlela leyi a hlamuleke hayona yi nga ha ku hlamarisa. Ha yini Yesu a lulamise xihoxo xa wanuna loyi? Xana Yesu a a nga ri “Mudyondzisi Lonene”?

⁶ Swi le rivaleni leswaku wanuna loyi a a tirhisa marito lama nge “Mudyondzisi Lonene” tanihi xithopo xo n’wi tlhoma tinsiva. Hi xichavo Yesu u yise ku dzuneka koloko eka Tata wakwe wa le tilweni, loyi a nga lonene hi ndlela leyi tlakukeke. (Swivuriso 11:2) Hi nkarhi lowu fanaka, Yesu a a kandziyisa ntiyiso wa risima. I Yehovha ntsena loyi a nga ni mfanelo yo vula leswaku hi swihi leswinene ni leswo biha. Loko Adamu na Evha va xandzuka va dya murhi wo tivisa leswinene ni leswo biha, a va lava ku tihlawulela leswi nga swinene ematihlweni ya vona. Ku hambana na vona, Yesu wa titsongahata a tshika Tata wakwe ku va yena a nyikelaka nkongomiso.

⁷ Ku tlula kwalaho, Yesu a a swi tiva leswaku swilo hinkwaswo leswinene swi huma eka Yehovha. Hi yena Munyiki wa “nyiko yin’wana ni yin’wana leyinene ni nyiko yin’wana ni yin’wana leyi hetisekeke.” (Yakobo 1:17) A hi xiyeni ndlela leyi Yehovha a kombisaka hayona vunene bya yena hi ku hanana.

Xikombiso Xa Vunene Lebyikulu Bya Yehovha

8. Xana Yehovha u byi kombise njhani vunene eka vanhu hinkwavo?

⁸ Un’wana ni un’wana loyi a nga tshama a hanya u vuyeriwile hi vunene bya Yehovha. Pisalema 145:9 yi ri: “Yehovha u endlela hinkwavo leswinene.” Hi swihi swikombiso swin’wana swa vunene lebyi a byi kombisaka eka vanhu hinkwavo? Bibele yi ri: “Hambileswi xi nga titshikangiki xi nga ri na vumbhoni bya leswaku xi endle leswinene, xi mi nisela timpfula ni ku mi nyika tinguva ta ndzalo, xi mi phamela mi xurha ni ku tsakisa timbilu ta n’wina.” (Mitirho 14:17) Xana u tshama u titwa u tsakile loko u ri karhi u dya swakudya leswi phomisaka marha? Loko Yehovha hi vunene byakwe, a nga endlanga misava yi va ni mati yo tenga ni “tinguva ta mihandzu,” swakudya a swi nga ta va kona. Yehovha a nga kombisi vunene byebyo eka lava va n’wi rhandzaka ntsena, kambe u byi kombisa eka vanhu hinkwavo. Yesu u te: “U endla dyambu ra yena ri voningela lavo homboloka ni lavanene, naswona u nisa mpfula eka lava lulameke ni lava nga lulamangiki.”—Matewu 5:45.

9. Xana apula ri byi fanekisela njhani vunene bya Yehovha?

⁹ Vo tala va honisa malwandla lama nga ringanisekiki lawa vanhu va kombisiwaka wona, hi leswi dyambu, mpfula ni tinguva ta mihandzu, swi tshamaka swi ri kona. Hi xikombiso, anakanya hi apula. Ri kumeka etindhawini hinkwato leti kufumelaka. Ri xongile, ra nandziha, ri ni mati lama phyuphyisaka naswona ri ni swiakamiri swa nkoka. Xana a wu swi tiva leswaku ku ni mixaka ya kwalomu ka 7 500 ya maapula? Ya hambana hi mihlovo, ku ni yo tshwuka, ya nsuku, ya xitshopana, ya rihlaza ni leswaku lamatsongo ma ringana ni kuwa kasi man’wana i makulu ku ringana ni lamula lerikulu. Loko u khome nyungu ya apula, yi vonaka yi nga nyawuli. Loko yi byariwa ku mila murhi wo xonga swonghasi. (Risimu Ra Solomoni 2:3) Hi ximun’wana xin’wana ni xin’wana murhi wa maapula wa hluka wu saseka; kasi hi xixikana xin’wana ni xin’wana wu veka mihandzu. Lembe ni lembe murhi wa maapula wu veka mihandzu leyi nga tataka mabokisi ya 20, naswona bokisi rin’wana ni rin’wana ri tika tikhilogiramu ta 19, kasi murhi lowu wu nga heta malembe ya 75 wu ri karhi wu veka mihandzu!

10, 11. Xana vuswikoti byo twa byi kombisa vunene bya Xikwembu hi ndlela yihi?

¹⁰ Hikwalaho ka vunene bya yena lebyi nga heriki, Yehovha u hi ‘endle hi ndlela yo hlamarisa,’ hi ri ni switwi leswi hi pfunaka ku vona mitirho ya yena ni ku yi tsakela. (Pisalema 139:14) Wa nga tlhela u anakanya hi vanhu lavaya va hlamuseriweke eku sunguleni ka ndzima leyi. Va vona yini leswi swi va tsakisaka? Swirhamana leswi hatimaka swa xihlangi lexi tsakeke. Mathonsi ya mpfula leyi naka emasin’wini. Mihlovo yo tshwuka, ya nsuku ni ya xivunguvungu ya dyambu leri pelaka. Tihlo ra munhu ri endliwe leswaku ri vona mihlovo yo hambanahambana ya madzana ya magidi, kumbe ya timiliyoni! Vuswikoti bya hina bya ku twa bya hi pfuna leswaku hi twa rito leri tsakisaka ra xilombe, moya lowu hungaka ematlukeni ya mirhi, ku hleka ka n’wana. Ha yini hi swi kota ku tsakela swilo leswi hi swi vonaka ni leswi hi swi twaka? Bibele yi ri: “Ndleve leyi twaka ni tihlo leri vonaka haswimbirhi swi endliwe hi Yehovha.” (Swivuriso 20:12) Kambe sweswi ha ha lo vulavula hi swilo swimbirhi ntsena.

¹¹ Vuswikoti byo nun’hwetela i xikombiso xin’wana xa vunene bya Yehovha. Nhompfu ya munhu yi nga swi kota ku twa masema yo hambanahambana ya kwalomu ka magidi. Anakanya hi leswi: swakudya leswi u swi rhandzaka, swiluva, makamba, musi wa ndzilo lowu u wu orhaka. Vuswikoti bya wena byo twa loko u khumbiwa byi ku pfuna leswaku u kota ku twa rimoyana loko ri ku ba xikandza, u twa loko u angarhiwa hi loyi u n’wi rhandzaka, ku rhetela ka mbhandzu lowu u wu tamelaka. Loko u wu luma, vuswikoti bya wena byo twa nantswo byi sungula ntirho wa byona. Loko u ri eku dyeni, ririmi ra wena ri kota ku hambanisa minantswo yo hambanahambana ya mbhandzu lowu u wu dyaka. Ina, swa fanela leswaku hi khensa Yehovha hi ku: “Vunene bya wena byi tele swinene, U byi vekele lava ku chavaka.” (Pisalema 31:19) I yini leswi Yehovha a a swi “vekele” vanhu lava n’wi chavaka?

Vunene Lebyi Yisaka eVuton’wini Lebyi Nga Heriki

12. I malunghiselelo wahi ya Yehovha lama nga ya nkoka swinene, naswona hikwalahokayini ma ri ya nkoka?

¹² Yesu u te: “Ku tsariwile: ‘Munhu a nga fanelanga a hanya hi xinkwa ntsena, kambe u ta hanya ni hi rito rin’wana ni rin’wana leri humaka enon’wini wa Yehovha.’” (Matewu 4:4) Kunene, malunghiselelo ya Yehovha ya moya ma nga hi pfuna swinene ku tlula ya nyama, hikuva ma yisa evuton’wini lebyi nga heriki. Eka Ndzima 8 ya buku leyi, hi dyondze leswaku Yehovha u tirhise matimba yakwe yo vuyetela emasikwini lawa yo hetelela, leswaku a tumbuluxa paradeyisi ya moya. Xin’wana xa leswi endlaka leswaku paradeyisi leyi ya moya yi va kona i ndzalo ya swakudya swa moya.

13, 14. (a) Xana muprofeta Ezekiyele u vone yini exivonweni, sweswo swi vula yini eka hina namuntlha? (b) Xana Yehovha u ma nyika yini malandza ya yena leswaku ma ta hanya hilaha ku nga heriki?

¹³ Eka byin’wana bya vuprofeta bya le Bibeleni bya ku vuyetela lokukulu, muprofeta Ezekiyele u kombiwe xivono xa tempele leyi pfuxetiweke yi tlhela yi kwetsimisiwa. A ku ri ni xinambyana lexi a xi khuluka xi huma etempeleni, lexi a xi ya xi anama ni ku ya xi enta kukondza xi va “xinambyana” lexikulu. Kun’wana ni kun’wana laha a xi khuluka kona a xi pfuna vanhu. Etimbuweni ta xona a ku mile mirhi leyi a yi humesa mihandzu leyi hanyisaka. Xinambyana xolexo a xi endla leswaku ku va ni vutomi eLwandle ro Tshwuka leri nga ni munyu! (Ezekiyele 47:1-12) Kambe, xana sweswo hinkwaswo a swi vula yini?

¹⁴ Xivono xexo xa tempele a xi vula leswaku Yehovha u ta vuyetela vugandzeri lebyi tengeke. A yi ta tlhela yi fambisana ni milawu ya xona yo lulama. Ku fana ni xinambyana lexiya xa le xivonweni, malunghiselelo ya Xikwembu ya vutomi ma ta khulukela eka vanhu va xona hi vunyingi. Ku sukela loko ku vuyeteriwe vugandzeri byo tenga hi 1919, Yehovha u katekise vanhu va yena hi ku va nyika malunghiselelo lama hanyisaka. Njhani? Phela, Tibibele, tibuku leti sekeriweke eBibeleni, tinhlengeletano ta vandlha ni tinhlengeletano ta xifundzha, hinkwaswo ka swona swi tirha ku phamela timiliyoni ta vanhu ntiyiso wa risima. Yehovha u tirhise swona leswaku a dyondzisa vanhu hi rin’wana ra malunghiselelo ya yena ya risima yo nyika vanhu vutomi—ku nga gandzelo ra nkutsulo ra Kreste, leri endlaka munhu a amukeleka eka Yehovha, ni ku endla leswaku vanhu hinkwavo lava rhandzaka Xikwembu ni ku xi chava, va kuma vutomi lebyi nga heriki.a Hikwalaho ke, emasikwini lawa ya makumu, hambileswi misava yi dlayiwaka hi ndlala ya moya, vanhu va Yehovha va tiphina hi ndzalo ya moya.—Esaya 65:13.

15. Xana vunene bya Yehovha byi ta khuluka hi ndlela yihi eka vanhu vo tshembeka enkarhini wa ku Fuma ka Kreste ka Gidi ra Malembe?

¹⁵ Kambe nambu wa le xivonweni xa Ezekiyele a wu tshiki ku khuluka loko mafambiselo lawa ya swilo ma hela. Ematshan’weni ya sweswo, wu ta hambeta wu khuluka swinene eku Fumeni ka Kreste ka Gidi ra Malembe. Kutani ke, hi ku tirhisa Mfumo wa Mesiya, Yehovha u ta tirhisa gandzelo ra Yesu hi xitalo, u ta endla leswaku vanhu lavo tshembeka va ya va hetiseka hakantsongontsongo. Mawaku ndlela leyi hi nga ta khana hayona loko hi vona vunene bya Yehovha!

Vumunhu Byin’wana Lebyi Fambisanaka Ni Vunene Bya Yehovha

16. Xana Bibele yi swi kombisa njhani leswaku vunene bya Yehovha byi ni vumunhu byin’wana, naswona hi byihi byin’wana bya byona?

¹⁶ Vunene bya Yehovha byi katsa swin’wana handle ka ku hanana. Xikwembu xi byele Muxe xi ku: “Ndzi ta endla leswaku u vona vunene bya mina hinkwabyo naswona ndzi ta ku tivisa vito ra mina, ku nga Yehovha.” U ye emahlweni a ku: “Yehovha a hundza emahlweni ka Muxe a ku: “Yehovha, Yehovha, Xikwembu xa tintswalo ni ntwelavusiwana, loyi a hlwelaka ku hlundzuka naswona a nga ni rirhandzu ni ntiyiso.’” (Eksoda 33:19; 34:6, nhlamuselo ya le hansi) Hikwalaho, vunene bya Yehovha byi ni vumunhu byo tala lebyinene. A hi xiyeni byimbirhi ntsena.

17. Xana nsovo i yini naswona Yehovha u wu kombise njhani eka vanhu lava nga hetisekangiki?

¹⁷ “Ntwelavusiwana.” Vumunhu lebyi bya Yehovha byi n’wi endla a va ni vunene a tlhela a ngheneka. Ematshan’weni yo kariha kumbe ku va makhonya, hilaha vanhu lava nga ni vulawuri ehenhla ka van’wana va endlaka hakona, Yehovha u ni musa. Hi xikombiso, Yehovha u byele Abrama a ku: “Ndzi kombela u languta ku sukela laha u nga kona, en’walungwini, edzongeni, evuxeni ni le vupeladyambu.” (Genesa 13:14) Vuhundzuluxeri byo tala byi siya marito lama nge “ndzi kombela.” Kambe swidyondzi swa Bibele swi vula leswaku marito lama nga eka Xiheveru xo sungula ma katsa rito rin’wana leri cincaka xiga xexo xi nga ha twali xi ri ndzeriso kambe xi va xikombelo. Ku na swiga swin’wana swo fana ni xexo. (Genesa 31:12; Ezekiyele 8:5) Anakanya hi Hosi ya vuako hinkwabyo yi ri karhi yi ku ‘ndza kombela,’ eka munhu la nga lo endliwa hi ntshuri! Emisaveni leyi yi taleke hi vanhu va vukarhi ni tihanyi, xana a swi phyuphyisi ku anakanyisisa hi nsovo wa Yehovha Xikwembu xerhu?

18. Yehovha ‘u ni ntiyiso’ hi ndlela yihi, naswona ha yini marito lawa ma tiyisa nhlana?

¹⁸ ‘U ni ntiyiso.’ Namuntlha vukanganyisi byi tolovelekile evanhwini. Kambe Bibele ya hi tsundzuxa: “Xikwembu a xi fani ni munhu lerova xi nga hemba.” (Tinhlayo 23:19) Kahlekahle, Tito 1:2 yi vula leswaku ‘Xikwembu a xi hembi.’ Vululami bya xona a byi fambisani ni ku hemba. Xisweswo, switshembiso swa Yehovha swa tshembeka swinene; marito yakwe ma ta hetiseka. Nakambe Yehovha u vitaniwa “Xikwembu xa ntiyiso.” (Pisalema 31:5) A nga papalati mavunwa ntsena kambe u tlhela a paluxa ntiyiso hi xitalo. A nga tlangi xitumbelelana kumbe ku tumbeta timhaka; kambe u tirhisa vutlhari byakwe lebyikulu leswaku a voningela malandza yakwe yo tshembeka.b U tlhela a va dyondzisa ku hanya hi ku pfumelelana ni ntiyiso lowu a va paluxelaka wona leswaku va ta kota ku ‘ya emahlweni va famba entiyisweni.’ (3 Yohane 3) Kutani ke, xana vunene bya Yehovha byi fanele byi n’wi khumba njhani un’wana ni un’wana wa hina?

“Va Ta Vangama Hikwalaho Ka Vunene Bya Yehovha”

19, 20. (a) Sathana u endle njhani leswaku Evha a kanakana vunene bya Yehovha, naswona vuyelo byi ve byihi? (b) Vunene bya Yehovha byi fanele byi hi khumba njhani, naswona ha yini?

¹⁹ Loko Sathana a ringa Evha entangeni wa Edeni, u tirhise vuxisi byo tsokombela leswaku a n’wi endla a kanakana vunene bya Yehovha. Yehovha u byele Adamu a ku: “U nga dya mihandzu ya mirhi hinkwayo ya ntanga u tiphina.” Eka magidi ya mirhi leyi a yi bombise ntanga wolowo, a ko va wun’we ntsena lowu Yehovha a a wu yirisile. Kambe, xiya ndlela leyi Sathana a xi lungeke hayona xivutiso xakwe loko a vutisa Evha: “Xana hakunene Xikwembu xi vule leswaku mi nga dyi mihandzu ya mirhi hinkwayo leyi nga entangeni?” (Genesa 2:9, 16; 3:1) Sathana u soholote leswi vuriweke hi Yehovha, leswaku a endla Evha a ehleketa leswaku Yehovha u va tsona swin’wana swa kahle. Lexi twisaka ku vava, rhengu rakwe ri tirhile. Ku fana ni vavanuna ni vavasati vo tala lava veke kona endzhaku ka yena, Evha u sungule ku kanakana vunene bya Xikwembu, lexi n’wi nyikeke hinkwaswo leswi a a ri na swona.

²⁰ Ha wu tiva nhlomulo ni mbitsi lowu vangiweke hi ku kanakana koloko. Kutani ke, a hi yingiseni swinene marito ya Yeremiya 31:12 lama nge: “Va ta vangama hikwalaho ka vunene bya Yehovha.” Kunene vunene bya Yehovha byi fanele byi hi endla hi tshama hi tsakile. A hi fanelanga hi kanakana Xikwembu xa hina, lexi xi nga ni vunene lebyikulu. Hi fanele hi xi tshemba hilaha ku heleleke, hikuva lava va xi rhandzaka xi va navelela leswinene.

21, 22. (a) Hi tihi tindlela tin’wana leti hi nga kombisaka hatona leswaku ha byi tlangela vunene bya Yehovha? (b) Hi byihi vumunhu lebyi hi nga ta dyondza ha byona eka ndzima leyi landzelaka, naswona byi hambana njhani ni vunene?

²¹ Ku tlula kwalaho, ha tsaka loko hi kota ku byela van’wana hi vunene bya Xikwembu. Pisalema 145:7 yi vula leswi mayelana ni vanhu va Yehovha: “Va ta ku dzunisa hikwalaho ka mitirho ya wena leyinene yo tala.” Siku rin’wana ni rin’wana ha vuyeriwa eka vunene bya Yehovha. Ha yini hi nga titoloveti ku khensa Yehovha siku ni siku hikwalaho ka vunene byakwe, hi boxa swilo leswi a hi endleleke swona hi ku kongoma? Loko ho anakanya hi vunene bya Yehovha, hi n’wi khensa siku ni siku hikwalaho ka byona, ni ku byela van’wana ha byona, sweswo swi ta hi pfuna leswaku hi tekelela Xikwembu xa hina lexinene. Loko hi ri karhi hi lava tindlela ta ku endla leswinene, hilaha Yehovha a endlaka hakona, hi ta ya hi tshinela swinene eka yena. Muapostola Yohane loyi a dyuhaleke u tsarile: “Makwerhu la rhandzekaka, tekelela leswi nga swinene ku nga ri leswo biha. Loyi a endlaka swilo leswinene u huma eka Xikwembu.”—3 Yohane 11.

²² Vunene bya Yehovha byi tlhela byi fambisana ni vumunhu byin’wana. Hi xikombiso, Xikwembu xi ni “rirhandzu” lerikulu. (Eksoda 34:6) Ku hambana ni vunene, vumunhu lebyi a byi kombisiwi mani na mani, hikuva Yehovha u byi kombisa ngopfu eka malandza yakwe yo tshembeka. Eka ndzima leyi landzelaka, hi ta dyondza ndlela leyi a yi kombisaka hayona.

1, 2. Hikwalahokayini ku nga vuriwaka leswaku Hosi Davhida a a swi tiva leswaku ku nga tshembeki i nchumu wa njhani?

HOSI DAVHIDA a a swi tiva leswaku ku nga tshembeki i nchumu wa njhani. Nkarhi wun’wana mfumo wakwe lowu ana se a wu tsekatseka, wu lave ku wisiwa hi vanhu va tiko rakwe lava n’wi lukeleke xikungu. Ku tlula kwalaho, Davhida u xengiwe hi van’wana lava a va teka va ri vanghana vakwe va le kusuhi. Anakanya hi Mikala nsati wa yena wo sungula. Eku sunguleni, “a a rhandzana na Davhida,” a swi kanakanisi leswaku a a n’wi seketela eka vuhosi byakwe. Hambiswiritano, endzhakunyana “a sungula ku n’wi langutela ehansi embilwini yakwe,” a teka Davhida “ku fana ni loko xiphukuphuku xi tifunungula exikarhi ka vanhu!”—1 Samuwele 18:20; 2 Samuwele 6:16, 20.

² Kutani a ku ri ni mutsundzuxi wa Davhida, Ahitofele. Ndzayo ya yena a yi xiximiwa, yi tekiwa onge hi loko yi huma eka Yehovha hi ku kongoma. (2 Samuwele 16:23) Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi, munghana loyi lonkulu u hundzuke muxengi kutani a fambisana ni ntlawa lowu a wu pfukela Davhida. I mani loyi a sunguleke xikhiri lexi? I Absalomu, n’wana wa Davhida! Muxengi yoloye “a a tshamela ku yiva timbilu ta Vaisrayele,” a tiendla hosi leyi nga riki enawini. Xikhiri xa Absalomu xi ye xi nyanya lerova Hosi Davhida a boheka ku hlanula swirhendze.—2 Samuwele 15:1-6, 12-17.

3. I yini leswi Davhida a a tiyiseka ha swona?

³ Xana a nga kona ni un’we loyi a saleke a ha tshembeka eka Davhida? Eka swiphiqo hinkwaswo leswi a langutaneke na swona, Davhida a a swi tiva leswaku u kona loyi a ha tshembekaka eka yena. I mani? A nga va mani un’wana handle ka Yehovha Xikwembu. Davhida u vule leswi hi Yehovha: “Wa tshembeka eka loyi a tshembekaka.” (2 Samuwele 22:26) Ku tshembeka i yini, naswona hikwalahokayini Yehovha a ri xikombiso lexinene i mhakeni yo tshembeka?

Swi Vula Yini Ku Tshembeka?

4, 5. (a) “Ku tshembeka” swi vula yini? (b) Xana ku tshembeka ku fambisana njhani ni rirhandzu?

⁴ Hi ku ya hi Matsalwa ya Xiheveru, rito leri nge “ku tshembeka”, ri vula musa lowu kombisiwaka munhu kumbe nchumu wo karhi hi ku helela. Ku tshembeka swi katsa swo tala. Ku tlula kwalaho, munhu a nga tshembeka eka swilo swo karhi ntsena. Ku hambana ni sweswo ku tshembeka ku fambisana ni rirhandzu.a Hikwalaho rito ku “tshembeka” ri nga tirhisisiwa ni le ka swilo leswi nga hanyiki. Hi xikombiso, mupisalema u vula leswaku n’weti i “mbhoni yo tshembeka exibakabakeni,” hikwalaho ka leswi wu tshamaka wu ri kona nivusiku. (Pisalema 89:37) Kambe a hi nge vuli leswaku n’weti wa tshembeka. Hikwalahokayini? Hikuva ku tshembeka ku kombisiwa hi rirhandzu—ku nga nchumu lowu swilo leswi nga hanyiki swi nga swi kotiki ku wu endla.

⁵ Hi ku ya hi Matsalwa, ku tshembeka loku, ku fambisana ni rirhandzu. Ndlela leyi ku tshembeka loku ku vonakaka hayona, yi kombisa leswaku ku ni vuxaka byo karhi exikarhi munhu loyi a kombisaka vumunhu lebyi ni loyi a kombiwaka byona. Vutshembeki lebyi byi tshama byi ri kona. A byi fani ni magandlati ya lwandle lama biwaka hi moya ma ya hala ni hala. Ku hambana ni sweswo, vutshembeki lebyi kumbe rirhandzu leri ro tshembeka, ra khomelela naswona ri ni matimba yo langutana ni swihinga leswikulu swinene.

6. (a) Xana vutshembeki exikarhi ka vanhu byi pfumaleka ku fikela kwihi naswona leswi swi kombisiwa njhani eBibeleni? (b) Hi yihi ndlela leyinene yo tiva leswi vutshembeki byi vulaka swona, naswona hikwalahokayini?

⁶ Ina, vutshembeki bya pfumaleka namuntlha. Hakanyingi, vanghana lavakulu va ‘lunghekele ku tshovelelana.’ Swi tolovelekile ku twa leswaku vatekani va thalanile. (Swivuriso 18:24; Malakiya 2:14-16) Vukanganyisi byi tele swinene lerova hi nga ha tikuma hi vula marito yo fana ni ya muprofeta Mikiya lama nge: “Lowo tshembeka u lovile emisaveni.” (Mikiya 7:2) Hambileswi vanhu hakanyingi va tsandzekaka ku tshembeka, ku nga vumunhu lebyi Yehovha a nga na byona. Kahlekahle, ndlela leyinene yo tiva leswi vutshembeki byi vulaka swona i ku kambisisa ndlela leyi Yehovha a byi kombisaka hayona vumunhu lebyi fambisanaka ni rirhandzu ra yena.

Yehovha Wa Tshembeka Ku Tlula Vanhu Hinkwavo

7, 8. Ha yini ku vuriwa leswaku Yehovha hi yena ntsena la tshembekeke?

⁷ Bibele loko yi vulavula hi Yehovha yi ri: “A ku na un’wana la tshembekaka handle ka wena.” (Nhlavutelo 15:4) Swi kotekisa ku yini sweswo? Xana vanhu ni tintsumi a va ku kombisanga ku tshembeka loku xiyekaka? (Yobo 1:1; Nhlavutelo 4:8) Ku vuriwa yini hi Yesu Kreste? Xana a hi “la tshembekaka” wa Xikwembu? (Pisalema 16:10) Kutani ke, hikwalahokayini ku vuriwa leswaku Yehovha hi yena ntsena la tshembekaka?

⁸ Xo sungula, tsundzuka leswaku vutshembeki byi fambisana ni rirhandzu. Leswi ‘Xikwembu ku nga rirhandzu’—naswona i ximunhuhatwa xa vumunhu lebyi—xana u kona la nga kombisaka vutshembeki hi ndlela leyi hetisekeke ku tlula Yehovha? (1 Yohane 4:8) Tintsumi ni vanhu va nga byi kombisa vumunhu bya Xikwembu hi mpimo wo karhi, kambe i Yehovha ntsena la tshembekaka hi mpimo lowukulu swinene. Leswi a nga “Nkulukumba wa Masiku,” u hete nkarhi wo leha ku tlula swivumbiwa hinkwaswo, swa la misaveni ni swa le tilweni, a ri karhi a kombisa vumunhu lebyi. (Daniyele 7:9) Hikwalaho, Yehovha i xikombiso xa ku tshembeka. U kombisa vumunhu bya yena hi ndlela leyi nga faniki ni ya xivumbiwa xihi ni xihi. Xiya swikombiso leswi landzelaka.

9. Yehovha “wa tshembeka eka hinkwaswo leswi a swi endlaka” hi ndlela yihi?

⁹ Yehovha “wa tshembeka eka hinkwaswo leswi a swi endlaka.” (Pisalema 145:17) Hi ndlela yihi? Pisalema 136 ya hlamula. Eka yona ku longoloxiwe mitirho ya Yehovha yo ponisa, ku katsa ni ku ponisiwa ka Vaisrayele hi ndlela yo hlamarisa eLwandle ro Tshwuka. Lexi xiyekaka, ndzimana yin’wana ni yin’wana ya pisalema leyi yi kandziyisa xiga lexi nge: “Rirhandzu ra xona lerikulu a ri heli.” Pisalema leyi yi kona eka Swivutiso Swo Anakanyisisa Ha Swona leswi nga eka tluka 289. Loko u ri karhi u hlaya tindzimana toleto, u ta hlamala ku vona tindlela to tala leti Yehovha a kombiseke vanhu vakwe musa wa rirhandzu hatona. Ina, Yehovha u kombisa musa wa yena wa rirhandzu hi ku yingisa ni ku teka goza hi nkarhi lowu faneleke, loko malandza yakwe yo tshembeka ma kombela mpfuno. (Pisalema 34:6) Rirhandzu ro tshembeka leri Yehovha a nga na rona eka malandza ya yena a ri tsekatseki, loko ntsena ma tshama ma tshembekile eka yena.

10. Yehovha u ku kombisa njhani ku tshembeka mayelana ni milawu ya yena?

¹⁰ Ku engetela kwalaho, Yehovha u kombisa ku tshembeka eka malandza ya yena hi ku namarhela milawu yakwe. Ku hambana ni vanhu lava biwaka hi moya va ya hala ni hala, Yehovha a nga phewi, loko ku tiwa emhakeni leyi khumbaka leswi lulameke ni leswi hoxeke. Ndlela leyi a byi langutaka ha yona vungoma, ku gandzela swikwembu swa hava ni ku dlaya, a yi cincanga ku ta fikela namuntlha. “Hambiloko u dyuharile, a ndzi nge cinci,” u vule marito lawa hi ku tirhisa muprofeta wakwe Esaya. (Esaya 46:4) Hikwalaho, hi nga tiyiseka leswaku hi ta vuyeriwa loko hi landzelela nkongomiso wa mahanyelo lowu andlariweke eRitweni ra Xikwembu.—Esaya 48:17-19.

11. Nyika swikombiso swa leswaku Yehovha wa swi hetisisa switshembiso swa yena.

¹¹ Nakambe, Yehovha u kombisa ku tshembeka hi ku hetisisa leswi a swi tshembiseke. Loko a vule xo karhi, xa endleka. Xisweswo Yehovha u te: “Rito leri humaka enon’wini wa mina . . . ri nge tlheleli eka mina ri nga endlanga leswi ndzi ri rhumeke swona, kambe ri ta endla leswi ndzi swi tsakelaka, naswona ri ta endla leswi ndzi ri rhumeke ku swi endla.” (Esaya 55:11) Yehovha u kombisa ku tshembeka eka vanhu vakwe hi ku hetisisa leswi a swi tshembiseke. A nga va tshiki va langutela nchumu wo karhi hi mahlongati a ri karhi a swi tiva leswaku a wu nge hetiseki. Yehovha wa tshembeka swinene emhakeni leyi lerova nandza wakwe Yoxuwa u swi kotile ku vula a ku: “A ku na xitshembiso na xin’we lexi nga hetisekangiki eka switshembiso leswinene hinkwaswo leswi Yehovha a swi tshembiseke yindlu ya Israyele; hinkwaswo ka swona swi hetisekile.” (Yoxuwa 21:45) Kutani ke, hi nga tiyiseka leswaku a swi nge endleki leswaku Yehovha a nga swi hetisisi switshembiso swa yena.—Esaya 49:23; Varhoma 5:5.

12, 13. Xana rirhandzu lerikulu ra Yehovha a ri heli hi tindlela tihi?

¹² Hilaha hi swi voneke ha kona eku sunguleni, Bibele yi hi byela leswaku rirhandzu lerikulu ra Yehovha “a ri heli.” (Pisalema 136:1) Swi endlekisa ku yini sweswo? Hikuva Yehovha u rivalela a tlhela a rivala. Hilaha swi hlamuseriweke hakona eka Ndzima 26, loko a rivalele munhu swidyoho swakwe, Yehovha a nga ha tlheli a swi pfuxa. Hikuva “hinkw[erhu hi] dyohile, naswona [hi] kayivela ku vangama ka Xikwembu,” xisweswo, un’wana ni un’wana wa hina u fanele a tsaka leswi rirhandzu lerikulu ra Yehovha ri nga heriki.—Varhoma 3:23.

¹³ Kambe ku ni ndlela yin’wana leyi rirhandzu lerikulu ra Yehovha ri nga heriki hayona. Rito ra yena ri vula leswaku lowo lulama “u ta fana ni murhi lowu byariweke etlhelo ka swinambyana swa mati, lowu humesaka mihandzu hi nkarhi wa wona, lowu matluka ya wona ma nga vuniki. Naswona hinkwaswo leswi a swi endlaka swi ta humelela.” (Pisalema 1:3) Anakanya hi murhi lowukulu lowu matluka ya wona ma nga vuniki! Kutani loko na hina hi ri tsakela swinene Rito ra Xikwembu, hi ta hanya vutomi byo leha, lebyi nga ni ku rhula ni lebyi vekaka mihandzu. Mikateko leyi Yehovha a yi nyikaka malandza ya yena yo tshembeka i ya hilaha ku nga heriki. Ina, emisaveni leyintshwa yo lulama leyi Yehovha a nga ta yi tisa, vanhu lava yingisaka va ta kombisiwa rirhandzu lerikulu ra yena hilaha ku nga heriki.—Nhlavutelo 21:3, 4.

Yehovha “A Nge Ma Fularheli Malandza Yakwe Yo Tshembeka”

14. Xana Yehovha u swi kombisa njhani leswaku wa ku tsakela ku tshembeka ka malandza yakwe?

¹⁴ Yehovha u kombise ku tshembeka ka yena hi ku phindhaphindha. Leswi Yehovha a nga hundzukiki mavala, ku tshembeka loku a ku kombisaka malandza yakwe yo tshembeka a ku heli. Mupisalema u tsarile: “A ndzi ri jaha sweswi se ndzi dyuhele, kambe a ndzi si tshama ndzi vona munhu la lulameke a fularheriwa, kumbe vana vakwe va lavana na xinkwa.” (Pisalema 37:25, 28) Ina, swa fanela leswaku hi gandzela Yehovha, hikuva i Muvumbi. (Nhlavutelo 4:11) Hambiswiritano, leswi a tshembekeke, Yehovha wa yi tsakela mitirho ya hina leyi kombisaka ku tshembeka.—Malakiya 3:16, 17.

15. Hlamusela leswaku ndlela leyi Yehovha a khomeke Vaisrayele hayona yi ku kombisa njhani ku tshembeka ka yena.

¹⁵ Hikwalaho ka rirhandzu rakwe lerikulu, hi ku phindhaphindha Yehovha u pfuna vanhu vakwe loko va ri emahlomulweni. Mupisalema wa hi byela: “U sirhelela vutomi bya vanhu vakwe lava tshembekaka; wa va ponisa evokweni ra lavo homboloka.” (Pisalema 97:10) Anakanya hi ndlela leyi a khomeke tiko ra Israyele hayona. Endzhaku ka loko va kutsuriwe hi ndlela yo hlamarisaka eLwandle ro Tshwuka, Vaisrayele va yimbelelele Yehovha risimu va ku: “Hi rirhandzu ra wena u rhangele vanhu lava u va kutsuleke.” (Eksoda 15:13) Hakunene ku kutsuriwa ka vona eLwandle ro Tshwuka a ku ri xikombiso xa leswaku rirhandzu ra Yehovha ra tshembeka. Hikokwalaho Muxe u byele Vaisrayele a ku: “A ku nga ri hikwalaho ka leswi mi teleke ku tlula vanhu hinkwavo leswi endleke Yehovha a va ni xinakulobye eka n’wina ni ku mi hlawula, hikuva a mi ri vatsongo ku tlula vanhu hinkwavo. Kambe a ku ri hikwalaho ka leswi Yehovha a a mi rhandza ni hikwalaho ka xihlambanyo lexi a xi hlambanyeleke vakokwa wa n’wina, leswi Yehovha a mi humeseke hi voko ra matimba leswaku a mi kutsula endlwini ya vuhlonga, evokweni ra Faro hosi ya Egipta.”—Deteronoma 7:7, 8.

16, 17. (a) I yini lexi kombisaka leswaku Vaisrayele a va nga tlangeli, naswona Yehovha u va kombise njhani ntsetselelo wa yena? (b) Xana Vaisrayele vo tala va swi kombise njhani leswaku ‘a va nga ta tshunguleka,’ naswona hi xihi xilemukiso lexi hina hi xi kumaka eka leswi?

¹⁶ Ina, Vaisrayele va tsandzekile ku kombisa ku tlangela ka vona rirhandzu lerikulu ra Yehovha, hikuva endzhaku ka ku kutsuriwa ka vona “va ye emahlweni va xi dyohela hi ku xandzukela La Nge Henhlahenhla.” (Pisalema 78:17) Ku hele malembexidzana yo tala, va ri karhi va n’wi xandzukela hi ku phindhaphindha, va tshika Yehovha va ya gandzela swikwembu swa mavunwa ni ku landzelela mikhuva ya vuhedeni leyi va endleke va nyama. Hambiswiritano, Yehovha a nga wu herisanga ntwanano wakwe na vona. Ematshan’weni ya sweswo, Yehovha u kombele vanhu vakwe hi ku tirhisa muprofeta Yeremiya, a ku: “Vuya, Wena Israyele wo xandzuka. . . . A ndzi nge ku hlundzukeli, hikuva ndza tshembeka.” (Yeremiya 3:12) Hambiswiritano, hi laha hi swi voneke ha kona eka Ndzima 25, Vaisrayele vo tala va swi be hi makatla. Hakunene, “va ye emahlweni va hlekula malandza ya Xikwembu xa ntiyiso, va nga ma yingisi marito yakwe ni ku rhukana vaprofeta vakwe.” Vuyelo byi ve byihi? Eku heteleleni, “Yehovha a va hlundzukela lerova swi va erivaleni leswaku a va nga ha tshunguleki.”—2 Tikronika 36:15, 16.

¹⁷ Hi dyondza yini eka leswi? Leswaku ku tshembeka ka Yehovha a ku kombisiwi mani na mani. Ina, Yehovha u ni “rirhandzu ni ntiyiso,” naswona wa swi tsakela ku kombisa tintswalo loko ku ri ni xivangelo xo endla tano. Kambe ku humelela yini loko mudyohi a sihalala evubihini byakwe? Emhakeni yo tano, Yehovha u namarhela milawu ya yena yo lulama kutani a humesa nxupulo. Hi laha Muxe a byeriweke hakona, “[Yehovha] a nge tshiki ku xupula loyi a dyoheke.”—Eksoda 34:6, 7.

18, 19. (a) Xana ku xupuriwa ka vanhu lavo homboloka ku swi kombisa njhani leswaku Yehovha wa tshembeka? (b) Xana Yehovha u ta ku kombisa njhani ku tshembeka kakwe eka malandza yakwe lama xanisiweke kukondza ma fa?

¹⁸ Loko Xikwembu xi xupula vanhu lavo biha xi va xi kombisa ku tshembeka. Njhani? Xikombiso xin’wana xi kumeka ebukwini ya Nhlavutelo, eka swileriso leswi Yehovha a swi byelaka tintsumi ta nkombo: “Fambani mi ya chulula swindhichana swa nkombo swa vukarhi bya Xikwembu emisaveni.” Loko ntsumi ya vunharhu yi chulula xindhichana xa yona “emilambyeni ni le swihlobyeni swa mati,” kava loko yi hundzuka ngati. Kutani ntsumi yi byela Yehovha yi ku: “Wena Loyi a nga kona ni loyi a a ri kona, lowo tshembeka u lulamile, hikuva u humese vuavanyisi lebyi, hikuva va halate ngati ya vakwetsimi ni ya vaprofeta, kutani u va nyike ngati va nwa; swa va fanela.”—Nhlavutelo 16:1-6.

¹⁹ Xiya leswaku loko ntsumi yi ri karhi yi vula rungula leri ra ku avanyisa, yi vula leswaku Yehovha hi “lowo tshembeka.” Hikwalahokayini? Hikuva loko a herisa vanhu vo homboloka, Yehovha u va a kombisa leswaku wa tshembeka eka malandza ya yena, lawa yo tala ya wona ma xanisiweke kukondza ma fa. Hi ku tshembeka, Yehovha a nga va rivali vanhu vo tano. U navela ku tlhela a vona vanhu lava vo tshembeka, naswona Bibele ya hi tiyisekisa leswaku u tiyimisele ku va hakela hi ku va pfuxa eku feni. (Yobo 14:14, 15) Yehovha a nga ma rivali malandza ya yena yo tshembeka hambiloko ma file. Ku hambana ni sweswo, “eka xona hinkwavo va hanya.” (Luka 20:37, 38) Xikongomelo xa Yehovha xo pfuxa lava a va tsundzukaka, i vumbhoni lebyi tiyeke lebyi kombisaka leswaku wa tshembeka.

Rirhandzu Ra Yehovha Ro Tshembeka Ri Hi Pfulela Ndlela Yo Kuma Ku Ponisiwa

20. ‘Swibya swa tintswalo’ i vamani naswona Yehovha u kombisa njhani leswaku wa tshembeka eka swona?

²⁰ Ematin’wini hinkwawo, Yehovha u kombise ku tshembeka lokukulu eka vanhu vo tshembeka. Kahlekahle, eka magidi ya malembe lama hundzeke, Yehovha u “va lehisele mbilu vanhu lava faneriwaka hi ku xupuriwa hi xona.” Ha yini? “Xi endle tano ku komba ku vangama ka xona lokukulu eka swibya leswi faneriwaka hi ku kombiwa tintswalo, leswi xi swi lunghiseleleke khale leswaku xi swi nyika ku vangama.” (Varhoma 9:22, 23) ‘Swibya leswi swa tintswalo’ i vanhu lavanene lava totiweke hi moya wo kwetsima leswaku va va vadyandzhaka swin’we na Kreste eMfun’weni wakwe. (Matewu 19:28) Hi ku pfula ndlela yo ponisa swibya leswi swa tintswalo, Yehovha u tshame a tshembekile eka Abrahama, loyi a endleke ntwanano lowu wa xitshembiso na yena: “Tinxaka hinkwato leti nga emisaveni ti ta katekisiwa hikwalaho ka vana va wena, hikuva u ndzi yingisile.”—Genesa 22:18.

21. (a) Xana Yehovha u byi kombisa njhani vutshembeki eka “ntshungu lowukulu” lowu nga ni ntshembo wo pona “enhlomulweni lowukulu”? (b) Xana ku tshembeka ka Yehovha ku ku susumetela leswaku u endla yini?

²¹ Yehovha u kombisa vutshembeki byo tano eka “ntshungu lowukulu” lowu nga ni ntshembo wo pona “enhlomulweni lowukulu” ni wa ku hanya hilaha ku nga heriki emisaveni ya paradeyisi. (Nhlavutelo 7:9, 10, 14) Hambileswi malandza yena ma nga hetisekangiki Yehovha u ma nyika lunghelo ro hlawula ku hanya hi laha ku nga heriki eparadeyisini ya laha misaveni. Xana u swi endla njhani sweswo? Hi ku tirhisa nkutsulo—ku nga xikombiso lexikulu xa vutshembeki bya Yehovha. (Yohane 3:16; Varhoma 5:8) Vutshembeki bya Yehovha byi tsakeriwa hi lava timbilu ta vona ti navelaka vululami. (Yeremiya 31:3) Xana a wu titwi u ri ekusuhi na Yehovha hikwalaho ka vutshembeki byo enta lebyi a byi kombiseke ni lebyi a nga ta byi kombisa enkarhini lowu taka? Tanihi leswi hi navelaka ku tshinela ekusuhi ni Xikwembu, a hi kombiseni leswaku ha ri amukela rirhandzu ra xona, hi ku tiyimisela ku xi tirhela hi vutshembeki.

1-3. (a) I yini lexi endleke Yesu a lava ku fana ni Tata wakwe? (b) Hi ta kambisisa yini eka ndzima leyi?

XANA u tshame u vona xifanyetana xi ri karhi xi ringeta ku fana ni tata wa xona? Xifanyetana lexi xi nga ha ringeta ku tekelela ndlela leyi tata wa xona a fambaka hayona, a vulavulaka hayona kumbe ndlela leyi a endlaka swilo hayona. Hi ku famba ka nkarhi xifanyetana lexi xi nga ha tekelela ni mahanyelo ya tata wa xona ni ku va ni vuxaka ni Xikwembu. Ina, rirhandzu leri n’wana a nga na rona hi tata wakwe ni ku navela ku fana na yena swi n’wi susumetela leswaku a tikarhatela ku fana na yena.

² Ku vuriwa yini hi vuxaka bya Yesu ni Tata wakwe wa le tilweni? “Ndza n’wi rhandza Tatana,” leswi swi vule hi Yesu eka xiendlakalo xin’wana. (Yohane 14:31) Ku hava ni un’we loyi a nga rhandzaka Yehovha ku tlula N’wana wakwe, loyi a heteke nkarhi wo leha a ri ni Tata wakwe, swivumbiwa leswin’wana hinkwaswo swi nga si va kona. Rirhandzu rero ri susumetele N’wana loyi a tinyiketeleke leswaku a lava ku fana ni Tata wakwe.—Yohane 14:9.

³ Eka tindzima to sungula ta buku leyi, hi bule hi ndlela leyi hetisekeke, leyi Yesu a ma tekeleleke hayona matimba, vululami ni vutlhari bya Yehovha. Xana Yesu u ri kombise njhani rirhandzu ra Tata wakwe? A hi kambisiseni vumunhu byinharhu bya rirhandzu ra Yesu—ku rhangisa ka yena swilaveko swa van’wana, ntwelavusiwana wakwe lowukulu ni ku tiyimisela kakwe ku rivalela.

“A Nga Kona Loyi A Nga Ni Rirhandzu Ro Tlula Leri”

4. Xana Yesu u xi veke njhani xikombiso lexinene xa ku rhangisa swilaveko swa van’wana?

⁴ Yesu u veke xikombiso lexi xiyekaka xa ku rhangisa swilaveko swa van’wana. Ku tinyiketela swi vula ku rhangisa swilaveko swa van’wana eka swa hina handle ka vutianakanyi. Xana Yesu u ri kombise njhani rirhandzu ro tano? Yena hi xiviri u te: “A nga kona loyi a nga ni rirhandzu ro tlula leri, lerova a kala a fela vanghana vakwe.” (Yohane 15:13) Yesu u nyikele vutomi byakwe lebyi hetisekeke hikwalaho ka hina, hi ku swi rhandza. A ku ri xikombiso lexikulu xa rirhandzu lexi nga si tshamaka xi endliwa hi munhu. Kambe Yesu u rhangise swilaveko swa van’wana ni hi tindlela tin’wana.

5. Ha yini ku suka ka N’wana wa Xikwembu la nga yexe ematilweni, a ku ri xikombiso xa ku rhangisa swilaveko swa van’wana?

⁵ Loko a nga si va munhu, N’wana wa Xikwembu loyi a nga swakwe, a a ri ni lunghelo ni xikhundla lexi tlakukeke ematilweni. A a ri ni vunakulobye na Yehovha swin’we ni swivumbiwa swa moya swa ntsandzavahlayi. Hambileswi a a ri ni lunghelo leri, N’wana loyi a rhandzekaka “u tshike swilo hinkwaswo leswi a ri na swona kutani a fana ni hlonga, a va munhu.” (Vafilipiya 2:7) Hi ku swi rhandza u te a ta tshama exikarhi ka vanhu lava nga ni xidyoho emisaveni leyi nga le “hansi ka matimba ya lowo homboloka.” (1 Yohane 5:19) Xana N’wana wa Xikwembu a a nga kombisi leswaku u rhangisa swilaveko swa van’wana hi ku endla tano?

6, 7. (a) Xana Yesu u swi kombise njhani leswaku u rhangisa swilaveko swa van’wana loko a ha endla vutirheli bya yena bya laha misaveni? (b) Hi xihi xikombiso lexi xiyekaka swinene xa rirhandzu ro pfumala vutianakanyi, lexi tsariweke eka Yohane 19:25-27?

⁶ Loko Yesu a ri evutirhelini byakwe emisaveni, u kombise leswaku u rhangisa swilaveko swa van’wana hi tindlela to tala. A a nga ri na vutianakanyi. A a tinyiketele ngopfu eka vutirheli bya yena lerova a a nga ri na mhaka ni vulovolovo lebyi vanhu a va byi toloverile. U te: “Timhungubye ti ni micele ni swinyenyana swi ni swisaka, kambe N’wana wa munhu a nga na ndhawu yo veka nhloko yakwe.” (Matewu 8:20) Leswi a a ri muvatli loyi a nga ni vutshila, Yesu a a ta va a tiakele kaya ra yena ra manyunyu kumbe a endla fanichara a yi xavisa leswaku a kuma mali yo tala. Kambe vutshila bya yena a nga byi tirhiselanga ku hlengeleta rifuwo.

⁷ Xikombiso xa Yesu lexi xiyekaka swinene, xa ku rhangisa swilaveko swa van’wana, xi tsariwe eka Yohane 19:25-27. Anakanya hi swilo swo tala leswi kumbexana Yesu a a anakanya ha swona ni ndlela leyi a a titwa hayona hi ndzhenga wa siku leri a feke ha rona. Loko a ri karhi a xaniseka emhandzini, a a karhateka hi vadyondzisiwa vakwe, hi ntirho wo chumayela naswona a a karhateka ngopfu hi vutshembeki bya yena ni ndlela leyi byi nga ta ri khumba hayona vito ra Tata wakwe. Phela vumundzuku bya vanhu hinkwavo a byi ri emakatleni yakwe! Hambiswiritano, loko Yesu a nga si fa, u tlhele a kombisa leswaku wa karhateka hi mana wakwe Mariya, loyi hi nkarhi wolowo a a ri noni. Yesu u kombele muapostola Yohane leswaku a n’wi hlayisela Mariya onge hiloko a ri mana wakwe, naswona endzhaku ka sweswo muapostola u fambe na Mariya ekaya rakwe. Xisweswo Yesu u lunghiselele leswaku mana wakwe a sala khathaleriwa hi tlhelo ra nyama ni vuxaka bya yena ni Xikwembu. Mawaku xikombiso lexinene swonghasi xa rirhandzu ro pfumala vutianakanyi!

“A Wu Twela Vusiwana”

8. Hi yihi nhlamuselo ya rito ra Xigriki leri Bibele yi ri tirhisaka ku hlamusela ndlela leyi Yesu a titweke hayona?

⁸ Yesu a a ri ni ntwelavusiwana ku fana ni Tata wakwe. Matsalwa ma kombisa leswaku Yesu a a tikarhatela ku pfuna lava nga enhlomulweni hikuva a a va twela vusiwana. Bibele yi tirhisa rito ra Xigriki leri hundzuluxeriwaka va ku “a wu twela vusiwana” leswaku yi hlamusela ndlela leyi Yesu a titweke hayona loko a vona vanhu va ri enhlomulweni. Xidyondzi xin’wana xi ri: “Ri hlamusela . . . mitlhaveko leyi khumbaka xiviri xa munhu. Hi Xigriki, leri i rito leri ri wu hlamuselaka kahle ntlhaveko lowu munhu a vaka na wona, loko a twela munhu vusiwana.” Xiya swiyimo swin’wana leswi eka swona Yesu a nga susumetiwa hi ntwelavusiwana lowukulu leswaku a teka goza.

9, 10. (a) I yini leswi endleke leswaku Yesu ni vaapostola vakwe va lava ndhawu leyi rhuleke? (b) Xana Yesu u endlise ku yini loko a kavanyetiwa a nga kumi ku wisa, naswona ha yini?

⁹ Wu n’wi susumetele ku pfuna loko ku ri ni swilaveko swa ku aka vuxaka ni Xikwembu. Mhaka leyi nga eka Marka 6:30-34 yi swi kombisa kahle leswi susumeteleke Yesu leswaku a kombisa ntwelavusiwana. Ringeta ku vona xivono lexi hi mahlo ya mianakanyo. Vaapostola a va tsake ngopfu hikuva a va ha ku heta pfhumba lerikulu ro chumayela. Va tlhelele eka Yesu kutani hi ku hiseka va n’wi vikela hinkwaswo leswi va swi voneke ni leswi va swi tweke. Kambe ku fike ntshungu lowukulu, wu endla leswaku Yesu ni vaapostola vakwe va nga kumi nkarhi wa ku dya. Leswi a a tshama a xalamukile, Yesu u xiye leswaku vaapostola a va karhele. Hiloko a ku eka vona: “Tanani, a hi yeni endhawini leyi nga riki na vanhu, leswaku mi ta ya wisanyana.” Va khandziye byatso, va tluta va ya en’walungwini wa Lwandle ra Galeliya, endhawini leyi rhuleke. Kutani ntshungu wu va vonile loko va famba. Van’wana va lo twa kunene. Hinkwavo va tsutsuma va lulama ni lwandle hi le n’walungwini kutani va rhangela byatso ku fika!

¹⁰ Xana Yesu u hlundzukile leswi a a kavanyetiwa a nga kumi nkarhi wa ku wisa? Nikatsongo! Mbilu ya yena yi khumbekile loko a vona ntshungu lowu a wu n’wi yimerile, lowu nhlayo ya wona a yi endla magidi. Marka u tsarile: “A vona ntshungu lowukulu, kambe a wu twela vusiwana, hikuva a wu fana ni tinyimpfu leti nga riki na murisi. Hiloko a sungula ku wu dyondzisa swilo swo tala.” Yesu u vone un’wana ni un’wana wa vanhu lava a ri loyi a nga ni swilaveko swa vuxaka ni Xikwembu. A va fana ni tinyimpfu leti lahlekeke, leti nga riki na murisi wa ku ti kongomisa kumbe ku ti sirhelela. Yesu a a swi tiva leswaku vanhu lava a va honisiwa hi varhangeri va vukhongeri lava nga ni nsele, lava a va fanele va va varisi lava khathalelaka. (Yohane 7:47-49) Mbilu ya yena yi va twele vusiwana vanhu lava kutani a sungula ku va dyondzisa hi “Mfumo wa Xikwembu.” (Luka 9:11) Xiya leswaku Yesu u twele ntshungu vusiwana hambileswi a a nga swi tivi leswaku wu ta angula njhani eka leswi a nga ta wu dyondzisa swona. Hi marito man’wana, ntshungu a nga wu twelanga vusiwana hi leswi se a wu dyondziseke, kambe ntwelavusiwana hi wona wu n’wi susumeteleke leswaku a wu dyondzisa.

11, 12. (a) Xana vanhu lava nga ni nhlokonho a va khomiwa njhani emikarhini ya Bibele, kambe Yesu u endle njhani loko a tshineleriwa hi wanuna loyi “a ri ni nhlokonho yo chavisa”? (b) Xana munhu loyi a nga ni nhlokonho, loyi a khumbiweke hi Yesu u fanele a titwe njhani, naswona ntokoto wa dokodela un’wana wu swi kombisa njhani leswi?

¹¹ Wu n’wi susumetele ku pfuna lava xanisekaka. Vanhu lava nga ni vuvabyi byo hambanahambana va swi vonile leswaku Yesu a a ri ni ntwelavusiwana, leswi swi va endle leswaku va ya eka yena. Leswi swi vonake kahle loko Yesu, loyi a ri karhi a landzeleriwa hi ntshungu, a tshineleriwa hi wanuna loyi “a ri ni nhlokonho yo chavisa.” (Luka 5:12) Emikarhini ya Bibele, vanhu lava a va ri ni nhlokonho a va tshamisiwa va ri voxe leswaku van’wana va nga tluleriwi hi vuvabyi lebyi. (Tinhlayo 5:1-4) Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi, varhabi a va tikisa ngopfu loko swi ta etimhakeni ta lava nga ni nhlokonho, va tlhela va veka swinawana swa vona leswi tikaka.a Kambe, xiya leswaku Yesu u angurise ku yini eka munhu loyi a khomiweke hi nhlokonho: “Kutani ku ta munhu loyi a nga ni nhlokonho eka yena, a fika a khinsama a n’wi kombela, a ku: “Loko u swi lava, u nga ndzi basisa.” Hiloko a n’wi twela vusiwana, a tshambuluta voko rakwe a n’wi khumba a ku eka yena: “Ndza swi lava! Basisiwa.” Hiloko nhlokonho yi nyamalala.” (Marka 1:40-42) Yesu a a swi tiva kahle leswaku hi ku ya hi nawu, munhu loyi a nga ni nhlokonho, a a nga pfumeleriwi ku va kwalaho. Kambe ematshan’weni yo n’wi hlongola Yesu a a khumbeke swinene lerova a susumeteleka ku endla swin’wana leswi a swi nga endliwi. Yesu u n’wi khumbile!

¹² Anakanya leswaku u fanele a titwise ku yini loko a khumbiwa hi Yesu! Hi xikombiso, xiya ntokoto lowu landzelaka. Dr. Paul Brand, la nga ni ntokoto wo tshungula nhlokonho, u vulavula hi munhu loyi a n’wi tshunguleke eIndiya. Hi nkarhi wo kambela, dokodela u veke voko ra yena ekatleni ra munhu loyi a nga ni nhlokonho, kutani hi ku tirhisa mutoloki, a hlamusela vutshunguri lebyi wanuna yoloye a nga ta byi kuma. Hiloko munhu loyi a nga ni nhlokonho a ku xibuku, a rila. Dokodela u vutisile a ku: “Xana ndzi vule swin’wana leswi hoxeke?” Mutoloki u vutise jaha leri hi ririmi ra rona kutani a angula a ku: “A swi tano, dokodela. U ri u ririsiwa hileswi u vekeke voko ra wena ekatleni ra yena. U hete malembe yo tala a nga khumbiwi hi munhu.” Eka munhu la nga ni nhlokonho loyi a tshineleleke Yesu, ku khumbiwa ka yena swi n’wi vuyerise swinene ku tlula leswi endliweke hi dokodela. Endzhaku ka loko a khumbiwile, vuvabyi lebyi a byi endla leswaku a nyenyiwa hi vanhu byi nyamalarile!

13, 14. (a) Hi xihi xiendlakalo lexi Yesu a hlanganeke na xona loko a tshinelela muti wa Nayini naswona a ku ri yini leswi a swi endla xiyimo lexi xi hlomula mbilu swinene? (b) Ntwelavusiwana wa Yesu wu n’wi susumetele leswaku a yi endlela yini noni ya le Nayini?

¹³ Wu n’wi susumetele ku herisa nhlomulo. Yesu a a karhateka swinene loko a vona van’wana va ri enhlomulweni. Hi xikombiso, xiya mhaka leyi nga eka Luka 7:11-15. Mhaka leyi yi endleke exikarhi ka vutirheli bya Yesu, loko a fika ekusuhi ni muti wa Galeliya lowu vuriwaka Nayini. Loko Yesu a tshinela ekusuhi ni nyangwa ya muti, u hlangane ni vakhandli va nhlonge. Xiyimo a xi hlomula mbilu swinene. A ku fe n’wana wa jaha loyi a velekiweke a ri swakwe naswona mana wa yena a a ri noni. Handle ko kanakana, manana loyi u tshame a va eka xiyimo xo fana ni lexi—eka nkosi wa nuna wakwe. Kambe sweswi a ku ri n’wana wa yena loyi kumbexana a a tshembe yena ntsena. Swi nga ha endleka leswaku exikarhi ka ntshungu lowu a a famba na wona, a ku ri ni vanhu lava a va ri karhi va tlanga swichayachayana ni ku yimbelela tinsimu ta swirilo. (Yeremiya 9:17, 18; Matewu 9:23) Hambiswiritano, tihlo ra Yesu a ri ri eka manana loyi a nga ni gome lerikulu, loyi handle ko kanakana a a ri karhi a famba etlhelo ka rihlaka leri a ri rhwale ntsumbu wa n’wana wakwe.

¹⁴ Yesu a n’wi ‘twela vusiwana’ manana loyi a feriweke. Hi rito ro chavelela u vulavule na yena a ku: “Tshika ku rila.” Hiloko a ya a ya khumba rihlaka. Vatlakuri—kumbexana ni ntshungu hinkwawo—va yimile. Hi rito ra matimba Yesu u vulavule ni miri lowu a wu nga ha ri na vutomi a ku: “Jaha, ndzi ri eka wena, Pfuka!” Kutani ku humelele yini endzhaku ka sweswo? “Jaha ri pfuka ri tshama kutani ri sungula ku vulavula” onge hiloko a pfuxiwe eka vurhongo lebyikulu! Kutani ku landzela mhaka leyi khumbaka mbilu swinene: “Hiloko Yesu a ri nyika mana wa rona.”

15. (a) Timhaka ta Bibele leti kombisaka leswaku Yesu a a va twela vusiwana vanhu, ti ku kombisa njhani ku yelana exikarhi ka ntwelavusiwana ni swiendlo? (b) Xana hi nga n’wi tekelela njhani Yesu emhakeni leyi?

¹⁵ Xana hi dyondza yini eka timhaka leti? Eka mhaka yin’wana ni yin’wana, xiya ku yelana loku nga kona exikarhi ka ntwelavusiwana ni swiendlo. Nkarhi hinkwawo, loko Yesu a vona vanhu va xaniseka, a a va twela vusiwana naswona ntwelavusiwana wa yena a a wu n’wi susumetela leswaku a endla xo karhi ku va pfuna. Xana hi nga xi landzelela njhani xikombiso xa yena? Tanihi Vakreste, hi ni ndzhwalo wo chumayela mahungu lamanene ni ku endla vadyondzisiwa. Lexi hi susumetaka swinene i ku rhandza Xikwembu. Kambe a hi tsundzukeni leswaku loko hi ri karhi hi chumayela hi va hi kombisa ntwelavusiwana. Loko vanhu hi va twela vusiwana hilaha Yesu a a va tweleke hakona, timbilu ta hina ti ta hi susumetela ku endla leswi nga ematimbeni ya hina leswaku hi va byela mahungu lamanene. (Matewu 22:37-39) Xana ku vuriwa yini hi ku kombisa ntwelavusiwana eka vapfumerikulorhi lava xanisekaka kumbe lava nga enhlomulweni? A hi nge swi koti ku hanyisa vavabyi hi singita kumbe ku pfuxa lava feke. Hambiswiritano, hi nga kombisa ntwelavusiwana, hi ku va chavelela ni hi ku va pfuna.—Vaefesa 4:32.

“Tatana, Va Rivalele”

16. Xana ku tiyimisela ka Yesu ku rivalela ku vonake njhani hambiloko a ri emhandzini ya nxaniso?

¹⁶ Yesu u kombise rirhandzu ra Tata wakwe hi ku hetiseka hi ndlela yin’wana ya nkoka—u “lunghekele ku rivalela.” (Pisalema 86:5) Ku tiyimisela ka yena ku rivalela ku vonakile hambiloko a ri emhandzini ya nxaniso. Loko a boheke ku fa rifu leri khomisaka tingana, a gongondzeriwa hi swipikiri emavokweni ni le milengeni, xana Yesu u te yini? Xana u kombele Yehovha leswaku a xupula vadlayi va yena? Ku hambana ni sweswo, swin’wana leswi Yesu a swi vuleke loko a fa, hi leswi: “Tatana, va rivalele, hikuva a va swi tivi leswi va swi endlaka.”—Luka 23:34.b

17-19. Xana Yesu u swi kombise njhani leswaku u n’wi rivalerile muapostola Petro hambileswi a n’wi landzuleke kanharhu?

¹⁷ Kumbexana, xikombiso lexikulu xa ndzivalelo wa Yesu xi nga ha voniwa eka ndlela leyi a khomeke muapostola Petro hayona. A swi kanakanisi leswaku Petro a a rhandza Yesu hi mbilu ya yena hinkwayo. Hi Nisan 14, ku nga vusiku byo hetelela bya vutomi bya Yesu, Petro u vulavule na yena a ku: “Hosi, ndzi tiyimisele ku pfaleriwa ni ku fa na wena.” Kambe endzhaku ka tiawara ti nga ri tingani, Petro u landzule Yesu kanharhu, a ku a nga n’wi tivi! Bibele ya hi byela leswaku ku humelele yini loko Petro a landzula ra vunharhu: “Hosi yi hundzuluka yi languta Petro.” Petro u tivone nandzu hikwalaho ka xidyoho xa yena, kutani “a humela ehandle, a fika a rila hi xiviti.” Loko Yesu se a file, muapostola loyi a nga ha va a tivutisile, ‘Xana Hosi ya mina yi ndzi rivalerile?’—Luka 22:33, 61, 62.

¹⁸ Petro a nga rindzanga nkarhi wo leha leswaku a kuma nhlamulo. Yesu u pfuxiwe hi mixo wa Nisan 16, naswona handle ko kanakana u endzele Petro hi siku rero. (Luka 24:34; 1 Vakorinto 15:4-8) Ha yini Yesu a tikarhate a endzela muapostola loyi, loyi a n’wi landzuleke swinene? Kumbexana Yesu a a lava ku tiyisekisa Petro loyi a tisoleke leswaku a ha rhandzeka ni leswaku wa ha ri wa nkoka eka Hosi ya yena. Kambe Yesu a nga endlanga leswi ntsena leswaku a tiyisekisa Petro.

¹⁹ Hi nkarhi wun’wana, Yesu u humelele eka vadyondzisiwa vakwe eLwandle ra Galeliya. Eka xiendlakalo lexi, Yesu u vutise Petro kanharhu (loyi a landzuleke Hosi ya yena kanharhu) a lava ku tiva loko Petro a n’wi rhandza. Endzhaku ko vutisa ra vunharhu, Petro u angurile: “Hosi u tiva swilo hinkwaswo; wa swi tiva leswaku ndza ku rhandza.” Ina, Yesu loyi a swi kotaka ku hlaya timbilu ta vanhu, a a ri vona swinene rirhandzu ra Petro ni xinakulobye lexi a a ri na xona eka yena. Kambe Yesu u nyike Petro nkarhi wo kombisa rirhandzu ra yena. Ku engetela kwalaho, Yesu u nyike Petro ntirho wo “phamela” ni ku “risa swinyimpfana” swakwe. (Yohane 21:15-17) Eku sunguleni Petro a a averiwe ntirho wo chumayela. (Luka 5:10) Kambe sweswi, Yesu u kombise leswaku wa n’wi tshemba, hi ku n’wi nyika vutihlamuleri lebyikulu—bya ku khathalela lava va nga ta va valandzeri va Kreste. Endzhakunyana ka sweswo, Yesu u nyike Petro vutihlamuleri lebyikulu entirhweni lowu a wu endliwa hi vadyondzisiwa. (Mitirho 2:1-41) Wa nga vona ntshunxeko lowu Petro a veke na wona loko a tiva leswaku Yesu u n’wi rivalerile naswona wa ha n’wi tshemba!

Xana Wa Ri “Tiva Rirhandzu Ra Kreste”?

20, 21. I yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi “tiva rirhandzu ra Kreste leri tlulaka vutivi”?

²⁰ Hakunene, Rito ra Yehovha ri ri hlamusela kahle rirhandzu ra Kreste. Kambe, xana hi fanele hi titwisa ku yini hi rirhandzu ra Yesu? Bibele yi hi khutaza leswaku hi “tiva rirhandzu ra Kreste leri tlulaka vutivi.” (Vaefesa 3:19) Hilaha hi swi voneke hakona, timhaka ta Evhangeli ya vutomi bya Yesu ni vutirheli bya yena swi hi dyondzisa swo tala mayelana ni rirhandzu ra Kreste. Hambiswiritano, ku “tiva rirhandzu ra Kreste,” swi katsa swo tala ku tlula ku dyondza ntsena leswi Bibele yi swi vulaka mayelana na yena.

²¹ Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “ku tiva” ri vula ku tiva “nchumu kahle, u ri ni ntokoto wa wona.” Loko hi kombisa rirhandzu hi ndlela leyi Yesu a ri kombiseke ha yona—hi pfuna van’wana handle ka vutianakanyi, hi khathalela swilaveko swa vona, hi va rivalela hi mbilu hinkwayo—hi ta swi kota ku yi twisisa kahle mitlhaveko ya yena. Loko hi endla leswi, ntokoto lowu hi wu kumaka wu ta hi pfuna leswaku hi “tiva rirhandzu ra Kreste leri tlulaka vutivi.” Kutani hi nga rivali leswaku loko hi ya hi fana na Kreste hi ta ya hi tshinela swinene eka loyi Yesu a n’wi tekeleleke hi ku hetiseka, ku nga Xikwembu xa hina xa rirhandzu Yehovha.

1-3. Xana ku humelela yini loko hi tekelela xikombiso xa Yehovha xo kombisa rirhandzu?

“KU NYIKA swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.” (Mitirho 20:35) Marito lawa ya Yesu ma kandziyisa ntiyiso lowu wa nkoka: Rirhandzu ro pfumala vutianakanyi ra vuyerisa. Hambileswi swi tsakisaka ku amukela rirhandzu, swa tsakisa swinene ku kombisa van’wana rirhandzu.

² A nga kona loyi a tivaka leswi ku tlula Tata wa hina wa le tilweni. Hilaha hi swi voneke hakona eka tindzima leti hundzeke ta xiyenge lexi, Yehovha hi yena a kombisaka rirhandzu hi ku hetiseka. A nga kona la kombiseke rirhandzu hi ndlela leyikulu kumbe nkarhi wo leha ku fana na yena. Kutani ke, a swi hlamarisi leswi Yehovha a vitaniwaka “Xikwembu lexi tsakeke.”—1 Timotiya 1:11.

³ Xikwembu xa hina lexi nga ni rirhandzu xi lava leswaku hi ringeta ku fana na xona, ngopfungopfu loko swi ta emhakeni yo kombisa rirhandzu. Vaefesa 5:1, 2 yi hi byela leswi: “Leswi mi nga vana lava rhandzekaka tekelelani Xikwembu, mi ya emahlweni mi rhandzana.” Loko hi tekelela xikombiso xa Yehovha xo kombisa rirhandzu, hi kuma ntsako lowukulu hikwalaho ko nyika. Nakambe ha eneriseka loko hi tiva leswaku Yehovha wa tsaka hi hina, hikuva Rito ra yena ri hi khutaza leswaku hi “rhandzana.” (Varhoma 13:8) Kambe ku ni swivangelo swin’wana leswi endlaka leswaku hi “ya emahlweni [hi] rhandzana.”

Leswi Endlaka Rirhandzu Ri Va Ra Nkoka

4, 5. Hikwalahokayini swi ri swa nkoka leswaku hi rhangisa swilaveko swa vapfumerikulorhi?

⁴ Hikwalahokayini swi ri swa nkoka leswaku hi kombisa rirhandzu eka vapfumerikulorhi? Kahlekahle, rirhandzu i nchumu wa nkoka eka Vakreste va ntiyiso. Loko hi nga ri na rirhandzu a hi nge swi koti ku rhandza Vakrestekulorhi, naswona a hi nge amukeleki eka Yehovha. Xiya ndlela leyi Rito ra Xikwembu ri wu kandziyisaka hayona ntiyiso lowu.

⁵ Eka vusiku bya yena byo hetelela loko a ha ri emisaveni, Yesu u byele valandzeri vakwe a ku: “Ndzi mi nyika nawu lowuntshwa wa leswaku mi rhandzana; tanihi leswi ndzi mi rhandzeke, rhandzanani na n’wina. Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina loko mi rhandzana.” (Yohane 13:34, 35) “Tanihi leswi ndzi mi rhandzeke”—ina, hi lerisiwa leswaku hi kombisa musa wa rirhandzu lowu kombisiweke hi Yesu. Eka Ndzima 29 hi xiye leswaku Yesu u veke xikombiso lexinene ngopfu, xa ku rhangisa swilaveko swa van’wana. Na hina hi fanele hi kombisa rirhandzu ro pfumala vutianakanyi, naswona hi fanele hi swi endla swi huma embilwini lerova swi olova leswaku vanhu lava nga ehandle ka vandlha ra Vukreste va ri vona. Kunene rirhandzu ra vumakwerhu i mfungho lowu hi tiviwaka ha wona tanihi valandzeri va Kreste.

6, 7. (a) Hi swi tivisa ku yini leswaku Rito ra Yehovha ri kandziyisa nkoka wa ku kombisa rirhandzu? (b) Xana marito ya Pawulo lama tsariweke eka 1 Vakorinto 13:4-8 ma vulavula hi rirhandzu ra muxaka muni?

⁶ Ku vuriwa yini hi loko hi nga ri na rirhandzu? Muapostola Pawulo u te: “Loko ndzi . . . nga ri na rirhandzu, ndzi hundzuka xingelengele kumbe nsimbhi leyi baka pongo.” (1 Vakorinto 13:1) Nsimbhi leyi chayiwaka yi ba pongo leri tingulaka. Ku vuriwa yini hi xingelengele lexi baka pongo? Vuhundzuluxeri byin’wana byi ri, “pongo lerikulu” kumbe “pongo leri pfalaka tindleve.” Mawaku ku faneleka ka swifaniso leswi! Munhu la nga riki na rirhandzu u fana ni xichayachayana lexi baka pongo swinene, leri tingaka ri tlhela ri siringa. Munhu wo tano a nga tiphina njhani hi vuxaka lebyinene ni van’wana? Pawulo u tlhele a ku: “Niloko ndzi ri ni ripfumelo lerikulu lerova ndzi nga susa tintshava, kambe ndzi nga ri na rirhandzu, a ndzi nchumu.” (1 Vakorinto 13:2) Wa nga ehleketa, phela munhu loyi a nga riki na rirhandzu “a nga pfuni nchumu,” ku nga khathariseki mitirho leyi a nga ha yi endlaka! (The Amplified Bible) Swi le rivaleni leswaku Rito ra Yehovha ri lava leswaku hi kombisa rirhandzu.

⁷ Xana hi nga yi kombisa njhani mfanelo leyi eka ndlela leyi hi hanyisanaka ni van’wana hayona? Leswaku hi hlamula xivutiso lexi a hi kambisiseni marito ya Pawulo lama kumekaka eka 1 Vakorinto 13:4-8. Eka tindzimana leti Pawulo a nga vulavuli hi ndlela leyi Xikwembu xi hi rhandzaka hayona kumbe ndlela leyi hina hi xi rhandzaka hayona. Ematshan’weni ya sweswo, Pawulo u vulavula hi ndlela leyi hi faneleke hi rhandzana hayona. U hlamusele swilo swin’wana leswi rirhandzu ri nga swona ni leswi rirhandzu ri nga riki swona.

Leswi Rirhandzu Ri Nga Swona

8. Ku lehisa mbilu swi nga hi pfuna njhani loko hi tirhisana ni van’wana?

⁸ “Rirhandzu ri lehisa mbilu.” Hikwalaho, rirhandzu swi vula ku tiyiselela swihoxo swa van’wana hi nga heli mbilu. (Vakolosa 3:13) Xana a hi fanelanga hi lehisa mbilu? Leswi hi nga swivumbiwa leswi nga hetisekangiki leswi tirhaka swin’we, handle ko kanakana ku ta va ni mikarhi leyi Vakrestekulorhi va nga ta hi kandziya swikunwana, na hina hi endla leswi fanaka eka vona. Kambe ku lehisa mbilu ku nga hi pfuna leswaku hi nga vi na mhaka na swona loko van’wana va hi kandziya swikunwana—hi ta hlayisa ku rhula evandlheni.

9. Hi nga kombisa van’wana musa hi tindlela tihi?

⁹ “Rirhandzu ri . . . ni musa.” Musa wu kombisiwa hi ku tiyimisela ku pfuna ni hi marito lama lungiweke hi rirhandzu. Rirhandzu ri hi endla leswaku hi lava tindlela to kombisa musa, ngopfungopfu eka lava pfumalaka. Hi xikombiso, mupfumerikulorhi loyi a kuleke, a nga ha va a ri ni xivundza naswona ku nga ha laveka leswaku a endzeriwa, a ta khutazeka. Manana loyi a nga swakwe kumbe makwerhu wa xisati loyi a nga endyangwini lowu hambaneke hi vukhongeri, a nga ha lava mpfuno wo karhi. Munhu loyi a vabyaka kumbe loyi a nga emaxangwini a nga ha lava ku twa marito lama chavelelaka yo huma eka munghana loyi a tshembekaka. (Swivuriso 12:25; 17:17) Loko hi va vo sungula ku kombisa musa hi tindlela teto, hi va hi kombisa leswaku rirhandzu ra hina i ra xiviri.—2 Vakorinto 8:8.

10. Xana rirhandzu ri hi pfuna njhani ku yima ni ntiyiso ni ku vulavula ntiyiso hambiloko swi nga olovi ku endla tano?

¹⁰ “Rirhandzu . . . ri tsakisiwa hi ntiyiso.” Vuhundzuluxeri byin’wana byi ri: “Rirhandzu . . . ri yima ni ntiyiso.” Rirhandzu ri hi susumetela leswaku hi yima ni ntiyiso ni ku ‘byelana ntiyiso.’ (Zakariya 8:16) Hi xikombiso, loko munhu loyi hi n’wi rhandzaka a endle xidyoho lexikulu, ku rhandza ka hina Yehovha—ni loyi a dyoheke—swi ta hi pfuna leswaku hi namarhela milawu ya Xikwembu ematshan’weni yo ringeta ku tumbeta, ku sasa kumbe ku hemba malunghana ni xidyoho lexi endliweke. Ina, swi nga ha tika ku pfumela ntiyiso wa mhaka. Kambe loko loyi hi n’wi rhandzaka hi n’wi navelela leswinene, hi ta lava leswaku a tshinyiwa hi ndlela ya Xikwembu ya rirhandzu naswona a yi amukela. (Swivuriso 3:11, 12) Tanihi Vakreste lava nga ni rirhandzu, na hina hi navela “ku tikhoma hi ku tshembeka eka swilo hinkwaswo.”—Vaheveru 13:18.

11. Leswi rirhandzu ‘ri nga heriki matimba,’ xana hi fanele hi tikarhatela ku endla yini hi swihoxo swa vapfumerikulorhi?

¹¹ “Rirhandzu . . . a ri heli matimba.” Xiga lexi hi ku kongoma xi vula “swilo hinkwaswo leswi ri swi funengetaka.” (Kingdom Interlinear) Petro wo Sungula 4:8 yi ri: “Rirhandzu ri funengeta swidyoho swo tala.” Ina, Mukreste loyi a lawuriwaka hi rirhandzu a nga tsakisiwi hi ku paluxa swihoxo ni ku tsana ka Vakrestekulobye. Etimhakeni to tala, swihoxo swa vapfumerikulorhi a swi nyawuli naswona swi nga ha funengetiwa kunene hi rirhandzu.—Swivuriso 10:12; 17:9.

12. Xana muapostola Pawulo u swi kombise njhani leswaku wa n’wi tshemba Filemoni, naswona hi nga dyondza yini eka xikombiso xa Pawulo?

¹² “Rirhandzu . . ri kholwa swilo hinkwaswo.” Vuhundzuluxeri bya Moffatt byi ri, rirhandzu “mikarhi hinkwayo ri hisekela ku kholwa leswi nga swinene.” A hi va ehleketeleli swo biha vapfumerikulorhi, hi rhandza timhaka tin’wana ni tin’wana ta vona. Rirhandzu ri hi pfuna “ku kholwa leswi nga swinene” mayelana ni vamakwerhu ni ku va tshemba.a Xiya xikombiso lexi nga epapileni ra Pawulo leri yaka eka Filemoni. Pawulo a a ri tsalele ku khutaza Filemoni leswaku a amukela Onesima hlonga leri balekeke, loyi hi nkarhi wolowo se a ri Mukreste. Ematshan’weni yo sindzisa Filemoni, Pawulo u kombisane na yena hi rirhandzu. U byele Filemoni leswaku wa swi tiva leswaku u ta endla leswi faneleke a ku: “Ndzi ku tsalela hi ku tiva leswaku u ta endla swo tlula leswi ndzi swi vulaka.” (Ndzimana 21) Loko na hina rirhandzu ri hi susumetela ku byela vamakwerhu leswaku ha va tshemba va ta endla leswi nga ematimbeni ya vona.

13. Xana hi nga swi kombisa njhani leswaku ha va tshemba swinene vamakwerhu?

¹³ “Rirhandzu . . . ri tshemba swilo hinkwaswo.” Rirhandzu ri tshemba hinkwaswo naswona ri ni ntshembo. Rirhandzu ri hi susumetela ku va ni ntshembo mayelana ni vamakwerhu. Hi xikombiso, loko makwerhu “a teka goza leri hoxeke a nga swi xiyi,” hi va ni ntshembo wa leswaku u ta angula kahle eka matshalatshala yo n’wi ololoxa. (Vagalatiya 6:1) Hi tlhela hi va ni ntshembo wa leswaku lava tsaneke eripfumelweni va ta hlakarhela. Hi va lehisela mbilu vanhu vo tano, hi endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi va pfuna va tiya eripfumelweni. (Varhoma 15:1; 1 Vatesalonika 5:14) Hambiloko munhu loyi hi n’wi rhandzaka a hambuka, a hi heleli hi ntshembo wa leswaku siku rin’wana u ta tiehleketa kutani a tlhelela eka Yehovha, ku fana ni n’wana la lahlekeke wa le xifanisweni xa Yesu.—Luka 15:17, 18.

14. Ku tiyisela ka hina ku nga ringiwa hi tindlela tihi evandlheni, naswona rirhandzu ri ta hi pfuna leswaku hi angula njhani?

¹⁴ “Rirhandzu . . . ri tiyisela swilo hinkwaswo.” Ku tiyisela ku hi endla hi yima hi tiyile loko hi langutane ni maxangu kumbe ku hetiwa matimba. Miringo ya ku tiyisela a yi humi ntsena eka vanhu lava nga riki evandlheni. Mikarhi yin’wana, hi nga ha ringiwa hi vamakwerhu evandlheni. Hikwalaho ka ku nga hetiseki, vamakwerhu mikarhi yin’wana va nga ha hi heta matimba. Marito lama tlhavaka ma nga ha hi vavisa swinene. (Swivuriso 12:18) Kumbexana mhaka yin’wana evandlheni a yi tameriwanga hi ndlela leyi a hi rindzele leswaku a yi fanele yi tameriwe hayona. Mahanyelo ya makwerhu la xiximekaka ma nga ha hi khunguvanyisa, ma hi endla hi tivutisa leswaku ‘Ha yini Mukreste a endla swilo swo fana ni sweswo?’ Loko hi langutane ni swiyimo swo tano, xana hi ta tshika ku ta evandlheni ivi hi tshika ni ku tirhela Yehovha? Sweswo a swi nge humeleli loko hi ri ni rirhandzu hakunene! Ina, rirhandzu ri hi sivela ku pfilunganyiwa hi swihoxo swa makwerhu lerova hi nga ha voni nchumu lexinene eka yena kumbe evandlheni hinkwaro. Rirhandzu ri hi endla leswaku hi tshama hi tshembekile eka Xikwembu ni ku seketela vandlha, ku nga khathariseki leswi vanhu van’wana lava nga hetisekangiki va nga ha swi vulaka kumbe ku swi endla.—Pisalema 119:165.

Leswi Rirhandzu Ri Nga Riki Swona

15. Xana mavondzo i yini, naswona rirhandzu ri nga hi pfuna njhani leswaku hi papalata nchumu lowu, lowu nga ni khombo?

¹⁵ “Rirhandzu a ri na mavondzo.” Mavondzo ma nga hi endla leswaku hi vondzoka leswi van’wana va nga na swona—nhundzu ya vona, mikateko kumbe vuswikoti bya vona. Mavondzo yo tano ma vangiwa hi vutianakanyi, ma ni khombo, naswona loko ma nga lawuriwi ma nga kavanyeta ku rhula ka vandlha. I yini leswi nga ta hi pfuna ku sivela ku tshamela ku navela swilo hinkwaswo? (Yakobo 4:5) I rirhandzu. Vumunhu lebyi bya risima byi nga hi endla leswaku hi tsaka ni lava hi vonaka onge swilo swi va fambela kahle ku tlula hina. (Varhoma 12:15) Rirhandzu ri hi pfuna leswaku hi nga khunguvanyeki loko un’wana a bumabumeriwa hikwalaho ka vuswikoti kumbe nhluvuko wa yena.

16. Loko hi va rhandza hakunene vamakwerhu, hikwalaho ka yini hi fanele hi papalata ku tikurisa hi leswi hi swi endlaka entirhweni wa Yehovha?

¹⁶ “Rirhandzu . . . a ri tikurisi, a ri tikukumuxi.” Rirhandzu ri ta hi sivela ku bombisa vuswikoti bya hina kumbe mitirho ya hina. Loko hi va rhandza hakunene vamakwerhu, xana hi nga tshamela ku tikurisa hikwalaho ka leswi swi hi fambelaka kahle entirhweni wa nsimu, kumbe leswi hi nga ni malunghelo evandlheni? Ku tikukumuxa ko tano ku nga vavisa van’wana, ku va endla va titwa va ri vampheheleni. Rirhandzu a ri hi pfumeleli leswaku hi tikurisa hi leswi Xikwembu xi hi pfumelelaka leswaku hi swi endla entirhweni wa xona. (1 Vakorinto 3:5-9) Ku tlula kwalaho, rirhandzu “a ri tikukumuxi,” kumbe hilaha The New Testament in Modern English yi vulaka hakona, a ri “endli munhu a tivona onge wa antswa eka van’wana.” Rirhandzu ri hi endla hi papalata ku tivona onge hi tlakukile ku tlula van’wana.—Varhoma 12:3.

17. Rirhandzu ri ta hi susumetela leswaku hi anakanyela van’wana hi ndlela yihi, naswona i ku tikhoma ka njhani loku hi faneleke hi ku papalata?

¹⁷ “Rirhandzu . . . a ri endli leswi khomisaka van’wana tingana.” Munhu loyi a khomisaka van’wana tingana u endla swilo leswi khunguvanyisaka. Swiendlo swo tano a swi kombisi rirhandzu, hikuva swi kombisa leswaku munhu a nga na mhaka ni mitlhaveko ya van’wana. Ku hambana ni sweswo, rirhandzu leri hi susumetelaka ku anakanyela van’wana ri ni nsovo. Rirhandzu ri hi endla leswaku hi va ni xichavo, hi va ni mahanyelo lamanene ni ku xixima vapfumerikulorhi. Xisweswo, rirhandzu a ri nge hi pfumeleli leswaku hi kombisa “ku tikhoma loku nyumisaka”—a ri nge hi pfumeleli leswaku hi tikhoma hi ndlela yihi na yihi leyi chavisaka kumbe leyi nga khunguvanyisaka Vakrestekulorhi.—Vaefesa 5:3, 4.

18. Ha yini munhu la nga ni rirhandzu a nga sindzisi leswaku swilo hinkwaswo swi endliwa hi ndlela yakwe?

¹⁸ “Rirhandzu . . . a ri lavi leswi vuyerisaka rona ntsena.” Bibele Ya Xitsonga yi ri: “Rirhandzu a ri tilaveri swa rona ntsena.” Munhu la nga ni rirhandzu a nga sindzisi leswaku swilo hinkwaswo swi endliwa hi ndlela yakwe, onge hiloko mikarhi hinkwayo mavonelo yakwe ma ri kahle. A nga sindzisi van’wana, kumbe ku tirhisa matimba yakwe leswaku a kandziyela lava va nga ni mavonelo lama hambaneke ni ya yena. Ku sihalala ko tano ku nga kombisa leswaku munhu wa tikukumuxa, naswona Bibele yi ri: “Ku tikurisa swi ni khombo.” (Swivuriso 16:18) Loko hi va rhandza hakunene vamakwerhu, hi ta yingisa vonelo ra vona naswona loko swi koteka, hi ta amukela vonelo ra vona. Moya wo amukela vonelo ra van’wana, wu pfumelelana ni marito ya Pawulo lama nge: “Un’wana ni un’wana a a endle leswi pfunaka ni van’wana, ku nga ri leswi pfunaka yena ntsena.”—1 Vakorinto 10:24.

19. Rirhandzu ri hi pfuna leswaku hi angurisa ku yini loko van’wana va hi khunguvanyisa?

¹⁹ “Rirhandzu . . .a ri hlundzuki. A ri na xikhomela.” Rirhandzu a ri hlundzukisiwi hi ku olova hi leswi van’wana va swi vulaka kumbe va swi endlaka. Ina, hi ntolovelo ha hlundzuka loko van’wana va hi khunguvanyisa. Hambiloko hi ri ni xivangelo lexi twalaka xo hlundzuka, rirhandzu a ri hi pfumeleli leswaku hi tshama hi hlundzukile. (Vaefesa 4:26, 27) A hi nge ma hlayisi marito lama khunguvanyisaka, onge hiloko hi ma tsala ebukwini ya milandzu leswaku hi nga ma rivali. Ku hambana ni sweswo, rirhandzu ri hi susumetela ku tekelela Xikwembu xa hina xa rirhandzu. Hilaha hi swi voneke hakona eka Ndzima 26, Yehovha wa rivalela loko ku ri ni xivangelo lexi twalaka xo endla tano. Loko a hi rivalela, wa rivala, a nge hi xupuli enkarhini lowu taka hikwalaho ka swidyoho leswi hi swi endleke. Xana a hi tlangeli leswi Yehovha a nga hlayisiki mhaka yo biha?

20. Xana hi fanele hi titwisa ku yini loko mupfumerikulorhi a phasiwa hi xidyoho kutani a nghena ekhombyeni hikwalaho ka xona?

²⁰ “Rirhandzu . . . a ri tsaki hi leswi nga lulamangiki.” The New English Bible yi hlayekisa xileswi: “Rirhandzu . . . a ri tsaki loko vanhu van’wana va wela eswidyohweni.” Vuhundzuluxeri bya Moffatt byi ri: “Rirhandzu a ri tsaki loko van’wana va hambuka.” Rirhandzu a ri kumani ni vubihi, xisweswo a hi ku seketeli ku tikhoma loko biha ka muxaka wihi na wihi. Xana hi titwisa ku yini loko mupfumerikulorhi a phasiwa hi xidyoho kutani a nghena ekhombyeni hikwalaho ka xona? Rirhandzu a ri nge hi pfumeleli leswaku hi tsaka, onge hiloko hi ku, ‘U layekile! I mhangu ku tilavela!’ (Swivuriso 17:5) Hambiswiritano, ha tsaka loko makwerhu la endleke xihoxo, a teka magoza yo tlhela a hlakarhela hi tlhelo ra moya.

“Ndlela Leyi Yi Tlulaka Hinkwaswo”

21-23. (a) Xana Pawulo a a vula yini loko a ku “rirhandzu a ri heli”? b) Xana hi ta bula hi yini eka ndzima yo hetelela?

²¹ “Rirhandzu a ri heli.” Xana Pawulo a a vula yini hi marito lawa? Hilaha mongo wu kombisaka hakona, a a vulavula hi tinyiko ta moya leti Vakreste vo sungula a va ri na tona. Tinyiko teto a ti ri xikombiso xa leswaku Xikwembu xa ri amukela vandlha leri ra ha ku simekiwaka. Kambe a hi Vakreste hinkwavo lava a va hanyisa, va profeta kumbe ku vulavula hi tindzimi. Hambiswiritano, sweswo a swi nga ri na mhaka hikuva tinyiko leti to endla masingita a ti ta hela hi ku famba ka nkarhi. Kambe, wu kona nchumu lowu a wu ta sala, lowu Mukreste un’wana ni un’wana a nga wu hlakulelaka. I nchumu wa nkoka swinene, lowu a wu ta tshama nkarhi wo leha swinene ku tlula nyiko yihi na yihi yo endla masingita. Kahlekahle, Pawulo u wu vule “ndlela leyi yi tlulaka hinkwaswo.” (1 Vakorinto 12:31) Xana “ndlela leyi yi tlulaka hinkwaswo” a ku ri yini? A ku ri ndlela ya rirhandzu.

²² Hakunene, rirhandzu ra Vukreste leri Pawulo a vulavulaka ha rona “a ri heli,” leswi vulaka leswaku a ri na makumu. Ninamuntlha, rirhandzu leri ra vamakwerhu, leri rhangisaka swilaveko swa van’wana, ra ha ri mfungho lowu valandzeri va Yesu va ntiyiso va tiviwaka ha wona. Xana a hi ri voni rirhandzu ro tano emavandlheni ya vagandzeri va Yehovha emisaveni hinkwayo? Rirhandzu rero ri ta tshama hi masiku, hikuva Yehovha u tshembisa malandza yakwe yo tshembeka leswaku u ta ma nyika vutomi lebyi nga heriki. (Pisalema 37:9-11, 29) Onge hi nga endla leswi nga ematimbeni ya hina leswaku hi “ya emahlweni [hi] rhandzana.” Loko hi endla leswi, hi ta kuma ntsako lowukulu lowu tisiwaka hi ku nyika. Ku tlhandlekela kwalaho, hi ta hambeta hi hanya—ina, hi ta hambeta hi rhandzana—hi masiku ni masiku, hi ri karhi hi tekelela Yehovha Xikwembu xa hina xa rirhandzu.

²³ Eka ndzima leyi, leyi gimetaka xiyenge lexi vulavulaka hi rirhandzu, hi hlamusele ndlela yo kombisana rirhandzu. Kambe, leswi rirhandzu ra Yehovha ri hi vuyerisaka hi tindlela ta ntsandzavahlayi—naswona hi vuyeriwaka eka matimba, vululami ni vutlhari bya yena—i swinene ku tivutisa xivutiso lexi, ‘Xana ndzi nga n’wi kombisa njhani Yehovha leswaku ndza n’wi rhandza hakunene?’ Xivutiso lexi ku ta buriwa ha xona eka ndzima yo hetelela.