Ndzima Ya Vunhungu

Sirhelela Ndyangu Wa Wena Eka Minkucetelo Leyi Onhaka

1-3. (a) Xana minkucetelo leyi onhaka leyi xungetaka ndyangu yi huma kwihi? (b) Hi kwihi ku ringanisela loku vatswari va faneleke va va na kona eku sirheleleni ka mindyangu ya vona?

HI LEXI xifanyetana xa wena xi lava ku ya exikolweni, kambe mpfula yo halaka kunene. Xana u endlisa ku yini eka xiyimo xo tano? Xana u xi tshika xi huma endlwini xi nga ambalanga swiambalo swo sivela mpfula? Kumbe u nga xi ambexa swiambalo swo tala lerova xi tsandzeka ni ku famba? Kavula, a wu nge swi endli sweswo. U ta xi ambexa ntsena leswi lavekaka leswaku xi nga tsakami.

² Hi laha ku fanaka, vatswari va fanele va kuma ndlela leyi ringaniseriweke yo sirhelela ndyangu wa vona eka minkucetelo leyi onhaka leyi va nelaka yi huma eka tindhawu to tala—swivandla swa vutihungasi, swihaxa-mahungu, tintangha naswona minkarhi yin’wana hambi ku ri eswikolweni. Vatswari van’wana va yi sirhelela switsongo kumbe va nga yi sirheleli nikatsongo mindyangu ya vona. Van’wana, hi ku anakanya leswaku minkucetelo hinkwayo ya le handle yi ni khombo, va tiyisa voko swinene lerova vana va titwa va nga ri na vuyo. Xana swa koteka ku ringanisela?

³ Ina, swa koteka. Ku hundzeleta a swi pfuni naswona swi nga vanga khombo. (Eklesiasta 7:16, 17) Kambe xana vatswari lava va nga Vakreste va nga swi kotisa ku yini ku ringanisela eku sirheleteni ka ndyangu wa vona? Xiya swivandla leswi swinharhu: dyondzo, vanghana ni vutihungasi.

I MANI LA NGA TA DYONDZISA VANA VA WENA?

4. Xana vatswari va Vakreste va fanele va yi languta njhani dyondzo?

⁴ Vatswari lava nga Vakreste va teka dyondzo yi ri ya nkoka. Va swi tiva leswaku xikolo xi pfuna vana leswaku va kota ku hlaya, ku tsala ni ku vulavula, swin’we ni ku tlhantlha swiphiqo. Nakambe xi fanele xi va dyondzisa ndlela yo dyondza swilo. Vutshila lebyi vana va byi kumaka exikolweni byi nga va pfuna leswaku va humelela ku nga khathariseki mintlhontlho ya misava ya namuntlha. Ku tlhandlekela kwalaho, dyondzo leyinene yi nga ha va pfuna leswaku va endla ntirho wa xiyimo xa le henhla.—Swivuriso 22:29.

5, 6. Xana vana exikolweni va nga hlangana njhani ni rungula leri hoxeke malunghana ni timhaka ta rimbewu?

⁵ Hambiswiritano, xikolo xi tlhela xi hlanganisa vana ni vana van’wana—lava vo tala va vona va nga ni mavonelo lama hombolokeke. Hi xikombiso, xiya langutelo ra vona hi rimbewu ni mahanyelo. Exikolweni xa sekondari le Nigeria, nhwanyana la tikhomaka hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu a a tala ku dyondzisa swichudeni-kulobye hi ta rimbewu. A va n’wi yingisela swinene, hambileswi rungula rakwe a ri tele hi thyaka leri a ri kumeke etibukwini leti nga ni swifaniso swa vanhu lava nga ambalangiki. Vanhwa- nyana van’wana va ringetile hi ku landza xitsundzuxo xakwe. Hikwalaho ka swe- swo, nhwanyana un’we u tikile a nga tekiwanga, na- swona u file hikwalaho ka ku ringeta ku xixa nyimba.

⁶ Lexi vavisaka, rungula rin’wana leri hoxeke malunghana ni rimbewu exikolweni, a ri humi eka vana, kambe ri huma eka vadyondzisi. Vatswari vo tala va kariha loko swikolo swi dyondzisa vana ta rimbewu, kambe swi nga va dyondzisi rungula leri vulavulaka hi mimpimanyeto ya mahanyelo ni vutihlamuleri lebyi katsekaka. Manana un’wana wa xinhwanyetana xa 12 wa malembe u te: “Hi tshama endhawini leyi taleke hi vanhu va vukhongeri, laha ku hlayisiwaka mikhuva ya ndhavuko, kambe exikolweni xa le henhla xa kwala, va nyika vana tikhondhomu!” Yena ni nuna wakwe va karhatekile swinene loko va twe leswaku xinhwanyetana xa vona a xi gangisiwa hi vafana lava nga tintangha ta xona. Xana vatswari va nga wu sirhelela njhani ndyangu wa vona eka minkucetelo yo tano leyi hoxeke?

7. Xana rungula leri hoxeke hi ta rimbewu ri nga lulamisiwa njhani?

⁷ Xana i swinene ku tumbetela vana rungula rihi na rihi leri khumbaka timhaka ta rimbewu? E-e. Swa antswa leswaku wena hi wexe u ti dyondzisela vana va wena hi ta rimbewu. (Swivuriso 5:1) I ntiyiso, le Yuropa ni le Amerika N’walungu, vatswari vo tala va yi papalata mhaka leyi. Ematikweni man’wana ya Vantima, vatswari a hi kanyingi va vulavula hi ta rimbewu ni vana va vona. “A hi xiphemu xa ndhavuko wa Vantima ku endla tano,” ku vula tatana un’wana wa le Sierra Leone. Vatswari van’wana va vona onge ku dyondzisa vana hi ta rimbewu i ku va dyondzisa swilo leswi nga ta va susumetela eku tikhomeni loko biha! Kambe langutelo ra Xikwembu hi rihi?

LANGUTELO RA XIKWEMBU HI RIMBEWU

8, 9. Hi rihi rungula lerinene malunghana ni timhaka ta rimbewu leri kumekaka eBibeleni?

⁸ Bibele yi swi veka erivaleni leswaku a ku na lexi nyumisaka hi ku kanela ta rimbewu hi ndlela leyi faneleke. Le Israyele, vanhu va Xikwembu va lerisiwe leswaku va hlengeletana, ku katsa ni “v̌ana” va vona, leswaku va ta yingisa ku hlayiwa ka le rivaleni ka Nawu wa Muxe. (Deteronoma 31:10-12; Yoxuwa 8:35) Nawu lowu a wu boxa kahle timhaka to hlayanyana leti khumbaka mbewu ya vununa, ku katsa ni ku ya enkarhini, ku humesa mbewu, vumbhisa, vuoswi, vusodoma, ku endla rimbewu ni xaka ni ku endla rimbewu ni xiharhi. (Levhitika 15:16, 19; 18:6, 22, 23; Deteronoma 22:22) Handle ko kanakana loko se wu hlayiwile vatswari a va fanele va hlamusela vana va vona lava lavaka ku tiva swilo swo tala.

⁹ Eka ndzima ya vuntlhanu, ya vutsevu ni ya vunkombo eka Swivuriso ku ni tindhawu leti nga ni xitsundzuxo xa vutswari xa rirhandzu hi makhombo ya ku tikhoma loko biha hi tlhelo ra rimbewu. Tindzimana leti ti kombisa leswaku ku tikhoma loko biha ku nga ha naveleka minkarhi yin’wana. (Swivuriso 5:3; 6:24, 25; 7:14-21) Kambe ti dyondzisa leswaku swi hoxile naswona swi ni vuyelo lebyi nga ni khombo, naswona ti nyikela nkongomiso wo pfuna vantshwa leswaku va papalata ku tikhoma loko biha. (Swivuriso 5:1-14, 21-23; 6:27-35; 7:22-27) Ku tlula kwalaho, ematshan’weni ya ku pfumelela ku tikhoma hi ndlela yo biha, ku khutaziwa ku enerisa ku tiphina hi rimbewu, endhawini ya kona, evukatini. (Swivuriso 5:15-20) Mawaku xikombiso lexinene swonghasi xa ku dyondzisa lexi vatswari va nga xi landzelaka!

10. Hikwalaho ka yini ku nyika vana vutivi bya Xikwembu malunghana ni rimbewu swi nga taka swi nga va endli va tikhoma hi ndlela yo biha?

¹⁰ Xana dyondzo yo tano yi endla vana va tikhoma hi ndlela yo biha? Ku hambana ni sweswo, Bibele ya dyondzisa: “La’v̌o lulama v̌a hlayisiwa hi ku tiv̌a.” (Swivuriso 11:9) Xana a wu swi lavi ku ponisa n’wana wa wena eka minkucetelo ya misava leyi? Tatana un’wana u te: “Ku sukela loko vana va ha ri vatsongo, hi ringete ku vulavula hi ku kongoma loko ku tiwa etimhakeni ta rimbewu. Hi ndlela yoleyo, loko va twa vana van’wana va vulavula hi ta rimbewu, a va naveli ku tiva. A hi xihundla eka vona.”

11. Xana vana va nga ya emahlweni va dyondzisiwa hi timhaka leti tumbeleke ta vutomi hi ndlela yihi?

¹¹ Hi laha swi boxiweke ha kona eka tindzima leti hundzeke, ku dyondzisa ta rimbewu swi fanele swi hatla swi sunguriwa. Loko u dyondzisa vana lavatsongo mavito ya swirho, u nga swi tluli swirho leswi tumbeleke onge hi loko hi ndlela yo karhi swi khomisa tingana. Va dyondzise mavito ya swona ya ntiyiso. Loko nkarhi wu ri karhi wu famba, i swa nkoka ku va dyondzisa tidyondzo ta ku va ni xihundla ni mindzilekana ya kona. Swi nga antswa swinene loko vatswari havambirhi va dyondzisa vana leswaku swirho leswi swa miri swi hlawulekile, hi ntolovelo a swi fanelanga swi khumbiwa hi vanhu van’wana kumbe swi kombiwa vanhu van’wana, naswona a ku fanelanga ku vulavuriwa ha swona hi ndlela leyi soholotiweke. Loko vana va ya va kula, va fanele va tivisiwa leswaku wanuna ni wansati va hlangana leswaku va kuma n’wana. Hi nkarhi lowu mimiri ya vona yi sungulaka ku cinca, va fanele ana se va tiva hi ta ku cinca loku nga ta va kona. Hi laha swi hlamuseriweke ha kona eka Ndzima 5, dyondzo yoleyo yi nga pfuna ku sirheleta vana eku khomiweni hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu.—Swivuriso 2:10-14.

NTIRHO-KAYA LOWU VATSWARI VA NGA NA WONA

12. Hi wahi mavonelo lama hoxeke lama hakanyingi ma dyondzisiwaka eswikolweni?

¹² Vatswari va fanele va lunghekela ku hlangavetana ni mianakanyo yin’wana ya mavunwa leyi nga ha dyondzisiwaka exikolweni—tifilosofi ta misava to tanihi ku tihundzukela ka swilo, vutiko kumbe mianakanyo ya leswaku ntiyiso lowu heleleke a wu kona. (1 Vakorinto 3:19; ringanisa Genesa 1:27; Levhitika 26:1; Yohane 4:24; 17:17.) Vadyondzisi vo tala va le xikolweni, lava tiyimiseleke, va swi kandziyisa swinene leswaku munhu a va ni dyondzo leyi engetelekeke. Hambileswi mhaka ya dyondzo leyi engetelekeke yi nga mhaka ya munhu hi xiyexe, vadyondzisi van’wana va vula leswaku hi yona ntsena ndlela leyi nga endlaka munhu a humelela.a—Pisalema 146:3-6.

13. Xana vana lava nghenaka xikolo va nga sirheleriwa njhani eka tidyondzo leti hoxeke?

¹³ Leswaku vatswari va ta swi kota ku lwisana ni tidyondzo leti hoxeke kumbe leti soholotiweke, va fanele va ti tiva tidyondzo leti vana va vona va ti dyondzaka. Kutani n’wina vatswari, tsundzukani leswaku na n’wina mi na wona ntirho-kaya! Kombisa ku tsakela ka xiviri eka ntirho wa vana va wena wa xikolo. Vulavula na vona loko va vuya exikolweni. Vutisa leswaku va dyondza yini, leswi va swi rhandzaka swinene, ni leswi va swi kumaka swi tika. Languta swiavelo swa vona swa ntirho-kaya, tinotsi ni vuyelo bya swikambelwana. Ringeta ku tiva vadyondzisi va vona. Byela vadyondzisi leswaku wa wu tlangela ntirho wa vona ni leswaku u tiyimiserile ku pfuna hi ndlela yihi na yihi leyi kotekaka.

VANGHANA VA VANA VA WENA

14. Hikwalaho ka yini swi ri swa nkoka leswaku vana lava chavaka Xikwembu va hlawula vanghana lavanene?

¹⁴ “Xuu, u swi dyondze kwihi sweswo?” I vatswari vangani lava nga tshama va vutisa xivutiso lexi, hi ku chavisiwa hi nchumu lowu n’wana wa vona a wu vuleke kumbe a wu endleke, lowu vonakaka wu hume endleleni? Naswona i kangani laha nhlamulo ya kona yi khumbaka vanghana lavantshwa exikolweni kumbe laha ndhawini leyi va tshamaka eka yona? Ina, vanghana va hi khumba swinene, hambi u muntshwa kumbe u kurile. Muapostola Pawulo u tsundzuxile: “Mi nga pfumeli ku xisiwa: ‘Vanghana lavo biha, va borisa mikhuva leyinene.’” (1 Vakorinto 15:33; Swivuriso 13:20) Vantshwa ngopfu-ngopfu va tala ku hluriwa hi ntshikilelo wa tintangha. Va tala ku ka va nga titshembi naswona minkarhi yo tala va nga ha titwa va susumeteleka ku tsakisa vanghana va vona. Kunene, i swa nkoka swinene leswaku va hlawula vanghana lavanene!

15. Xana vatswari va nga va kongomisa njhani vana va vona emhakeni yo hlawula vanghana?

¹⁵ Hi laha mutswari un’wana ni un’wana a swi tivaka ha kona, vana a va tali ku hlawula kahle; va lava nkongomiso wo karhi. A swi kali swi lava leswaku u va hlawulela vanghana. Kambe ematshan’wini ya sweswo, loko va ri karhi va kula, va dyondzise vuxiyaxiya ni ku va pfuna leswaku va xiya timfanelo leti va faneleke va ti lavisisa eka vanghana. Mfanelo leyikulu i ku rhandza Yehovha ni ku endla leswi lulameke emahlweni ya yena. (Marka 12:28-30) Va dyondzise leswaku va rhandza ni ku xixima lava tshembekeke, lava nga ni tintswalo, lava hananaka, lava gingiritekaka. Va pfune leswaku va kota ku vona timfanelo teto eka vanhu lava nga eBibeleni hi nkarhi wa dyondzo ya ndyangu ni leswaku va kota ku kuma timfanelo leti fanaka eka van’wana evandlheni. Veka xikombiso lexinene hi ku landzela endlelo leri fanaka loko u hlawula vanghana va wena.

16. Xana vatswari va nga va tivisa ku yini vanghana lava vana va vona va va hlawuleke?

¹⁶ Xana wa va tiva leswaku i vamani vanghana va vana va wena? Hikwalaho ka yini u nga kombeli vana va wena leswaku va ta na vona ekaya leswaku u ta va vona? Nakambe u nga ha vutisa vana va wena ndlela leyi vana van’wana va titwaka ha yona hi vanghana lava. Xana va tiveka va ri lava tshembekaka kumbe va ri lava hanyaka vutomi byimbirhi? Loko va hanya vutomi byimbirhi, pfuna vana va wena va vona leswaku ha yini vunghana byo tano byi nga ha va tiselaka khombo. (Pisalema 26:4, 5, 9-12) Loko u vona ku cinca loku nga tsakisiki eka n’wana wa wena hi tlhelo ra mahanyelo, maambalelo, langutelo kumbe mavulavulelo, u nga ha boheka ku vulavula na yena hi vanghana vakwe. Swi nga ha endleka leswaku n’wana wa wena u heta nkarhi wo leha a ri ni munghana loyi a n’wi chelaka moya wo biha.—Ringanisa Genesa 34:1, 2.

17, 18. Hi yihi ndlela leyi tirhaka leyi vatswari va nga pfunaka ha yona handle ka ku va byela ku papalata vanghana?

¹⁷ Kambe, a swi enelanga ku dyondzisa vana va wena ku papalata vanghana lavo biha ntsena. Va pfune leswaku va kuma lavanene. Tatana un’wana u te: “Minkarhi hinkwayo a hi ringeta ku kuma xo khomisa ha xona. Loko xikolo xi lave leswaku n’wana wa hina a ya nghena exipanwini xa bolo ya milenge, mina ni nsati wa mina hi tshame na yena ehansi ivi hi bula hi xivangelo xo va swi nga fanelanga ku joyina—hikwalaho ka vanghana lavantshwa lava a nga ta va kuma kwale. Kutani hi ringanyeta leswaku hi vitana ni vana lavan’wana evandlheni ivi hi famba na vona hinkwavo ephakeni hi ya tlanga bolo. Sweswo swi xi tlhantlhe kahle xiphiqo.”

¹⁸ Vatswari lava tlhariheke va pfuna vana va vona leswaku va hlawula vanghana lavanene ivi va tiphina hi vutihungasi lebyi tengeke na vona. Kambe, eka vatswari vo tala, mhaka leyi ya vutihungasi yi ta ni mintlhontlho ya yona n’wini.

I VUTIHUNGASI BYA MUXAKA MUNI?

19. Hi swihi swikombiso leswi nga eBibeleni leswi kombisaka leswaku a hi xidyoho leswaku ndyangu wu titsakisa?

¹⁹ Xana Bibele yi lwisana ni ku tiphina? Doo! Bibele yi vula leswaku “wu kona nkari wa ku hleka . . . wu kona nkari wa ku tšina.”b (Eklesiasta 3:4) Vanhu va Xikwembu eIsrayele wa khale va tiphine hi vuyimbeleri ni ku cina, mintlango ni switekatekisano. Yesu Kreste u ye eka nkhuvo lowukulu wa vukati naswona a ya ni le ‘nkhubyeni lowukulu wa swakudya’ lowu Matewu Levhi a n’wi lunghiseleleke wona. (Luka 5:29; Yohane 2:1, 2) Handle ko kanakana Yesu a a nga ri muonhi wa ntsako wa van’wana. Ku hleka ni ku titsakisa swi nga tshuki swi langutiwa tanihi xidyoho endyangwini wa n’wina!

20. I yini lexi vatswari va faneleke va xi tsundzuka loko va lunghiselela ndyangu wa vona vutihungasi?

²⁰ Yehovha i ‘Xikwembu lexi tsakeke.’ (1 Timotiya 1:11, ringanisa NW.) Xisweswo, ku gandzela Yehovha swi fanele swi tsakisa, ku nga vi nchumu lowu ku sivelaka ku tiphina hi vutomi. (Ringanisa Deteronoma 16:15.) Hi ntumbuluko vana va ni tinghitsi ni matimba yo tala lama va nga ma tirhisaka eku tlangeni ni le ku tihungaseni. Vutihungasi lebyi hlawuriweke kahle a byi vi ku titsakisa ntsena. I ndlela leyi n’wana a nga dyondzaka ha yona naswona a wupfa. Nhloko ya ndyangu yi ni vutihlamuleri byo nyikela swilaveko swa ndyangu wa yona, ku katsa ni vutihungasi. Hambiswiritano, ku ringanisela swa laveka.

21. Hi swihi swihoxo leswi nga kona eka vutihungasi namuntlha?

²¹ “Emasikwini [lawa] ya makumu” lama nga ni swiphiqo, misava yi tele hi vanhu lava “rhandzaka ku tiphina ku tlula ku rhandza Xikwembu,” hi laha swi vhumbhiweke ha kona eBibeleni. (2 Timotiya 3:1-5) Eka vo tala, vutihungasi byi famba emahlweni eka hinkwaswo. Ku ni vutihungasi byo tala lerova byi nga funengeta swilo leswi nga swa nkoka swinene. Ku tlula kwalaho, vutihungasi bya manguva lawa byi kombisa ku tikhoma loko biha ka rimbewu, madzolonga, ku tirhisiwa loko biha ka swidzidzirisi ni mikhuva yin’wana leyi nga ni khombo swinene. (Swivuriso 3:31) Xana i yini lexi nga endliwaka leswaku ku sirheleriwa vantshwa eka vuhungasi lebyi nga ni khombo?

22. Xana vatswari va nga va leterisa ku yini vana va vona leswaku va endla swiboho swa vutlhari malunghana ni vutihungasi?

²² Vatswari va fanele va veka mindzilekana ni swipimelo. Kambe ku tlula kwalaho, va fanele va dyondzisa vana va vona leswaku va kota ku vona leswaku hi byihi vutihungasi lebyi nga ni khombo ni ku tiva leswaku ku hundzeleta swilo i yini. Ndzetelo wolowo wu lava nkarhi ni matshalatshala. Xiya xikombiso lexi. Tatana wa majaha mambirhi u xiya leswaku jaha rakwe lerikulu a ri yingisela xitichi lexintshwa xa xiya-ni-moya minkarhi yo tala. Kutani siku rin’wana loko a ri karhi a chayela lori yakwe a ya entirhweni, tatana u pfulele xitichi xexo. A pfa a tsala marito ya tinsimu tin’wana. Endzhaku ka sweswo u tshame ehansi ni majaha yakwe ivi a bula hi leswi a swi tweke. U vutise swivutiso leswi lavaka mavonelo, a sungula hi lexi nge “U swi vona njhani?” ivi a ti yingisisa kahle tinhlamulo ta vona. Endzhaku ka ku vulavurisana hi mhaka leyi hi ku tirhisa Bibele, majaha ma pfumerile leswaku a ma nge he xi yingiseli xitichi xexo.

23. Xana vatswari va nga va sirheleta njhani vana va vona eka vutihungasi lebyi thyakeke?

²³ Vatswari va Vakreste lava tlhariheke va kambisisa vuyimbeleri, minongonoko ya TV, tikhasete ta vhidiyo, tibuku ta swifaniso, mintlango ya tivhidiyo ni tibayisikopo leti tsakisaka vana va vona. Va languta swifaniso leswi nga exifunengetweni, marito ya kona ni swin’wana leswi nghenisiweke, naswona va hlaya ni maphepha-hungu lama nga ni tinhlamuselo ha swona, va hlalela ni swinavetisi swa kona. Vo tala va tsuvuka misisi hi ku chava loko va vona “vutihungasi” byin’wana lebyi endleriweke vantshwa namuntlha. Lava va navelaka ku sirhelela vana va vona eka minkucetelo leyi thyakeke va tshama ehansi ni ndyangu ivi va vulavula hi makhombo ya kona, va tirhisa Bibele ni tibuku leti sekeriweke eBibeleni, to tanihi buku leyi nge Swivutiso Leswi Vantshwa Va Swi Vutisaka—Tinhlamulo Leti Tirhaka ni swihloko swa magazini wa Xihondzo xo Rindza ni wa Xalamuka!c Loko vatswari va vekela vana va vona nkongomiso lowu tiyeke, lowu nga cinca-cinciki naswona wu ri lowu ringaniseriweke, hakanyingi ku va ni vuyelo lebyinene.—Matewu 5:37; Vafilipiya 4:5.

24, 25. Hi swihi swin’wana swa swivumbeko leswi tengeke swa vutihungasi leswi ndyangu wu nga tiphinaka ha swona swin’we?

²⁴ Kavula, ku yirisa vuhungasi lebyi nga ni khombo ko va ndlela yin’wana yo lwa nyimpi leyi. Leswo biha swi fanele swi hluriwa hi ku endla leswinene, loko swi nga ri tano vana va wena va nga wela endleleni yo biha. Mindyangu yo tala ya Vakreste yi tsundzuka swilo swo tala swa nkarhi lowu kufumetaka mbilu ni lowu tsakisaka, lowu ha wona va tiphineke swin’we hi vutihungasi—tipikiniki, ku khandziya tintshava, ku ya etlela enhoveni, ku tlanga mintlango, ku famba va endzela maxaka kumbe vanghana. Van’wana va kume leswaku ku hlaya swin’we, va hlayela ehenhla, hi nkarhi wa ku tihungasa swa tsakisa ni ku chavelela swinene. Van’wana va tsakisiwa hi ku vula switori leswi hlekisaka kumbe leswi tsakisaka. Kasi van’wana va rhandza ku endla swilo swin’we, hi xikombiso, ku vatla ni vutshila byin’wana, swin’we ni ku chaya swichayachayana, swa vuyimbeleri vumpfampfarhuti kumbe ku dyondza ntumbuluko wa Xikwembu. Vana lava dyondzaka ku tiphina hi swilo swo tano swo hambana-hambana va sirheleleka eka vutihungasi byo tala lebyi thyakeke, naswona va kota ku vona leswaku vutihungasi a hi ku tshama ehansi ivi va hlalela vuhungasi. Ku katseka hi wexe swi tsakisa swinene ku tlula ku hlalela.

²⁵ Swinkhubyana swa ku titsakisa ku nga ha va xivumbeko xin’wana lexinene xa vutihungasi. Loko swi languteriwa kahle naswona swi nga vi swikulu ku tlurisa kumbe ku dya nkarhi, swi nga va tsakisa swinene vana va wena. Swi nga kurisa rirhandzu evandlheni.—Ringanisa Luka 14:13, 14; Yuda 12.

NDYANGU WA WENA WU NGA YI HLULA MISAVA

26. Loko ku tiwa emhakeni yo sirhelela ndyangu eka mikucetelo leyi thyakeke, hi yihi mfanelo leyi nga ya nkoka swinene?

²⁶ Handle ko kanakana, ku sirhelela ndyangu wa wena eka minkucetelo ya misava leyi onhaka swi lava matshalatshala lamakulu swinene. Kambe ku ni nchumu wun’we lowu tlulaka leswin’wana hinkwaswo, lowu nga endlaka munhu a humelela swinene. I rirhandzu! Ndyangu lowu nga ni rirhandzu, lowu nga ni vun’we, wu ta endla kaya ra wena ri va vuchavelo naswona wu ta endla leswaku mbulavurisano wu va kona, lowu wu nga nsirhelelo lowukulu eka minkucetelo yo biha. Ku tlula kwalaho, ku hlakulela muxaka wun’wana wa rirhandzu na kona i ka nkoka swinene—ku rhandza Yehovha. Loko rirhandzu ro tano ri ri kona endyangwini, vana va ta kula va ri lava vengaka ku hlundzukisa Xikwembu hi ku wela eminkucetelweni ya misava. Naswona vatswari lava rhandzaka Yehovha hi mbilu ya vona hinkwayo, va lwela ku tekelela rirhandzu, ku anakanyela, ni vumunhu byakwe lebyi ringaniselaka. (Vaefesa 5:1; Yakobo 3:17) Loko vatswari va endla sweswo, vana va vona a va nge vi na xivangelo xo languta ku gandzela Yehovha tanihi xin’wana xa swilo leswi va nga pfumeleriwiki ku xi endla kumbe tanihi vutomi byo pfumala ntsako kumbe ku hleka, lebyi va navelaka ku byi balekela hi ku hlatlisa hi laha swi nga kotekaka ha kona. Ematshan’weni ya sweswo, va ta xiya leswaku ku gandzela Xikwembu hi yona ntsena ndlela ya vutomi leyi tsakisaka swinene, leyi nga kumekaka.

27. Xana ndyangu wu nga yi hlula njhani misava?

²⁷ Mindyangu leyi tshamaka yi ri ni vun’we entirhweni wa Xikwembu lowu tsakisaka, lowu ringaniseriweke, leyi hi mbilu hinkwayo yi lwelaka ku tshama yi “nga ri na xivati kumbe xisandzu” eka minkucetelo yo biha ya misava leyi, Yehovha wa tsaka ha yona. (2 Petro 3:14; Swivuriso 27:11) Mindyangu yo tano yi landzela minkondzo ya Yesu Kreste, loyi a aleke matshalatshala wahi ni wahi ya misava ya Sathana yo ringeta ku n’wi thyakisa. Ekusuhi ni ku hela ka vutomi byakwe bya nyama, Yesu u swi kotile ku vula a ku: “Ndzi hlurile misava.” (Yohane 16:33) Onge ni ndyangu wa wena na wona wu nga hlula misava ivi wu tiphina hi vutomi hi laha ku nga heriki!

[Tinhlamuselo ta le hansi]

XANA KU TIRHISA MISINYA LEYI YA MILAWU YA BIBELE SWI NGA PFUNA NJHANI . . . KU SIRHELELA NDYANGU WA WENA?

Vutivi byi tswala vutlhari, lebyi byi nga hlayisaka munhu a ri karhi a hanya.—Eklesiasta 7:12.

“Vutlhari bya misava leyi i vuhunguki emahlweni ka Xikwembu.”—1 Vakorinto 3:19.

Vanghana vo biha va fanele va papalatiwa.—1 Vakorinto 15:33.

Hambiloko vutihungasi byi laveka, byi fanele byi lawuriwa.—Eklesiasta 3:4.

[Bokisi leri nga eka tluka 97]

A NGA TITWANGA A TSONIWA SWO KARHI

Vatswari lava nga Vakreste, Paul ni nsati wakwe, Lu-Ann, va endla swinkhubyana ekaya ra vona nkarhi na nkarhi. Va tiyiseka leswaku swinkhubyana swa vona swi languteriwa kahle naswona i swa mpimo lowu lawulekaka. Va tiyiseka leswaku vana va vona va vuyeriwa.

Lu-Ann u ri: “Manana wa n’wana la nga etlilasini yin’we ni xifanyetana xa mina Eric, xa malembe ya tsevu, u te eka mina a vula leswaku u twela Eric vusiwana, hi mhaka ya leswi a titshamelaka yexe naswona a nga hlanganyeriki eka swinkhubyana swa masiku ya ku velekiwa. Ndzi te eka yena: ‘Ndza nkhensa ku vona leswaku wa khumbeka hi n’wana wa mina. Leswi swi kombisa muxaka wa munhu loyi u nga yena. Naswona kumbexana ku hava lexi ndzi nga ku byelaka xona lexi nga ku tiyisekisaka leswaku Eric a nga titwi a kayela.’ U pfumerile. Kutani ndzi ku: ‘Lokoswiritano ke, tivutisele Eric hi wexe, leswaku yena u titwisa ku yini.’ Loko ndzi nga ri kona hi loko a vutisa Eric, ‘Xana a swi ku vavisi ku lahlekeriwa hi swinkhubyana leswinene swonghasi swa masiku ya ku velekiwa?’ A n’wi languta, a hlamarile, ivi a ku: ‘Xana u ehleketa leswaku khume ra timinete ntsena, makhekhe ma nga ri mangani ni risimu i nkhuvo? Tana ekaya ka hina u ta vona leswaku nkhuvo i nchumu wa njhani!’” Ku vulavula ka xifanyetana lexi ku veke mhaka erivaleni—a xi nga titwi xi tsoniwa swo karhi kumbe ku kayela xanchumu!

[Xifaniso lexi nga eka tluka 99]

Vutihungasi lebyi mi tihlawuleleke byona, tanihi riendzo ra ndyangu ro ya etlela enhoveni, byi nga pfuna vana leswaku va dyondza ni ku kula emoyeni