Ndzima 25

Ku Chumayela eRivaleni Na Hi Yindlu Na Yindlu

LOKO Yesu Kreste a rhuma vadyondzisiwa vakwe, u te eka vona: “Loko mi ri karhi mi famba, twarisani mhaka leyi nge: ‘Mfumo wa matilo wu le kusuhi.’” (Mt. 10:7) Naswona eka xileriso xa yena xa vuprofeta eka Vakreste va ntiyiso lava a va ta hanya eku heleni ka mafambiselo lawa ya swilo, u te: “Evhangeli leyi ya Mfumo yi ta twarisiwa emisaveni hinkwayo, leswaku yi va vumbhoni.” (Mt. 24:14) Xana sweswo a swi vula yini?

A swi nga vuli swona leswaku a va ta aka tikereke, va ba nsimbhi, ivi va yimela leswaku vandlha ri hlengeletana ku ta yingisa nkulumo kan’we hi vhiki. Riendli ra Xigriki leri laha ri hundzuluxeriweke va ku “chumayela” (ke·rysʹso) kahle-kahle ri vula “ku twarisa tanihi mubi wa hungwe.” Xikongomelo a hi ku byela ntlawa wa vadyondzisiwa lowu nga ekusuhi ntsena, kambe ematshan’weni ya sweswo, i ku yi twarisa erivaleni, eka mani na mani.

Yesu hi yexe u veke xikombiso xa ndlela yo swi endla ha yona. U ye etindhawini to tala laha a ta kuma vanhu kona. Hi lembe xidzana ro sungula, vanhu a va hambeta va hlengeletana emasinagogeni leswaku va yingisa ku hlayiwa ka Matsalwa. Yesu u tirhise nkarhi lowu a wu kumeke wo va chumayela kwalaho, ku nga ri emutini wun’we kambe emitini ni le ka swimitana swa le Galeliya na Yudiya hinkwaro. (Mt. 4:23; Lk. 4:43, 44; Yoh. 18:20) Naswona, minkarhi yo tala, matsalwa ya Tievhangeli ma kombisa leswaku, a chumayela etimbuweni ta lwandle, eswintshabyanini, egondzweni, eswimitanini ni le makaya ya lava n’wi rhurheleke. Kun’wana ni kun’wana laha a kuma vanhu kona a vulavula hi xikongomelo xa Xikwembu hi vanhu. (Lk. 5:3; 6:17-49; 7:36-50; 9:11, 57-62; 10:38-42; Yoh. 4:4-26, 39-42) Naswona loko a rhumela vadyondzisiwa vakwe, u va letele leswaku va ya emakaya ya vanhu leswaku va lava lava fanelekaka, va va byela vumbhoni bya Mfumo wa Xikwembu.—Mt. 10:7, 11-13.

Timbhoni ta Yehovha eminkarhini ya manguva lawa, ti endle matshalatshala yo namarhela ntila lowu andlariweke hi Yesu ni vadyondzisiwa vakwe va lembe xidzana ro sungula.

Ku Twarisa Mahungu Ya Vukona Bya Kreste

Loko Charles Taze Russell ni vanghana va yena va sungula ku vona ntila lowu twisisekaka wa ntiyiso lowu andlariweke eRitweni ra Xikwembu, a va tsakisiwe swinene hi leswi va swi dyondzeke hi xikongomelo ni mukhuva wa ku vuya ka Kreste. Makwerhu Russell u xiye xilaveko xa ku swi tivisa vanhu ni xihatla xa ku endla tano. U lunghise swiyimo swakwe leswaku a ta kota ku endzela tindhawu leti ku nga ni vanhu lava a nga va byelaka mintiyiso leyi ya Bibele. U ye eka minhlangano ya le rivaleni ya vukhongeri ivi a kuma nkarhi wo vulavula na vona, hi laha Yesu a chumayeleke ha kona emasinagogeni. Kambe hi ku hatlisa u xiye leswaku a nga hetisisa swo tala hi ku tirhisa tindlela tin’wana. Loko a dyondza Matsalwa u kume leswaku Yesu ni vaapostola vakwe va endle ntirho wa vona wo tala wo chumayela hi ku vulavula ni vanhu va ri voxe ni ku va endzela hi yindlu na yindlu. U tlhele a xiya leswaku i swa nkoka ku engetela leswi vuriweke hi ku nyika vanhu rungula leri kandziyisiweke.

Hi 1877 ana se a kandziyise xibukwana lexi nge The Object and Manner of Our Lord’s Return. Endzhaku ka malembe mambirhi u sungule ku hamba a kandziyisa magazini lowu nge Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. Ina, xikongomelo a ku ri ku chumayela, kumbe ku twarisa mahungu ya nkoka malunghana ni vukona bya Kreste.

Le ndzhaku hi 1881, tibuku ta Swichudeni swa Bibele a ti ri karhi ti nyikiwa vanhu mahala ekusuhi ni tikereke—ku nga ri etinyangweni ta tikereke hi ku kongoma kambe ekusuhi leswaku vanhu lava rhandzaka vukhongeri va ta ti kuma. Swichudeni swo tala swa Bibele swi nyike vanghana va swona tibuku leti kumbe swi ti rhumela hi poso. Hi 1903 Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xi khutaze leswaku va lwela ku fikelela un’wana ni un’wana hi ku hangalasa swiphephana hi yindlu na yindlu, ematshan’weni yo nyikela nyingiso eka vangheni va kereke ntsena. A hi Swichudeni hinkwaswo swa Bibele leswi swi endleke leswi, kambe vo tala va swi endle hi ku hiseka ka xiviri. Hi xikombiso, ku vikiwe leswaku emadorobeni lamakulu yo hlayanyana le United States, swin’we ni le tindhawini leti nge handle ka wona hi tikhilomitara ta 16 kumbe ku tlula, matlhelo hinkwawo, ku endzeriwe yindlu yin’wana ni yin’wana hi xiviri. Ku fambisiwe swiphephana ni swibukwana swa timiliyoni to tala hi ndlela leyi. Hi nkarhi wolowo, Swichudeni swo tala swa Bibele leswi hlanganyeleke eku hangalaseni ka mahungu lamanene, a swi hangalasa swiphephana ni tibuku tin’wana mahala.

Swichudeni swin’wana swa Bibele—nhlayo yitsongo—swi tirhe tanihi vaevhangeli lava nga makhalipotiya, va tirhisa nkarhi wa vona wo tala entirhweni lowu.

Makhalipotiya Lama Gingiritekaka Ma Rhangela

Xirhambo xo sungula xa vavanuna ni vavasati lava tinyiketeleke lava a va ta kota ku nyikela nkarhi wa vona wo tala entirhweni lowu xi humesiwe hi April 1881. Va nyike vini va muti na van’wamabindzu buku leyitsongo leyi hlamuselaka mintiyiso ya Bibele ni xikhokhelo xa Xihondzo xo Rindza. Xikongomelo xa vona a ku ri ku lavisisa vanhu lava nga ni ndlala ya ntiyiso hakunene, ivi va va avela ku vonakala loku. Va hete nkarhi wo leha va ri karhi va byela vanhu rungulanyana ro pfuxa ku tsakela ntsena, nkarhi wun’wana ni wun’wana va siya xikatsa xa tibuku leswaku n’wini wa muti a ta ti kambisisa, ivi va vuya endzhaku ka masiku ma nga ri mangani. Vini va miti van’wana a va tlherisa tibuku leti; naswona van’wana a va tsakela ku ti xava; hakanyingi a ku va ni nkarhi wa ku burisana. Malunghana ni xikongomelo xa vona, Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xi te: “A hi xavisi tibuku, kumbe ku fambisa swikhokhelo, kambe hi lava ku hangalasa ntiyiso, hi endla leswaku vanhu va wu hlaya.”

Nhlayo ya vanhu lava hlanganyeleke eku vuleni ka evhangeli tanihi makhalipotiya a yi nga nyawuli. Eka malembe ya 30 yo sungula, a va ri kwalomu ka 600. Makhalipotiya lawa a ma ri maphayona ya xiviri, a ma sungula masimu lamantshwa. Anna Andersen i wun’wana wa lava tiyiseleke hi makume ya malembe entirhweni lowu, hi ntolovelo a famba hi xikanyakanya, naswona u fikelele madoroba yo tala le Norway hi xiviri hi mahungu lamanene. Makhalipotiya man’wana ma ye endzhandzeni naswona a ma ri yo sungula ku yisa rungula ematikweni yo tanihi Finland, Barbados, El Salvador, Guatemala, Honduras ni le Burma (laha sweswi ku nga Myanmar). Nakambe a ku ri na van’wana lava a va nga swi koti ku ya eka tindhawu tin’wana kambe lava tirheke tanihi vaevhangeli lava nga makhalipotiya ensin’wini ya tiko ra ka vona.

Ntirho wa makhalipotiya a wu hlamarisa. Un’wana loyi a a tirha le vupela-dyambu mpfungwe bya United States, hi 1898 u tsale leswaku eka tin’hweti ta 33 leti hundzeke, u hlanganise tikhilomitara ta 12 800 hi hanci yakwe ni golonyi, a nyikela vumbhoni emadorobeni ya 72, a endla maendzo ya 18 000, a fambisa tibuku ta 4 500, a fambisa swikhokhelo swa 125, a fambisa swiphephana swa 40 000, naswona u pfune vanhu va 40 leswaku va amukela rungula, va tlhela va hlanganyela ku ri byela van’wana. Nuna na nsati lava tirhaka le Australia va swi kotile ku fambisa tibuku ta 20 000 eka vanhu lava tsakelaka hi malembe mambirhi ni hafu ntsena.

Xana ku fambisa tibuku to tala a ko va mhaka ya xiwelo kumbe leyi tolovelekeke? Xiviko xa 1909 xi kombisa leswaku makhalipotiya ya kwalomu ka 625 (ntsengo wa lava a va ri enxaxamelweni wa nkarhi wolowo) ma nyikiwe tibuku letikulu ta 626 981 hi Sosayiti leswaku ma ti fambisela vanhu (avhareji yo tlula gidi wa tona eka mukhalipotiya un’wana ni un’wana), ku katsa ni nhlayo yin’wana leyikulu ya tibuku tin’wana ta mahala. Hakanyingi a va nga swi koti ku rhwala tibuku leti eneleke hi yindlu na yindlu, kutani, a va endla tiodara ivi va ti heleketa endzhaku.

Hambi swi ri tano, van’wana va te: “Loku a hi ku chumayela!” Kambe, kahle-kahle, hi laha Makwerhu Russell a hlamuseleke ha kona, a ku ri ndlela yo chumayela leyi humelelaka swinene. Ematshan’weni yo twa dyondzo yin’we ntsena, vanhu a va kuma tidyondzo to tala leti kandziyisiweke naswona a va kota ku hamba va ti hlaya ni ku kamba leswi nga endzeni ka tona eBibeleni ya vona vini. Loku a ku ri ku vula evhangeli loku ku nga xiya leswaku dyondzo leyi tolovelekeke yi endle vanhu va swi kota ku hlaya. Buku leyi nge The New Creation yi te: “Ntiyiso wa leswaku vavuri lava va evhangeli va tirhisa endlelo leri fambisanaka ni siku ra hina ematshan’weni yo tirhisa xikhale, a hi yona mhaka yo lwisana ni ntirho lowu ha yona tanihi leswi ku famba hi swilo leswi fambaka hi malahla na hi gezi ematshan’wini yo famba hi milenge kumbe hi tikamela swi nga riki mhaka yikulu. Ku vula evhangeli i ku nyikela Ntiyiso . . . , Rito ra Xikwembu.”

Ku tsakela ka Swichudeni swa Bibele loku humaka embilwini leswaku swi pfuna vanhu, ku kombisiwa hi vukheta lebyi hi ku famba ka nkarhi byi xiyekeke swinene entirhweni wa swona wo chumayela. Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa March 1, 1917, xi wu andlarise xileswi nongonoko: Xo sungula makhalipotiya a ma ya emakaya ya ndhawu yo karhi, ma nyikela tivholumo leti nge Studies in the Scriptures. Kutani ke, hi ku landza mavito ya lava tsariweke hi makhalipotiya kumbe ya lava va teke eminhlanganweni ya le rivaleni, varisia a va va endzela. A va lwela ku va endla va tsakela ku hlaya tibuku, va khutaza lava tsakelaka leswaku va va kona eka tinkulumo leti lunghiseleriweke hi ku hlawuleka, ivi va endla matshalatshala yo lunghiselela mintlawa ya dyondzo ya Bibele ya Vaberiya. Laha swi kotekeke kona, makhalipotiya a ma tlhela ma hlanganisa ndhawu yoleyo, ivi lava endlaka ntirho wa vurisi va ta hi le ndzhaku leswaku va khutaza lava kombiseke ku tsakela. Endzhakunyana, vatirhi van’wana va ntlawa a va tlhela va endzela makaya lawa va ri na rungula ra ku tirhandzela, hi laha swiphephana ni tibuku ta mahala leti a ti nyikeriwa a ti vitaniwa ha kona. Leswi swi endle leswaku un’wana ni un’wana a swi kota ku kuma xokarhi lexi nga n’wi endlaka a navela ku tiva swo tala hi xikongomelo xa Xikwembu.

Loko mukhalipotiya un’we kumbe vambirhi va tirha ndhawu yo karhi, naswona ku nga ri na vandlha, hakanyingi a va tlhela va endla ntirho wo landzela lava tsakelaka hi voxe. Hi xikombiso, loko Hermann Herkendell ni munghana wakwe va ri le Bielefeld, eJarimani, tanihi makhalipotiya hi 1908, va leteriwe hi ku hlawuleka leswaku va endla vanhu lava tsakelaka endhawini yo karhi leswaku va tolovelana, va vumba vandlha. Endzhaku ka malembenyana, Xihondzo xo Rindza xi vulavule hi makhalipotiya man’wana lawa a ma landzelela swinene lava tsakelaka lerova va vumba ni ntlawa wa Swichudeni swa Bibele eka doroba ni doroba-nkulu rin’wana ni rin’wana leri va tirheke eka rona.

Xipfuno xa nkoka swinene xo endla ntirho lowu xi nyikeriwe hi 1921, ku nga buku leyi nge The Harp of God. Buku leyi a yi lunghiseleriwe swinene ku pfuna lava ha ku sungulaka, naswona eku heteleleni ku hangalasiwe 5 819 037 hi tindzimi ta 22. Leswaku ku pfuniwa lava nga ni buku leyi, Sosayiti yi lunghiselele khoso ya dyondzo ya tinhloko-mhaka to karhi ta Bibele hi ku tsalelana. A yi vumbiwa hi mintlawa ya 12 ya swivutiso leswi rhumeriwaka hi nkarhi wo ringana mavhiki ya 12. Ku tlhele ku endliwa malunghiselelo ya ku kanerisana hi buku leyi tanihi mintlawa yo dyondza Bibele emakaya ya vanhu lava tsakelaka. Hi ntolovelo a ku va ni nhlayo yo vonaka ya Swichudeni swa Bibele eka dyondzo yo tano.

Hambi swi ri tano, Timbhoni a ti swi xiya leswaku nsimu i yikulu naswona nhlayo ya tona a yi nyawuli.—Lk. 10:2.

Ku Fikelela Vo Tala Hambi Nhlayo Yi Nga Nyawuli

Xihondzo xo Rindza xi vule leswaku lava va nga Vakreste lava totiweke hi moya hi xiviri, va na vutihlamuleri lebyi humaka eka Xikwembu byo lava ni ku pfuna Vakreste lava chivirikaka, hambi va nghena kereke kumbe e-e. (Esa. 61:1, 2) Xana a swi ta endlisiwa ku yini?

Swichudeni swimbirhi swa Bibele (J. C. Sunderlin na J. J. Bender) leswi rhumeriweke le Nghilandi hi 1881 a swi ta va swi nga vanga na ndzima hi swoxe; kambe hi mpfuno wa madzana ya majaha lawa a ma hakeriwa, va swi kotile ku hangalasa tikopi ta 300 000 ta Food for Thinking Christians hi xinkarhana ntsena. Adolf Weber la tlheleleke eSwitzerland ni mahungu lamanene hi va-1890, a a ri na nsimu yo anama swinene leyi hlanganisaka matiko yo hlayanyana yo chumayela eka yona. A ta yi hlanganisisa ku yini? U teke maendzo yo ya ekule tanihi mukhalipotiya, kambe a endla ni swinavetiso eka maphepha-hungu ivi a endla malunghiselelo ya leswaku vaxavisi va tibuku va katsa tibuku ta Watch Tower etibukwini ta vona. Ntlawanyana wa Swichudeni swa Bibele le Jarimani hi 1907 wu lunghiselele leswaku swiphephana swa matluka ya mune swa 4 850 000 swi rhumeriwa swin’we ni maphepha-hungu. Endzhakunyana ka nyimpi yo sungula ya misava, makwerhu wa le Latvia loyi a ri xirho xa yindlu-nkulu ya Sosayiti le New York u hakelele swinavetisi eka maphepha-hungu ya tiko ra ka vona. Wanuna la tsakeleke xin’wana xa swinavetisi leswi u ve Xichudeni xo sungula xa Bibele eLatvia. Hambi swi ri tano, ku tirhisiwa ka tindlela to tano to hangalasa rungula, a ku yi sivanga ndlela yo nyikela vumbhoni hi xiviri ni ku lavisisa lava fanelekaka hi yindlu na yindlu. Ematshan’weni ya sweswo, a yi tirhiseriwa ku ndlandlamuxa ku twarisiwa ka byona.

Kambe a ku nga kandziyisiwi swinavetisi ntsena eka maphepha-hungu. Eka malembenyana ya le mahlweni ka Nyimpi yo Sungula ya Misava, tinkulumo ta Makwerhu Russell a ti kandziyisiwa nkarhi na nkarhi ehansi ka nkongomiso wakwe. Endlelo leri ri hluvuke hi ku hatlisa swinene. Maphepha-hungu yo tlula 2 000 lama hlayiwaka hi vanhu va kwalomu ka 15 000 000 a ma tamela tinkulumo leti hi nkarhi wun’we le United States, Canada, Britain, Australia ni le Afrika Dzonga. Xana a swi ri kona swin’wana leswi a swi ta endliwa? Makwerhu Russell u anakanye tano.

Endzhaku ko heta malembe mambirhi yi lunghiseleriwa, “Photo-Drama of Creation” yo sungula yi humesiwile hi January 1914. “Photo-Drama” leyi a yi nyikeriwa hi swiyenge swa mune. Nongonoko lowu wa tiawara ta nhungu a wu katsa swifaniso leswi tshukatshukaka ni ti-slide, leswi fambisanaka ni rito leri rhekhodiweke. A ku ri nchumu lowu hlamarisaka swinene lowu endleriweke ku endla vanhu va twisisa Bibele ni xikongomelo xa Xikwembu hi laha xi andlariweke ha kona eka yona. Minkombiso a yi hleriwa leswaku swi koteka ku yi endla eka madoroba-nkulu ya 80 hi siku. A ku endliwa xitiviso ka ha ri emahlweni hi phepha-hungu, tibodo leti tsariweke na hi ku hangalasa maphepha yo tala swinene yo endla vanhu va tsakela ku vona “Photo-Drama.” Kun’wana ni kun’wana laha yi kombisiwaka, mintshungu a yi kongoma kona. Ku nga si hela lembe “Photo-Drama” a yi voniwe hi vayingiseri vo tlula 8 000 000 le United States ni le Canada, naswona ku vikiwa leswaku mintshungu yin’wana leyikulu yi hlengeletanile le Britain ni le Yuropa swin’we ni le Australia na New Zealand. “Photo-Drama” yi tlhandlamiwe hi nkombiso wun’wana lowuntshwa wo koma (lowu nga hava swifaniso leswi tshukatshukaka) lowu endleriweke ku tirhisiwa eswidorobanini ni le tindhawini ta le makaya. Drama leyi yi hambete yi tirhisiwa ku ringana makume-mbirhi wa malembe hi tindzimi to hambana-hambana. Vanhu vo tala va yi tsakerile, kutani mavito ya lava tsakelaka ma tsariwile ivi maendzo yo vuyela ma endliwa.

Hi loko hi va-1920, ku kumeka xitirho xin’wana xo hangalasa swinene rungula ra Mfumo. Makwerhu Rutherford a a tiyiseka swinene leswaku voko ra Hosi ra tikomba eka xona. A ku ri yini? Xiya-ni-moya. Ku nga si hundza malembe mambirhi xitichi xo sungula xa xiya-ni-moya xa ta mabindzu xa misava hinkwayo xi sungurile ku haxa nkarhi na nkarhi (hi 1920), J. F. Rutherford, muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower, u vulavule eka xiya-ni-moya lexi, a hangalasa ntiyiso wa Bibele. Lexi a ku ri xitirho lexi nga fikelelaka timiliyoni ta vanhu hi nkarhi wun’we. Ku nga si hela malembe man’wana mambirhi, hi 1924, Sosayiti a yi ri na xitichi xa yona xa xiya-ni-moya, WBBR, lexi a xi ri le New York. Hi 1933, lembe ra nhlohlorhi, a ku ri karhi ku tirhisiwa switichi swa 408 ku yisa rungula eka matiko-nkulu ya tsevu. Ku tlhandlekela eka vuhaxi lebyi nga rhekhodiwangiki, a ku rhekhodiwa makume-kume ya minongonoko ya tinkulumo ka ha ri emahlweni. Ku endla swinavetisi hi ku hangalasa switiviso leswi kandziyisiweke swi endliwile ku endlela leswaku vanhu va tiva hi ta vuhaxi ni ku vuyeriwa hi byona. Vuhaxi lebyi byi pfuxe rivengo lerikulu ni ku pfula mahlo ya lava nga ni timbilu letinene. Vanhu vo tala, hi ku chava vaakelani ni vafundhisi va vona, a va nga yi eminhlanganweni leyi khomiwaka hi Swichudeni swa Bibele, kambe leswi a swi va sivelanga ku yingisa xiya-ni-moya emakaya ya vona vini. Vuhaxi a byi xi sivanga xilaveko xa ku nyikela vumbhoni hi yindlu na yindlu; kambe byi wu yisile ntiyiso wa Bibele eka tindhawu leti a swi nonon’hwa ku fika eka tona, naswona byi endle leswaku mimbulavurisano yi va leyinene loko Timbhoni ti ya emakaya ya vanhu hi xiviri.

Vutihlamuleri Bya Un’wana Ni Un’wana Bya Ku Nyikela Vumbhoni

Vutihlamuleri bya ku hlanganyela hi wexe eku nyikeleni ka vumbhoni i khale ku ri karhi ku vulavuriwa hi byona eka Xihondzo xo Rindza. Kambe ku sukela hi 1919 ku ya emahlweni, a ku tala ku vulavuriwa hi byona etibukwini ni le minongonokweni ya ntsombano. Kambe, a swi nga olovi eka vanhu vo tala ku ya etindlwini ta vanhu vambe, naswona eku sunguleni a swi nga talanga Swichudeni swa Bibele leswi a swi hlanganyela nkarhi na nkarhi eku nyikeleni ka vumbhoni hi yindlu na yindlu.

Ku nyikeriwe xikhutazo xa Matsalwa lexi kufumetaka mbilu. Xihloko lexi kombisiweke enkandziyisweni wa Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa August 1 na 15, 1919, a xi ku “Va Katekile Lava Nga Chaviki.” Xi tsundzuxe hi mhaka yo chava vanhu, xi nyikela xikombiso xa tinhenha ta 300 ta Gidiyoni leti nga ni xivindzi, leti a ti xalamukile, naswona ti tiyimiserile ku ya tirha kwihi na kwihi laha Hosi yi ti kombisaka kona ni loko swiyimo swi vonaka swi nga koteki, ivi xi ndhundhuzela Elixa hi ku titshega kakwe hi Yehovha handle ko chava. (Vaav. 7:1-25; 2 Tih. 6:11-19; Swiv. 29:25) Hi 1921, xihloko lexi nge “Vana Ni Xivindzi” xi kandziyise leswaku i lunghelo swinene ku tirha na Hosi ku lwisana ni mavuthu ya munyama ya vusathana hi ku hlanganyela swinene entirhweni lowu vhumbhiweke eka Matewu 24:14, ku nga ri ntirho lowu ntsena. Lava swiyimo swa vona swi va sivelaka va khutaziwe leswaku va nga heli matimba, kambe hi nkarhi lowu fanaka va nga tshiki ku endla leswi va swi kotaka.

Hi tinhlamuselo leti kongomeke ta Matsalwa, Xihondzo xo Rindza xi endle leswaku vanhu hinkwavo lava tivulaka malandza lama totiweke ya Xikwembu va xiya vutihlamuleri bya vona byo twarisa Mfumo wa Xikwembu. Nkandziyiso wa August 15, 1922 (wa Xinghezi), a wu ri na xihloko lexi baka nhloko ya mhaka lexi nge “Ntirho I Wa Nkoka”—ku nga ku tirha hi ku tekelela Kreste, ntirho lowu nga ta yisa munhu emakaya ya van’wana ku ya va byela hi Mfumo wa Xikwembu. Endzhakunyana hi lembe rero, ku kombisiwe leswaku loko ntirho wo tano wu ta va wa risima emahlweni ka Xikwembu, wu fanele wu susumetiwa hi rirhandzu. (1 Yoh. 5:3) Xihloko xa nkandziyiso wa June 15, 1926 (wa Xinghezi), xi vule leswaku Xikwembu a xi tsakisiwi hi vugandzeri byo hetisisa nawu; lexi xi xi lavaka i ku yingisa, naswona leswi swi katsa ku tlangela ndlela yihi na yihi leyi xi yi tirhisaka ku endla sweswo. (1 Sam. 15:22) Hi lembe leri tlhandlamaka, loko ku vulavuriwa hi “Ntirho Wa Vakreste eMisaveni,” ku vulavuriwe hi xiphemu xa Yesu tanihi “mbhoni leyi tshembekaka ya ntiyiso” na hi ntiyiso wa leswaku muapostola Pawulo u chumayele “erivaleni ni le mindyangwini.”—Nhlav. 3:14; Mint. 20:20.

Rungula leri vahuweleri a va fanele ku ri nhlokohata, a ri andlariwa eka Bulletin, ku nga phepha ra vona ra n’hweti na n’hweti ra swiletelo swa ntirho. A va khutaziwa ku hlanganyela entirhweni wa nsimu vhiki na vhiki. Kambe nhlayo ya lava hi xiviri va nyikeleke vumbhoni hi ku endzela vanhu hi yindlu na yindlu a yi nga nyawuli eku sunguleni, naswona van’wana lava sunguleke va endla ntirho lowu va tshikile hi ku famba ka nkarhi. Hi xikombiso, le United States, avhareji ya vhiki na vhiki ya nhlayo leyi vikiweke ya lava a va hlanganyela entirhweni wa nsimu hi 1922 a yi ri 2 712. Kambe hi 1924 nhlayo a yi hungutekile yi ya eka 2 034. Hi 1926 avhareji yi tlakukile yi ya eka 2 261, laha nhlohlorhi ya vanhu va 5 937 a va hlanganyela eka vhiki rin’we ra ntirho wo hlawuleka.

Kutani ke, eku heleni ka 1926, Sosayiti yi sungule ku khutaza mavandlha leswaku ma katsa xiyenge xa siku ra Sonto tanihi nkarhi wa ku nyikela vumbhoni hi ntlawa ni ku nyikela tibuku ta dyondzo ya Bibele ku nga ri swiphephana ntsena. Hi 1927, Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xi khutaze vanhu vo tshembeka emavandlheni leswaku va susa un’wana ni un’wana eswikhundlheni swa vukulu, loyi mavulavulelo ni swiendlo swakwe swi kombisaka leswaku a nga byi amukelanga vutihlamuleri bya ku nyikela vumbhoni erivaleni na hi yindlu na yindlu. Xisweswo, marhavi lawa a ma nga tswali mihandzu ma tsemiwile hi ndlela yo fanekisela, naswona lama saleke ma tsheniwile leswaku ma ta veka mihandzu leyi engetelekeke ku yisa ku dzuneka eka Xikwembu. (Ringanisa xifaniso xa Yesu eka Yohane 15:1-10.) Xana leswi swi ku engeterile hakunene ku dzunisiwa ka Yehovha? Lembe ra 1928 ri ve ni ku andza ka tiphesente ta 53 eka nhlayo-xikarhi ya vhiki na vhiki ya lava vaka kona eku nyikeleni ka vumbhoni le United States!

Timbhoni a ti nga ha endli swona ku nyika vanhu swiphephana ntsena ivi ti hundzela kun’wana. Vo tala va vona a va vulavula ni vandyangu hi ku komisa, va lwela ku pfuxa ku tsakela eka rungula ra Bibele, ivi va va nyika tibuku to hlaya.

Timbhoni leti to sungula a ti ri na xivindzi, hambi leswi tin’wana a ti nga ri na vutshila. Hambi swi ri tano, a va hambane swinene ni mintlawa leyin’wana ya vukhongeri. A va nga vuli hi nomu ntsena, leswaku un’wana ni un’wana u fanele a kombisa ripfumelo rakwe hi swiendlo. Kambe vunyingi bya vona, a va ri kombisa hakunene hi swiendlo.

Makhadi Ya Vumbhoni Ni Tigramafoni

Eku heleni ka 1933 ku sunguriwe ndlela yin’wana ya ku chumayela. Tanihi masungulo Timbhoni a ti nyika vanhu khadi ra vumbhoni leri a ri ri na rungula ro koma leswaku n’wini wa muti a ri hlaya. Leswi ngopfu-ngopfu swi pfune swinene vahuweleri lavantshwa, lava a va nga si kuma ndzetelo lowu eneleke hi nkarhi wolowo. Hi ntolovelo, a va vula marito ma nga ri mangani eka n’wini wa muti endzhaku ka loko ku hlayiwe khadi; van’wana a va vulavula nkarhi wo leha, va tirhisa Bibele. Makhadi ya vumbhoni ma ye emahlweni kahle ku fikela eka va-1940. A swi endla swi koteka leswaku nsimu yi hlanganisiwa hi ku hatlisa, ni Timbhoni a ti swi kota ku fikelela vanhu vo tala, ti nyika vanhu tibuku ta Bibele ta nkoka, ni ku nyikela rungula eka vanhu lava vulavulaka ririmi leri ti nga ri tiviki. Nakambe a swi khomisa tingana loko vini va miti va teka khadi ivi va pfala nyangwa wa vona, leswi swi bohaka Mbhoni ku tlhela yi gongondza leswaku yi ri teka nakambe!

Tinkulumo ta Bibele leti rhekhodiweke na tona ti tirhe swinene hi va-1930 ni le ku sunguleni ka va-1940. Hi 1934, Timbhoni tin’wana ti sungule ku famba ni gramafoni leyi khomekaka loko ti ya eku nyikeleni ka vumbhoni. Kambe muchini lowu a wu tika, xisweswo nkarhi wun’wana a va wu siya emovheni wa vona kumbe va wu veka endhawini yo karhi ku kondza va kuma vanhu lava swi lavaka ku yingisa nkulumo leyi rhekhodiweke ya Bibele. Kutani ke, hi 1937, tigramafoni ti sungule ku tirhisiwa emakaya ya vanhu. Endlelo ra kona a ri olova: Endzhaku ka loko Mbhoni yi vule leswaku yi na rungula ra nkoka ra Bibele, a yi vehela neleta ehenhla ka rhekhodo ivi ku vulavula yona. Kasper Keim, phayona ra Mujarimani leri tirhaka le Netherlands, a n’wi tlangela swinene “Aroni” wakwe, hi laha a vitana gramafoni yakwe ha kona, hikuva a swi n’wi nonon’hwela ku nyikela vumbhoni hi Xidachi. (Ringanisa Eksoda 4:14-16.) Nkarhi wun’wana ndyangu hinkwawo, hikwalaho ko lava ku tiva, a wu yingisa tirhekhodo leti.

Ku sukela hi 1940, a ku tirhisiwa tigramafoni to tlula 40 000. Hi lembe rero ku humesiwe ya xivumbeko lexi tlakukeke lexi sunguriweke ni ku endliwa hi Timbhoni, naswona yi sungule ku tirhisiwa ngopfu-ngopfu le Tiamerika. Naswona a yi endla vanhu va lava ku tiva swo tala hi mhaka ya leswi a va nga yi voni rhekhodo loko yi ri karhi yi tlanga. Rhekhodo yin’wana ni yin’wana a yi ri 78 rpm, naswona a yi tlanga timinete ta mune ni hafu. Swihloko a swi komile, swi ba nhloko ya mhaka: “Mfumo,” “Xikhongelo,” “Ndlela Yo Hanya,” “Vunharhu-un’we,” “Pagatori,” “Leswi Endlaka Vafundhisi Va Kaneta Ntiyiso.” A ku rhekhodiwe tinkulumo to tlula 90 to hambana-hambana; ku tirhisiwe tirhekhodo to tlula miliyoni. Vini vo tala va miti a va yingisa hi mbilu hinkwayo; a hi vangani lava kariheke. Kambe a ku ri karhi ku nyikeriwa vumbhoni lebyi humelelaka, nkarhi na nkarhi.

Ku Twarisa Mahungu Lamanene Hi Xivindzi eTindhawini Ta Mani Na Mani

Hambi leswi makhadi ya vumbhoni ni tirhekhodo ta tigramafoni a ku ri swona swi “vulavulaka” ngopfu, a ku laveka xivindzi swinene leswaku munhu a va Mbhoni hi malembe wolawo. Muxaka lowu wa ntirho wu endle Timbhoni ti tiviwa swinene hi vanhu.

Endzhaku ka ntsombano wa 1931 le Columbus, Ohio, Timbhoni ta Yehovha ti hangalase xibukwana lexi nge The Kingdom, the Hope of the World, lexi a xi ri na xiboho lexi nge “Xitsundzuxo Xo Huma Eka Yehovha” lexi a xi kongomisiwe eka “Vafumi Ni Vanhu.” Va xiye leswaku, tanihi Timbhoni ta Yehovha hakunene, va ni vutihlamuleri lebyikulu byo byela vanhu hi xitsundzuxo lexi andlariweke eRitweni ra yena. (Ezek. 3:17-21) A va nghenisanga swibukwana leswi eposweni kumbe ehansi ka tinyangwa ta vona. Va swi yise hi voxe. Va endzele vafundhisi, van’watipolitiki, tindhuna ta nyimpi, ni valawuri hinkwavo va mavandla lamakulu. Ku engetela kwalaho, va endzele vanhu lava tolovelekeke ematikweni ya kwalomu ka dzana lawa hi nkarhi wolowo Timbhoni ta Yehovha a ti nyikela vumbhoni lebyi hleriweke eka wona.

Hi 1933 a va tirhisa michini ya mpfumawulo, ya matimba swinene leswaku va tlanga tirhekhodo ta tinkulumo leti kongomeke ta Bibele etindhawini ta mani na mani. Makwerhu Smets na Poelmans a va khandziyisa muchini wa vona exikanyakanyeni ivi va yima etlhelo ka wona loko wu ri karhi wu huwelela rungula etindhawini ta mabindzu ni le kusuhi ni tikereke le Liège, eBelgium. Hakanyingi a va heta tiawara ta khume hi siku. Vanhu va le Jamaica a va hlweli ku hlengeletana loko va twa vuyimbeleri, kutani vamakwerhu kwale va tlange vuyimbeleri. Loko mintshungu yi khitikanela emagondzweni lamakulu yi huma emakhwatini ya kwalaho ku vona leswi humelelaka, a yi kuma Timbhoni ta Yehovha ti ri karhi ti nyikela rungula ra Mfumo.

Michini yin’wana a yi nghenisiwa emimovheni ni le mabyatsweni, swin’we ni swipikara swa matimba elwangwini leswaku mpfumawulo wu ta fika ni le kule. Bert na Vi Horton, le Australia, a va ri na xibebe lexi nga ni swipikara leswikulu ehenhla leswi tsariweke marito lama nge “Rungula Ra Mfumo.” Eka lembe rin’wana va paluxe swinene vukhongeri bya mavunwa hi mpfumawulo lowu eswitarateni swo tala swa le Melbourne ni tinhlamuselo leti kufumetaka mbilu ta mikateko ya Mfumo wa Xikwembu. Hi malembe wolawo, Claude Goodman a phayona le India. Ku tirhisa movha lowu nga ni mpfumawulo lowu nga ni tirhekhodo ta tindzimi ta kwalaho, swi n’wi pfune ku fikelela mintshungu leyi vulavulaka ririmi ra kwalaho leyi nga eswitolo, etiphakeni, emagondzweni—kun’wana ni kun’wana laha vanhu va nga kumekaka kona.

Loko vamakwerhu va le Lebanon va yimise movha wa vona wa mpfumawulo exintshabyanini ivi va haxa tinkulumo, mpfumawulo wa kona a wu fika ni le minkoveni. Vanhu lava nga eswimitanini, minkarhi yin’wana a va chuha hikwalaho ko ka va nga ku voni laha mpfumawulo wu humaka kona, va ehleketa leswaku Xikwembu a xi vulavula na vona xi ri etilweni!

Hambi swi ri tano, vamakwerhu a va pfa va langutana ni minkarhi yo nonon’hwa. Siku rin’wana, le Siriya, mufundhisi wa ximutana xo karhi, u siye swakudya swakwe etafuleni, a teka nxongotelo wakwe lowukulu, a tsutsumela laha ntshungu wu hlengeletaneke kona ku yingisa nkulumo ya Bibele leyi haxiwaka hi movha lowu nga ni mpfumawulo. U ndzulute nhonga yakwe hi vukarhi, a huwelela a ku: “Timani! Ndzi ri timani!” Kambe vamakwerhu va swi xiyile leswaku van’wana a va nga pfumelelani na yena; a ku ri ni lava lavaka ku yingisa. Hi ku hatlisa, van’wana va rhwale mufundhisi va n’wi yisa endlwini yakwe, va n’wi tlherisela eswakudyeni swakwe etafuleni! Ku nga khathariseki nkaneto wa vafundhisi, Timbhoni a ti endla matshalatshala hinkwawo leswaku vanhu va kuma nkarhi wo yingisa.

Hi nguva leyi, Timbhoni a ti hakarha swinene swinavetisi loko ti ri karhi ti hangalasa swirhambo swa tinkulumo to hlawuleka etindhawini ta mabindzu. Leswi swi sungule hi 1936 le Glasgow, Scotland. Hi lembe rero endlelo leri ra ku navetisa ri tirhisiwe le London, eNghilandi ivi ri ya ni le United States. Endzhaku ka malembe mambirhi ku navetisa koloko ku antswisiwe hi ku famba va tlakuse swinavetisi leswi beleriweke emhandzini. Swinavetisi leswi a swi twarisa swi ku, “Vukhongeri I Ntlhamu Ni Bindzu”b swi tlhela swi ku, “Tirhela Xikwembu Na Kreste Hosi.” Hi nkarhi wa ntsombano, nxaxamelo wa vamachi lava tlakuseke swinavetisi sweswo a wu lehe tikhilomitara to hlayanyana. Loko va macha hi ku rhula, va ri karhi va landzelelana, eswitarateni leswi nga lo mphaa hi vanhu, a wu vona onge i vuthu leriya ra Israyele wa khale ri ri karhi ri rhendzela Yeriko makhumbi ya wona ma nga si wa. (Yox. 6:10, 15-21) Ku nyikela vumbhoni ko tano hi xivindzi ku endliwe eLondon, eNghilandi, ku ya fikela ni le Manila, ePhilippines.

Nakambe hi 1940, ku sunguriwe ndlela yin’wana yo chumayela erivaleni. Hi ku pfumelelana ni tsalwa leri nge ‘vutlharhi bya ntiyiso bya huwelela eswitarateni,’ hi February lembe rero, Timbhoni ta Yehovha ti sungule ku hangalasa Xihondzo xo Rindza ni Consolation (leyi sweswi ku nga Xalamuka!) emahlanganweni ya switarata.c (Swiv. 1:20) A va vula marito lama kokelaka vanhu eka timagazini ni rungula leri nga endzeni ka tona. Emadorobeni lamakulu ni lamatsongo emisaveni hinkwayo, a a swi nga ha hlamarisi ku vona Timbhoni ta Yehovha leti fambisaka timagazini. Kambe ntirho wolowo wu lava xivindzi, naswona xivindzi xexo a xi laveka ngopfu-ngopfu loko ntirho lowu wa ha sungula, hi mhaka ya leswi a ku ri nguva ya nxaniso lowukulu lowu fambisanaka ni nyimpi ya vutiko.

Loko ti rhambiwa leswaku ti hlanganyela eku nyikeleni ka vumbhoni byo tano bya le rivaleni, Timbhoni ti swi tsakerile swinene. Nhlayo leyi hlanganyeleke hi xiviri entirhweni lowu yi ye emahlweni yi andza. A va ri teka ri ri lunghelo ku kombisa vutshembeki bya vona eka Yehovha hi ndlela leyi. Kambe a va ha fanele va dyondza swo tala.

Un’wana Ni Un’wana Wa Swi Kota Ku Hlamusela Ripfumelo Rakwe

Hi 1942, ku sunguriwe nongonoko lowukulu wa ku dyondzisa. Wu sungule le yindlu-nkulu ya Timbhoni ta Yehovha, naswona hi lembe leri tlhandlamaka, wu sunguriwile ni le mavandlheni ya Timbhoni emisaveni hinkwayo. Hi ku tiyiseka leswaku a va ri na moya wa Xikwembu ni leswaku xi veke rito ra xona emilon’wini ya vona, va chumayele hi matimba hambi loko vaxanisi va va tekela tibuku ta Watch Tower kumbe Bibele hi yoxe. (Esa. 59:21) A ku ri ni matiko yo tanihi Nigeria, lawa ana se Timbhoni a ti tirhisa Bibele ntsena loko ti chumayela, tanihi leswi hulumendhe yi yiriseke tibuku hinkwato ta Watch Tower ni ku tekela vamakwerhu vo tala tibuku eka tilayiburari ta vona.

Hi February 16, 1942, Makwerhu Knorr u sungule khoso leyi antswisiweke ya vutirheli bya le tilweni eNdyangwini wa Bethele le Brooklyn, New York. Khoso leyi yi nyikele ndzetelo etimhakeni to endla vulavisisi, ku tiphofula kahle, ku vumba nxaxamelo lowu hlelekeke wa ku nyikela tinkulumo, ku vulavula hi ndlela leyi humelelaka, ku endla mhaka yi va ni nsusumeto ni ku tirhisa vutlharhi. Vamakwerhu va xisati ni va xinuna a va pfumeleriwa ku va kona, kambe i vavanuna ntsena lava a va tsarisa ni ku nyikela tinkulumo ta swichudeni leti va nyikiwaka ndzayo eka tona. Nhluvuko wu hatle wu vonaka, ku nga ri eplatifomo ntsena, kambe ni ku chumayela hi yindlu na yindlu a ku va ni mihandzu yo tala.

Lembe leri landzeleke, xikolo lexi xi yisiwe ni le mavandlheni lama nga kona ya Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo. Xi sungule hi Xinghezi ivi ku landzela tindzimi tin’wana. Xivangelo lexi nyikiweke xa ku sunguriwa ka xikolo lexi, a ku ri ku pfuna Mbhoni yin’wana ni yin’wana ya Yehovha leswaku yi swi kota ku dyondzisa van’wana loko yi endzela vanhu hi yindlu na yindlu, yi endla maendzo yo vuyela ni ku fambisa tidyondzo ta Bibele. Mbhoni a yi ta swi kota ku va mutirheli la fanelekaka. (2 Tim. 2:2) Hi 1959, vamakwerhu va xisati na vona va pfumeleriwile ku tsarisa exikolweni kutani va nyikela tinkulumo onge hi loko va ri entirhweni wa nsimu—va nga vulavuli ni vayingiseri hi ku kongoma kambe ni loyi a averiweke ku va n’wini wa yindlu. Kambe a swi nga heleli kwalaho.

Ku sukela hi 1926, vayimeri va Sosayiti lava famba-fambaka a va tirhisana ni Timbhoni to hambana-hambana entirhweni wa nsimu, leswaku va ti pfuna ti antswisa vuswikoti bya tona. Hambi swi ri tano, entsombanweni wa matiko hinkwawo le New York, hi 1953, loko valanguteri va swifundzha ni va miganga va tshame emahlweni ka platifomo, Makwerhu Knorr u vule leswaku ntirho lowukulu wa malandza kumbe valanguteri hinkwavo, i ku pfuna Mbhoni yin’wana ni yin’wana leswaku yi va mutirheli wa yindlu na yindlu wa nkarhi hinkwawo. U te: “Un’wana ni un’wana u fanele a swi kota ku chumayela mahungu lamanene hi yindlu na yindlu.” Ku sunguriwe tsima ra misava hinkwayo leswaku ku fikeleriwa leswi.

Ha yini mhaka leyi yi kandziyisiwe swonghasi? Hi xikombiso, xiya United States: Hi nkarhi wolowo, tiphesente ta 28 ta Timbhoni a ti fambisa swiphephana kumbe ti yima eswitarateni ti fambisa timagazini ntsena. Tiphesete to tlula 40 ta Timbhoni a to tshuka ti yile entirhweni wa nsimu, ku hela tin’hweti va nga chumayelanga nikatsongo. Xisweswo a ku ri ni xilaveko xa mpfuno wa rirhandzu hi ku nyikela ndzetelo wa xiviri. Hi loko ku andlariwa ndlela leyi nga ta endla leswaku Timbhoni ta Yehovha leti a ti nga ri Timbhoni ta yindlu na yindlu, ti pfuniwa hi ndlela yo vulavula ni vanhu emakaya ya vona, ti vulavula na vona hi ku tirhisa Bibele ni ku hlamula swivutiso swa vona. A va dyondza ku lunghiselela tinkulumo ta Matsalwa leti va nga ti nyikelaka hi timinete tinharhu ntsena eka vanhu lava khomekeke, kumbe nhungu wa timinete eka van’wana. Mhaka-nkulu a ku ri ku pfuna Mbhoni yin’wana ni yin’wana leswaku yi va muvuri wa evhangeli la vupfeke.

A ku nga ri valanguteri lava famba-fambaka ntsena lava nyikelaka ndzetelo lowu. Malandza ya vandlha kumbe valanguteri, na vona a va letela; naswona hi lembe leri tlhandlameke, Timbhoni tin’wana leti fanelekaka ti averiwe ku dyondzisa van’wana. Hi malembe yo tala, tindlela to endla ntirho lowu a ti nyikeriwa eka Nhlangano wa Ntirho wa vhiki na vhiki wa vandlha. Kambe sweswi se a ku kandziyisiwa swinene mhaka ya ku titoloveta hi wexe ensin’wini.

Vuyelo a byi hlamarisa. Nhlayo ya Timbhoni leti chumayelaka hi yindlu na yindlu yi andzile, swin’we ni nhlayo ya vanhu lava hambaka va va kona evutirhelini bya nsimu. Hi nkarhi wo ringana lembe ntsena, nhlayo ya Timbhoni emisaveni hinkwayo yi andze hi tiphesente ta 100. Nakambe a ti endla maendzo yo vuyela lama endlaka tiphesente ta 126 ku ya hlamula swivutiso swa Bibele swa vanhu lava tsakelaka, naswona a va fambisa tidyondzo ta Bibele ta le kaya ta nkarhi na nkarhi ta tiphesente ta 150 eka vanhu lava nga ni ndlala ya ntiyiso wa Bibele. Hakunene a va tikombisa va ri vatirheli lava fanelekaka.

Hikwalaho ka dyondzo ni mindhavuko leyi nga faniki eka Timbhoni leti, ni leswi va hangalakeke ni misava hinkwayo va ri mintlawa leyitsongo, swi le rivaleni leswaku ha yini Timbhoni ti nga dzunisanga munhu wo karhi, kambe ti dzunise Yehovha Xikwembu hi ndlela leyi ti hlomisiweke ha yona ni ku leteriwa ha yona leswaku ti twarisa mahungu lamanene.—Yoh. 14:15-17.

Ku Chumayela Hi Yindlu Na Yindlu—I Mfungho

Minkarhi yin’wana mintlawa yo karhi ya vukhongeri a yi khutaza swirho swa yona leswaku swi endzela makaya ya vanhu va ndhawu ya ka vona ku ya vulavula hi vukhongeri. Van’wana va ringetile ku endla tano. Van’wana va swi endle malembe yo hlayanyana tanihi varhumiwa, kambe a swi helela kwalaho. Hambi swi ri tano, i Timbhoni ta Yehovha ntsena, leti hinkwato ka tona, vantshwa ni lavakulu, vavanuna ni vavasati, nkarhi hinkwawo, ti hlanganyelaka evutirhelini bya yindlu na yindlu. I Timbhoni ta Yehovha ntsena leti lwelaka ku fikelela vaaki hinkwavo va misava hi rungula ra Mfumo, ku pfumelelana ni xileriso xa vuprofeta lebyi nga eka Matewu 24:14.

A swi vuli swona leswaku Timbhoni ta Yehovha hinkwato ti wu kuma wu olova ntirho lowu.d Ku hambana ni sweswo, to tala ta tona, loko ti sungula ku dyondza Bibele, a ti ku: ‘Ku na nchumu wun’we lowu ndzi nga ta ka ndzi nga wu endli, ku nga ku famba hi yindlu na yindlu!’ Kambe, i ntirho lowu Timbhoni ta Yehovha to tala ti wu endlaka loko rihanyo ra tona ri ti pfumelela ku endla tano. Naswona vo tala hi lava rihanyo ra vona ri nga va pfumeleriki ku endla tano—lava nga eswitulwini swa swigulana, lava xongotelaka ni van’wana. Van’wana—lava nga swi kotiki ku huma ekaya ka vona, kumbe lava nga humiki etindhawini leti va tshamaka eka tona, kumbe leswaku va fikelela vanhu lava nga swi kotiki ku va fikelela—va nyikela vumbhoni hi riqingho kumbe hi ku tsala mapapila. Ha yini va endla matshalatshala yonghasi?

Loko va ya va tiva Yehovha, rirhandzu ra vona ha yena ri cinca ndlela leyi va langutaka vutomi ha yona hi ku helela. Va navela ku vulavula ha yena. Swilo leswi hlamarisaka leswi a swi hlayiseleke lava n’wi rhandzaka i swinene lerova a va swi koti ku fa na swona. Va byi vona ku ri vutihlamuleri bya vona emahlweni ka Xikwembu ku tsundzuxa vanhu hi nhlomulo lowukulu lowu taka. (Mt. 24:21; ringanisa Ezekiyele 3:17-19.) Kambe ha yini va swi endla hi yindlu na yindlu?

Va swi tiva leswaku Yesu u dyondzise vadyondzisiwa va yena ku ya emakaya ya vanhu ku ya chumayela ni ku dyondzisa. (Mt. 10:11-14) Va swi tiva leswaku loko moya wo kwetsima wu chuluriwile hi Pentekosta ya 33 C.E., vaapostola va hambete va twarisa mahungu lamanene va nga karhali, “eTempeleni [ya le Yerusalema] ne mindyangwini ya vanhu.” (Mint. 5:42) Mbhoni yin’wana ni yin’wana ya ri tiva tsalwa ra Mintirho 20:20, leri vulaka leswaku muapostola Pawulo u dyondzise “erivaleni ni le mindyangwini.” Naswona va yi vona mikateko leyi fuweke ya Yehovha entirhweni lowu eminkarhini ya manguva lawa. Xisweswo, loko va ya va va ni ntokoto evutirhelini bya yindlu na yindlu, ntirho lowu khale a va wu chava, hakanyingi wu va nchumu lowu va wu rhandzaka swinene.

Naswona va wu endla hi vukheta. Va tsala ehansi leswaku va ta tlhelela laha a ku nga ri na munhu. A swi heleli kwalaho, va tlhela va tlhelela hi makhamba yo tala eka muti wun’wana ni wun’wana.

Hikwalaho ka ndlela leyi vutirheli bya yindlu na yindlu byi humelelaka ha yona, vakaneti ematikweni yo tala, va ringete ku byi herisa. Leswaku ti kota ku kuma mfanelo ya tona yo chumayela hi yindlu na yindlu eka valawuri va hulumendhe, Timbhoni ta Yehovha ti ye eka vafumi ti ya endla swikombelo. Loko swi laveka, va ye ni le tihubyeni leswaku va ya simeka mfanelo ya vona ximfumo, yo hangalasa mahungu lamanene, hi ndlela leyi. (Flp. 1:7) Naswona laha tihulumendhe leti tshikilelaka ti hambetaka ti yirisa ntirho lowu, Timbhoni ta Yehovha minkarhi yin’wana ti wu endla hi ndlela leyi nga xiyekiki kumbe, loko swi koteka, ti tirhisa tindlela tin’wana leswaku ti fikelela vanhu hi rungula ra Mfumo.

Hambi leswi ku haxa hi xiya-ni-moya ni thelevhixini swi tirhisiweke ku hangalasa rungula ra Mfumo, Timbhoni ta Yehovha ti xiya leswaku ku ya eka vanhu hi xiviri hi yindlu na yindlu ku ni mihandzu swinene. Swi nyika munhu nkarhi wo hlamula swivutiso swa vini va miti hi ku hambana ka vona ni ku lavisisa lava fanelekaka. (Mt. 10:11) Xexo hi xin’wana xa swivangelo leswi endleke leswaku Sosayiti ya Watch Tower yi xavisa xitichi xa yona xa vuhaxi xa WBBR le New York hi 1957.

Hambi loko ti byi nyikerile vumbhoni hi xiviri, Timbhoni ta Yehovha a ti yimi kwalaho. Ko va masungulo ntsena.

‘Endlani Vadyondzisiwa, Mi Va Dyondzisa’

Yesu u lerise valandzeri vakwe leswaku va nga chumayeli ntsena. Leswaku va n’wi tekelela, na vona va fanele va dyondzisa. (Mt. 11:1) Loko a nga si tlhandlukela etilweni, u va lerisile a ku: “Yanani eka vamatiko hinkwavo, mi va endla vadyondzisiwa, . . . mi va dyondzisa ku hlayisa hinkwaswo leswi ndzi mi leriseke swona.” (Mt. 28:19, 20) Ku dyondzisa (Xigriki, di·daʹsko) ka hambana ni ku chumayela, hi leswi mudyondzisi a nga riki mutwarisi ntsena; wa letela, wa hlamusela, u nyikela vumbhoni.

Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) le ndzhaku hi April 1881, xi nyikele swiringanyeto swo koma malunghana ni ku dyondzisa. Makhalipotiya man’wana ya khale a ma endla matshalatshala yo tlhelela eka lava kombiseke ku tsakela, ma va khutaza ku hlaya tibuku ta Sosayiti ni ku hlanganyela ni van’wana nkarhi na nkarhi edyondzweni ya Rito ra Xikwembu. Buku leyi nge The Harp of God (leyi humesiweke hi 1921) hakanyingi a yi tirhiriseriwa xikongomelo xexo. Hambi swi ri tano, endzhakunyana ku endliwe swo tlula sweswo, ku nyika vanhu lava tsakelaka nyingiso wa xiviri. A ku tirhisiwa swinene tinkulumo ta Bibele leti rhekhodiweke swin’we ni swipfuno swa dyondzo entirhweni lowu. Xana sweswo swi tise ku yini?

Ku sukela hi 1933, Sosayiti a yi tlhandlekela eka vuhaxi bya yona eka xiya-ni-moya hi rungula leri rhekhodiweke leri tlangiwaka hi tigramafoni leti khomekaka etiholweni ta minhlangano, etiphakeni, ni le tinyangweni ta tifektri ni kun’wana. Hi ku hatlisa, Timbhoni leti kumaka vanhu lava tsakelaka loko ti ri karhi ti famba hi yindlu na yindlu a ti endla malunghiselelo yo tlhelela ti ya tlanga rungula leri rhekhodiweke emakaya ya vona. Loko ku kumeke buku leyi nge Riches hi 1936, a ku buriwa ha yona endzhaku ko tlanga tirhekhodo, leswaku va sungula tidyondzo leti vanhu lava tsakelaka a va ntshunxekile ku ta eka tona endhawini ya kona. Ntirho lowu ngopfu-ngopfu a wu kandziyisiwa hi xikongomelo xo pfuna lava nga ta va swirho swa “vunyingi lebyikulu” leswaku va dyondza ntiyiso.—Nhlav. 7:9, KJ.

Hi nkarhi wolowo, huvo ya vafundhisi va Khatoliki yi kurise ntshikilelo wa yona eka vini ni valawuri va switichi swa xiya-ni-moya swin’we ni vatirhi va le ka hulumendhe leswaku va yimisa ku haxiwa ka minongonoko ya Watch Tower. Xikombelo lexi sayiniweke hi vanhu va 2 630 000 le United States xi kombele nkanerisano wa le rivaleni exikarhi ka J. F. Rutherford ni vafundhisi-nkulu va Kereke ya Rhoma Khatoliki. A nga kona ni un’we eka vafundhisi va Khatoliki la laveke ku amukela ntlhontlho lowu. Hi loko hi 1937, Makwerhu Rutherford a rhekhoda rungula leri nge “Va Paluxiwile” ni leri nge “Vukhongeri Ni Vukreste,” leri nyikeleke tidyondzo ta Bibele ta xisekelo, ngopfu-ngopfu leswaku ku paluxiwa tidyondzo ta Khatoliki leti nga riki ta matsalwa. Rungula leri fanaka ri kandziyisiwile eka xibukwana lexi nge Protection ni lexi nge Uncovered, naswona kopi ya lexi nge Uncovered yi yisiwe hi ku kongoma eka un’wana ni un’wana la sayineke xikombelo lexi leswaku vanhu va ta tihlayela mintiyiso ya Bibele hi voxe, leyi huvo ya vafundhisi va Khatoliki a yi lava ku yi herisa.

Leswaku va pfuna vanhu va yi vona kahle mhaka leyi ni ku kambisisa swisekelo swa yona swa Matsalwa, xibukwana lexi nge Model Study No. 1 xi kandziyisiwile leswaku xi tirhisiwa eka minhlangano leyi lunghiseleriweke lava tsakelaka. Xibukwana a xi ri na swivutiso, tinhlamulo ni matsalwa lama seketelaka tinhlamulo leti nyikeriweke. Mufambisi wa dyondzo a rhanga hi ku tlanga rhekhodo yin’we kumbe to tala ta tinkulumo leti rhekhodiweke leti nga rhanga ti boxiwa leswaku un’wana ni un’wana a kota ku twa mhaka leyi hi xitalo. Endzhaku a ku landzela dyondzo, ku tirhisiwa rungula leri nga eka xibukwana lexi nge Model Study ni ku kambisisa matsalwa hi woxe. Model Study No. 1 xi tlhandlamiwe hi No. 2 na 3, swin’we ni tinkulumo tin’wana leti rhekhodiweke. Tidyondzo to tano a ti sungula ti hleriwa laha mintlawa ya vanhu lava tsakelaka yi nga hlengeletanaka kona, kambe hi ku hatlisa se a ti fambisiwa eka vanhu ha un’we-un’we ni mindyangu.

Ku sukela hi nkarhi wolowo ku humesiwe tibuku to tala leti pfunaka, ngopfu-ngopfu leti tirhisiwaka hi Timbhoni ta Yehovha ku fambisa tidyondzo ta Bibele ta le kaya. Leti hangalasiweke swinene hi leti, “Let God Be True,” Ntiyiso Lowu Yisaka eVuton’wini Lebyi Nga Heriki, ni leyi nge U Nga Hanya Hi Masiku aParadeyisini eMisaveni. Nakambe a ku ri na swibukwana swa matluka ya 32—“Mahungu Lamanene Ya Mfumo,” God’s Way Is Love, “Vonani, Ndzi Endla Swilo Hinkwaswo Swi Va Leswintshwa,” ni swin’wana swo tala. Leswi swi tlhandlamiwe hi tibroxara to tanihi Tsakela Vutomi eMisaveni Hi Masiku!, leyi khomeke rungula ro olova swinene, leri twisisekaka ra tidyondzo ta Bibele ta xisekelo.

Ku tirhisiwa ka switirho leswi, swin’we ni ndzetelo lowu fuweke wa le vandlheni ni wa munhu hi xiyexe, swi engetele nhlayo ya tidyondzo ta Bibele ta le kaya leti fambisiwaka hi ndlela leyi hlamarisaka. Hi 1950, avhareji ya tidyondzo ta Bibele ta le kaya, leti hakanyingi a ti fambisiwa vhiki na vhiki, a yi ri 234 952. Tidyondzo leti nga endliki nhluvuko lowu nyawulaka a ti tshikiwa. Swichudeni swo tala swi endle nhluvuko lerova, hi ku famba ka nkarhi swi va vadyondzisi. Ku nga khathariseki ku hundzuka-hundzuka ka swiyimo, nhlayo ya swona yi hambete yi andza, naswona hakanyingi a yi andza hi ku hatlisa. Hi 1992, Timbhoni a ti fambisa tidyondzo ta Bibele ta 4 278 127 emisaveni hinkwayo.

Leswaku ti hetisisa ntirho lowu lowukulu wa ku chumayela ni ku dyondzisa, hi tindzimi ta misava hinkwayo, Timbhoni ta Yehovha ti tirhise tibuku swinene. Leswi swi lave mintirho yo kandziyisa leyikulu swinene.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 556]

Kwihi na kwihi laha a kuma vanhu, Yesu a vulavula hi xikongomelo xa Xikwembu hi vanhu

[Bokisi leri nga eka tluka 559]

Nkateko Lowu Hlawulekeke eNtirhweni Wa Yindlu Na Yindlu

“Ku sukela eka lembe xidzana ro sungula, ntirho wa yindlu na yindlu, ematshan’weni ya ku chumayela exitejini, wu tikombe wu ri na mikateko yo hlawuleka yo huma eHosini.”—“Xihondzo xo Rindza” (xa Xinghezi) xa July 15, 1892.

[Bokisi leri nga eka tluka 570]

Leswi Endlaka Timbhoni Ti Endzela Vanhu Hi Ku Phindha-phindha

Loko “Xihondzo xo Rindza” (xa Xinghezi) xa July 1, 1962, xi hlamusela lexi endlaka Timbhoni ta Yehovha ti endzela makaya hinkwawo hi ku phindha-phindha, xi te: “Swiyimo swa cinca minkarhi hinkwayo. Swi nga ha endleka munhu a nga vi kona ekaya namuntlha, kambe nkarhi lowu taka a nga va a ri kona. Namuntlha u nga ha kuma xirho xin’wana xa ndyangu, nkarhi wun’wana u kuma xin’wana; naswona Timbhoni a ti tirheli ku hlanganisa makaya hinkwawo ntsena laha ti averiweke kona, kambe loko swi koteka ni ku kuma munhu un’wana ni un’wana la vupfeke. Hakanyingi mindyangu a yi na vukhongeri lebyi fanaka, xisweswo a swi koteki leswaku xirho xa ndyangu xi vulavulela ndyangu hinkwawo. Handle ka sweswo, vanhu va tshamela ku rhurha, xisweswo Timbhoni a ti swi tivi leswaku kahle-kahle ku na mani eka yindlu yo karhi.

“A ku cinci swiyimo ntsena, na vona vanhu hi voxe va cinca. . . . Hikwalaho ka xiphiqo xo karhi munhu a nga kariha naswona a nga swi lavi ku vulavula hi vukhongeri kumbe hambi ku vulavula hi mhaka yihi na yihi ku nga khathariseki leswaku u endzeriwe hi mani, kambe a swi vuli swona leswaku u ta va eka xiyimo xexo xa mianakanyo ni mundzuku. Kumbe, mhaka ya leswaku munhu a nga swi tsakelanga nikatsongo ku vulavula hi vukhongeri eka n’hweti leyi nga hundza, a yi vuli swona leswaku a nge swi tsakeli eka n’hweti leyi. Ku sukela eka siku leri Mbhoni yi nga hetelela ku n’wi endzela ha rona, munhu loyi swi nga ha endleka a sale a va ni xiphiqo lexi n’wi vangeleke gome lerikulu kumbe a hlangane ni xo karhi lexi n’wi endleke a titsongahata ematshan’weni yo tikukumuxa, a va ni ndlala ya swa moya ni ku xiya xilaveko xakwe xa swa moya ematshan’weni yo va ni vutianakanyi.

“Handle ka sweswo, rungula leri Timbhoni ti taka na rona ri twala ri nga tolovelekanga eka vanhu vo tala ivi va nga swi voni leswaku i ra xihatla ku fikela kwihi. Va nga ri twisisa hakatsongo-tsongo loko va hambeta va ri twa.”

[Bokisi leri nga eka tluka 574]

Ku Tirhisa “Ndlela Yin’wana Ni Yin’wana Leyi Kotekaka”

“Hina lava nga enhlengeletanweni ya Hosi hi ringete ndlela yin’wana ni yin’wana leyi kotekaka, leswaku hi kokela nyingiso wa [misava] eka rungula ra vutomi. Hi tirhise marito yo tivisa, swinavetisi leswi nga erivaleni, xiya-ni-moya, mimovha ya mpfumawulo, tigramafoni leti khomekaka, mintsombano leyikulu, ku macha hi tlakuse rungula ra hina, ni vuthu leri andzaka ra vatirheli va yindlu na yindlu. Ntirho lowu wu swi kotile ku hambanisa vanhu—lava seketelaka Mfumo wa Xikwembu lowu simekiweke etlhelo rin’we, ni lava va kanetaka eka lerin’wana. Lowu a ku ri ntirho lowu vhumbhiweke hi Yesu eka rixaka ra hina.”—Ku tsale Melvin Sargent, hi 1987, a ri na malembe ya 91 hi vukhale.

[Xifaniso]

Melvin Sargent

[Grafu leyi nga eka tluka 574]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

Ku Andza Ka Tidyondzo Ta Bibele

4 000 000

3 000 000

2 000 000

1 000 000

1950 1960 1970 1980 1992

[Swifaniso leswi nga eka tluka 557]

Makume ya timiliyoni ta swiphephana leswi, ma hangalasiwe mahala, ekusuhi ni tikereke, hi yindlu na yindlu na hi poso

[Swifaniso leswi nga eka tluka 558]

Vaevhangeli lava nga makhalipotiya va hangalase tibuku leti hlamuselaka Bibele

[Xifaniso lexi nga eka tluka 559]

Anna Andersen u ye eka madoroba yo tala ya le Norway ni tibuku ta Bibele

[Xifaniso lexi nga eka tluka 560]

Swinavetisi swa maphepha-hungu swi fikelele vanhu lava a ku ri hava ndlela yo vulavula na vona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 561]

Maphepha-hungu yo tlula 2 000 eka matiko-nkulu ya mune a ma rhwale tinkulumo ta Makwerhu Russell hi nkarhi wun’we

[Swifaniso leswi nga eka tluka 562]

“Photo-Drama of Creation” yi nyikele vumbhoni bya matimba eka timiliyoni ta vanhu ematikweni yo tala

[Xifaniso lexi nga eka tluka 563]

Hi ku tirhisa xiya-ni-moya, J. F. Rutherford u swi kotile ku nyikela vumbhoni eka timiliyoni ta vanhu emisaveni hinkwayo va ri emakaya ya vona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 564]

Va lunghele ku ya nyikela vumbhoni hi mintlawa hi xikanyakanya le Nghilandi

[Xifaniso lexi nga eka tluka 565]

Ku sukela hi 1933, ku tirhisiwe makhadi ya vumbhoni lama kandziyisiweke

[Xifaniso lexi nga eka tluka 566]

Tinkulumo ta Bibele leti rhekhodiweke ti nyikele vumbhoni bya matimba hi va-1930 na va-1940

[Xifaniso lexi nga eka tluka 567]

Mimovha leyi nga ni mpfumawulo, minkarhi yin’wana yo tala ya yona (ku fana ni laha Australia), yi tirhisiwe ku haxa ntiyiso wa Bibele etindhawini ta mani na mani

[Xifaniso lexi nga eka tluka 568]

Mimfungho leyi voningeriweke emafasitereni ya makaya ya Timbhoni ta Yehovha a yi nyikela vumbhoni vusiku ni nhlinkani

[Xifaniso lexi nga eka tluka 568]

Tibodo ni swikombiso leswi nga ni switiviso ti pfunete ku nyikela vumbhoni bya matimba (tanihi laha Scotland)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 569]

Ku hangalasa “Xihondzo xo Rindza” na “Consolation” (hi laha swi kombisiweke ha kona laha U.S.A.) ku sungule hi 1940

[Xifaniso lexi nga eka tluka 569]

Ku sukela hi 1943, vamakwerhu evandlheni a va leteriwa ku vulavula erivaleni

[Swifaniso leswi nga eka tluka 571]

Tidyondzo ta Bibele ti fambisiwa ni vanhu lava tsakelaka. Laha hansi ku na tibuku leti ti nga endleriwa sweswo hi ku hlawuleka—leti humesiweke ro sungula hi Xinghezi, ivi ku ta tindzimi letin’wana to tala

[Swifaniso leswi nga eka tluka 572, 573]

Vantshwa ni lavakulu, va xinuna ni va xisati, Timbhoni emisaveni hinkwayo, va hlanganyela eku nyikeleni ka vumbhoni hi yindlu na yindlu

Romania

Bolivia

Zimbabwe

Hong Kong

Belgium

Uruguay

Fiji