Ndzima 1

U Nga Va Ni Vumundzuku Lebyi Tsakisaka!

1, 2. Xana Muvumbi wa wena u lava leswaku u va na yini?

KU ANGARHIWA lokunene hi munhu loyi u n’wi rhandzaka. Ku hleka loku humaka embilwini swin’we ni vanghana hi nkarhi wa swakudya swo nandziha. Ntsako wo hlalela vana va wena loko va tlanga, va tsakile. Minkarhi yo fana ni leyi ya tsakisa evuton’wini. Hambi swi ri tano, eka vo tala swi tikomba onge vutomi byo va ntlhandlamano wa swiphiqo leswikulu. Loko sweswo swi ri tano eka wena, u nga heli mbilu.

² Xikwembu xi rhandza leswaku u tiphina hi ntsako lowu nga heriki ehansi ka swiyimo leswinene endhawini yo xonga. Lowu a hi norho ntsena, hikuva Xikwembu entiyisweni xi ku nyika xilotlelo xa vumundzuku byo tano lebyi tsakisaka. Xilotlelo xa kona i vutivi.

3. Hi byihi vutivi lebyi nga xilotlelo xa ntsako, naswona ha yini hi nga tiyisekaka leswaku Xikwembu xi nga hi nyika vutivi byebyo?

³ Hi vulavula hi muxaka wo hlawuleka wa vutivi lebyi tlulaka vutlharhi bya munhu. I “ku tiv̌a ka Šikwembu.” (Swivuriso 2:5) Kwalomu ka malembe ya 2 000 lama hundzeke, mutsari wa Bibele u te: “Yindlu yin’wana ni yin’wana yi akiwile hi munhu, kambe muaki wa swilo hinkwaswo i Xikwembu.” (Vaheveru 3:4) Anakanya hi vutivi lebyi Muendli wa swilo hinkwaswo a faneleke a ri na byona! Bibele yi vula leswaku Xikwembu xi kota ku hlayela ni ku vitana tinyeleti hinkwato hi mavito. Vona mhaka yo hlamarisa swonghasi, hikuva ku ni madzana ya magidi ya timiliyoni ta tinyeleti eka xirimele xa hina, naswona vativi va tinyeleti va ri ku ni swirimele swin’wana swa dzana ra magidi ya timiliyoni! (Pisalema 147:4) Nakambe Xikwembu xi hi tiva hi ku helela, kutani i mani un’wana loyi a nga nyikelaka tinhlamulo to antswa ta swivutiso swa nkoka swa vutomi?—Matewu 10:30.

4. Ha yini hi fanele hi langutela leswaku Xikwembu xi hi nyika swiletelo swa ku hi kongomisa, naswona hi yihi buku leyi enerisaka xilaveko lexi?

⁴ Anakanya hi vavanuna vambirhi va ri karhi va ringeta ku lunghisa timovha ta vona. Hi ku nyangatseka, wanuna un’wana u tshika ntirho wakwe wo lunghisa. Kasi wanuna loyi un’wana u lunghisa xiphiqo khwatsi, kutani loko a jikisa xilotlelo xo dumisa, wa n’wayitela loko njhini yi duma, yi tirha khwatsi. A swi nga ta ku tikela ku tiva loyi, exikarhi ka vavanuna lavambirhi, a a ri ni buku yo letela leyi humaka eka vaendli va movha. Xana a swi twisiseki ku vula leswaku Xikwembu a xi ta nyikela swiletelo swo hi kongomisa evuton’wini? Hi laha u nga ha vaka u swi tiva ha kona, Bibele yi vula leswaku hi yona nkongomiso wa kona—buku ya swiletelo ni nkongomiso leyi humaka eka Muvumbi wa hina, leyi endleriweke ku hi nyika vutivi bya Xikwembu.—2 Timotiya 3:16.

5. Xana vutivi lebyi Bibele yi nga na byona i bya nkoka hi ndlela yihi?

⁵ Loko leswi Bibele yi swi vulaka swi ri ntiyiso, anakanya hi rifuwo leri buku yoleyo yi faneleke yi ri na rona! Eka Swivuriso 2:1-5, yi hi khutaza leswaku hi lava vutlharhi, hi byi handza ku kotisa rifuwo leri fihliweke—ku nga ri emisaveni ya mianakanyo ya vanhu, kambe eRitweni ra Xikwembu hi xoxe. Loko hi lavisisa eka rona, hi ta ‘kuma vutivi bya Xikwembu.’ Tanihi leswi Xikwembu xi tivaka ku tsana ni swilaveko swa hina, xi hi nyika swiletelo leswi nga ta hi pfuna leswaku hi hanya vutomi bya ku rhula ni bya ntsako. (Pisalema 103:14; Esaya 48:17) Ku tlula kwalaho, vutivi bya Xikwembu byi hi nyika mahungu lamanene lama nyanyulaka.

VUTOMI LEBYI NGA HERIKI!

6. Xana Yesu Kreste u nyike xitiyisekiso xihi malunghana ni vutivi bya Xikwembu?

⁶ Munhu wa matimu la tivekaka swinene Yesu Kreste u hlamusele xiyenge lexi xa vutivi bya Xikwembu hi ndlela leyi twisisekaka. U te: “Kambe vutomi lebyi nga heriki, hi leswaku va ku tiva, wena ntsena u nga Xikwembu xa ntiyiso, na Yesu Kriste loyi u n’wi rhumeke.” (Yohane 17:3, xiitaliki i xerhu.) Anakanya—vutivi lebyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki!

7. Hi byihi vumbhoni lebyi kombisaka leswaku Xikwembu a xi nga kunguhatanga leswaku hi fa?

⁷ U nga hatliseli ku teka vutomi lebyi nga heriki tanihi norho ntsena. Ematshan’weni ya sweswo, xiya ndlela leyi miri wa munhu wu endliweke ha yona. Wu endliwe leswaku wu kota ku twa nantswo, ku yingisa, ku twa nun’hwelo, ku vona ni ku khumba. Ku ni swilo swo tala swinene emisaveni leswi nyanyulaka switwi swa hina—swakudya swo nandziha, noti wo tsakisa wa xinyanyana, swiluva swa risuna, ndhawu yo saseka ni vunghana lebyi tsakisaka! Naswona byongo bya hina lebyi hlamarisaka byi tlula ni khompyuta leyi rharhanganeke, hikuva byi endla leswaku hi tlangela swilo sweswo hinkwaswo ni ku tiphina ha swona. Xana u ehleketa leswaku Muvumbi wa hina u lava leswaku hi fa, hi lahlekeriwa hi swilo leswi hinkwaswo? Xana a swi twali ku gimeta hi leswaku u lava leswaku hi hanya hi tsakile ni leswaku hi tiphina hi vutomi hi laha ku nga heriki? Ina, sweswo hi leswi vutivi bya Xikwembu byi nga vulaka swona eka wena.

VUTOMI EPARADEYISINI

8. Xana Bibele yi ri yini hi vumundzuku bya vanhu?

⁸ Leswi Bibele yi swi vulaka hi vumundzuku bya misava ni vanhu swi nga katsakanyiwa hi rito rin’we—Paradeyisi! Yesu Kreste u vulavule ha yona loko a byela munhu loyi a ri karhi a fa a ku: “U ta va na mina eParadeyisini.” (Luka 23:43) A swi kanakanisi leswaku ku boxiwa ka Paradeyisi swi endle munhu yoloye a anakanya hi xiyimo xa ntsako xa vatswari va hina vo sungula, Adamu na Evha. Loko Xikwembu xi va vumba, a va hetisekile naswona a va tshama endhawini leyi fanaka ni ntanga, leyi Muvumbi a yi kunguhateke ni ku byala swilo eka yona. Hi laha ku faneleke yi thyiwe ntanga wa Edeni, ku nga vito leri kombisaka ntsako.

9. Xana a swi ri njhani ku hanya eParadeyisini yo sungula?

⁹ Ntanga wolowo a wu tsakisa hakunene! A wu ri paradeyisi ya xiviri. Yin’wana ya mirhi ya wona yo xonga a yi tswala mihandzu yo nandziha. Loko Adamu na Evha va famba-famba endhawini ya vona, va nwa mati ya yona yo nandziha, va kha ni mihandzu ya mirhi ya yona, a va nga ri na xivangelo xa ku karhateka kumbe ku chava. Hambi ku ri swiharhi a swi nga va chavisi, hikuva Xikwembu a xi veke wanuna loyi ni nsati wakwe leswaku va swi fuma hi rirhandzu. Ku engetela kwalaho, mpatswa wo sungula wa vanhu a wu ri ni rihanyo lerinene. Ntsendze loko va tshama va titsongahatile eka Xikwembu, a va ta va ni vumundzuku lebyi nga heriki, lebyi tsakisaka. A va nyikiwe ntirho lowu enerisaka wa ku hlayisa kaya ra vona ro saseka ra Paradeyisi. Ku tlula kwalaho, Xikwembu xi nyike Adamu na Evha xileriso xa ku “tata misav̌a, [va] yi fuma.” Vona ni vana va vona a va fanele ku ndlandlamuxa Paradeyisi ku kondza pulanete ya hina yi va ndhawu yo xonga ni leyi tsakisaka.—Genesa 1:28.

10. Loko Yesu a vulavula hi Paradeyisi, xana a a vula yini?

¹⁰ Hambi swi ri tano, loko Yesu a vulavula hi Paradeyisi a a nga lavi leswaku wanuna loyi a ri karhi a fa a ehleketa hi nchumu wa nkarhi lowu hundzeke khale. E-e, Yesu a a vulavula hi nkarhi lowu taka! A a swi tiva leswaku kaya ra hina hinkwaro ra laha misaveni a ri ta va paradeyisi. Xisweswo, Xikwembu a xi ta hetisisa xikongomelo xa xona xo sungula hi vanhu ni misava ya hina. (Esaya 55:10, 11) Ina, Paradeyisi yi ta kondleteriwa! Naswona xana yi ta va yi ri njhani? A hi kumeni nhlamulo eka Rito ra Xikwembu, Bibele yo Kwetsima.

VUTOMI EPARADEYISINI LEYI KONDLETERIWEKE

11. EParadeyisini leyi kondleteriweke, ku ta endleka yini hi vuvabyi, vudyuhari ni rifu?

¹¹ Vuvabyi, vudyuhari ni rifu a swi nge he vi kona. “Hi laha mahlo ya v̌o-fe-mahlo ma nga ta hanyanya, ni tindlev̌e le’ti siv̌ekeke ti nga ta pfuleka; ŝilema ŝi ta tlula kukota tinhlangu, kutani ririmi ra mbev̌ev̌e ri ta yimbelela hi ku ṭaka.” (Esaya 35:5, 6) “Xikwembu hi xoxe xi ta va na [vanhu]. Xi ta sula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona, ni rifu a ri nga ha vi kona; hambi ya ri mahlomulo kumbe ku rila kumbe ku vaviseka a swi nga ha vi kona, hikuva leswo sungula swi hundzile.”—Nhlavutelo 21:3, 4.

12. Ha yini hi nga tiyisekaka leswaku vugevenga, madzolonga ni vubihi a swi nge he vi kona eParadeyisini leyi taka?

¹² Vugevenga, madzolonga ni vubihi swi ta va swi helele makumu. “La’v̌o biha v̌a ta susiwa . . . Ku sele nkarinyana, kutani lo’wo biha a nga ka a nga ha v̌i kona . . . [U] ta v̌a a nga ha ri kona. V̌a musa v̌a ta fuma misav̌a.” (Pisalema 37:9-11) “Kambe la’v̌o biha v̌a ta susiwa la misav̌eni, ni timbabva ti ta ṭhuv̌uriwa ka yona.”—Swivuriso 2:22.

13. Xana Xikwembu xi ta tisa ku rhula hi ndlela yihi?

¹³ Ku rhula ku ta andza emisaveni hinkwayo. “[Xikwembu xi] herise tinyimpi ku yisa e makuṅweni ya misav̌a, [xi] ṭhov̌ile mav̌ura, [xi] fayetele matlhari.” (Pisalema 46:9) “Lo’wo lulama o ta hluka; ni ku rula ku ta anḍa, ṅhweti yi ko yi nga ha ri kona.”—Pisalema 72:7.

14, 15. Xana Bibele yi ri yini malunghana ni vutshamo, ntirho ni swakudya eParadeyisini leyi kondleteriweke?

¹⁴ Vutshamo byi ta va byi sirhelelekile naswona ntirho wu ta enerisa. “V̌a ta aka tindlu, v̌a ta ṭhama ka tona . . . V̌a nga ka v̌a nga ha aki tindlu, leŝaku uṅwana a ta ṭhama kona, v̌a nga ka v̌a nga ha byari leŝaku uṅwana a ta dya, hikuv̌a masiku ya tiko ra mina ma ta ringana ni masiku ya miri, kutani v̌ahlawuriwa v̌a mina v̌a ta ṭakela ntiro wa mav̌oko ya v̌ona. V̌a nga ha tikarateli ŝa hav̌a, v̌a nga ha v̌eleki v̌ana, e ku v̌a v̌ona v̌a hatla v̌a fa.”—Esaya 65:21-23.

¹⁵ Ku ta va ni ndzalo ya swakudya leswi nyikaka rihanyo. “Ku ta v̌a ni nḍalo ya koro la misav̌eni ni le tihlohlorini ta tinṭhav̌a.” (Pisalema 72:16) “Misav̌a yi humesile mihanḍu ya yona, Šikwembu, Šikwembu ša hina ši ta hi katekisa.”—Pisalema 67:6.

16. Ha yini vutomi bya le Paradeyisini byi ta tsakisa?

¹⁶ Vutomi lebyi nga heriki emisaveni ya paradeyisi byi ta tsakisa. “La’v̌o lulama v̌a ta fuma misav̌a, v̌a ta ṭhama ka yona hi masiku.” (Pisalema 37:29) “Tiko ra ntlhohe ri ta ṭaka, ni tiko le’ri omeke; makwanḍasi ma ta ṭakisisa, ma rumbuka kukota koṅhwa!”—Esaya 35:1.

VUTIVI NI VUMUNDZUKU BYA WENA

17. (a) Xana u fanele u endla yini loko u tsakela vutomi bya le Paradeyisini? (b) Hi swi tivisa ku yini leswaku Xikwembu xi ta swi cinca swinene swilo emisaveni?

¹⁷ Loko u tsakela vutomi bya le Paradeyisini, u nga tshuki u kanakana ku kuma vutivi bya Xikwembu. Xi rhandza vanhu naswona xi ta tisa ku hundzuka loku nga ta endla misava yi va paradeyisi. Kahle-kahle, loko a wu ri ni matimba yo herisa maxangu ni vuhomboloki lebyi tateke misava, xana a wu nga ta swi endla sweswo? Xana a hi nge languteli leswaku Xikwembu xi swi endla sweswo? Entiyisweni, Bibele yi nyika nhlamuselo leyi twisisekaka malunghana ni nkarhi lowu Xikwembu xi nga ta susa mafambiselo lawa lama teleke madzolonga ivi xi ma siva hi ku fuma loku hetisekeke, ko lulama. (Daniyele 2:44) Kambe Bibele a yi gimeti hi ku hi byela leswi ntsena. Yi hi kombisa ndlela leyi hi nga ponaka ha yona hi nghena emisaveni leyintshwa leyi Xikwembu xi yi tshembiseke.—2 Petro 3:13; 1 Yohane 2:17.

18. Xana vutivi bya Xikwembu byi nga ku endlela yini sweswi?

¹⁸ Vutivi bya Xikwembu byi nga tlhela byi ku pfuna swinene sweswi. Swivutiso leswi enteke ni leswi karhataka swinene evuton’wini swa hlamuriwa eBibeleni. Ku amukela nkongomiso wa yona swi ta ku pfuna leswaku u aka vunghana ni Xikwembu. Mawaku lunghelo lerikulu swonghasi! Naswona leswi swi ta ku endla leswaku u kuma ku rhula loku u nga nyikiwaka kona hi Xikwembu ntsena. (Varhoma 15:13, 33) Loko u sungula ku nghenisa vutivi lebyi bya nkoka, u sungula nchumu wa nkoka ni lowu vuyerisaka swinene evuton’wini bya wena. U nge pfuki u tisorile hikwalaho ko amukela vutivi bya Xikwembu lebyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki.

19. Hi xihi xivutiso lexi hi nga ta xi kambisisa eka ndzima leyi landzelaka?

¹⁹ Hi vule leswaku Bibele i buku leyi tameleke vutivi bya Xikwembu. Hambi swi ri tano, xana hi swi tivisa ku yini leswaku a hi buku ya vutlharhi bya munhu, kambe i buku leyi hlawulekeke swinene? Hi ta kambisisa xivutiso lexi eka ndzima leyi landzelaka.

KAMBELA VUTIVI BYA WENA

Ha yini ku vuriwa leswaku vutivi bya Xikwembu byi nga ku yisa entsakweni lowu nga heriki?

Xana vutomi byi ta va byi ri njhani eParadeyisini leyi taka ya laha misaveni?

Ha yini ku vuriwa leswaku u ta vuyeriwa hi ku nghenisa vutivi bya Xikwembu sweswi?