Ndzima 4

I Yini Leswi Varhandzani Va Faneleke Va Swi Papalata?

I ntiyiso kumbe i mavunwa . . .

A swi fanelanga nikatsongo ku va vanhu lava rhandzanaka va khoma-khomana ku nga khathariseki leswaku va le kwihi.

□ I ntiyiso

□ I mavunwa

Nhwanyana ni mufana lava tshembisaneke va nga ha va ni nandzu wa ku endla vumbhisa hambiloko va nga etlelanga swin’we.

□ I ntiyiso

□ I mavunwa

Loko nhwanyana ni mufana lava rhandzanaka va nga khoma-khomani ni ku tswontswana, swi vula leswaku a va rhandzani.

□ I ntiyiso

□ I mavunwa

A SWI kanakanisi leswaku u tshama u ri karhi u ehleketa hi mhaka leyi. Phela loko ku ri ni munhu wo karhi loyi u rhandzanaka na yena, swa tika ku tiva ndlela leyi mi faneleke mi papalata ha yona ku hundzeleta swilo loko mi kombisana rirhandzu. A hi kambisise swiga swinharhu leswi nga laha henhla, hi vona leswaku Bibele yi nga hi pfuna njhani ku hlamula xivutiso lexi nge “I yini leswi varhandzani va faneleke va swi papalata?”

● A swi fanelanga nikatsongo ku va vanhu lava rhandzanaka va khomana ku nga khathariseki leswaku va le kwihi.

I mavunwa. Bibele a yi siveli leswaku vanhu lava rhandzanaka va kombisana leswaku va rhandzana kambe va fanele va endla tano hi ndlela leyi baseke. Hi xikombiso, Bibele yi vulavula hi nhwanyana wa Muxulami loyi a a rhandzana ni jaha leri a ri ri murisi. Rirhandzu ra vona a ri tengile. Kambe swi le rivaleni leswaku a va kombisana rirhandzu hi tindlela to karhi va nga si tekana. (Risimu Ra Solomoni 1:2; 2:6; 8:5) Ninamuntlha vanhu vambirhi lava lavaka ku tekana va nga ha vona swi fanerile ku kombisana swiendlo swo karhi swa rirhandzu.a

Hambiswiritano, vanhu lava rhandzanaka va fanele va va ni vuxiya-xiya swinene. Ku tswontswana, ku vukarhana kumbe ku endla nchumu wun’wana ni wun’wana lowu wu nga pfuxaka ku navela swi nga endla leswaku mi tikhoma hi ndlela yo biha. Swa olova leswaku nhwanyana ni mufana lava rhandzanaka va tikuma va tikhome hi ndlela yo biha hambiloko va nga tiyimiselanga ku endla tano.—Vakolosa 3:5.

● Nhwanyana ni mufana lava tshembisaneke va nga ha va ni nandzu wa ku endla vumbhisa hambiloko va nga etlelanga swin’we.

I ntiyiso. Rito ra Xigriki leri nge (por·neiʹa), leri loko ri hundzuluxeriwa ri vulaka “vumbhisa” ri ni nhlamuselo leyi anameke. Ri hlamusela swiendlo hinkwaswo leswi khumbaka timhaka ta masangu eka vanhu lava nga tekanangiki ni ku tirhisa swirho swa le xihundleni hi ndlela yo biha. Xisweswo, vumbhisa a swi vuli ku etlela na munhu ntsena kambe swi katsa ku tlangisa swirho swa le xihundleni swa munhu un’wana swin’we ni ku nantswela swirho swa xisati ni ku mama swirho swa xinuna kumbe ku etlelana hi le mahosi.

Ku engetela kwalaho, Bibele a yi soli vumbhisa ntsena. Muapostola Pawulo u te: “Mintirho ya nyama ya vonaka, yona i vumbhisa, thyaka, ku tikhoma ko biha.” U tlhele a ku: “Lava hanyaka hi swilo swo tano a va nge dyi ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu.”—Vagalatiya 5:19-21.

Xana “thyaka” i yini? Rito ra Xigriki ri katsa xin’wana ni xin’wana lexi nga basangiki, ku nga ha va hi ndlela leyi munhu a vulavulaka ha yona kumbe xiendlo xo karhi. Swi le rivaleni leswaku a swi basanga ku nghenisa voko ehansi ka swiambalo swa un’wana kumbe ku n’wi hluvula, kumbe ku n’wi khoma tindhawu leti nyanyulaka to kota mavele. EBibeleni ku khoma-khoma mavele i nchumu lowu endliwaka hi vanhu lava tekaneke ntsena.—Swivuriso 5:18, 19.

Kambe vantshwa van’wana a va na mhaka ni milawu ya Xikwembu. Va khoma-khomana hi ndlela leyi nga basangiki hi vomu, kumbe va va ni vanhu vo tala lava va twanaka na vona leswaku va ta endla swilo leswi thyakeke na vona. Van’wana va nga va ni nandzu lowu muapostola Pawulo a wu vulaka “ku tikhoma ko biha.” Rito ra Xigriki leri vulaka “ku tikhoma ko biha” ri vula ‘swiendlo leswi khomisaka tingana, ku pfumala xichavo ni ku tsandzeka ku tikhoma.’ U fanele u papalata ku ‘heleriwa hi ntlhaveko hinkwawo wa ku tikhoma lokunene’ hi ku tinyiketa ‘eku tikhomeni ko biha leswaku u endla thyaka hinkwaro hi makwanga.’—Vaefesa 4:17-19.

● Loko nhwanyana ni mufana lava rhandzanaka va nga khoma-khomani ni ku tswontswana, swi vula leswaku a va rhandzani.

I mavunwa. Ku hambana ni leswi vo tala va swi anakanyaka, ku khoma-khomana hi ndlela leyi thyakeke a swi endli leswaku vanhu va rhandzana ngopfu. Kambe swi endla leswaku va nga ha xiximani ni ku tshembana. Anakanya hi leswi humeleleke Laura. U ri: “Siku rin’wana jaha ra mina ri te ekaya mhani wa mina a nga ri kona, ri vula leswaku ri ta hlalela thelevhixini na mina. Ri sungule hi ku ndzi khoma voko. Hiloko ri sungula ku ndzi khoma-khoma swirho swin’wana swa miri wa mina. A ndzi chava ku ri byela leswaku a ndzi swi tsakeli hikuva a ndzi anakanya leswaku ri ta hlundzuka ri lava ku muka.”

U yi vona njhani mhaka leyi? Xana jaha ra Laura a ri n’wi rhandza hakunene kumbe a ro lava ku tienerisa ntsena? Xana munhu loyi a ringetaka ku ku wonga leswaku u endla nchumu lowu nga basangiki, wa ku rhandza hakunene?

Loko mufana a sindzisa nhwanyana leswaku a honisa ripfalo ra yena ni leswi a dyondzisiweke swona tanihi Mukreste, u dyohela Xikwembu naswona u swi veka erivaleni leswaku a nga n’wi rhandzi nhwanyana yoloye. Nakambe loko nhwanyana a pfumela ku hlanganyela ni mufana loyi, u tihoxa ekhombyeni ra leswaku vanhu van’wana va tlanga hi yena. Ku tlula kwalaho u endla swilo leswi nga thyaka, kumbexana hambi ku ri vumbhisa.b—1 Vakorinto 6:9, 10.

Vekani Swipimelo Leswi Twisisekaka

Loko ku ri ni loyi u rhandzanaka na yena, xana mi nga swi papalata njhani ku kombisana rirhandzu hi ndlela leyi nga basangiki? Ndlela ya vutlhari i ku va mi rhanga hi ku tivekela swipimelo leswi twisisekaka. Swivuriso 13:10 yi ri: “Eka lava va kanelaka swin’we ku ni vutlhari.” Kutani bula ni munghana wa wena hi ndlela leyi faneleke yo kombisana rirhandzu. Mi nga yimeli kukondza ngati ya n’wina yi hisa ku ri kona mi vulavulaka hi swipimelo, hikuva swoleswo swi ta fana ni ku lava ku vona malangavi ya ndzilo ku ri kona mi tiyisekaka leswaku yindlu ya tshwa kasi musi se mi wu vonile.

I ntiyiso leswaku mhaka leyi a swi olovi ku bula ha yona, nkarhi wun’wana yi nga mi khomisa tingana ngopfu-ngopfu loko ma ha ku sungula ku rhandzana. Kambe ku veka swipimelo ta ha suka swi ta mi pfuna swinene leswaku mi sivela swiphiqo leswi nga ha vaka kona loko nkarhi wu ri karhi wu famba. Ku veka swipimelo swi fana ni loko munhu a baleka loko a vona musi wu tuvika, a nga rindzeli ku vona malangavi ku tiyiseka leswaku hakunene yindlu ya tshwa. Nakambe, loko mi kota ni ku bula hi mhaka yo fana ni leyi, swi kombisa leswaku vunghana bya n’wina byi ta kota ku humelela ku fikela kwihi. Entiyisweni, ku tikhoma, ku lehisa mbilu ni ku pfumala vutianakanyi i swilo leswi nga ta endla leswaku mi eneriseka hi timhaka ta masangu loko se mi tekanile.—1 Vakorinto 7:3, 4.

I ntiyiso leswaku ku landzela milawu ya Xikwembu a swi olovi. Kambe tshemba ndzayo leyi humaka eka Yehovha. Loko Yehovha a tihlamusela eka Esaya 48:17, u vula leswaku hi “Loyi a ku dyondziselaka ku ku pfuna, Loyi a ku fambisaka endleleni leyi u faneleke u famba hi yona.” Yehovha u ku navelela leswinene!

HLAYA LESWI ENGETELEKEKE HI MHAKA LEYI EKA VHOLUMO 1, NDZIMA 24

[Tinhlamuselo ta le hansi]

MATSALWA

“Rirhandzu . .  a ri tikhomi hi ndlela leyi nga tengangiki.”—1 Vakorinto 13:4, 5.

XITSUNDZUXO

Hi nkarhi lowu mi tolovelanaka ha wona mi nga vi n’wexe, a ku ve ni vanhu van’wana, kumbe loko miri vambirhi mi va ni munhu wa vunharhu. Papalatani swiyimo leswi nga mi hoxaka ekhombyeni, swo fana ni ku va vambirhi ntsena emovheni kumbe endlwini.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Loko u tshembisane ni munhu wo karhi leswaku mi ta tekana, a swi bihanga ku bula na yena hi timhaka ta ku rhandzana ka n’wina. Kambe mavulavulelo lama xikongomelo xa wona ku nga ku pfuxa ku navela ku etlela na yena a ma basanga, hambiloko bulo ra kona ri endliwa hi riqingho kumbe hi ti-sms.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Ndzi nga papalata ku ringeta ku hlanganyela eku tikhomeni loko biha hi ku ․․․․․

Loko munhu loyi ndzi rhandzanaka na yena a ndzi sindzisa ku endla mukhuva wo biha ndzi ta ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Hi swihi swipimelo leswi u nga ta tivekela swona loko mi ri karhi mi khoma-khomana ni loyi u rhandzanaka na yena?

● Hi kwihi ku hambana exikarhi ka vumbhisa, thyaka ni ku tikhoma loko biha?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 46]

“Mina ni munghana wa mina loyi hi tshembisaneke ku tekana hi hlaya swihloko leswi sekeriweke eBibeleni mayelana ni ndlela leyi hi nga tshamaka ha yona hi tengile. Ha tsaka swinene hikuva swi hi pfunile leswaku hi va ni ripfalo lerinene.”—Leticia

[Bokisi leri nga eka tluka 44]

Hi Fanele Hi Endla Yini Loko Hi Tikhome Hi Ndlela Yo Biha?

Mi nga endla yini loko mi tikhome hi ndlela yo biha? Mi nga tixisi hi ku ehleketa leswaku mi nga lulamisa xiphiqo xexo mi ri n’wexe. Muntshwa un’wana u te: “A ndzi khongela ndzi kombela Xikwembu xi hi pfuna leswaku hi nga tlheli hi engeta. Minkarhi yin’wana a swi tirha kambe minkarhi yin’wana a swi tirhanga.” Hikwalaho, bula ni vatswari va wena. Bibele yi nyikela xitsundzuxo lexinene, lexi nge: ‘Vitana vakulukumba va vandlha.’ (Yakobo 5:14) Varisi lava nga Vakreste, va ta ku nyika ndzayo, switsundzuxo ni ku ku tshinya leswaku u ya emahlweni u tiyisa vunghana bya wena ni Xikwembu.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 47]

Loko u vona musi, xana u ta yima kukondza u vona malangavi ya ndzilo ku ri kona u balekaka? Kutani u nga rindzi kukondza ngati ya n’wina yi hisa ku ri kona u vekaka milawu ya ku tikhoma

Ndzima 5

Ha Yini Ndzi Nga Fanelanga Ndzi Etlela Ni Munhu Kukondza Ndzi Teka Kumbe Ku Tekiwa?

“Ndzi navela ku twa leswaku swi njhani ku etlela ni jaha.”—Kelly.

“Ndzi twa onge ndzi kayivela swo karhi hi leswi ndzi nga si tshamaka ndzi etlela ni nhwanyana.”—Jordon.

“XANA a wu si tshama u etlela ni munhu?” Xivutiso lexi xi nga ha ku endla u titwa u chava. Kahle-kahle vantshwa vo tala lava nga siki etlelaka ni munhu va tekiwa va ri swiphunta. Hi yona mhaka leyi vo tala va nghenelaka timhaka ta masangu va nga si teka kumbe ku tekiwa!

Ku Kokiwa Hi Ku Navela Ni Ku Yengiwa Hi Tintangha

Loko u ri Mukreste wa swi tiva leswaku Bibele yi ku byela leswaku u “papalata vumbhisa.” (1 Vatesalonika 4:3) Hambiswiritano, a swi olovi ku lawula ku navela ka wena ko lava ku etlela ni munhu. Muntshwa la vuriwaka Paul u ri: “Minkarhi yin’wana ndzi tikuma ndzi anakanya hi ku etlela ni nhwanyana ndzi nga tivi nileswaku swi tise ku yini.” Tiva leswaku swi tolovelekile ku titwa hi ndlela yoleyo.

Kambe ku tshamela ku hlekiwa ni ku hlekuriwa hileswi wena u nga si tshamaka u etlela ni jaha kumbe nhwanyana a swi tsakisi! Hi xikombiso, u titwa njhani loko tintangha ta wena ti ku byela leswaku a wu nchumu loko u nga si tshama u etlela ni munhu wo karhi? Ellen u ri: “Tintangha ta wena ti endla u titwa onge ku etlela ni munhu i nchumu lowu tsakisaka ni lowu tolovelekeke. Ti vula leswaku loko u nga joli a wu tlharihanga.”

Kambe ku ni mhaka yin’wana leyi khumbaka ku etlela ni munhu u nga si teka kumbe ku tekiwa, leyi tintangha ta wena ti nga vuliki nchumu ha yona. Hi xikombiso, Maria loyi a etleleke ni mufana la twanaka na yena u ri: “Ndzi titwe ndzi ri ni tingana endzhaku ko etlela na yena. A ndzi tivenga ni ku venga jaha ra mina.” Vantshwa vo tala a va swi xiyi leswaku leswi hi swona swi talaka ku endleka. Ku etlela ni jaha kumbe ntombhi u nga si teka kumbe ku tekiwa swi tala ku ku siya u ri ni gome naswona vuyelo bya kona a byi nandzihi!

Hambiswiritano, muntshwa la vuriwaka Shanda wa vutisa: “Ha yini Xikwembu xi endla leswaku vantshwa va navela ku etlela ni munhu, xi ri karhi xi swi tiva leswaku va fanele va lawula ku navela koloko kukondza va teka kumbe ku tekiwa?” Lexi i xivutiso xa kahle. Kambe xiya leswi landzelaka:

Xana ku navela timhaka ta masangu hi wona ntsena nchumu lowu u wu navelaka ngopfu? A swi tano. Yehovha Xikwembu u ku vumbe u ri ni vuswikoti byo navela swilo swo hambana-hambana.

Xana u fanele ku endla nchumu wun’wana ni wun’wana lowu u wu navelaka? Doo, hikuva Xikwembu xi ku endle leswaku u va ni vuswikoti byo lawula leswi u swi endlaka.

Kutani, xana u dyondza yini? U dyondza leswaku hambileswi u nga kotiki ku sivela ku navela ko karhi, u nga swi kota ku tikhoma. Ku lava ku enerisa ku navela kun’wana ni kun’wana ko lava ku etlela ni munhu i vuhunguki, swi nga fana ni ku hima munhu nkarhi ni nkarhi loko u hlundzukile.

Ntiyiso wa mhaka hi leswaku, xikongomelo xa Xikwembu a ku nga ri leswaku hi tirhisa swirho swa hina swa le xihundleni hi ndlela leyi nga fanelangiki. Bibele yi ri: “Un’wana ni un’wana wa n’wina a tiva ndlela yo lawula xibya xakwe hi ku kwetsima ni ku xiximeka.” (1 Vatesalonika 4:4) Tanihi leswi ku nga ni “nkarhi wa ku rhandza ni nkarhi wa ku venga,” ku ni nkarhi lowu faneleke wa ku etlela ni munhu ni lowu nga fanelangiki. (Eklesiasta 3:1-8) Xa nkoka hileswaku u ni vuswikoti byo lawula ku navela ka wena!

Kambe u nga endla yini loko un’wana a ku hleka a ku, “Xana i ntiyiso leswaku a wu si tshama u etlela ni mufana kumbe ni nhwanyana?” U nga chavisiwi hi sweswo. Eka munhu loyi a tsakisiwaka hi ku ku hleka, u nga ha ku: “Ina, a ndzi si onha vuntshwa bya mina, naswona ndza tinyungubyisa hi sweswo.” Kumbe u nga ha ku, “Swoleswo a swi lavi wena.”a (Swivuriso 26:4; Vakolosa 4:6) Kambe swi nga ha endleka munhu loyi a ku vutisaka a lava ku tiva leswi engetelekeke. Loko swi ri tano, u nga n’wi hlamusela xivangelo xa wena lexi sekeriweke eBibeleni.

Xana ti kona tindlela tin’wana leti u nga hlamulaka munhu loyi a ku hlekulaka a ku: “Xana i ntiyiso leswaku a wu si tshama u etlela ni mufana kumbe ni nhwanyana?” Loko ti ri kona ti tsale laha.

․․․․․

Nyiko Ya Risima

Xana Xikwembu xi titwa njhani loko vanhu va etlela swin’we va nga si tekana? A hi nge u xavele munghana wa wena nyiko yo karhi. Kambe munghana wa wena hi ku lava ku tiva a yi pfula u nga si n’wi nyika yona. Xana a wu ta titwa njhani? Ehleketa leswaku Xikwembu xi titwa njhani loko u etlela ni munhu u nga si n’wi teka kumbe u nga si tekiwa. Xikwembu xi lava leswaku u rhanga hi ku teka kumbe u tekiwa leswaku u ta tiphina hi nyiko leyi.—Genesa 1:28.

Xana u nga endla yini loko u titwa u navela ku etlela ni munhu? Dyondza ku lawula ku navela ka wena. U nga swi kota ku endla tano. Khongela eka Yehovha leswaku a ku pfuna. Moya wa yena wu nga ku pfuna leswaku u kota ku tikhoma. (Vagalatiya 5:22, 23) Tsundzuka leswaku Yehovha a nge ku ‘tsoni nchumu wihi ni wihi lowunene loko u famba hi ndlela leyi pfumalaka xihoxo.’ (Pisalema 84:11) Muntshwa la vuriwaka Gordon u ri: “Loko ndzi fikeriwa hi mianakanyo ya leswaku a swi bihanga ku etlela ni nhwanyana hi nga si tekana, ndzi ehleketisisa hi vuyelo byo biha lebyi nga ta va kona eka vuxaka bya mina na Yehovha, kutani ndzi xiya leswaku a ku na xidyoho lexi faneleke xi ndzi hambanisa na yena.”

Mhaka ya xiheri hi leswaku, loko munhu a nga si etlela ni munhu a swi vuli leswaku a nga tlharihanga. Kambe ku tikhoma ko biha, hi kona loku onhaka munhu, naswona ka nyumisa tlhelo ku ni khombo. Xisweswo u nga pfumeleli ku yengiwa hi vanhu vo biha hikuva va lava u pfumela leswaku a wu tlharihanga loko u yingisa milawu ya Bibele. Hi ku tshama u tengile, u sirhelela rihanyo ra wena naswona u ta tshama u tsakile, kasi xa nkoka swinene u sirhelela vuxaka bya wena ni Xikwembu.

HLAYA LESWI ENGETELEKEKE HI MHAKA LEYI EKA VHOLUMO 1, NDZIMA 24

[Nhlamuselo ya le hansi]

MATSALWA

“Loko munhu . . . embilwini ya yena a endle xiboho xo hlayisa vutengi byakwe bya rimbewu, u ta va a endla kahle.”—1 Vakorinto 7:37.

XITSUNDZUXO

Papalata ku tolovelana ni lava va nga riki ni mahanyelo lamanene, hambiloko va vula leswaku na vona i Vakreste.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Vanhu lava pfumelaka ku etlela ni munhu un’wana ni un’wana va tala ku tshama va ri tano hambiloko se va tekile kumbe va tekiwile. Kasi lava tshamaka va tshembekile eka milawu ya Xikwembu ya ku tikhoma kukondza va cata, va tala ku tshama va tshembekile ni loko se va catile.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Leswaku ndzi tshama ndzi tengile kukondza ndzi cata ndzi fanele ndzi ․․․․․

Loko vanghana va mina va ndzi hambukisa eka xiboho lexi ndzi xi tekeke, ndzi ta ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Xana u vona onge i yini lexi endlaka leswaku van’wana va hleka vanhu lava nga si etlelaka ni munhu?

● Ha yini swi tika ku tshama u tshembekile emhakeni leyi?

● Xana u ta vuyeriwa hi yini loko u tshama u tshembekile kukondza u cata?

● Xana u nga yi hlamusela njhani ndzisana ya wena ndlela leyi swi pfunaka ha yona ku nga etleli ni munhu kukondza u teka kumbe u tekiwa?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 51]

“Lexi xi ndzi pfunaka ku tshama ndzi tshembekile i ku tshama ndzi tsundzuka leswaku ‘ku hava mbhisa kumbe munhu loyi a nga basangiki la nga ni ndzhaka ni yin’we emfun’weni wa Xikwembu.” (Vaefesa 5:5)—Lydia

[Bokisi leri nga eka tluka 49]

Xitoloveto

Kahle-kahle Ku Ta Endleka Yini?

Hi xitalo tintangha ta wena a ti vuli nchumu hi vuyelo byo biha lebyi vaka kona loko u etlela ni munhu mi nga si tekana, swi tano ni hi vuhungasi lebyi dumeke. Anakanya hi swiyimo swinharhu leswi landzelaka. Xana u ehleketa leswaku kahle-kahle ku ta endleka yini eka vantshwa lava?

● Mufana un’wana exikolweni u tibuma hi leswaku yena u etlele ni vanhwanyana vo tala. U vula leswaku u tiphine ngopfu—naswona a ku na nchumu wo biha lowu humeleleke ni le ka wun’we wa vona. Kahle-kahle ku ta endleka yini eka mufana loyi ni vanhwanyana lava? ․․․․․

● Filimi yi gimeta hi ku kombisa vantshwa vambirhi lava nga tekanangiki va etlela swin’we, ku ri ndlela yo komba leswaku va rhandzana. Xana a ku ta endleka yini loko mhaka leyi a yi endleka hi xiviri? ․․․․․

● U hlangana ni mufana wo langutekaka loyi a kombelaka ku etlela na wena. U vula leswaku a swi nge tiviwi hi munhu. Loko wo pfumela u ringeta ku pfala-pfala mhaka leyi, kahle-kahle ku ta endleka yini? ․․․․․

[Xifaniso lexi nga eka tluka 54]

Ku etlela ni munhu u nga si teka kumbe ku tekiwa swi fana ni ku pfula nyiko u nga si nyikiwa yona