Ku Lomba Vakriste-kuloni Mali

PEDRO na Carlos a a va ri vanghana lavanene.a A a va ri Vakriste-kulobye, naswona mindyangu ya vona hakanyingi a yi ri na xinakulobye lexi kufumelaka. Kutani loko Carlos a lave mali hikwalaho ka bindzu ra yena, Pedro a nga kanakanangi ku tinyiketela ku n’wi lomba. “Tanihi leswi a hi ri vanghana lavanene,” ku vula Pedro, “a swi nga ndzi vilerisi.”

Hambi swi ri tano, tin’hweti timbirhi endzhakunyana, bindzu ra Carlos ri tsandzekile, naswona ku tlherisela mali ku yimile. Swi hlamarise Pedro ku tiva leswaku Carlos u tirhise mali yo tala leyi a nga yi lomba ku hakelela swikweleti leswi nga riki swa bindzu ni ku hanya vutomi bya vusopfa. Mhaka a yi tlhantlhiwangi hi laha ku anerisaka eka Pedro, hambi leswi ku heleke lembe a ri karhi a n’wi endzela ni ku tsala mapapila. Hi ku hlundzuka, Pedro u ye eka valawuri kutani a endla leswaku Carlos—munghana ni makwavo wa yena wa Mukriste—a hoxiwa ekhotsweni.b Xana leri a ku ri goza lerinene ro ri teka? Hi ta swi vona.

Ku nga twanani ni ku nga twisisani hi mhaka ya mali leyi lombiweke i xivangelo lexi tolovelekeke xa ku fa ka vunghana exikarhi ka vanhu emisaveni hinkwayo. Minkarhi yin’wana ku nga ha vanga ku holova exikarhi ka Vakriste-kulobye. Ematikweni yo tala ku lombiwa mali hi banki swa nonon’hwa, kutani swi tolovelekile eka vanhu lava nga ni xilaveko xa ku hakela leswaku va tshinelela vanghana ni maxaka. Hambi swi ri tano, ntokoto lowu vavisaka wa Pedro na Carlos wu kombisa leswaku loko misinya ya milawu ya Bibele yi nga landzeleriwi hi vukheta hi mulombiwa ni mulombi, ku nga humelela swiphiqo leswikulu. Kutani ke, hi yihi ndlela leyinene yo langutana ni xikombelo xa ku lomba Mukriste-kuloni mali?

Ku Anakanyisisa Hi Leswi Ku Lomba Swi Vulaka Swona

Bibele yi sola ku lomba handle ka xivangelo xo twala. Muapostola Pawulo u khutaza a ku: “Mi nga tshuki mi va ni nandzu eka munhu na un’we, loko wu nga ri wa ku rhandzana.” (Varhoma 13:8) Kutani u nga si endla xikweleti, anakanyisisa hi leswi ku endla tano swi vulaka swona. (Ringanisa Luka 14:28.) Xana hakunene ku na xilaveko xo lomba mali? Xana i mhaka ya ku hlayisa vutomi bya wena leswaku u ta khathalela ndyangu wa wena? (1 Timotiya 5:8) Kumbe xana ku ni makwanga yo karhi—kumbe xana i ku navela ku hanya vutomi bya manyunyu?—1 Timotiya 6:9, 10.

Mhaka yin’wana ya nkoka hi leswaku xana ku endla ka wena xikweleti swi ta ku boha ku tirha tiawara leto leha naswona kumbexana u tshiketa minhlangano na ntirho wa nsimu. Nakambe, xana u ta swi kota ku hlayisa mali ya munhu un’wana? Ku vuriwa yini hi loko bindzu kumbe nchumu wolowo wu endliwaka wu nga humeleli? Tsundzuka, “lo’wo biha o lomba, kambe a nga tlherisi.”—Psalma 37:21.

‘Ku Vula Ntiyiso Eka’ Valombi

Endzhaku ko xiya timhaka to tano, u nga ha tama u anakanya leswaku ku lomba mali ya bindzu swa boha. Loko yi nga kumeki hi ndlela yo yi tirhela, entiyisweni a swi bihangi ku tshinelela Mukriste-kuloni, hikuva swi tolovelekile ku hundzukela eka vanghana hi nkarhi wo pfumala, hi laha Yesu a kombiseke ha kona eka Luka 11:5. Kambe munhu u fanele a tiyiseka leswaku u ‘vulavula ntiyiso.’ (Vaefesa 4:25) Hi ku tshembeka hlamusela mintiyiso hinkwayo leyi katsekaka—ku katsa ni tinghozi, hambi ku ri leti nga vonakaka ti ri tintsongo. Naswona u nga hlundzuki loko munhu loyi a nga ta va mulombi a vutisa swivutiso swo tala leswi kongomeke leswaku a ta tiyiseka leswaku u na xivono lexinene xa mhaka.c

Xana ku ta va ku ri ku vulavula ntiyiso ku lomba hikwalaho ka xivangelo xin’wana kutani u tirhisa mali eka xin’wana? Nikantsongo. N’wini wa banki wa le Latin-America wa hlamusela: “Banki yi ta yimisa mali ya wena, naswona loko u nga hakeli xikweleti xa wena xikan’we-kan’we, va nga kuma mpfumelelo wa huvo wa ku teka nhundzu ya wena.” Loko mali yi lombiwe hi ku ringanyeta leswaku yi ta andzisa ku bindzula ka bindzu, ku yi tirhisela xikongomelo xin’wana endzhaku swi xungeta ku tiyiseka ka mulombisi leswaku mali leyi lombiweke yi ta tlheriseriwa. I ntiyiso, u nga ha va u nga ku chavi ku tekeriwa magoza ya le nawini loko u lombe eka Mukriste-kuloni. Hambi swi ri tano, “loyi a lombaka i hlonga wa l’a ṅwi lombeke,” naswona u na ndzhwalo wo tshembeka eka yena.—Psalma 22:7.

Ku Tirhisa Nawu-nsinya Eka Bindzu

Yesu u te: “Hikwalaho hinkwaswo leswi mi lavaka leswaku vanhu va mi endla swona, va endleni swona na n’wina.” (Matewu 7:12) Vona ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona leswaku nawu lowu wu tirhisiwa loko hi endla bindzu ni mupfumeri-kulorhi! Hi xikombiso, xana a wu ta endla yini loko makwenu wa moya a ale xikombelo xa wena xo lomba mali? Xana a wu ta anakanya leswaku u herise vunghana bya n’wina? Kumbe a wu ta xixima timfanelo ta yena ta ku ala xikombelo xa wena, hi ku xiya leswaku a nga ha va a yi pfumala mali ya yena kumbe a nga ha va a vona makhombo lama nga humelelaka ku tlula leswi wena u ma vonisaka xiswona? Hi ku tshembeka a nga ha kanakana vuswikoti bya wena byo khoma mali hi ndlela leyi humelelaka. Emhakeni yo tano, entiyisweni ku ala ka yena ku nga ha va loku twisisekaka ni ka rirhandzu.—Swivuriso 27:6.

Loko munghana a pfumela ku ku lomba mali, vuxokoxoko byi fanele ku humesiwa hi ku tsariwa, ku katsa ni leswaku ku lombiwe mali muni, xana mali yi ta tirhiseriwa yini, i nhundzu yihi leyi nga tekiwaka ematshan’wini ya mali leyi lombiweke, ni leswaku yi ta tlheriseriwa rini naswona njhani. Eka timhaka tin’wana i vutlhari hambi ku endla leswaku ntwanano wu endliwa kumbe wu kongomisiwa hi qhwetha ivi wu vekiwa eka valawuri. Eka nkarhi wun’wana ni wun’wana loko ntwanano se wu sayiniwile, “‘Ina’ a a ve ‘Ina,’ ‘E-e’ a va ‘E-e.’” (Matewu 5:37) U nga honisi tintswalo ta munghana wa wena hi ku tsandzeka ku rhwala ndzhwalo wa wena eka yena hi laha a wu ta wu rhwarisa xiswona ebankini.

Valombisi Lava Xalamukeke

Ku vuriwa yini loko ku lombiwa mali eka wena? Swo tala swi ta titshega eka swiyimo leswi katsekaka. Hi xikombiso, makwerhu wa Mukriste a nga ha wela ekhombyeni ro kala mali, handle ka xihoxo xa yena n’wini. Loko u ri na swo pfuna ha swona, rirhandzu ra Vukriste ri ta ku susumetela ku n’wi nyika ‘leswi laviwaka hi miri wa yena.’—Yakobo 2:15, 16.

Vona ndlela leyi ku nga ta va ku ri ku pfumala rirhandzu ha yona ku tirhisa ku pfumala ka makwenu leswaku u vuyeriwa hi ku lava ntswalo emhakeni yo tano! Yesu u khutazile: “Rhandzani valala va n’wina, mi endlela vanhu leswinene; lombani mi nga languteli ku tlheriseriwa.”—Luka 6:35; ringanisa Levitika 25:35-38.

Ku vuriwa yini hi loko u komberiwa ku sungulela munhu bindzu kumbe ku n’wi lomba mali? Hi ntolovelo, timhaka to tano ti vitaniwa kahle tanihi ku hlayisa mali etlhelo. Bibele yi khutaza hi xitsundzuxo yi ku: “U nga yi ni la’v̌a khomanaka hi mav̌oko, v̌a tiboha hi milanḍu ya v̌aṅwana.”—Swivuriso 22:26.

Loko swi ri tano, u fanele u sungula u anakanyisisa loko hakunene u nga swi kota ku hlayisa mali etlhelo hi ndlela yoleyo. Xana swi ta ku vangela ku chona loko bindzu ri nga humeleli kumbe mulombiwa a tsandzeka ku hakela mali leyi lombiweke hi nkarhi? Loko u ta swi kota ku lombisa mali naswona ku ta va ni vuyelo lebyi nga endliwaka, nakambe u na mfanelo yo va ni xiphemu eka vuyelo hi ku hakerisa ntswalo lowu ringaniseriweke eka mali ya wena leyi lombiweke. (Ringanisa Luka 19:22, 23.) Swivuriso 14:15 ya tsundzuxa: “Muriv̌ali a pfumelela marito hikwawo, kambe l’a nga ni ku anakanya o šiya laha a kanḍiyaka kona.” Van’wamabindzu van’wana lava kahle-kahle va nga tlhariha va tirhe hi vusopfa loko va endla bindzu ni Vakriste-kulobye. Ntlhamu wa ku kuma ntswalo wa le henhla wu kokele van’wana ku hlayisa mali hi vusopfa laha va lahlekeriweke hi mali ya vona ni vunghana bya vona ni Vakriste-kulobye.

Lexi tsakisaka, vini va tibanki hakanyingi va xiya swilo swinharhu ku kombisa ndlela leyi ku lomba mali ku nga ha va ka ni khombo ha yona: (1) muxaka wa munhu loyi a lombaka mali, (2) vuswikoti bya yena byo yi tlherisela, ni (3) swiyimo swa muxaka wa bindzu ra yena. Xana a swi nge kombisi “v̌utlhari ni ku twisisa” ku kambisisa timhaka hi laha ku fanaka, loko ku tiwa emhakeni ya ku lomba un’wana mali ya wena, leyi u yi tirheleke hi matimba?—Swivuriso 3:21.

Hi xikombiso, hi xihi xiyimo xa makwerhu loyi a lombaka mali? Xana u tiveka a ri la tshembekeke ni loyi u nga n’wi tshembaka kumbe u na vusopfa naswona a nga tiyisekanga? (Ringanisa 1 Timotiya 3:7.) Loko a lava ku anamisa bindzu ra yena, xana u swi kotile ku ri fambisa hi laha ku humelelaka ku fika enkarhini wa sweswi? (Luka 16:10) Loko swi nga ri tano, ku n’wi pfuna hi xiviri leswaku a tirhisa mali ya yena kahle swi nga ha va leswi pfunaka enkarhini lowu, ku ri na ku n’wi lomba mali leyi nga ha khomiwaka hi vusopfa.

Xivangelo xin’wana ku ta va vuswikoti bya makwerhu byo tlherisela mali. U hola mali muni? I swikweleti swihi a nga na swona? Xana swa twala leswaku a va la tshembekeke eka wena ntsena. Niswintsongo, rirhandzu ra Vukriste na kwala ri fanele ku tirhisiwa. Hi xikombiso, u nga ha lava ku tiyisisa ku hakeriwa ka mali leyi lombiwaka hi nhundzu ya makwerhu leyi nga xavisekaka. Nawu wa Muxe a wu ala ku tekela munhu leswi a nga hanyaka ha swona, kumbe nhundzu leyi a yi tshembeke leswaku u tiyisisa ku hakeriwa ka mali leyi lombiweke ha yona. (Deuteronoma 23:6, 10-12) Xisweswo makwerhu wa le Amerika Dzonga loyi a nga n’wamabindzu u ri a nga lombisa ntsena ku fika eka hafu ya nhundzu ya makwerhu leyi nga xavisekaka. Wa hlamusela a ku: “Naswona a ndzi teki switirho swa yena kumbe yindlu ya yena tanihi swilo leswi xavisekaka. Entiyisweni a ndzi nge swi tsakeli ku humesa makwerhu wa mina endlwini ya yena ivi ndzi xavisa yindlu ya yena leswaku ndzi ta kuma mali ya mina.”

Xo hetelela, u fanele u swi xiyisisa kahle swiyimo leswi tolovelekeke swa bindzu laha u tshamaka kona. Hi hanya “emasikwini ya makumu,” lawa eka wona vanhu va nga lava “rhandzaka mali . . . timbabva.” (2 Timotiya 3:1-4) Hambi leswi munghana ni makwavo wa wena wa moya a nga ha vaka a tshembekile, vanghana, vatirhi-kulobye ni lava va nga ehansi ka yena va nga va va nga tshembekanga. Tanihi Mukriste, a a nge bi mati ni ku hemba—tindlela leti lava phikizanaka na yena va nga ha ti tirhisaka leswaku va vuyeriwa. Swin’wana leswi faneleke ku xiyiwa i makhombo ya “nkarhi ni [swiendlakalo leswi nga languteriwangiki].” (Eklesiasta 9:11) Nkoka wa swixavisiwa wu nga wa hi xitshuketa. Ku cinca-cinca loku nga lawulekiki ka ntikelo wa mali ku nga onha bindzu kumbe ku nyamalarisa nkoka wa mali ya wena leyi lombiweke. Ku yiva, makhombo, ku onha na ku vaviseka na swona i swilo swa xiviri leswi nga tsakisiki leswi welaka bindzu. U fanele ku xiya swivumbeko leswi hinkwaswo eku endleni ka xiboho xa wena.

Ku Tsandzeka

Minkarhi yin’wana, ku nga khathariseki switsundzuxo hinkwaswo leswi ana se swi nyikeriweke, Mukriste wa tsandzeka ku tlherisela mali leyi a yi lombeke. Nawu-nsinya wu fanele ku n’wi susumetela ku vulavurisana na loyi a n’wi kolotaka nkarhi na nkarhi. Kumbexana u kota ku hakela mali yintsongo ntsena hi nkarhi wolowo. Hambi swi ri tano, Mukriste a nga fanelanga ku anakanya leswaku ku hakela mali yintsongo swi vula leswaku a nga endli matshalatshala ya xiviri leswaku a hetisisa vutihlamuleri bya yena. (Psalma 15:4) Mukolotiwa loyi a nga Mukriste na yena u boheka ku kombisa rirhandzu. Loko a anakanya leswaku va n’wi endle hi vuxisi, a nga ha tirhisa xitsundzuxo lexi nga eka Matewu 18:15-17.

Ku nghenisa valawuri va tiko, hi laha Pedro a endleke ha kona eka mhaka leyi boxiweke eku sunguleni, a swi nge bumabumeriwi ngopfu. Muapostola Pawulo u ri: “Loko un’wana wa n’wina a ri ni mhaka ya ku tengisana ni un’wanyana, hikwalaho ka yini a nga chavi ku yisa mhaka ya yena eka vamatiko leswaku va yi avanyisa, ematshan’wini ya ku yi yisa eka vahlawuriwa va Xikwembu xana? . . . Xana hakunene a ku na un’we wo tlhariha exikarhi ka n’wina la kotaka ku avanyisela munhu ni makwavo wa yena eHosini etimhaka ta vona xana? Xana hakunene munhu a nga ya mangalela makwavo wa yena, naswona swi endliwa emahlweni ka lava nga riki vapfumeri ke? Mhaka ya kona hileswaku ku mangalelana ka n’wina ku komba ku hluleka ka n’wina ni sweswi. Ematshan’wini ya swona, hikwalaho ka yini mi nga pfumeli ku dyoheriwa, ha yini mi nga pfumeli ku dyeleriwa xana?”—1 Vakorinto 6:1-7.

Ku nga ha va ni swiyimo swin’wana—tanihi leswi katsaka munghana la nga riki mupfumeri, vatleketli va nhundzu va misava, kumbe timhaka ta ndzindza-khombo—leswi vonakaka swi lava ku tlhantlhiwa ehubyeni ya tiko kumbe hi switirho swa hulumendhe. Kambe eka swiyimo swo tala, Mukriste swi nga ha antswa a lahlekeriwa hi mali ku ri na ku khomisa bandlha tingana leti ku tengisa makwenu wa moya hikwalaho ka ku nga hakeli mali ku nga ti tisaka.

Eka timhaka to tala swiyimo swo tano leswi tshikilelaka swi nga papalatiwa. Njhani? U nga si lombisa kumbe ku lomba eka makwenu wa moya, xalamukela makhombo lama nga humelelaka. Tirhisa xitsundzuxo na vutlhari. Ku tlula kwalaho “hinkwaswo leswi mi swi endlaka,” ku katsa na timhaka ta bindzu, “a swi endliwe hi rirhandzu.”—1 Vakorinto 16:14.

[Tinhlamuselo ta le hansi]