Ndzima 8
Ha Yini Xikwembu Xi Pfumelela Ku Xaniseka?
1, 2. Xana vanhu hakanyingi va titwa njhani hi ku xaniseka ka vanhu?
LOKO ku humelela timhangu, ti onha nhundzu ni ku dlaya vanhu, vo tala a va swi twisisi leswaku ha yini swilo swo bihisa xisweswo swi humelela. Van’wana va karhatiwa hi ndlela leyi vugevenga ni madzolonga swi nga ni tihanyi ni nsele ha yona. Na wena u nga ha va u tshame u tivutisa leswaku, ‘Ha yini Xikwembu xi pfumelela ku xaniseka?’
2 Hikwalaho ka leswi va nga yi kumangiki nhlamulo leyi enerisaka ya xivutiso lexi, vo tala va heleriwe hi ripfumelo eka Xikwembu. Va anakanya leswaku a xi na mhaka ni vanhu. Van’wana lava langutaka ku xaniseka tanihi xiphemu xa vutomi va hlundzuka va tlhela va sola Xikwembu hikwalaho ka vubihi hinkwabyo bya vanhu. Loko u tshame u titwa hi ndlela yoleyo, a swi kanakanisi leswaku u ta tsakela ku tiva leswi Bibele yi swi vulaka etimhakeni leti.
KU XANISEKA A KU VANGIWI HI XIKWEMBU
3, 4. Xana hi nga tiyiseka njhani leswaku vubihi ni ku xaniseka a swi humi eka Yehovha?
3 Bibele ya hi tiyisekisa leswaku ku xaniseka loku hi ku vonaka a ku vangiwi hi Yehovha Xikwembu. Hi xikombiso, Yakobo, mudyondzisiwa wa Mukreste, u tsarile: “Ku nga vi na munhu loyi, loko a ringiwa, a nge: ‘Ndzi ringiwa hi Xikwembu.’ Hikuva Xikwembu xi nga ka xi nga ringiwi hi leswo biha; naswona, xona hi xoxe, a xi ringi munhu ni un’we.” (Yakobo 1:13) Hikwalaho ka sweswo, Xikwembu a xi nga ta ma vanga maxangu yo tala lama karhataka vanhu. A xi yi tisi miringo evanhwini leswaku va fanelekela ku hanya etilweni, naswona a xi endli leswaku vanhu va xaniseka hikwalaho ka swiendlo swo biha leswi va swi endleke enkarhini lowu hundzeke.—Varhoma 6:7.
4 Ku engetela kwalaho, hambi leswi ku endliweke swilo swo tala leswi biheke hi vito ra Xikwembu kumbe ra Kreste, a ku na nchumu eBibeleni lexi kombisaka leswaku ku na loyi a amukelaka swiendlo swo tano exikarhi ka vona. Xikwembu na Kreste a va tirhisani ni lava va vulaka leswaku va va tirhela kambe va hanya hi vuxisi ni vukanganyisi, va dlaya ni ku phanga, va tlhela va endla swilo swin’wana swo tala leswi vangaka ku xaniseka ka vanhu. Entiyisweni, “ndlela ya lo’wo biha i manyala e ka Yehova.” Xikwembu “[xi] ṭhama kule ni la’v̌o biha.”—Swivuriso 15:9, 29.
5. Hi tihi timfanelo tin’wana ta Yehovha, naswona u titwa njhani hi swivumbiwa swakwe?
5 Bibele yi hlamusela Yehovha tanihi la “taleke musa ni tintswalo.” (Yakobo 5:11) Yi vula leswaku “Yehova o ranḍa ku lulama.” (Pisalema 37:28; Esaya 61:8) A nga na wona moya wo rihisela. Hi ntwela-vusiwana u hlayisa swivumbiwa swakwe ni ku swi nyika hinkwaswo swilo leswinene leswaku swi hanya. (Mintirho 14:16, 17) Yehovha u endle sweswo ku sukela eku sunguleni ka vutomi emisaveni.
MASUNGULO LAMA HETISEKEKE
6. Xana mintsheketo yin’wana yi khumba matimu yo sungula ya vanhu hi ndlela yihi?
6 Hinkwerhu hi swi toloverile ku vona hi tlhela hi twa switlhavi ni ku xaniseka. Hikwalaho swi nga ha tika ku anakanya hi nkarhi lowu nga riki na ku xaniseka, kambe swilo a swi ri tano eku sunguleni ka matimu ya munhu. Hambi ku ri mintsheketo ya matiko man’wana yi vulavula hi masungulo yo tano ya ntsako. Emintsheketweni ya Magriki, wo sungula wa “Tinguva Ta Ntlhanu Ta Vanhu” a wu vitaniwa “Nguva Ya Ntsako.” Eka yona vanhu a va hanya vutomi lebyi tsakisaka, va ri hava ku karhateka, switlhavi ni swiphiqo swa ku dyuhala. Machayina ma vula leswaku enkarhini wa ku fuma ka Mufumi wa Xitshopana (Huang-Ti) hi ku ya hi ntsheketo, vanhu a va hanya hi ku rhula, va ri ni ntwanano swin’we ni xiyimo xa maxelo ni swivandzana swa nhova. Vaperesi, Vaegipta, Vatibeti, Vaperuvian ni Vamexico hinkwavo va ni mintsheketo leyi khumbaka minkarhi ya ntsako ni ku hetiseka, eku sunguleni ka matimu ya vanhu.
7. Ha yini Xikwembu xi vumbe misava ni vanhu?
7 Mintsheketo ya matiko yi phindha leswi kumekaka eka rhekhodo leyi tsariweke ya matimu ya munhu, Bibele. Yi hi byela leswaku Xikwembu xi veke mpatswa wo sungula wa vanhu, Adamu na Evha, eparadeyisini leyi vitaniwaka ntanga wa Edeni ivi xi va byela xi ku: “Tŝalanani, mi anḍa, mi tata misav̌a, mi yi fuma.” (Genesa 1:28) Vatswari va hina vo sungula a va hetisekile naswona a va langutele ku vona misava hinkwayo yi va paradeyisi leyi akiweke hi ndyangu wa vanhu lava hetisekeke lava hanyaka hi ku rhula ni ntsako lowu nga heriki. Xexo a ku ri xikongomelo xa Xikwembu loko xi vumba misava ni vanhu.—Esaya 45:18.
NTLHONTLHO WO BIHA
8. Adamu na Evha a va fanele ku yingisa xileriso xihi, kambe ku endleke yini?
8 Leswaku va ya emahlweni va amukeriwa hi Xikwembu, Adamu na Evha a va fanele va nga wu dyi “muri wo tiv̌isa ŝo saseka ni ŝo biha.” (Genesa 2:16, 17) Loko a va yingise nawu wa Yehovha, ku xaniseka loku onhaka vutomi bya vanhu a ku nga ta va kona. Hi ku yingisa xileriso xa Xikwembu, a va ta kombisa leswaku va rhandza Yehovha ni ku kombisa ku tshembela ka vona eka yena. (1 Yohane 5:3) Kambe hi laha hi dyondzeke ha kona eka Ndzima 6, swilo a swi endlekanga hi ndlela yoleyo. Hi ku hlohloteriwa hi Sathana, Evha u dye mbhandzu wa murhi wolowo. Endzhaku, Adamu na yena u dye mbhandzu lowu yirisiweke.
9. Xana Sathana u pfuxe mphikamakaneta yihi leyi khumbaka Yehovha?
9 Xana wa wu vona ntikelo wa leswi endlekeke? Sathana a hlasela xikhundlha xa Yehovha tanihi La-nge-henhla-henhla. Hi ku vula a ku, “Loko ku ri ku fa, mi nga ka mi nga fi,” Diyavulosi a kaneta marito ya Xikwembu lama nge, “U ta fa.” Marito ya Sathana lama yaka emahlweni ma kombise leswaku Yehovha a endla Adamu na Evha va nga swi voni leswaku va nga kota ku fana ni Xikwembu, xisweswo a swi nga bohi leswaku xi endla xiboho xa leswinene ni leswo biha. Hikwalaho ntlhontlho wa Sathana wu pfuxe ku kanakana malunghana ni ku faneleka ka xikhundlha xa Yehovha tanihi Hosi ya Vuako Hinkwabyo.—Genesa 2:17; 3:1-6.
10. Hi swihi swiringanyeto leswi Sathana a swi vuleke malunghana ni vanhu?
10 Sathana Diyavulosi nakambe u vule leswaku vanhu a va ta yingisa Yehovha ntsena loko ku yingisa Xikwembu ku va vuyerisa. Hi marito man’wana, vutshembeki bya vanhu byi tlhontlhiwile. Sathana u kombise leswaku ku hava munhu loyi a ta tshama a tshembekile eka Xikwembu hi ku tirhandzela. Marito lawa ya vubihi ya Sathana ma paluxiwa khwatsi emhakeni ya Bibele ya Yobo, nandza wo tshembeka wa Yehovha loyi a langutaneke ni ndzingo lowukulu enkarhini wa le mahlweni ka 1600 B.C.E. Loko u hlaya tindzimana timbirhi to rhanga ta buku ya Yobo, u nga twisisa xivangelo xa ku xaniseka ka vanhu ni leswaku ha yini Xikwembu xi ku pfumelela.
11. Xana Yobo a ri munhu wa njhani, kambe Sathana u pfuxe ntlhontlho wihi?
11 Yobo, ‘wanuna wo lulama ni la tengeke,’ u hlaseriwe hi Sathana. Xo sungula Sathana u nghenise minsusumeto yo biha eka Yobo hi ku vutisa xivutiso lexi nge, “Šana Yobo a tšhav̌a Šikwembu ntsena?” Kutani, hi mano Diyavulosi u hehle Xikwembu na Yobo hi ku vula leswaku Yehovha u endle Yobo a tshembeka hi ku n’wi sirhelela ni ku n’wi katekisa. Sathana u tlhontlhe Yehovha a ku: “Wa nga ṭhambuluta v̌oko ra wena u khumba hikwaŝo leŝi a nga na ŝona, u ta v̌ona šana a nga ka a nga ku sanḍi mahlweni e riv̌aleni-ke?”—Yobo 1:8-11.
12. (a) Hi swihi swivutiso leswi a swi ta hlamuleka ntsena hi ku va Xikwembu xi pfumelela Sathana a ringa Yobo? (b) Xana ndzingo wa Yobo wu ve ni vuyelo byihi?
12 Xana Yobo a tirhela Yehovha ntsena hikwalaho ka swilo hinkwaswo leswinene leswi a swi kumeke eka Xikwembu? Xana Yobo a ta hlayisa vutshembeki loko a ringiwa? Nakambe, xana Yehovha a n’wi tshemba hi ku helela nandza wakwe lerova a ta n’wi tshika a ringiwa? Swivutiso leswi a swi ta hlamuleka loko Yehovha a ta pfumelela Sathana a ringa Yobo hi ndlela leyikulu. Ndlela ya Yobo ya vutshembeki ehansi ka ndzingo lowu pfumeleriweke hi Xikwembu, hi laha swi hlamuseriweke ha kona ebukwini ya Yobo, yi tikombe yi ri ku lweriwa loku heleleke ka ku lulama ka Yehovha ni vutshembeki bya munhu.—Yobo 42:1, 2, 12.
13. Xana hi katseka njhani eka leswi endlekeke aEdeni ni le ka Yobo?
13 Hambi swi ri tano, leswi endlekeke entangeni wa Edeni ni le ka Yobo swi ni nkoka lowukulu. Mimphikamakaneta leyi tlakusiweke hi Sathana yi katsa vanhu hinkwavo, ku hlanganisa na hina namuntlha. Vito ra Xikwembu ri lumbetiwile, naswona vuhosi bya xona byi tlhontlhiwile. Vunene bya swivumbiwa swa Xikwembu, vanhu, byi tlhontlhiwile. Mimphikamakaneta leyi a yi fanele ku tlhantlhiwa.
NDLELA YO TLHANTLHA MIMPHIKAMAKANETA LEYI
14. Loko a langutane ni ntlhontlho wo biha, xana munhu la hehliwaka a nga ha endla yini?
14 Hi xikombiso, a hi nge u mutswari wa rirhandzu la nga ni vana vo hlayanyana endyangwini lowu tsakeke. Kutani kumbexana un’wana wa vaakelani va wena a haxa mavunwa, a ku lumbeta a ku u mutswari wo biha. Ku vuriwa yini loko muakelani loyi a vula leswaku vana va wena a va ku rhandzi, a vula ni leswaku va tshama na wena ntsena hi ku ka va nga tivi leswaku va nga ya kwihi, ni leswaku loko ko va ni un’wana wo va komba ndlela a va ta suka. U nga ha ku, ‘Sweswo i mavunwa!’ Ina, kambe xana u nga swi kombisa njhani? Vatswari van’wana va nga ha kombisa ku hlundzuka. Ku tlhandlekela emhakeni yo vanga swiphiqo swin’wana, xiendlo xo tano xo homboloka xi nga seketela mavunwa lama vuriweke. Ndlela leyi enerisaka ya ku tlhantlha xiphiqo xo tano ku nga va ku nyika muhehli wa wena nkarhi wo kombisa leswi a swi vulaka ni leswaku vana va wena va swi tiyisa leswaku va ku rhandza hakunene.
15. Xana Yehovha u hlawule ku wu ololoxa njhani ntlhontlho wa Sathana?
15 Yehovha u fana ni mutswari wa rirhandzu. Adamu na Evha va nga fanisiwa ni vana, naswona Sathana u faneriwa hi leswi endliwaka hi muakelani la hembaka. Hi vutlharhi Xikwembu a xi n’wi lovisanga Sathana, Adamu na Evha kambe xi pfumelele vadyohi lava leswaku va ya emahlweni va hanya nkarhinyana. Leswi swi nyike vatswari va hina vo sungula nkarhi wa ku sungula ndyangu wa vanhu, naswona swi nyike Diyavulosi nkarhi wa ku kombisa loko marito yakwe ma ri ya ntiyiso, leswaku ku tlhantlhiwa mphikamakaneta. Hambi swi ri tano, ku sukela eku sunguleni, Xikwembu a xi swi tiva leswaku vanhu van’wana a va ta xi tshemba ivi hi ndlela yoleyo va kombisa Sathana a ri muhembi. Mawaku ku tlangela loku hi nga na kona hikwalaho ka leswi Yehovha a hambeteke a katekisa ni ku pfuna lava n’wi rhandzaka!—2 Tikronika 16:9; Swivuriso 15:3.
I YINI LESWI KOMBISIWEKE?
16. Xana misava yi ve ehansi ka matimba ya Sathana hi ndlela yihi?
16 Eka xiphemu lexikulu xa matimu ya vanhu, Sathana a a ntshunxekile swinene ku endla marhengu yakwe ya ku lawula vanhu. Hi xikombiso, u kucetele mimfumo ya tipolitiki naswona u hlohlotele vukhongeri lebyi handle ko swi xiya byi gandzelaka yena ematshan’weni ya Yehovha. Xisweswo Diyavulosi u hundzuke “xikwembu xa misava leyi,” naswona u vitaniwa “mufumi wa misava leyi.” (2 Vakorinto 4:4; Yohane 12:31) Hakunene, “misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya Lowo biha.” (1 Yohane 5:19) Xana leswi swi vula leswaku Sathana u hetisise marito yakwe ya leswaku a nga susa vanhu hinkwavo eka Yehovha Xikwembu? Nikatsongo! Hambi leswi Yehovha a pfumeleleke Sathana leswaku a va kona nkarhinyana, u hambete a hetisisa xikongomelo xakwe. Kutani, xana Bibele yi paluxa yini malunghana ni ku pfumelela ka Xikwembu vubihi?
17. Xana hi fanele ku tsundzuka yini malunghana ni lexi vangaka vubihi ni ku xaniseka?
17 Vubihi ni ku xaniseka a swi vangiwi hi Yehovha. Tanihi leswi Sathana a nga mufumi wa misava leyi ni xikwembu xa mafambiselo lawa ya swilo, yena ni lava yimaka na yena hi vona lava vangaka xiyimo lexi nga kona xa vanhu ni maxangu hinkwawo lawa vanhu va langutaneke na wona. Ku hava loyi a nga ni mfanelo yo vula leswaku Xikwembu hi xona xi vangaka ku xaniseka.—Varhoma 9:14.
18. Xana ku pfumelela ka Yehovha vubihi ni ku xaniseka swi kombise yini malunghana ni mhaka ya ku tilawula eka Xikwembu?
18 Ku pfumelela ka Yehovha vubihi ni ku xaniseka ku kombise leswaku ku tilawula eka Xikwembu a ku yi tisanga misava yo antswa. A swi kanakanisi leswaku matimu ma ve ni makhombo yo tala hi ku landzelelana. Xivangelo xa wona hi leswaku vanhu va hlawula ku teka ndlela ya vona vini ya vutilawuri naswona a va ri tekelanga enhlokweni Rito ra Xikwembu swin’we ni ku rhandza ka xona. Loko vanhu va Yehovha va khale ni varhangeri va vona va teke ‘ndlela ya lavo tala’ hi ku pfumala vutshembeki ni ku ala rito ra yena, ku ve ni vuyelo byo biha. Hi ku tirhisa muprofeta wa xona Yeremiya, Xikwembu xi va byele leswi: “La’v̌o tlhariha v̌a ta khomiwa hi tingana, v̌a ta rurumela, kutani v̌a ta khomiwa; v̌a sanḍile rito ra Yehova, v̌a ni v̌utlhari byihi-ke?” (Yeremiya 8:5, 6, 9) Leswi va tsandzekeke ku landzela mimpimanyeto ya Yehovha, vanhu hi ntolovelo va fana ni xikepe lexi nga riki na mhandzi yo xi kongomisa, lexi pepetsekaka elwandle leri nga ni matimba.
19. Hi xihi xikombiso lexi nga kona xa leswaku Sathana a nge va susi vanhu van’wana eka Xikwembu?
19 Ku pfumelela ka Xikwembu vubihi ni ku xaniseka ku tlhele ku kombisa leswaku Sathana a nga swi kotanga ku susa vanhu hinkwavo eka Yehovha. Matimu ma kombisa leswaku nkarhi hinkwawo ku ve ni vanhu lava tshameke va tshembekile eka Xikwembu ku nga khathariseki miringo ni maxangu lawa a va langutana na wona. Hi ku famba ka malembe-xidzana, matimba ya Yehovha ma kombisiwile eka malandza ya yena, naswona vito ra yena ri twarisiwile emisaveni hinkwayo. (Eksoda 9:16; 1 Samuwele 12:22) Vaheveru ndzima 11 yi hi byela hi nongonoko lowukulu wa lavo tshembeka, ku katsa na Avele, Enoko, Nowa, Abrahama na Muxe. Vaheveru 12:1 yi va vitana ‘papa lerikulu ra timbhoni.’ A va ri swikombiso swa ripfumelo leri nga tsekatsekiki eka Yehovha. Ni le minkarhini ya sweswinyana, vo tala va nyikele vutomi bya vona hi vutshembeki lebyi tiyeke eka Xikwembu. Hi ripfumelo ni rirhandzu ra vona, vanhu vo tala va kombisa kahle leswaku Sathana a nga ka a nga va susi vanhu van’wana eka Xikwembu.
20. Xana i yini leswi kombisiweke hi ku pfumelela ka Yehovha vubihi ni ku xaniseka malunghana ni Xikwembu ni vanhu?
20 Eku heteleleni, ku pfumelela ka Yehovha vubihi ni ku xaniseka leswaku swi ya emahlweni swi kombise leswaku i Yehovha ntsena, Muvumbi, loyi a nga ni vuswikoti ni mfanelo ya ku fuma vanhu leswaku a va katekisa ni ku va nyika ntsako lowu nga heriki. Hi malembe-xidzana yo tala, vanhu va ringete tihulumendhe to hambana-hambana. Kambe vuyelo byi ve byihi? Swiphiqo ni mpfilumpfilu lowukulu lowu langutaneke ni matiko namuntlha i vumbhoni lebyi ringaneke bya leswaku, hi laha Bibele yi vulaka ha kona, kunene “v̌anhu v̌a [fuma] henhla ka v̌aṅwana ku v̌a endla ŝo biha.” (Eklesiasta 8:9) I Yehovha ntsena loyi a nga hi kutsulaka kutani a hetisisa xikongomelo xakwe xo sungula. Xana u ta swi endlisa ku yini sweswo, naswona rini?
21. Xana ku ta endleka yini hi Sathana, naswona i mani la nga ta tirhisiwa ku hetisisa sweswo?
21 Endzhakunyana ka loko Adamu na Evha va phasiwe hi rhengu ra Sathana, Xikwembu xi twarise xikongomelo xa xona malunghana ni ndlela ya ku pona. Sweswo hi leswi Yehovha a swi twariseke malunghana na Sathana: “Nḍi ta v̌eka ku v̌engana e šikari ka wena ni wansati, ni šikari ka rišaka ra wena ni rišaka ra wansati; ri ta ku faya nhloko, wena u ri luma širenḍe.” (Genesa 3:15) Marito wolawo ma tiyise leswaku Diyavulosi a nga ta pfumeleriwa ku endla vubihi byakwe hi laha ku nga heriki. Tanihi Hosi ya Mfumo wa Vumesiya, Mbewu leyi tshembisiweke, Yesu Kreste, yi ta ‘faya nhloko ya Sathana.’ Ina, ‘hi ku hatlisa,’ Yesu u ta pfotlosa muxandzuki, ku nga Sathana!—Varhoma 16:20.
XANA WENA U TA ENDLA YINI?
22. (a) Hi swihi swivutiso leswi u faneleke ku swi hlamula? (b) Hambi leswi Sathana a kombisaka vukarhi byakwe eka lava tshembekeke eka Xikwembu, i yini leswi va nga tiyisekaka ha swona?
22 Leswi se u tivaka mimphikamakaneta leyi katsekaka, xana u ta yima na mani? Xana u ta kombisa hi swiendlo swa wena leswaku u museketeri la tshembekaka wa Yehovha? Tanihi leswi Sathana a swi tivaka leswaku nkarhi wakwe wu komile, u ta endla hi laha a nga kotaka ha kona leswaku a kombisa vukarhi byakwe eka lava lavaka ku hlayisa vutshembeki eka Xikwembu. (Nhlavutelo 12:12) Kambe u nga tshembela eka Xikwembu leswaku xi ku pfuna hikuva “Hosi ya swi tiva ku ponisa vanhu [lava tinyiketeleke eka Xikwembu, NW] eku karhatekeni ka vona.” (2 Petro 2:9) A xi nge ku tshiki u ringiwa ku tlula matimba ya wena, naswona xi ta ku nyika ndlela leswaku u kota ku tiyisela miringo.—1 Vakorinto 10:13.
23. I yini leswi hi nga swi langutelaka hi xivindzi?
23 Hi xivindzi, a hi languteleni nkarhi lowu Hosi Yesu Kreste a nga ta lwa na Sathana swin’we ni hinkwavo lava n’wi landzelaka. (Nhlavutelo 20:1-3) Yesu u ta herisa hinkwavo lava hoxaka xandla eka maxangu ni ku karhateka loku vanhu va langutaneke na kona. Ku fikela enkarhini wolowo, ku ni ku xaniseka kun’wana loku vavaka ngopfu, ku nga ku feriwa hi varhandziwa. Hlaya ndzima leyi landzelaka u twa leswaku ku endleka yini ha vona.
KAMBELA VUTIVI BYA WENA
Hi swi tivisa ku yini leswaku ku xaniseka ka vanhu a ku vangiwi hi Yehovha?
Hi yihi mimphikamakaneta leyi pfuxiweke hi Sathana aEdeni ivi yi kombisiwa kahle esikwini ra Yobo?
I yini leswi kombisiweke hi ku pfumelela ka Xikwembu ku xaniseka?