Ndzima Ya Vuntlhanu

Letela N’wana Wa Wena Ku Sukela eVuhlangini

1, 2. Xana vatswari va fanele va wu kuma kwihi mpfuno wo kurisa vana va vona?

“VANA va xinuna i ndzhaka leyi humaka eka Yehovha,” ku vule mutswari la kombisaka ku tlangela, malembe ya kwalomu ka 3 000 lama hundzeke. (Pisalema 127:3, NW) Hakunene, ntsako wa ku va mutswari i hakelo ya risima leyi humaka eka Xikwembu, leyi yi kumekaka eka vanhu vo tala lava tekaneke. Hambiswiritano, lava va nga ni vana, hi ku hatlisa va swi xiya leswaku hambiloko ntsako wu ri kona, ku va mutswari swi tisa vutihlamuleri byo karhi.

² Ngopfu-ngopfu namuntlha, ku kurisa vana i ntirho wo nonon’hwa swinene. Hambiswiritano, vo tala va va kurise hi ndlela leyi humelelaka, naswona mupisalema la huhuteriweke u kombisa ndlela, a ku: “Loko Yehova a nga aki yindlu, la’v̌a yi akaka v̌a tikaratela ŝa hav̌a.” (Pisalema 127:1) Loko u landzelela swinene swiletelo swa Yehovha, u ta va mutswari wo antswa. Bibele yi ri: “Ṭhemba Yehova hi mbilu ya wena hikwayo, u nga tiṭhembi ku tlhariha ka wena.” (Swivuriso 3:5) Xana u tiyimiserile ku yingisa ndzayo ya Yehovha loko u ri karhi u nghenela ntirho wa malembe ya 20 yo kurisa n’wana?

KU AMUKELA LANGUTELO RA BIBELE

3. Hi byihi vutihlamuleri lebyi vatatana va nga na byona eku kuriseni ka vana?

³ Emakaya yo tala emisaveni hinkwayo, vavanuna va teka ku letela vana tanihi ntirho wa wansati ntsena. I ntiyiso, Rito ra Xikwembu ri vula leswaku ntirho wa tatana i ku wundla ndyangu wa yena. Hambiswiritano, ri tlhela ri vula leswaku u ni vutihlamuleri ni le kaya. Bibele yi ri: “Sasa mitiro ya wena handle, u lungisa ni nsimu ya wena, u ta tiv̌a ni ku aka [ndyangu wa, NW] wena.” (Swivuriso 24:27) Eka Xikwembu, vatatana na vamanana va tirhisana eku leteleni ka vana.—Swivuriso 1:8, 9.

4. Hikwalaho ka yini hi nga fanelanga hi teka vana va xinuna va ri lava antswaka eka va xisati?

⁴ Xana u va tekisa ku yini vana va wena? Swiviko swi kombisa leswaku le Asia “vana va vanhwanyana a va tsakeriwi.” Ku vikiwa leswaku ku nga rhandziwi ka vanhwanyana ka ha ri kona le Latin Amerika, hambi ku ri exikarhi ka “mindyangu leyi dyondzekeke.” Kambe, ntiyiso hi leswaku vanhwanyana a hi vana lava nga pfuniki nchumu. Yakobo, tatana la xiyekaka wa le minkarhini ya khale, u hlamusele leswaku vana vakwe hinkwavo, ku katsa ni nhwanyana wihi na wihi la velekiweke hi nkarhi wolowo, tanihi “v̌ana lav̌a Šikwembu xi [ndzi] pfuneke . . . ha v̌ona.” (Genesa 33:1-5; 37:35) Hi laha ku fanaka, Yesu u katekise hinkwavo “vana” (majaha ni vanhwana) lava tisiweke eka yena. (Matewu 19:13-15) Hi nga tiyiseka leswaku a a endla hi laha Yehovha a ta endla ha kona.—Deteronoma 16:14.

5. Hi swihi swilo leswi faneleke swi lawula xiboho xa mpatswa malunghana ni mpimo wa ndyangu wa vona?

⁵ Xana vanhu va ndhawu ya ka n’wina va langutela leswaku wansati a veleka vana vo tala hi laha a nga kotaka ha kona? Hi nawu, leswaku mpatswa lowu tekaneke wu va ni vana vangani, i mhaka ya vona vini. Ku vuriwa yini loko vatswari va nga ta swi kota ku fihluta, ku ambexa ni ku dyondzisa vana vo tala? Entiyisweni, mpatswa wu fanele wu swi tsundzuka leswi loko wu kunguhata mpimo wa ndyangu wa vona. Mimpatswa yin’wana leyi yi nga swi kotiki ku wundla vana va yona hinkwavo, yi nyika maxaka vutihlamuleri bya ku kurisa van’wana va vona. Xana mukhuva lowu i wunene? Nikatsongo. Naswona a wu va ntshunxi vatswari eka vutihlamuleri bya vona eka vana va vona. Bibele yi ri: “Loko munhu a nga [hlayisi, NW] maxaka ya yena, ngopfu-ngopfu lava va nga va ndyangu wa yena wa xiviri, ú landzurile vupfumeri, kutani ú tlula ni vamatiko hi ku biha.” (1 Timotiya 5:8) Mimpatswa leyi nga ni vutihlamuleri yi kunguhata mpimo wa “ndyangu” wa yona leswaku yi ta kota ku ‘wundla lava va nga va yona.’ Xana swi fanerile leswaku va nghenela nkunguhato wa ndyangu leswaku va endla leswi? Ni sweswo i xiboho xa vona vini, naswona loko mimpatswa leyi tekaneke yi kunguhata ku nghenela ndlela yoleyo, leswaku hi yihi ndlela yo kunguhata leyi va yi hlawulaka, i swa vona vini. “Un’wana ni un’wana ú ta rhwala mpingu wa yena.” (Vagalatiya 6:5) Hambiswiritano, nkunguhato wihi na wihi wa ndyangu lowu katsaka xivumbeko xihi na xihi xa ku xixa nyimba, a wu fambisani ni misinya ya milawu ya Bibele. Yehovha Xikwembu i “nseledyana ya v̌utomi.” (Pisalema 36:9) Hikwalaho, ku herisa vutomi loko se byi sungurile, swi ta kombisa ku nga n’wi xiximi Yehovha naswona swi fana ni ku dlaya.—Eksoda 21:22, 23; Pisalema 139:16; Yeremiya 1:5.

KU ENERISA SWILAVEKO SWA N’WANA WA WENA

6. Xana ndzetelo wa n’wana wu fanele wu sungula rini?

⁶ Swivuriso 22:6 yi ri: “Dyonḍisa džaha e ndleleni leyi a fanelaka ku famba ha yona.” Ku letela vana i ntirho wun’wana lowukulu wa vutswari. Kambe, xana ndzetelo lowu wu fanele wu sungula rini? Hi ku hatlisa swinene. Muapostola Pawulo u vule leswaku Timotiya u leteriwe “ku sukela evuhlangini.” (2 Timotiya 3:15) Rito ra Xigriki leri tirhisiweke laha ri nga ha kombetela eka ricece kumbe ni le ka n’wana la nga siki velekiwaka. (Luka 1:41, 44; Mintirho 7:18-20) Hikwalaho, Timotiya u kume ndzetelo ku sukela loko a ha ri ntsongo swinene—naswona swi fanerile. Vuhlangi i nkarhi lowu faneleke wo sungula ku letela n’wana. Hambi ku ri ricece rinene ri ni torha ra vutivi.

7. (a) Ha yini swi ri swa nkoka leswaku vatswari havambirhi va aka vuxaka lebyi nga ekusuhi ni xihlangi? (b) Hi byihi vuxaka lebyi a byi ri kona exikarhi ka Yehovha ni N’wana wakwe la nga yexe?

⁷ “Loko ndzi vone n’wana wa mina ro sungula,” ku vula manana un’wana, “ndzi n’wi rhandzile swinene.” Swi tano hi vamanana vo tala. Rirhandzu rero ro saseka leri nga exikarhi ka manana ni n’wana ra kula loko va ri karhi va tshama swin’we endzhaku ka ku velekiwa. Ku mamisa ku engetela rirhandzu rero. (Ringanisa 1 Vatesalonika 2:7.) Leswaku manana a tlanga-tlangisa xin’wanana xa yena a tlhela a xi vulavurisa, i swa nkoka eku eneriseni ka swilaveko swa n’wana swa mintlhaveko. (Ringanisa Esaya 66:12.) Kambe ku vuriwa yini hi tatana? Na yena u fanele a vumba vuxaka bya le kusuhi lebyi nga ni rirhandzu eka n’wana wakwe lontshwa. Yehovha hi yexe i xikombiso xa leswi. Ebukwini ya Swivuriso, hi twa hi ta vuxaka bya Yehovha ni N’wana wakwe la nga yexe, loyi a yimeriwaka tanihi loyi a vulaka a ku: “Yehovha hi xeye u ndzi vumbile tanihi masungulo ya ndlela ya yena . . . Ndzi ve loyi a a n’wi tsakela ngopfu siku na siku.” (Swivuriso 8:22, 30, NW; Yohane 1:14) Hi laha ku fanaka, tatana lonene u hlakulela vuxaka lebyi kufumelaka, lebyi nga ni rirhandzu eka n’wana wakwe ku sukela eku sunguleni ka vutomi bya n’wana. Mutswari un’wana u ri: “Kombisa rirhandzu lerikulu. A nga kona n’wana loyi a nga tshama a fa hikwalaho ka ku vukarhiwa ni ku ntswontswiwa.”

8. Xana vatswari va nga yi tlharihisa njhani mianakanyo ya swihlangi, hi ku hatlisa hi laha swi nga kotekaka ha kona?

⁸ Kambe swihlangi swi lava swo tlula sweswo. Ku sukela nkarhi lowu swi velekiwaka ha wona, byongo bya swona byi lulamele ku amukela ni ku hlayisa marungula, naswona vatswari hi vona xihlovo-nkulu xa vutivi lebyi. Hi xikombiso, anakanya hi ririmi. Valavisisi va vula leswaku ndlela leyi n’wana a dyondzaka ha yona ku vulavula ni ku hlaya ku “anakanyiwa leswaku yi fambelana swinene ni ndlela leyi n’wana a a khomiwa ha yona hi vatswari vakwe loko a ha ri ntsongo.” Vulavula ni n’wana wa wena ni ku n’wi hlayela rungula ku sukela evuhlangini ku ya emahlweni. Hi ku hatlisa u ta tsakela ku ku tekelela, naswona ku nga ri khale u ta va se u n’wi dyondzisa ku hlaya. Naswona, swi nga ha endleka u ta va se a swi kota ku hlaya a nga si nghena xikolo. Sweswo swi ta va mpfuno ngopfu-ngopfu loko u tshama etikweni leri vadyondzisi va nga nyawuriki ni laha titlasi ti taleke ku tlula mpimo hi vana.

9. Hi xihi xikongomelo xa nkoka lexi vatswari va faneleke va xi tsundzuka?

⁹ Nchumu lowu vatswari lava nga Vakreste va rhangisaka wona i ku enerisa swilaveko swa moya swa n’wana wa vona. (Vona Deteronoma 8:3.) Hi xikongomelo xihi? Ku pfuna n’wana wa vona leswaku a va ni vumunhu byo fana ni bya Kreste, kahle-kahle, leswaku a “ambal[a] munhu lontshwa.” (Vaefesa 4:24) Leswaku va endla leswi, va fanele va tirhisa swiaki leswi faneleke ni tindlela letinene to aka ha tona.

NGHENISA NTIYISO EKA N’WANA WA WENA

10. Hi tihi timfanelo leti vana va faneleke va va na tona?

¹⁰ Ku tiya ka muako ku titshege ngopfu hi muxaka wa swiaki leswi tirhisiweke eka wona. Muapostola Pawulo u vule leswaku swiaki swo antswa swinene swa vumunhu bya Vukreste i “nsuku, silivhere, ni maribye ya risima.” (1 Vakorinto 3:10-12, NW) Leswi swi yimela timfanelo to tanihi ripfumelo, vutlhari, ku twisisa, ku tshembeka, xichavo ni ku rhandza Yehovha ni milawu yakwe. (Pisalema 19:7-11; Swivuriso 2:1-6; 3:13, 14) Xana vatswari va nga va pfuna njhani vana va vona ku sukela evuhlangini leswaku va va ni timfanelo leti? Hi ku landzelela endlelo leri nyikeriweke khale swinene.

11. Xana vatswari va Vaisrayele va va pfune njhani vana va vona leswaku va aka vumunhu bya vukwembu?

¹¹ Loko tiko ra Israyele ri ri ekusuhi swinene ni ku nghena eTikweni leri Tshembisiweke, Yehovha u byele vatswari va Vaisrayele a ku: “Milawu le’yi nḍi ku nyikaka namuntlha yi ta v̌a e mbilwini ya wena. U ta yi dyonḍisa v̌ana v̌a wena, u yi v̌ula e ndlwini ya wena, ne ku enḍeni ka wena, ni loko u ya etlela, ni loko u pfuka.” (Deteronoma 6:6, 7) Ina, vatswari va fanele va va swikombiso leswinene, va va vanghana, va va lava vulavulaka ni ku va vadyondzisi va vana va vona.

12. Ha yini swi ri swa nkoka leswaku vatswari va va xikombiso lexinene?

¹² Va na xikombiso lexinene. Xo sungula, Yehovha u te: “Milawu le’yi . . . yi ta v̌a e mbilwini ya wena.” Kutani a engetela a ku: “U ta yi dyonḍisa v̌ana v̌a wena.” Xisweswo, timfanelo ta vukwembu ti fanele ti rhanga ti va embilwini ya mutswari. Mutswari u fanele a rhandza ntiyiso ni ku hanya ha wona. Hi kona ntsena a nga kotaka ku fikelela mbilu ya n’wana. (Swivuriso 20:7) Hikwalaho ka yini? Hikuva vana va lawuriwa swinene hi leswi va swi vonaka ku tlula leswi va swi twaka.—Luka 6:40; 1 Vakorinto 11:1.

13. Xana vatswari lava nga Vakreste va nga xi tekelela njhani xikombiso xa Yesu malunghana ni ku nyikela nyingiso eka vana va vona?

¹³ Vana munghana. Yehovha u byele vatswari eIsrayele a ku: ‘Vulavulani ni vana va n’wina loko mi tshama endlwini ya n’wina ni loko mi famba endleleni.’ Leswi swi lava leswaku ku hetiwa nkarhi ni vana ku nga khathariseki leswaku vatswari va khomeke ku fikela kwihi. Handle ko kanakana, Yesu a a vona vana va faneriwa hi nkarhi wa yena. Eka masiku yo hetelela ya vutirheli byakwe, “vanhu van’wana va tis[e] vana eka Yesu leswaku a va khumba.” Xana Yesu u angurise ku yini? “[U] vukarhile vana, a va tlhandleka mavoko, a va katekisa.” (Marka 10:13, 16) Anakanya, nkarhi wo hetelela wa vutomi bya Yesu a wu ri karhi wu tshinela swinene. Kambe, hambiswiritano, u nyike vana lava nkarhi ni nyingiso wakwe. Vona dyondzo leyinene swonghasi!

14. Ha yini swi pfuna leswaku vatswari va heta nkarhi ni n’wana wa vona?

¹⁴ Vana la vulavulaka. Ku heta nkarhi ni n’wana wa wena swi ta ku pfuna leswaku u vulavula na yena. Loko mi hamba mi vulavurisana, u ta kota ku twisisa ndlela leyi vumunhu byakwe byi kulaka ha yona. Kambe, tsundzuka leswaku ku vulavurisana a hi ku vulavula ntsena. “Ndzi boheke ku hlakulela vutshila byo yingisa,” ku vule manana un’wana le Brazil, “ndzi yingisa hi mbilu ya mina.” Ku lehisa ka yena mbilu ku ve ni mbhandzu loko jaha ra yena ri sungula ku phofula mintlhaveko ya rona eka yena.

15. I yini lexi faneleke xi tsundzukiwa loko ku tiwa emhakeni ya vutihungasi?

¹⁵ Vana va lava “nkari wa ku hleka . . . [ni] nkarhi wa ku tšina,” nkarhi wa vutihungasi. (Eklesiasta 3:1, 4; Zakariya 8:5) Vutihungasi bya pfuna loko vatswari ni vana va tlanga swin’we. I mhaka leyi khomisaka gome ku vona leswaku emakaya yo tala vutihungasi byi vula ku hlalela thelevhixini. Hambiloko minongonoko yin’wana ya thelevhixini yi nga ha va leyi tsakisaka, yo tala yi dlaya mimpimanyeto leyinene, naswona ku hlalela thelevhixini ku tala ku sivela mbulavurisano endyangwini. Xisweswo, hikwalaho ka yini mi nga endli swin’wana leswi akaka ni vana va n’wina? Yimbelelani, tlangani mintlango, tinyikeni nkarhi wo va ni vanghana, endzelani tindhawu leti tsakisaka. Swilo swo tano swi endla leswaku mbulavurisano wu va kona.

16. I yini leswi vatswari va faneleke va swi dyondzisa vana va vona malunghana na Yehovha, naswona va fanele va swi endlisa ku yini sweswo?

¹⁶ Vana mudyondzisi. “U ta yi dyonḍisa v̌ana v̌a wena [milawu leyi],” ku vule Yehovha. Mongo wa mhaka wu ku byela leswi u faneleke u swi dyondzisa ni ndlela yo dyondzisa ha yona. Xo sungula, “u ta ranḍa Yehova, Šikwembu ša wena, hi mbilu hikwayo ya wena, ni moya hikwawo wa wena, ni matimba hikwawo ya wena.” (Deteronoma 6:5) Kutani, “milawu le’yi . . . u ta yi dyonḍisa.” Nyikela swiletelo hi xikongomelo xo aka ku rhandza Yehovha ni milawu ya yena hi moya-xiviri hinkwawo. (Ringanisa Vaheveru 8:10.) Rito “dyonḍisa” ri vula ku letela hi ku phindha-phindha. Kahle-kahle, Yehovha u ku byela leswaku ndlela leyi nga yona yo endla vana va wena va va ni vumunhu bya vukwembu i ku vulavula ha yena hi ku phindha-phindha. Leswi swi katsa ku va ni dyondzo ya Bibele na vona nkarhi na nkarhi.

17. I yini leswi vatswari va nga ha lavaka ku swi hlakulela eka vana va vona? Hikwalaho ka yini?

¹⁷ Vatswari vo tala va swi tiva leswaku ku nghenisa vutivi embilwini ya n’wana a swi olovi. Muapostola Petro u byele Vakreste-kulobye a ku: “Tanihi swihlangi leswa ha ku velekiwaka, mi fanele ku navela ntswamba lowu tengeke wa moya.” (1 Petro 2:2) Xiga lexi nge “mi fanele ku navela” xi ringanyeta leswaku vo tala hi ntumbuluko a va vi na yona ndlala ya swakudya swa moya. Vatswari va nga ha boheka ku kuma tindlela to aka ku navela koloko eka vana va vona.

18. Hi tihi tindlela tin’wana ta Yesu to dyondzisa leti vatswari va khutaziwaka ku ti tekelela?

¹⁸ Yesu u tekelele timbilu hi ku tirhisa swifaniso. (Marka 13:34; Luka 10:29-37) Ndlela leyi yo dyondzisa yi humelela swinene ngopfu-ngopfu eka vana. Dyondzisa misinya ya milawu ya Bibele hi ku tirhisa switori leswi nyanyulaka, leswi tsakisaka, kumbexana leswi kumekaka ebukwini leyi nge Buku Yanga Ya Timhaka Ta Bibele.a Nghenisa vana emhakeni. Va endle va tirhisa vutshila bya vona hi ku mpfampfarhuta swiendlakalo swa Bibele ni ku endla ntlango ha swona. Yesu u tlhele a tirhisa ni swivutiso. (Matewu 17:24-27) Tekelela endlelo ra yena hi nkarhi wa dyondzo ya n’wina ya ndyangu. Ematshan’weni yo boxa ntsena nawu wa Xikwembu, vutisa swivutiso swo tanihi leswi, Ha yini Yehovha a hi nyika nawu lowu? Xana ku ta humelela yini loko hi wu yingisa? Ku ta humelela yini loko hi nga wu yingisi? Swivutiso swo tano swi pfuna n’wana leswaku a anakanyisisa ni ku vona leswaku milawu ya Xikwembu ya pfuna naswona i yinene.—Deteronoma 10:13.

19. Loko vatswari va landzelela misinya ya milawu ya Bibele eku tirhisaneni ni vana va vona, hi yihi mimbuyelo leyikulu leyi vana va nga ta yi kuma?

¹⁹ Hi ku va xikombiso lexinene, munghana, xivulavuri ni mudyondzisi, u nga pfuna n’wana wa wena ku sukela emalembeni ya yena ya vuhlangi leswaku a aka vuxaka bya le kusuhi bya munhu hi xiyexe na Yehovha Xikwembu. Vuxaka lebyi byi ta khutaza n’wana wa wena leswaku a tsaka tanihi Mukreste. U ta lwela ku hanya hi ku pfumelelana ni ripfumelo rakwe hambiloko a langutane ni ntshikilelo wa tintangha ni miringo. Minkarhi hinkwayo n’wi pfune leswaku a tlangela vuxaka lebyi bya risima.—Swivuriso 27:11.

XILAVEKO XA NKOKA XO LAYA

20. Xana ndzayo i yini, naswona xana yi fanele yi tirhisiwa hi ndlela yihi?

²⁰ Ndzayo i ndzetelo lowu ololoxaka mianakanyo ni mbilu. Vana va yi lava nkarhi na nkarhi. Pawulo u tsundzuxa vatatana leswaku “va kurisa [vana va vona], hi ku va laya ni ku va dyondzisa ta Hosi.” (Vaefesa 6:4) Vatswari va fanele va laya vana va vona hi rirhandzu, hi laha Yehovha a endlaka ha kona. (Vaheveru 12:4-11) Ndzayo leyi sekeriweke erirhandzwini yi nga nyikeriwa hi ku kombisana. Hi yona mhaka leyi hi byeriwaka ku “yingisa ndzayo.” (Swivuriso 8:33, NW) Xana ndzayo yi fanele yi nyikeriwa njhani?

21. Hi yihi misinya ya milawu leyi vatswari va faneleke va yi tsundzuka loko va laya vana va vona?

²¹ Vatswari van’wana va anakanya leswaku ku laya vana va vona swi katsa ku vulavula na vona ntsena hi ku va xungeta, va va holovela kumbe hambi ku ri ku va rhuketela. Kambe, emhakeni leyi, Pawulo wa tsundzuxa: “N’wina vatatana, mi nga dyisi vana va n’wina embitsi.” (Vaefesa 6:4) Vakreste hinkwavo va khutaziwa leswaku va va ni “musa eka munhu un’wana ni un’wana . . . [va] laya vakaneti va [vona] hi vukhwatsi.” (2 Timotiya 2:24, 25) Vatswari lava nga Vakreste, hambileswi va faneleke va tiya, va ringeta ku tsundzuka marito lawa loko va laya vana va vona. Hambiswiritano, minkarhi yin’wana, ku kombisana a ku enelanga, ku nga ha laveka muxaka wo karhi wa nxupulo.—Swivuriso 22:15.

22. Loko n’wana a fanele a xupuriwa, i yini lexi a faneleke a endliwa a xi twisisa?

²² Vana va lava nxupulo lowu nga faniki hi ku hambana-hambana ka vona. Van’wana a va “layiwi hi marito [ntsena, NW].” Eka vona, nxupulo lowu nyikeriwaka nkarhi wun’wana, hikwalaho ka ku nga yingisi, wu nga ha ponisa vutomi bya vona. (Swivuriso 17:10; 23:13, 14; 29:19) Kambe, n’wana u fanele a swi twisisa leswaku hikwalaho ka yini a xupuriwa. “Nhonga ni ku tshinyiwa ŝi nyika munhu e v̌utlhari.” (Swivuriso 29:15, xiitaliki i xerhu; Yobo 6:24.) Ku tlula kwalaho, nxupulo wu ni swipimelo. “Nḍi ta ku holov̌ela hi mpimo,” ku vule Yehovha eka vanhu vakwe. (Yeremiya 46:28b, xiitaliki i xerhu.) Laha Bibele a yi khutazi ku ba hi ku hlundzuka kumbe ku bela ku dlaya, loku humesaka timbanga kumbe ku vavisa n’wana.—Swivuriso 16:32.

23. I yini lexi n’wana a faneleke a kota ku xi vona loko a xupuriwa hi vatswari va yena?

²³ Loko Yehovha a tsundzuxe vanhu vakwe leswaku u ta va xupula, u rhange a ku: “U nga tšhav̌i . . . hikuv̌a nḍi na wena.” (Yeremiya 46:28a) Hi laha ku fanaka, ndzayo ya vutswari, ku nga khathariseki leswaku i ya muxaka muni, a yi fanelanga yi endla n’wana a titwa a lahliwile. (Vakolosa 3:21) Ematshan’weni ya sweswo, n’wana u fanele a swi vona leswaku u nyikiwa ndzayo hi mhaka ya leswi mutswari ‘a nga na yena,’ etlhelo ka yena.

SIRHELELA N’WANA WA WENA EKU VAVISIWENI

24, 25. Xana hi wihi nxungeto wun’wana wo biha lowu vana va faneleke va sirheleriwa eka wona emasikwini lawa?

²⁴ Vanhu vo tala lava se va kuleke, va tsundzuka vuhlangi bya vona tanihi nkarhi lowu tsakisaka. Va tsundzuka va titwa va hlayisekile, ku tiyiseka leswaku vatswari va vona va ta va khathalela ku nga khathariseki leswaku ku humelela yini. Vatswari va lava vana va vona va titwa hi ndlela yoleyo, kambe emisaveni ya namuntlha leyi hohlokeke, swa tika swinene ku tlula khale ku endla vana va titwa va hlayisekile.

²⁵ Nxungeto wun’wana wo biha lowu se wu andzeke emalembeni ya sweswinyana i ku khomiwa ka vana hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu. Le Malaysia, swiviko swa ku khomiwa ka vana hi ndlela yo biha swi andze ka mune hi nkarhi wo ringana malembe ya khume. Le Jarimani, vana va kwalomu ka 300 000 va khomiwa hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu lembe na lembe, kasi etikweni ra le Amerika Dzonga, hi ku ya hi nkambisiso wun’wana, nhlayo ya lembe hinkwaro hi leyi hlamarisaka ya 9 000 000! Lexi hlamarisaka, vo tala eka vana lava va khomiwa hi ndlela yo biha emakaya ya vona hi vanhu lava va va tivaka naswona va va tshembaka. Kambe vatswari va fanele va va xisirhelelo xa matimba eka vana va vona. Xana vatswari va nga va swisirheleli hi ndlela yihi?

26. Hi tihi tindlela tin’wana leti ha tona vana va nga hlayisiwaka va sirhelelekile, naswona xana vutivi byi nga n’wi sirhelela njhani n’wana?

²⁶ Tanihi leswi ntokoto wu kombisaka leswaku vana lava nga tiviki nchumu hi ta rimbewu hi vona lava swi olovaka swinene leswaku va hlaseriwa, goza lerikulu ro va sirhelela i ku dyondzisa n’wana, hambiloko a ha ri ntsongo. Vutivi byi nyikela nsirhelelo “endleleni yo biha‚ evanhwini lava vulavulaka swilo swo homboloka.” (Swivuriso 2:10-12, NW) I vutivi byihi? Ku tiva misinya ya milawu ya Bibele, malunghana ni leswi faneleke ni leswi hoxeke hi tlhelo ra mahanyelo. Ni ku tiva leswaku vanhu van’wana lava kuleke va swi endla swilo swo biha ni leswaku munhu lontshwa a nga fanelanga a pfumela loko vanhu va lava ku endla swiendlo leswi nga fanelangiki. (Ringanisa Daniyele 1:4, 8; 3:16-18.) U nga nyikeli swiletelo leswi kan’we ntsena. Vana vo tala va lava leswaku dyondzo yi phindha-phindhiwa, hi kona va nga ta yi tsundzuka kahle. Loko vana va ya va kulanyana, hikwalaho ka rirhandzu tatana u fanele a xixima mfanelo ya xinhwanyatana xakwe yo va xoxe exihundleni, na manana swi va tano eka xifanyetana xakwe—xisweswo ku ta tiyisiwa ku tiva leswi faneleke. Kavula, xin’wana xa swisirheleli leswikulu eku khomiweni hi ndlela yo biha i vulanguteri bya le kusuhi bya n’wina tanihi vatswari.

LAVANI NKONGOMISO WA XIKWEMBU

27, 28. Hi xihi Xihlovo lexikulu xa mpfuno, xa vatswari, loko va langutane ni ntlhontlho wa ku kurisa vana?

²⁷ Ina, ku kurisa n’wana ku sukela evuhlangini i ntlhontlho, kambe vatswari lava pfumelaka a va boheki ku langutana ni ntlhontlho lowu va ri voxe. Le minkarhini ya khale ya Vaavanyisi, loko wanuna la vitaniwaka Manowa a twe leswaku u ta va tatana u kombele nkongomiso wa Yehovha eku kuriseni ka n’wana. Yehovha u swi hlamurile swikhongelo swa yena.—Vaavanyisi 13:8, 12, 24.

²⁸ Hi ndlela leyi fanaka namuntlha, loko vatswari lava pfumelaka va ri karhi va kurisa vana va vona, na vona va nga ha vulavula na Yehovha hi xikhongelo. Ku va mutswari i ntirho wo tika, kambe ku ni tihakelo to tala. Mpatswa wa Vukreste le Hawaii wu ri: “U ni malembe ya 12 yo endla ntirho wa wena ku nga si fika malembe lawa yo tika ya kondlo-a-ndzi-dyi. Kambe loko u yi tirhisile swinene misinya ya milawu ya Bibele, i nkarhi wa ku tshovela ntsako ni ku rhula loko va endla xiboho xa leswaku va lava ku tirhela Yehovha swi huma embilwini ya vona.” (Swivuriso 23:15, 16) Loko n’wana wa wena a endla xiboho xo tano, na wena u ta susumeteriwa ku vula u ku: “Vana va xinuna [ni va xisati] i ndzhaka leyi humaka eka Yehovha.”

[Nhlamuselo ya le hansi]

XANA MISINYA LEYI YA MILAWU YA BIBELE YI NGA VA PFUNA NJHANI . . . VATSWARI EKU KURISENI KA VANA VA VONA?

Tshemba Yehovha.—Swivuriso 3:5.

Va na ni vutihlamuleri.—1 Timotiya 5:8.

Yehovha i Tatana la nga ni rirhandzu.—Swivuriso 8:22, 30.

Vatswari va ni vutihlamuleri byo letela vana va vona.—Deteronoma 6:6, 7.

Ndzayo ya laveka.—Vaefesa 6:4.

[Bokisi leri nga eka tluka 61]

NDZAYO LEYI TIRHAKA

Ndlela yin’wana yo laya leyi tirhaka i ku endla n’wana a vona vuyelo lebyi nga tsakisiki bya xiendlo lexi hoxeke. (Vagalatiya 6:7; ringanisa Eksoda 34:6, 7.) Loko, hi xikombiso, n’wana wa wena a thyakisa, kutani a komberiwa ku basisa hi yexe, swi ta n’wi nyika dyondzo ya matimba. Xana u endle un’wana xo biha? Ku endla leswaku a kombela ndzivalelo swi nga ha herisa mboyamelo lowu lowu hoxeke. Ndlela yin’wana yo xupula i ku n’wi tsona malunghelo yo karhi ku ringana nkarhi wo karhi leswaku a kota ku dyondza dyondzo leyi lavekaka. Hi ndlela leyi n’wana u kuma vutlhari bya ku namarhela misinya ya milawu yo lulama.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 57]

Vatswari, vanani xikombiso lexinene, vanghana ni vadyondzisi