Vatswari, Tsakani Hi Vana Va N’wina

“A a ṭake tata wa wena, na yena, mana wa wena.”—SWIVURISO 23:25.

1. I yini lexi nga endlaka vatswari va tsaka hi vana va vona?

MAYANA ndlela leyi swi tsakisaka ha yona ku vona ximilana xi kula xi va murhi lowukulu lowu sasekisaka ni ku endla ndzhuti—ngopfu-ngopfu loko xi byariwe ni ku languteriwa hi wena! Hilaha ku fanaka, vatswari lava khathalelaka vana lava kulaka va va malandza ya Xikwembu lama wupfeke, va tsaka ha vona, hilaha xivuriso xa Bibele xi vulaka hakona: “Tata wa l’a lulameke o ta ṭaka ngopfu, l’a v̌elekeke ṅwana wa v̌utlhari o ta ṭaka ha yena. A a ṭake tata wa wena, na yena, mana wa wena. A a ṭake l’a ku v̌elekeke!”—Swivuriso 23:24, 25.

2, 3. (a) Vatswari va nga swi papalata njhani ku dya mbitsi ni ku khomiwa hi tingana? (b) Xana swimilana ni vana swi lava yini leswaku swi ta tisa ntsako?

² Kambe, n’wana a ngo swi pfuketana a va la “lulameke” ni wa “v̌utlhari.” Leswaku vana va nga hi khomisi “tingana” ni ku hi “dyisa mbiṭi,” ku laveka matshalatshala lamakulu, tanihi leswi matshalatshala ma lavekaka loko u fanele u endla ximilana xi va murhi lowukulu. (Swivuriso 17:21, 25) Hi xikombiso, swimhandzana swo tshega ha swona swi nga pfuna ximilana leswaku xi kula xi ololokile, xi tlhela xi tiyela. Ku xi cheleta nkarhi na nkarhi i swa nkoka, naswona ximilana xi nga ha fanela ku sirheleriwa eka switsotswana. Eku heteleleni, ku xi tshena ka xi pfuna leswaku xi va murhi wo saseka.

³ Rito ra Xikwembu ri paluxa leswaku vana va fanele va kuma ndzetelo wa Xikwembu, ku cheletiwa hi mati ya ntiyiso wa Bibele, ku sirheleriwa leswaku va nga hanyi hi ndlela yo biha, ni ndzayo ya rirhandzu leyi nga ta tshena mikhuva leyi nga lavekiki. Leswaku va enerisa swilaveko leswi, vatatana ngopfu-ngopfu, va khutaziwa leswaku va kurisa vana va vona hi “ku va laya ni ku va dyondzisa ta Hosi.” (Vaefesa 6:4) Xana leswi swi katsa yini?

Ku Kandziyisa Swinene Marito Ya Yehovha

4. Hi byihi vutihlamuleri lebyi vatswari va nga na byona eka vana va vona, naswona ku laveka yini va nga si byi hetisisa?

⁴ Ku ‘dyondza ta Hosi’ swi vula ku dyondzisa mianakanyo ya hina leswaku yi pfumelelana ni ku rhandza ka Yehovha. Kutani ke, vatswari va fanele va nghenisa emianakanyweni ya vana va vona ndlela leyi Yehovha a anakanyaka ha yona etimhakeni to karhi. Nakambe va fanele va tekelela xikombiso xa Xikwembu xa ku nyikela ndzayo hi musa, kumbe ku letela loku ololoxaka. (Pisalema 103:10, 11; Swivuriso 3:11, 12) Kambe, vatswari va nga si endla leswi, vona hi voxe va fanele va tswonga marito ya Yehovha, hilaha muprofeta wa Xikwembu, Muxe, a tsundzuxeke Vaisrayele va khale hakona: “Milawu [leyi humaka eka Yehovha] le’yi nḍi ku nyikaka namuntlha yi ta v̌a e mbilwini ya wena.” (Xiitaliki i xerhu.)—Deteronoma 6:6.

5. Vatswari va Vaisrayele a va fanele va va letela rini vana va vona, naswona hi ndlela yihi, naswona ku “dyonḍisa” swi vula yini?

⁵ Ku dyondza Bibele nkarhi na nkarhi, ku anakanyisisa ni ku khongela hi swona swi hlomisaka vatswari leswaku va endla leswi Muxe a yaka emahlweni a swi vula: “U ta [ma] dyonḍisa v̌ana v̌a wena, [marito ya Yehovha] u [ma] v̌ula e ndlwini ya wena, ne ku enḍeni ka wena, ni loko u ya etlela, ni loko u pfuka.” (Xiitaliki i xerhu.) Rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke ri ku, ku “dyonḍisa” ri vula “ku engeta,” “ku vula hi ku phindha-phindha,” “ku veka mhaka erivaleni.” Xiya ndlela leyi Muxe a yaka emahlweni a xi kandziyisa ha yona xilaveko xo rhangisa marito ya Yehovha emahlweni: “U ta yi bohela e v̌okweni ra wena, ši v̌a šiṭunḍušo ša wena, ni šikombiso e šikari ka mahlo ya wena, u ta yi ṭala e timhanḍeni ta yindlu ya wena, ne timbantini ta wena.” Swi le rivaleni leswaku Yehovha u lava leswaku vatswari va nyika vana va vona nyingiso wa rirhandzu nkarhi na nkarhi!—Deteronoma 6:7-9.

6. Vatswari a va fanele va va dyondzisa yini vana va vona, naswona vuyelo a byi ta va byihi?

⁶ Xana “milawu le’yi” ya Yehovha, leyi vatswari a va fanele va yi dyondzisa vana va vona i yini? Muxe a a ha ku vula hi ku phindha-phindha leswi hi ntolovelo swi vuriwaka Milawu ya Khume, ku katsa ni milawu leyi sivelaka ku dlaya, ku oswa, ku yiva, ku vula vumbhoni byo hemba ni ku tshohoka. Swilaveko swo tano swa mahanyelo, swin’we ni nawu wo “ranḍa Yehova, Šikwembu ša wena, hi mbilu hikwayo ya wena, ni moya hikwawo wa wena, ni matimba hikwawo ya wena,” a ku ri swona leswi kahle-kahle vatswari va Vaisrayele a va fanele va swi dyondzisa vana va vona. (Deteronoma 5:6-21; 6:1-5) Xana wa swi vona leswaku leyi hi yona dyondzo leyi vana va faneleke va yi kuma namuntlha?

7. (a) Vana a va fanisiwa na yini eBibeleni? (b) Xana i yini leswi hi nga ta swi kambisisa sweswi?

⁷ Tatana la nga Muisrayele u byeriwe leswi: “Nsati wa wena o fana ni vinya le’yi v̌elekaka ngopfu e ndlwini ya wena; v̌ana v̌a v̌anuna v̌a wena v̌a kotisa mitlhwari le’yintŝha.” (Pisalema 128:3) Kambe, leswaku vatswari va tsakisiwa hi “swimilana” swa vona ematshan’weni yo dya mbitsi, va fanele va khathala swinene hi vana va vona, siku na siku. (Swivuriso 10:1; 13:24; 29:15, 17) A hi kambisiseni ndlela leyi vatswari va nga letelaka vana va vona ha yona, va va cheleta hi tlhelo ra moya, va va sirhelela ni ku va laya hi rirhandzu, hi ndlela leyi nga ta va endla va tsaka ha vona hakunene.

Ku Letela Ku Sukela eVuhlangini

8. (a) I vamani lava a va ri timhandze to seketela Timotiya? (b) Xana ndzetelo lowu wu sungule rini, naswona vuyelo byi ve byihi?

⁸ Anakanya hi Timotiya, loyi hi ndlela yo fanekisela, a tiseketeleke hi timhandze timbirhi leti celeriweke ti tiya—ku nga mana wakwe ni kokwana wakwe. Tanihi leswi tata wa Timotiya a a ri Mugriki naswona handle ko kanakana a a nga ri mupfumeri, a ku ri mana wakwe wa Muyuda, Yunika, ni mana wa mana wakwe, Luwisa, lava va leteleke mufana loyi ‘ku sukela evuhlangini hi matsalwa yo kwetsima.’ (2 Timotiya 1:5; 3:15, xiitaliki i xerhu; Mintirho 16:1.) Ku gingiriteka ka vona eku dyondziseni ka Timotiya—hambiloko a ha ri xihlangi—“mahlori lawa [Yehovha] a nga ma endla” ku ve ni vuyelo lebyi fuweke. (Pisalema 78:1, 3, 4) Timotiya u ve murhumiwa ematikweni ya le kule, kumbexana a ha ri n’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi, naswona u hoxe xandla swinene eku tiyiseni ka mavandlha ya Vukreste yo sungula.—Mintirho 16:2-5; 1 Vakorinto 4:17; Vafilipiya 2:19-23.

9. Vana va nga dyondza njhani ku papalata mintlhamu ya ku hlongorisa swilo leswi vonakaka?

⁹ Vatswari, xana mi timhandze ta muxaka muni to tshega ha tona? Hi xikombiso, xana mi lava leswaku vana va n’wina va va ni langutelo leri ringaniseriweke hi swilo leswi vonakaka? Loko swi ri tano mi fanele mi veka xikombiso lexinene hi ku ka mi nga hlongorisi swilo hinkwaswo leswi nga efexenini kumbe swilo swin’wana leswi mi nga swi pfumaliki hakunene. Loko mi hlawula ku hlongorisa rifuwo, mi nga hlamali loko vana va n’wina va mi tekelela. (Matewu 6:24; 1 Timotiya 6:9, 10) Ina, loko timhandze to tshega ha tona ti nga ololokanga, xana ximilana xi nga swi kotisa ku yini ku kula xi ololokile?

10. I nkongomiso wa mani lowu vatswari va faneleke va wu lava nkarhi na nkarhi, naswona va fanele va va ni langutelo rihi?

¹⁰ Vatswari lava va tsakaka hi vana va vona, minkarhi hinkwayo va ta lava mpfuno wa Xikwembu leswaku va va letela, minkarhi hinkwayo va anakanya hi swilo leswi nga ta pfuna vana va vona swinene emoyeni. Manana la nga ni vana va mune u te: “Hambiloko vana va hina va nga si velekiwa, a hi hamba hi khongela eka Yehovha leswaku a hi pfuna ku va vatswari lavanene, hi kongomisiwa hi Rito ra yena ni ku ri tirhisa evuton’wini bya hina.” U engeterile: “‘Ku rhangisa Yehovha’ a ku nga ri xiga lexi tolovelekeke ntsena kambe a ku ri ndlela leyi a hi hanya ha yona.”—Vaavanyisi 13:8.

‘Cheleta’ Nkarhi Na Nkarhi

11. Xana swimilana ni vana swi lava yini leswaku swi kula?

¹¹ Swimilana ngopfu-ngopfu swi lava ku cheletiwa nkarhi na nkarhi, hilaha swi vonakaka hakona eka ndlela leyi mirhi yi kulaka kahle ha yona etlhelo ka nambu. (Ringanisa Nhlavutelo 22:1, 2.) Hilaha ku fanaka swihlangi swi ta kula kahle emoyeni loko swi hamba swi cheletiwa hi ntiyiso wa Bibele. Kambe vatswari va fanele va tiva mpimo lowu n’wana wa vona a kotaka ku nyikela nyingiso ha wona. Kumbexana tidyondzo ta nkarhi na nkarhi leti komisiweke ta vuleteri ti nga ha tirha swinene ku tlula ku va ni ti nga ri tingani kambe ti lehile. Mi nga tshuki mi ti tekela ehansi tidyondzo toleto to koma. Ku heta nkarhi swin’we i swa nkoka swinene leswaku ku va ni vuxaka exikarhi ka mutswari ni n’wana, ku nga vuxaka lebyi Matsalwa ma byi khutazaka hi ku phindha-phindha.—Deteronoma 6:6-9; 11:18-21; Swivuriso 22:6.

12. Hi wihi nkoka wa ku khongela ni vana?

¹² Nkarhi wun’wana wo dyondza ni vana wu nga ha va eku heleni ka siku. Muntshwa un’wana wa tsundzuka: “Vatswari va mina a va tshama emakumu ka mubedo wa hina madyambu man’wana ni man’wana kutani va hi yingisa loko hi ri karhi hi tikhongelela hina vini.” Malunghana ni nkoka wo endla leswi, un’wana u te: “Leswi swi ndzi endle ndzi tolovela ku khongela eka Yehovha madyambu man’wana ni man’wana ndzi nga si ya eku etleleni.” Loko siku na siku vana va twa vatswari va vona va vulavula hi Yehovha ni ku khongela eka yena, u va munhu wa xiviri eka vona. Jaha rin’wana ri te: “Loko ndzi pfala mahlo ya mina ndzi khongela eka Yehovha, ndzi vona munhu la fanaka ni kokwana wa xiviri. Vatswari va mina va ndzi endle ndzi vona leswaku Yehovha u ni xiphemu eka xin’wana ni xin’wana lexi hi xi endlaka ni ku xi vula.”

13. Xana vuleteri bya nkarhi na nkarhi byi katsa yini?

¹³ Ku pfuna vana leswaku va tswonga mati ya ntiyiso wa Bibele, vatswari va nga ha katsa swilo swo tala leswi tolovelekeke eku leteleni ka nkarhi na nkarhi. Vatswari lava nga ni vana vambirhi lava nga ehansi ka malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi va te: “Vana havambirhi va sungule ku kuma ndzetelo wa leswaku va tshamiseka eHolweni ya Mfumo emavhikini ma nga ri mangani yo sungula ya ku velekiwa ka vona.” Tatana u hlamusele leswi ndyangu wakwe a a wu swi endla: “Hi xaxamete tibuku hinkwato ta Bibele emaphepheni yo tsindziyela, kutani hi titoloveta ku ti veka hi ku landzelelana ka tona, hinkwerhu hi ri karhi hi siyerisana. Minkarhi hinkwayo vana a va swi tsakela leswi.” Mindyangu yo tala yi va ni nkarhi wo koma wo letela emahlweni kumbe endzhaku ka swakudya. Tatana un’wana u te: “Hi nkarhi wo lalela hi tiphina hi bulo ra ndzimana ya Bibele siku na siku.”

14. (a) Hi yihi mintirho leyi vuyerisaka emoyeni leyi nga endliwaka ni vana? (b) Hi byihi vuswikoti byo dyondza lebyi vana va nga na byona?

¹⁴ Vana nakambe va swi tsakela ku yingisa timhaka ta Bibele leti nyanyulaka leti nga eka Buku Yanga Ya Timhaka Ta Bibele.a Mpatswa wun’wana wu te: “Loko vana va ha ri vatsongo, dyondzo leyi humaka ebukwini leyi nge Timhaka Ta Bibele a yi hlayiwa, kutani vana a va ambala swiambalo swa kona kutani va tlanga swiphemu swa kona va endla drama yo koma. A va swi rhandza naswona hakanyingi a va kombela ku tlanga switori swo hlayanyana eka dyondzo yin’wana ni yin’wana.” U nga tshuki u byi tekela ehansi vuswikoti bya n’wana wa wena byo dyondza! Vana va mune wa malembe va nhlokohate tindzima hinkwato ta buku leyi nge Timhaka Ta Bibele naswona va dyondze hambi ku ri ku hlaya Bibele! Muntshwa un’wana u vula leswaku loko a ha ri ni kwalomu ka malembe manharhu ni hafu hi vukhale, a a tala ku vula xiga lexi nge “swiboho swa vuavanyisi” hi ndlela leyi hoxeke, kambe tata wakwe u n’wi khutaze leswaku a ya emahlweni a titoloveta xona.

15. Hi tihi timhaka leti nga katsiwaka loko ku burisaniwa ni vana, naswona hi byihi vumbhoni bya leswaku ku burisana ko tano ka laveka?

¹⁵ Ku dyondza ni vana va wena nakambe ku nga tirhiseriwa ku va endla va lunghela ku nyika vanhu van’wana mati ya ntiyiso, tanihi ku hlamula eminhlanganweni. (Vaheveru 10:24, 25) Muntshwa un’wana u ri: “Loko hi ri karhi hi dyondza ku titoloveta, a ndzi boheka ku hlamula hi marito ya mina n’wini. A ndzi nga pfumeleriwi ku hlaya ntsena kambe ndzi nga swi twisisi leswi ndzi swi hlayaka.” Ku engetela kwalaho, vana va nga dyondzisiwa ku hlanganyela hi xitalo evutirhelini bya nsimu. Wansati la kurisiweke hi vatswari lava chavaka Xikwembu wa hlamusela: “A hi nga ri mincila leyi a yi landzelela vatswari va hina entirhweni wa vona. A hi swi tiva leswaku hi ni xiphemu, hambiloko ku ri ku ba bele ya le nyangweni ntsena kutani hi va nyika xiphephana. Hi ku lunghiselela hi vukheta hi nga si ya ensin’wini hi mahelo-vhiki man’wana ni man’wana, a hi swi tiva leswi hi nga ta swi vula. A hi nga pfuki hi Mugqivela nimixo kutani hi vutisa loko ku yiwa ensin’wini. A hi swi tiva leswaku ha ya.”

16. Hikwalaho ka yini ku va ni dyondzo ya ndyangu nkarhi na nkarhi swin’we ni vana ku ri ka nkoka?

¹⁶ Ku nyika vana mati ya ntiyiso wa Bibele nkarhi na nkarhi i nchumu lowu nga laviki ku hundzeletiwa, leswi vulaka leswaku dyondzo ya ndyangu ya Bibele ya vhiki na vhiki ya laveka. Tatana la nga ni vana vambirhi u vula leswaku “nchumu lowukulu lowu nyangatsaka vana i ku cinca-cinca.” (Vaefesa 6:4) U te: “Mina na nkatanga hi hlawule siku ni nkarhi kutani hi fambisa dyondzo ya ndyangu hi ku tshembeka hi ku landza xiyimiso xexo. Ku nga ri khale vana se a va wu toloverile nkarhi wolowo.” Ndzetelo wa muxaka lowu i wa nkoka ku sukela evuhlangini, hi ku landza xivuriso lexi nge, ‘Ku tlula ka mhala ku letela n’wana wa le ndzeni.’

17. I yini lexi nga xa nkoka ku fana ni ku phamela vana mintiyiso ya Bibele?

¹⁷ Ku dyondzisa vana mintiyiso ya Bibele i swa nkoka, kambe xikombiso lexinene xa vatswari na xona i xa nkoka. Xana vana va wena va ku vona loko u ri karhi u dyondza, u ya eminhlanganweni nkarhi na nkarhi, u ya evutirhelini bya nsimu, ina, u tsakela ku endla ku rhandza ka Yehovha? (Pisalema 40:8) I swa nkoka leswaku va swi vona leswi. Xa nkoka, nhwanyana un’wana u vule leswi malunghana ni mana wakwe, loyi a tiyiseleleke nkaneto wa nuna wakwe naswona la kuriseke vana va tsevu lava veke Timbhoni to tshembeka: “Lexi hi tsakiseke swinene a ku ri xikombiso lexinene xa Manana—a xi vulavula ku tlula marito.”

Ku Sirhelela Vana

18. (a) Vatswari va nga va nyika njhani vana nsirhelelo lowu va wu pfumalaka? (b) Xana i vuleteri byihi lebyi vana eIsrayele a va byi kuma malunghana ni swirho swa rimbewu?

¹⁸ Tanihi leswi swimilana hakanyingi swi faneleke swi sirheleriwa eka switsotswana leswi nga ni khombo, eka mafambiselo lawa yo biha ya swilo, vantshwa va fanele va sirheleriwa eka “vanhu lavo biha.” (2 Timotiya 3:1-5, 13) Xana vatswari va nga wu nyikela njhani nsirhelelo lowu? Hi ku va pfuna leswaku va kuma vutlharhi bya le tilweni! (Eklesiasta 7:12) Yehovha u lerise Vaisrayele—ku katsa ni “v̌ana” va vona (Xiitaliki i xerhu.)—leswaku va yingisa ku hlayiwa ka Nawu wa yena, lowu a wu katsa ku tiva rimbewu leri faneleke ni leri nga fanelangiki. (Deteronoma 31:12; Levhitika 18:6-24) Swirho swa rimbewu swa boxiwa hi ku phindha-phindha, ku katsa ‘marhanga’ ni ‘xirho ra rimbewu.’ (Levhitika 15:1-3, 16; 21:20; 22:24; Tinhlayo 25:8; Deteronoma 23:10, ringanisa NW.) Hikwalaho ka leswi misava ya namuntlha yi thyakeke swinene, vana va fanele va tiva matirhiselo lamanene ni lama nga riki manene ya swirho sweswo leswi nga kona eka ntumbuluko lowu Xikwembu xi vuleke leswaku i “[wu]nene ngopfu.”—Genesa 1:31; 1 Vakorinto 12:21-24.

19. Hi byihi vuleteri lebyi faneleke byo byi nyika vana malunghana ni swirho swa vona swa le xihundleni?

¹⁹ Xisweswo, vatswari havambirhi, kumbe muwundli un’wana ni un’wana, u fanele a dyondzisa n’wana hi ta swirho swa le xihundleni swa n’wana wa yena. Kutani va fanele va hlamusela leswaku ku hava munhu ni un’we la faneleke a pfumeleriwa ku khumba swirho leswi. Tanihi leswi vanhu lava pfinyaka vana hakanyingi va ringetaka leswaku va vona ndlela leyi vana va angulaka ha yona eka tindlela ta vona leti kanganyisaka, n’wana u fanele a dyondzisiwa ku ala hi matimba naswona a vula a ku, “Ndzi ta ku mangalela!” Dyondzisa vana va wena leswaku minkarhi hinkwayo va fanele va vula loko ku ri na loyi a ringetaka ku va khumba hi ndlela leyi va endlaka va titwa va nga ntshunxeki, ku nga khathariseki ndlela leyi va chavisiwaka ha yona.

Ku Nyikela Ndzayo Hi Rirhandzu

20. (a) Xana ndzayo yi fana ni ku tshena hi ndlela yihi? (b) Xana ndzayo yi njhani eku sunguleni, kambe vuyelo bya kona hi byihi?

²⁰ Vana va vuyeriwa loko va nyikiwa ndzayo hi rirhandzu, tanihi leswi swi nga tano eka murhi loko wu tsheniwa. (Swivuriso 1:8, 9; 4:13; 13:1) Loko marhavi lama nga lavekiki ma tsemiwa, ku huma marhavi lamantshwa. Kutani ke, loko vana va wena va hlongorisa rifuwo kumbe va voyamele eka vanghana vo homboloka kumbe vutihungasi lebyi thyakeke, mimboyamelo leyi leyi hoxeke yi fana ni marhavi lama faneleke ma tsemiwa. Loko yi susiwile, vana va wena va ta swi kota ku kula hi tlhelo ra moya. Eku sunguleni ndzayo yo tano swi nga ha endleka yi nga tsakisi, tanihi leswi ku tsheniwa ku kavanyetakanyana murhi. Kambe vuyelo lebyinene bya ndzayo i ku endla n’wana wa wena a kula hi ndlela leyi wena u lavaka a kula ha yona.—Vaheveru 12:5-11.

21, 22. (a) I yini lexi kombisaka leswaku a swi tsakisi ku nyika ndzayo hambi ku ri ku yi amukela? (b) Hikwalaho ka yini vatswari va nga fanelanga va tshika ku nyikela ndzayo?

²¹ I ntiyiso leswaku ndzayo a yi tsakisi, ku nga ha va ku yi nyikela kumbe ku yi amukela. Tatana un’wana u te: “N’wana wa mina a a heta nkarhi wo tala ni muntshwa loyi vakulu va ndzi tsundzuxeke leswaku a hi munghana lonene. A ndzi fanele ndzi teke goza hi ku hatlisa ku tlula hilaha ndzi endleke hakona. Hambileswi n’wana wa mina a nga katsekangiki eka xidyoho lexikulu, swi teke nkarhi wo leha ku lulamisa mianakanyo yakwe.” N’wana loyi u te: “Loko ndzi tshikisiwa munghana wa mina lonkulu, a ndzi karhatekile swinene.” Kambe u engeterile a ku: “Lexi a ku ri xiboho lexinene, hikuva endzhakunyana ka sweswo, u susiwile.”

²² Rito ra Xikwembu ri ri: “Ku tshinya ka ku laya i ndlela ya v̌utomi.” Kutani ke, ku nga khathariseki leswaku swi tika ku fikela kwihi ku nyikela ndzayo ya kona, u nga yi tsoni vana va wena. (Swivuriso 6:23; 23:13; 29:17) Hi ku famba ka nkarhi, va ta ku nkhensa leswi u va ololoxeke. Muntshwa un’wana u ri: “Ndzi tsundzuka ndzi va hlundzukela swinene vatswari va mina loko va ndzi laya. Sweswi a ndzi ta va ndzi hlundzuke ngopfu loko vatswari va mina a vo lo ndzi tsona ndzayo ya kona.”

Vuyelo Lebyi Tsakisaka Byi Lava Matshalatshala

23. Hikwalaho ka yini nkhathalelo wa rirhandzu lowu nyikiwaka vana wu lava matshalatshala?

²³ A swi kanakanisi leswaku vana lava tsakeriwaka hi vatswari na hi vanhu van’wana, hi lava va khathaleriwaka kahle hi rirhandzu siku na siku. Hambiswiritano, matshalatshala hinkwawo lama endliwaka eka vona—hambi i vana va xiviri kumbe i va moya—ma faneriwa hi vuyelo bya kona lebyi tsakisaka. Muapostola Yohane la dyuhaleke u kombise leswi loko a tsarile a ku: “Loko ndzi twa leswaku vana va mina va hanya entiyisweni, eka mina ku hava ku tsaka kun’wana loku tlulaka koloko.”—3 Yohane 4.

[Nhlamuselo ya le hansi]

Wa Tsundzuka Xana?

◻ Xana swimilana ni vana swi lava yini leswaku swi kota ku va leswi dzunekaka?

◻ Vatswari va nga tirha tanihi hi timhandze to tshega hi ndlela yihi?

◻ I yini leswi nga katsiwaka hi minkarhi yo letela vana, naswona va fanele va dyondzisiwa ku lwisana na yini?

◻ Xana ndzayo yi n’wi pfuna njhani n’wana, hilaha ku tshena swi pfunaka murhi hakona?

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 10]

Courtesy of Green Chimney’s Farm