Ndzima 11

Lawa I Masiku Ya Makumu!

1. Ha yini vo tala va titwa va hlangana nhloko loko va languta xiyimo xa misava, kambe nhlamuselo leyi tshembekaka ya swiendlakalo swa misava yi nga kumeka kwihi?

XANA swi endlekise ku yini leswaku misava ya hina leyi teleke madzolonga yi va eka xiyimo lexi? Xana hi kongome kwihi? Xana u tshame u tivutisa swivutiso swo tano? Vo tala va titwa va hlangana nhloko loko va languta xiyimo xa misava. Swilo swo tanihi nyimpi, vuvabyi ni vugevenga swi endla vanhu va tivutisa leswaku vumundzuku byi va khomele yini. Varhangeri va hulumendhe va nyika ntshembo lowu nga nyawuriki. Hambi swi ri tano, nhlamuselo leyi tshembekaka ya masiku lawa yo biha yi kumeka eka Xikwembu hi Rito ra xona. Bibele yi hi pfuna kahle leswaku hi twisisa nkarhi lowu hi nga eka wona. Yi hi kombisa leswaku hi hanya “emasikwini ya makumu” ya mafambiselo ya sweswi ya swilo.—2 Timotiya 3:1.

2. Hi xihi xivutiso lexi Yesu a vutisiweke xona hi vadyondzisiwa vakwe, naswona u hlamurise ku yini?

² Hi xikombiso, anakanya hi nhlamulo leyi Yesu a yi nyikeke eka swivutiso leswi vutisiweke hi vadyondzisiwa vakwe. Masiku manharhu Yesu a nga si fa, va n’wi vutisile: ‘Xana xi ta va xihi xikombiso xa vukona bya wena ni xa ku hela ka mafambiselo ya swilo?’a (Matewu 24:3) Loko a hlamula, Yesu u boxe swiendlakalo ni swiyimo swo karhi swa misava leswi a swi ta kombisa khwatsi leswaku mafambiselo lawa yo pfumala xichavo eka Xikwembu ma nghene emasikwini ya wona ya makumu.

3. Ha yini swiyimo swa misava swi bihe ngopfu loko Yesu a sungule ku fuma?

³ Hi laha swi kombisiweke ha kona eka ndzimana leyi hundzeke, ntlhandlamano wa minkarhi wa Bibele wu hi endla hi fikelela makumu ya leswaku Mfumo wa Xikwembu se wu sungurile ku fuma. Kambe xana sweswo swi nga endlekisa ku yini? Swilo se swi bihe ngopfu, a swi antswi. Entiyisweni, lexi i xikombiso xa matimba xa leswaku Mfumo wa Xikwembu wu sungule ku fuma. Ha yini? Phela, Pisalema 110:2 yi hi byela leswaku ku ringana nkarhi wo karhi Yesu a ta fuma ‘exikarhi ka valala vakwe.’ Hakunene, xiendlo xakwe xo sungula tanihi Hosi ya le tilweni a ku ri ku cukumeta Sathana ni tintsumi takwe ta mademona va wela exivandleni xa misava. (Nhlavutelo 12:9) Vuyelo byi ve byihi? A ku ri leswi Nhlavutelo 12:12 yi swi vhumbheke: “Mi ni khombo, n’wina misava ni lwandle, hikuva Diyavulosi ú xikele ka n’wina; ú karihile ngopfu hi ku tiva leswaku nkarhi wa yena wu komile.” Sweswi hi hanya ‘enkarhini wolowo wo koma.’

4. Hi swihi swikombiso swin’wana swa masiku ya makumu, naswona swi kombisa yini? (Vona bokisi.)

⁴ Hikwalaho, a swi hlamarisi hikuva loko Yesu a vutisiwa malunghana ni xikombiso xa vukona byakwe ni xa makumu ya mafambiselo ya swilo, nhlamulo yakwe a yi tlhontlha mianakanyo. Swiphemu swo hambana-hambana swa xikombiso swi kumeka ebokisini leri nga eka tluka 102. Hi laha u swi vonaka ha kona, vaapostola va Vakreste ku nga Pawulo, Petro na Yohane va hi nyika vuxokoxoko malunghana ni masiku ya makumu. I ntiyiso, swiphemu swo tala swa xikombiso ni swa masiku ya makumu swi katsa swiyimo leswi khomisaka gome. Kambe, ku hetiseka ka vuprofeta lebyi ku fanele ku hi khorwisa leswaku mafambiselo lawa yo biha ma le kusuhi ni ku hela. A hi kambisiseni swikombiso swin’wana leswikulu swa masiku ya makumu.

SWIKOMBISO SWA MASIKU YA MAKUMU

5, 6. Xana vuprofeta lebyi khumbaka nyimpi ni ndlala byi hetiseka njhani?

⁵ “Tiko rin’wana ri ta pfukela tiko rin’wanyana, mfumo wun’wana wu ta lwa ni mfumo wun’wanyana.” (Matewu 24:7; Nhlavutelo 6:4) Mutsari Ernest Hemingway u hlamusele Nyimpi yo Sungula ya Misava a ku i “ku dlayeteriwa lokukulu ka vanhu, loku hlomulaka mbilu ni loku nga lawulekiki loku tshameke ku endleka emisaveni.” Hi ku ya hi buku leyi nge The World in the Crucible—1914-1919, lowu a ku ri “mpimo lowuntshwa wa nyimpi, nyimpi yo rhanga ya mpimo lowukulu swonghasi evuton’wini bya munhu. Nkarhi lowu yi wu tekeke, ku hisa ka yona ni mpimo wa yona a swi tlula hinkwaswo leswi a swi tiviwa kumbe leswi a swi languteriwile hi vo tala.” Kutani ku landzele Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, leyi yi dlayeke vanhu vo tala swinene ku tlula Nyimpi yo Sungula ya Misava. Profesa wa matimu Hugh Thomas u ri: “Lembe-xidzana ra vumakume-mbirhi, a ri taleriwe hi swibalesa, timovha ta matlhari, swihaha-mpfhuka swa tibomo swa B-52, bomo ya nyutliya ivi eku heteleleni ku landzela swibuluki leswi hoxiwaka. A ri ri ni tinyimpi leti ku halatiweke ngati ku tlhela ku dlayeteriwa vanhu vo tala ku tlula tinguva tin’wana.” I ntiyiso leswaku ku vuriwe swo tala malunghana ni ku tshika matlhari endzhaku ka loko ku hele Nyimpi ya Vusukumbele. Nakambe, xiviko xin’wana xi ringanyeta leswaku endzhaku ka ku hungutiwa loku ringanyetiweke, ku sale matlhari ya swibuluki swa nyutliya ya 10 000 ku ya eka 20 000—lama tlulaka matimba ya swibuluki leswi a swi tirhisiwa hi Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava hi minkarhi ya 900.

⁶ “Ku ta va ni tindlala.” (Matewu 24:7; Nhlavutelo 6:5, 6, 8) Ku sukela hi 1914 ku ve ni tindlala letikulu ta kwalomu ka 20. Tindhawu tin’wana leti khumbekeke i Bangladesh, Burundi, Cambodia, China, Etiyopiya, Greece, India, Nigeria, Russia, Rwanda, Somalia na Sudan. Kambe minkarhi yin’wana ndlala a yi vangiwi hi ku pfumaleka ka swakudya. Vativi va sayense ni ikhonomi ya vurimi va gimete hi leswaku: “Mphakelo wa swakudya wa misava eka malembe-khume ya sweswinyana wu kule swinene ku tlula vaaki va yona. Kambe hikwalaho ka leswi vanhu va kwalomu ka 800 wa timiliyoni va hanyaka hi vusweti lebyikulu, . . . a va swi koti ku xava swilo leswi nga kotaka ku susa ku sika ka vona loku chavisaka.” Timhaka ta tipolitiki ta khumbeka eka swiyimo swin’wana. Dok. Abdelgalil Elmekki wa Yunivhesiti ya le Toronto u nyika swikombiso swimbirhi laha magidi a ma sika kasi hi hala tlhelo matiko ya wona a ma rhumela swakudya swo tala eka matiko man’wana. Tihulumendhe a ti tikomba ti tikarhatela ngopfu ku tlakusa matimba ya mali ya tona leswaku ti seketela tinyimpi ta tona ematshan’weni yo wundla vaaki va tona. Xana Dok. Elmekki u gimete hi ku yini? Hakanyingi ndlala yi “vangiwa hi ku aviwa ka swilo ni maendlelo ya hulumendhe.”

7. Hi tihi tinhla leti khumbaka mintungu namuntlha?

⁷ “Mintungu.” (Luka 21:11; Nhlavutelo 6:8) Chachalaza ya le Spain ya 1918-19 yi dlaye vanhu va kwalomu ka 21 wa timiliyoni. Ebukwini leyi nge The Great Epidemic, A. A. Hoehling wa tsala: “Ematin’wini misava a yi si tshama yi hlakatiwa hi mudlayi loyi a dlayeke vanhu vo tala swonghasi hi xihatla.” Namuntlha, mintungu yi tinyike matimba. Lembe na lembe, khensa yi dlaya vanhu va ntlhanu wa timiliyoni, vuvabyi bya nchuluko byi dlaya swihlangi ni vana vo tlula timiliyoni tinharhu kasi rifuva rona ri dlaya timiliyoni tinharhu. Vuvabyi byo tlulela, ngopfu-ngopfu bya nyumoniya, hi lembe byi dlaya vana va 3,5 wa timiliyoni lava nga ehansi ka malembe ya ntlhanu hi vukhale. Naswona nhlayo leyi chavisaka ya 2,5 wa magidi ya timiliyoni—hafu ya vaaki va misava—yi khomiwe hi vuvabyi lebyi vangiwaka hi ku pfumaleka ka mati kumbe hi ku thyaka ka wona ni ku kala ka swilo swo fambisa thyaka. AIDS yi nyika xitsundzuxo xin’wana xa leswaku ku nga khathariseki mintirho leyikulu ya munhu ya vutshunguri, a nge swi koti ku herisa mintungu.

8. Xana vanhu va tikombisa njhani va ri “lava rhandzaka mali”?

⁸ “Vanhu va ta va . . . lava rhandzaka mali.” (2 Timotiya 3:2) Ematikweni hinkwawo ya misava, vanhu va tikomba va ri ni ndlala leyikulu yo va ni rifuwo leri engetelekeke. “Ku humelela” hakanyingi ku pimiwa hi ku ya hi muholo wa munhu, “vuswikoti” byi pimiwa hi ku ya hi leswi a nga na swona. Xandla xa muungameri xa ntirho wa vunavetisi xi te: “Ku rhandza swilo leswi vonakaka swi ta hambeta swi va ni nsusumeto lowukulu eka vanhu va le Amerika . . . naswona ku ta va ni nsusumeto lowukulu ngopfu eka vuxavisi byin’wana lebyikulu.” Xana leswi swa endleka laha u tshamaka kona?

9. Xana ku nga vuriwa yini hi ku nga yingisi vatswari loku vhumbhiweke?

⁹ “Lava nga yingisiki vatswari.” (2 Timotiya 3:2) Vatswari, vadyondzisi va manguva lawa swin’we ni van’wana va ni vumbhoni lebyi va byi vonaka hi voxe leswaku vana vo tala a va na xichavo naswona a va yingisi. Van’wana va vana lava swi nga ha endleka leswaku va landzelela kumbe va tekelela ku tikhoma loko biha ka vatswari va vona. Vana vo tala swinene va heleriwa hi ku tshemba—ni ku xandzukela—xikolo, nawu, vukhongeri ni vatswari va vona. Mudyondzisi un’wana la nga ni ntokoto wa le xikolweni xa le henhla u ri: “Tanihi mukhuva, a ku na nchumu lexi va vonakaka va xi xixima.” Kambe, lexi tsakisaka hi leswaku vana vo tala lava chavaka Xikwembu va veka xikombiso lexinene hi ku tikhoma ka vona.

10, 11. Hi byihi vumbhoni lebyi kombisaka leswaku vanhu va leva naswona va pfumala rirhandzu ra ntumbuluko?

¹⁰ “Lavo leva.” (2 Timotiya 3:3) Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “leva” ri vula ‘ku va ni tihanyi, vuharhi, ku pfumala ntwela-vusiwana ni vumunhu.’ Leswi swi va fanela kahle vahlohloteri va madzolonga ya namuntlha! Mutsari un’wana u te: “Vutomi byi tele mahlomulo swinene, byi ni nchavo lowu vangiwaka hi ku halatiwa ka ngati lerova swi lava leswaku munhu a kanya mbilu loko a ta hlaya mahungu ya siku na siku.” Phorisa leri rindzaka tindlu ri vule leswaku vantshwa vo tala va vonaka onge a va na mhaka ni vuyelo bya swiendlo swa vona. U te: “Va tibyela leswaku, ‘A ndzi tivi nchumu swa mundzuku. Ndzi ta kuma leswi ndzi swi lavaka namuntlha.’”

¹¹ ‘Lava nga riki na rirhandzu ra ntumbuluko.’ (2 Timotiya 3:3) Xivulwa lexi xi hundzuluxeriwa xi huma eritweni ra Xigriki leri vulaka “ku kala mbilu, ku kala vumunhu” ni leri kombisaka “ku pfumala rirhandzu ra ntumbuluko, ra ndyangu.” (The New International Dictionary of New Testament Theology) Ina, hakanyingi rirhandzu ra kayivela laha a ri fanele ri andza kona—ekaya. Swiviko swa ku khomiwa loko biha ka vanghana va vukati, vana ni vatswari lava dyuhaleke swi andze hi ndlela leyi twisaka ku vava. Ntlawa wun’wana wa vulavisisi wu hlamusele wu ku: “Madzolonga ya vanhu—hambi ku ri ku phakata kumbe ku dlidlimeta, ku tlhava hi mukwana kumbe ku duvula—ma endleka hi ku phindha-phindha emindyangwini ku tlula lama endlekaka kun’wana evanhwini.”

12. Ha yini ku nga vuriwaka leswaku vanhu va ni xiyimo xa ku chava Xikwembu ntsena?

¹² ‘Va ni xiyimo xa ku tinyiketela eka Xikwembu kambe va ala matimba ya kona.’ (2 Timotiya 3:5) Bibele yi ni matimba ya ku antswisa vutomi. (Vaefesa 4:22-24) Kambe, vo tala namuntlha va tirhisa vukhongeri bya vona tanihi xisirhelelo lexi va titumbetaka ha xona leswaku va endla swilo swo biha leswi nga xi tsakisiki Xikwembu. Ku hemba, ku yiva ni ku tikhoma loko biha ka rimbewu hakanyingi swi bakanyeriwa etlhelo hi varhangeri va vukhongeri. Vukhongeri byo tala byi chumayela hi rirhandzu kambe byi tlhela byi seketela nyimpi. Mutsari wa magazini lowu nge India Today u ri: “Hi vito ra Muvumbi la Tlakukeke, vanhu va endle swilo swa nsele leswi tsemaka nhlana eka vanhu-kulobye.” Entiyisweni, hasahasa leyi veke kona eka tindhawu timbirhi enkarhini wa sweswinyana—Nyimpi yo Sungula ya Misava ni ya Vumbirhi—yi sungule endzeni ka Vujagana.

13. Hi byihi vumbhoni lebyi kombisaka leswaku misava ya onhiwa?

¹³ “Lava herisaka misava.” (Nhlavutelo 11:18) Vativi va sayense vo tlula 1 600, ku katsa ni va 104 lava kumeke sagwadi ra Nobel, lava humaka emisaveni hinkwayo va tsale xitsundzuxo, lexi humesiweke hi Union of Concerned Scientists (UCS), lexi nga te: “Vanhu swin’we ni misava hi yoxe swi ta gomulana hi tinhloko hi ku famba ka nkarhi. . . . Ku sele malembe-khume ma nga ri mangani ntsena leswaku nkarhi wo sivela khombo leri ri taka wu hela.” Xiviko xi vule leswaku swiendlo swa munhu leswi xungetaka vutomi “swi nga ha hundzula misava lerova yi nga ha swi koti ku hlayisa swilo leswi hanyaka hi mukhuva lowu hi yi tivaka ha wona.” Ku onhaka ka ozoni, nthyakiso wa mati, ku herisiwa ka makhwati, ku hela ka matimba ya misava ya ku humesa swilo, ni ku hela ka swiharhi ni swimilana swo tala swi kombisiwe tanihi swiphiqo leswi faneleke ku tlhantlhiwa hi xihatla. UCS yi te: “Leswi hi onhaka fambiselo leri hlanganeke ra vutomi, ku nga ha va ni makhombo yo tala, ku katsa ni ku hela ka mafambiselo ya vutomi lawa matimba ya wona lamakulu hi nga ma twisisiki.”

14. Xana u nga swi kombisisa ku yini leswaku Matewu 24:14 ya hetiseka namuntlha?

¹⁴ “Evhangeli leyi ya Mfumo yi ta twarisiwa emisaveni hinkwayo.” (Matewu 24:14) Yesu u vhumbhe leswaku mahungu lamanene ya Mfumo a ma ta chumayeriwa emisaveni hinkwayo, leswaku byi va vumbhoni eka matiko hinkwawo. Hi ku pfuniwa ni ku katekisiwa hi Xikwembu, timiliyoni ta Timbhoni ta Yehovha ti tirhisa magidi ya timiliyoni ta tiawara entirhweni lowu wo chumayela ni wa ku endla vadyondzisiwa. (Matewu 28:19, 20) Ina, Timbhoni ta swi lemuka leswaku ti nga va ni nandzu wa ngati loko ti nga ma twarisi mahungu lamanene. (Ezekiyele 3:18, 19) Kambe ta tsaka hikuva lembe na lembe magidi ma amukela rungula ra Mfumo hi ntsako ni ku endla xiboho xa ku va Vakreste va ntiyiso, hi leswaku, va va Timbhoni ta Yehovha. I lunghelo leri nga pimekiki ku tirhela Yehovha ni ku haxa vutivi bya Xikwembu. Kutani endzhaku ka loko mahungu lawa lamanene ma chumayeriwile emisaveni hinkwayo leyi akiweke, makumu ya mafambiselo lawa ya swilo ma ta ta.

AMUKELA VUMBHONI

15. Xana mafambiselo ya sweswi yo biha ma ta hela hi ndlela yihi?

¹⁵ Xana mafambiselo lawa ma ta hela njhani? Bibele yi vhumbha ‘nhlomulo lowukulu’ lowu nga ta sungula hi nhlaselo wa xitirho xa politiki xa misava leyi ehenhla ka “Babilona lonkulu,” mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. (Matewu 24:21; Nhlavutelo 17:5, 16) Yesu u vule leswaku enkarhini lowu ‘dyambu a ri ta hundzuka ntima, ni n’weti a wu nga ha ta voninga; tinyeleti a ti ta wa hi le tilweni, ni leswa matimba swa le matilweni a swi ta dzinginisiwa.’ (Matewu 24:29) Leswi swi nga ha va swi vula swiendlakalo swa xiviri swa le tilweni. Naswona, timboni leti vangamaka ta misava ya vukhongeri ti ta paluxiwa ivi ti herisiwa. Kutani Sathana, la vitaniwaka “Gog, [wa le] tikweni ra Magog,” u ta tirhisa vanhu lava onhakeke leswaku va hlasela vanhu va Yehovha. Kambe Sathana a nge humeleli, hikuva Xikwembu xi ta va kutsula. (Ezekiyele 38:1, 2, 14-23) “Nhlomulo lowukulu” wu ta fikelela maninginingi ya wona eArmagedoni, ‘nyimpi ya siku lerikulu ra Xikwembu xa Matimba Hinkwawo.’ Yi ta kukula xin’wana ni xin’wana lexi saleke laha misaveni xa nhlangano wa Sathana, yi pfula ndlela ya mikateko leyi nga heriki eka vanhu lava hanyaka.—Nhlavutelo 7:9, 14; 11:15; 16:14, 16; 21:3, 4.

16. Xana hi swi tivisa ku yini leswaku swikombiso leswi vhumbhiweke swa masiku ya makumu swi tirha enkarhini wa hina?

¹⁶ Loko swi ri swoxe, swiphemu swin’wana swa vuprofeta leswi hlamuselaka masiku ya makumu swi nga ha tikomba onge swi tirha eka minkarhi yin’wana ya matimu. Kambe loko byi hlanganile, vumbhoni lebyi profetiweke byi kombetela esikwini ra hina. Hi xikombiso: Mintila leyi nga etintihweni ta munhu yi ni xivumbeko lexi nga ta ka xi nga fani ni xa munhu un’wana. Hi laha ku fanaka, masiku ya makumu ma ni xivumbeko xa wona xa swihlawulekisi kumbe swiendlakalo. Leswi swi endla “mintila ya tintiho” leyi nga ta ka yi nga weli eka nkarhi wun’wana. Loko byi kambisisiwa hi ku ya hi swikombiso swa Bibele swa leswaku Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni wa fuma sweswi, vumbhoni byi nyika xisekelo lexi tiyeke xa ku fikelela makumu ya leswaku lawa i masiku ya makumu hakunene. Tlhandla-kambirhi, ku ni xikombiso xa Matsalwa lexi twisisekaka xa leswaku mafambiselo ya sweswi yo biha ma ta lovisiwa ku nga ri khale.

17. Xana vutivi bya leswaku lawa i masiku ya makumu byi fanele byi hi susumetela ku endla yini?

¹⁷ Xana u ta byi amukela njhani vumbhoni bya leswaku lawa i masiku ya makumu? Xiya leswi: Loko ku ta xidzedze xa matimba, hi hatlisa hi lava tindlela ta ku tisirhelela. Ina, leswi Bibele yi swi vhumbhaka malunghana ni mafambiselo lawa ya swilo swi fanele swi hi susumetela ku teka goza. (Matewu 16:1-3) Hi nga swi vona kahle leswaku hi hanya emasikwini ya makumu ya mafambiselo lawa ya misava. Leswi swi fanele swi hi susumetela ku endla mindzulamiso yihi na yihi leyi faneleke leswaku hi amukeriwa hi Xikwembu. (2 Petro 3:3, 10-12) Loko a tikombisa tanihi ndlela yo kuma ku pona, Yesu u twarisa xitsundzuxo xa xihatla: “Tivoneleni leswaku timbilu ta n’wina ti nga tikeriwi hi makolo ni ku pyopyiwa, ni ku vilela hi swa vutomi lebyi, na swona tivoneleni leswaku siku rero ri nga mi tshuketi; hikuva, kukotisa xirimbani, ri ta wela hinkwavo lava akeke emisaveni hinkwayo. Hitekani ke, mi khongela minkarhi hinkwayo, leswaku mi kuma matimba ya ku pona eka swilo hinkwaswo leswi swi nga ta humelela, ni ku yima mi tiyile emahlweni ka N’wana-wa-Munhu.”—Luka 21:34-36.

[Nhlamuselo ya le hansi]

KAMBELA VUTIVI BYA WENA

Xana Bibele yi vhumbhe yini hi swiendlakalo swa misava eku sunguleni ka ku fuma ka Kreste?

Xana hi swihi swikombiso swin’wana leswi khumbaka masiku ya makumu?

I yini lexi ku endlaka u kholwa leswaku lawa i masiku ya makumu?

[Bokisi leri nga eka tluka 102]

SWIKOMBISO SWIN’WANA SWA MASIKU YA MAKUMU

• Nyimpi leyi nga si tshamaka yi va kona.—Matewu 24:7; Nhlavutelo 6:4.

• Ndlala.—Matewu 24:7; Nhlavutelo 6:5, 6, 8.

• Mintungu.—Luka 21:11; Nhlavutelo 6:8.

• Ku andza ka vuhomboloki.—Matewu 24:12.

• Ku onhiwa ka misava.—Nhlavutelo 11:18.

• Ku tsekatseka ka misava.—Matewu 24:7.

• Minkarhi leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona.—2 Timotiya 3:1.

• Ku rhandza ngopfu mali.—2 Timotiya 3:2.

• Ku nga yingisi vatswari.—2 Timotiya 3:2.

• Ku pfumala rirhandzu ra ntumbuluko.—2 Timotiya 3:3.

• Ku rhandza ntsako ku nga ri Xikwembu.—2 Timotiya 3:4.

• Ku pfumala ku tikhoma.—2 Timotiya 3:3.

• Ku pfumala rirhandzu ra leswinene.—2 Timotiya 3:3.

• Ku honisa khombo leri tshinelaka.—Matewu 24:39.

• Vasandzi va ala xikombiso xa masiku ya makumu.—2 Petro 3:3, 4.

• Ku chumayeriwa ka Mfumo wa Xikwembu emisaveni hinkwayo.—Matewu 24:14.

[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 101]