Ntlhandlamano Wa Vaapostola

Nhlamuselo: I dyondzo ya leswaku vaapostola va 12 va ni vatlhandlami lava nyikiweke matimba hi ku hlawuriwa hi Xikwembu. EKerekeni ya Rhoma Khatoliki, vabixopo tanihi ntlawa ku vuriwa leswaku i vatlhandlami va vaapostola, naswona mupapa u vitaniwa mutlhandlami wa Petro. Ku ehleketiwa leswaku vabixopo va le Rhoma va tlhandlama Petro, va teka xikhundlha xa yena naswona va endla mintirho yakwe, loyi ku vuriwaka leswaku Kreste u n’wi nyike matimba lamakulu ehenhla ka Kereke hinkwayo. A hi dyondzo ya Bibele.

Xana Petro a a ri “ribye” leri kereke yi akiweke eka rona?

Mt. 16:18, JB: “Sweswi ndzi ri ka wena: Wena u Petro naswona eka ribye leri ndzi ta aka Kereke ya mina. Kutani tinyangwa ta xivandla xa vafi a ti nge yi hluri.” (Xiya mongo [tindz. 13, 20] leswaku bulo ri vulavula hi Yesu.)

Xana muapostola Petro na Pawulo a va vula mani loko va ku i “ribye,” “ribye ra yinhla”?

Mint. 4:8-11, JB: “Petro, a tele hi Moya lowo Kwetsima, a vulavula na vona, ‘Vafumi va vanhu, ni vakulukumba! . . . hi vito ra Yesu Kreste wa Nazareta, loyi mi n’wi beleleke, loyi Xikwembu xi n’wi pfuxeke eku feni, hi vito leri naswona ku nga ri hi rin’wana, munhu loyi wa swi kota ku yima a ri ni rihanyo leri hetisekeke, exikarhi ka n’wina, namuntlha. Leri i ribye leri n’wina vaaki mi ri tshikeke, kambe ri ve ribye lerikulu [“ribye ra yinhla,” NAB].’”

1 Pet. 2:4-8, JB: “Titshineteni eka yena [Hosi Yesu Kreste] leswaku na n’wina . . . mi ta va maribye lama hanyaka lama akaka yindlu ya moya. Hi laha tsalwa ri vulaka ha kona: Vonani hi laha ndzi vekaka ha kona eSiyoni ribye ra yinhla ra risima leri ndzi ri hlawuleke naswona munhu loyi a tshembelaka eka yena a nge khomiwi hi tingana. Sweswo swi vula leswaku eka n’wina vapfumeri, i ra risima; kambe eka lava nga pfumeriki, ribye leri tshikiweke hi vaaki ri ve ribye lerikulu, ribye leri khunguvanyisaka, ribye leri wisaka vanhu.”

Ef. 2:20, JB: “Mi xiphemu xa muako lowu vaapostola ni vaprofeta va nga masungulo ya wona, naswona Kreste Yesu hi byakwe i ribye ra yinhla ya wona.”

Xana Augustine a a pfumela yini (loyi Kereke ya Khatoliki a yi n’wi languta tanihi mukwetsimi)?

“Enkarhini lowu wa vuprista bya mina, ndzi tlhele ndzi tsala ni buku leyi kanetanaka ni papila ra Donatus . . . Eka ndzimana yin’wana ebukwini leyi, ndzi vule leswi hi Muapostola Petro: ‘Kereke yi akiwile eka yena ku kotisa eribyeni.’ . . . Kambe ndza swi tiva leswaku hi ku phindha-phindha endzhaku ka nkarhi, ndzi swi hlamuserile leswi Hosi yi swi vuleke: ‘Na wena u Petro, naswona ehenhla ka ribye leri ndzi ta aka Kereke ya mina,’ leswaku yi langutiwa tanihi leyi akiweke ehenhla ka Yena loyi Petro a vuleke eka yena a ku: ‘Na wena u Kreste, N’wana wa Xikwembu lexi hanyaka,’ kutani Petro, loyi a thyiweke vito ra ribye leri, u yimela munhu wa Kereke leyi akiweke ehenhla ka ribye leri, naswona u amukele ‘swilotlelo swa mfumo wa matilo.’ Hikuva u byeriwe leswi, ‘Na wena u Petro’ ku nga ri swona leswaku ‘Na wena u ribye.’ Kambe ‘ribye a ri ri Kreste,’ loyi hi ku pfumela eka yena ku kota leswi Kereke yi nga n’wi pfumela, Simoni u vitaniwe Petro.”—The Fathers of the Church—Saint Augustine, the Retractations (Washington, D.C.; 1968), yi hundzuluxeriwe hi Mary I. Bogan, Buku I, tl. 90.

Xana vaapostola lavan’wana a va languta Petro tanihi la nge henhla ka vona?

Lk. 22:24-26, JB: “Ku pfuke mholovo exikarhi ka vona [vaapostola] malunghana ni leswaku i mani loyi a faneleke a tekiwa a ri lonkulu eka vona, kambe u te eka vona, ‘Exikarhi ka vahedeni i tihosi leti ti va fumaka, naswona lava nga ni matimba ehenhla ka vona va vitaniwa Vapfuni. Leswi swi nga vi tano eka n’wina.’” (Loko Petro a a ri “ribye,” xana a ku ta va ni ku kanakana leswaku i mani eka vona “loyi a faneleke a tekiwa a ri lonkulu”?)

Tanihi leswi Yesu Kreste, nhloko ya vandlha, a hanyaka, xana u fanele a va ni vatlhandlami?

Hev. 7:23-25, JB: “Kutani a ku ri ni nhlayo leyikulu ya vaprista van’wana [eIsrayele], hikuva rifu ri herise un’wana ni un’wana wa vona; kambe yena loyi [Yesu Kreste], hikwalaho ka leswi a tshamaka hi masiku, a nge heleriwi hi vuprista byakwe. Kutani, swi le rivaleni leswaku matimba ya yena ya ku ponisa ma tiyile hakunene, tanihi leswi a hanyaka hi laha ku nga heriki leswaku a pfuna hinkwavo lava taka eka Xikwembu ha yena.”

Rhom. 6:9, JB: “Kreste, hi laha hi swi tivaka ha kona, leswi a pfuxiweke eku feni a nge he tlheli a fa.”

Ef. 5:23, JB: “Kreste i nhloko ya Kereke.”

“Swilotlelo” leswi nyikiweke Petro a swi ri yini?

Mt. 16:19, JB: “Ndzi ta ku nyika swilotlelo swa mfumo wa matilo: xin’wana ni xin’wana lexi u xi bohaka la misaveni xi ta tekiwa tanihi lexi bohiweke etilweni; xin’wana ni xin’wana lexi u xi ntshunxaka la misaveni xi ta tekiwa tanihi lexi ntshunxiweke etilweni.”

Eka Nhlavutelo, Yesu u vulavule hi xilotlelo xo fanekisela lexi a xi tirhiselaka ku pfulela vanhu malunghelo ni tindlela

Nhlav. 3:7, 8, JB: “Hi leri rungula ra lowo kwetsima ni lowo tshembeka loyi a nga ni xilotlelo xa Davhida, leswaku loko a pfula, a ku na munhu la nga pfalaka, naswona loko a pfala, a ku na munhu la nga pfulaka: . . . Emahlweni ka n’wina ndzi pfule nyangwa leyi ku nga riki na munhu loyi a nga ta kota ku yi pfala.”

Petro u tirhise “swilotlelo” leswi a nyikiweke swona leswaku a pfulela (Vayuda, Vasamariya, Vamatiko) ndlela yo amukela moya wa Xikwembu leswaku va kota ku nghena eMfun’weni wa le tilweni

Mint. 2:14-39, JB: “Petro a yima ni lava Khume-n’we kutani a vulavula na vona hi rito leri tlakukeke a ku: ‘Vavanuna va Yudiya, na n’wina hinkwenu lava tshamaka eYerusalema . . . Xikwembu xi endle Yesu loyi n’wina mi n’wi beleleke, a va Hosi ni Kreste.’ Loko va twa leswi, va tlhaveka timbilu kutani va byela Petro ni vaapostola va ku, ‘Hi fanele hi endla yini, vamakwerhu?’ Petro a hlamula a ku, ‘Mi fanele mi hundzuka naswona un’wana ni un’wana wa n’wina u fanele a khuvuriwa hi vito ra Yesu Kreste leswaku swidyoho swa n’wina swi rivaleriwa, kutani mi ta amukela nyiko ya Moya lowo Kwetsima. Xitshembiso lexi endliweke i xa n’wina ni vana va n’wina, ni hinkwavo lava va nga le kule, ni hinkwavo lava Hosi Xikwembu xa hina xi nga ta va vitanela eka xona.’”

Mint. 8:14-17, JB: “Loko vaapostola eYerusalema va twa leswaku Vasamariya va amukele rito ra Xikwembu, va va rhumela Petro na Yohane, kutani va ya kona, ivi va khongelela Vasamariya leswaku va amukela Moya lowo Kwetsima, hikuva a wu nga si ta ni le henhla ka un’we wa vona: a va khuvuriwile hi vito ra Hosi Yesu ntsena. Kutani va va tlhandleka mavoko, kava loko va amukela Moya lowo Kwetsima.” (Ndzimana 20 yi kombisa leswaku Petro hi yena loyi a a rhangela eka xiendlakalo lexi.)

Mint. 10:24-48, JB: “Va fika eKhezariya hi siku leri tlhandlamaka, kutani Korneliyo [munhu wa Matiko la nga yimbangiki] a va rindzile. . . . Petro a vulavula na vona . . . Loko Petro a ha vulavula Moya lowo Kwetsima wu xikela eka vayingiseri hinkwavo.”

Xana matilo a ma rindzela Petro a endla swiboho ivi ma landzela nkongomiso wakwe?

Mint. 2:4, 14, JB: “Hinkwavo va tala hi Moya lowo Kwetsima, naswona va sungula ku vulavula hi tindzimi timbe loko Moya wu va nyika nyiko ya ririmi. . . . Kutani [endzhaku ka loko Kreste, nhloko ya vandlha, a va nyike matimba hi moya wo kwetsima] Petro a yima ni lava Khume-n’we kutani a vulavula na vona.” (Vona ndzimana 33.)

Mint. 10:19, 20, JB: “Moya wu byela [Petro], ‘Vavanuna van’wana va tile ku ta ku vona. Tsutsuma u rhelela, naswona u nga kanakani ku tlhelela na vona [ekaya ka Korneliyo wa Matiko]; hi mina ndzi nga va byela leswaku va ta.’”

Ringanisa Matewu 18:18, 19.

Xana Petro hi yena muavanyisi wa vanhu lava faneleke va nghena eMfun’weni?

2 Tim. 4:1, JB: “Kreste Yesu . . . u ta va muavanyisi wa lava hanyaka ni lava feke.”

2 Tim. 4:8, JB: “Lexi nga ta ta sweswi i harhi ya ku lulama leyi ndzi vekeriweke yona, leyi Hosi [Yesu Kreste], muavanyisi wo lulama, a nga ta ndzi nyika yona Siku rero; ku nga ri mina ntsena kambe ni hinkwavo lava navelaka ku Humelela kakwe.”

Xana Petro a a ri eRhoma?

Rhoma ku vulavuriwa ha yona eka tindzimana ta kaye ta Matsalwa yo Kwetsima; ku hava ni rin’we ra wona leri vulaka leswaku Petro a ri kwale. Petro wo Sungula 5:13 yi kombisa leswaku a a ri eBabilona. Xana leyi a ku ri ndlela yo gega yo vula Rhoma? Ku va ka yena eBabilona a swi fambisana ni xiavelo xakwe xa ku chumayela Vayuda (hi laha swi kombisiweke ha kona eka Vagalatiya 2:9), tanihi leswi a ku ri ni vaaki vo tala va Vayuda eBabilona. Encyclopaedia Judaica (Jerusalem, 1971, Vhol. 15, khol. 755), loko yi hlamusela ku humesiwa ka Talmud ya le Babilona, yi kombetela eka “xikolo lexikulu xa Babilona” xa Vuyuda eka Nguva leyi Tolovelekeke.

Xana nongonoko lowu nga tsemekiki wa vatlhandlamani wu sukele eka Petro ku fikela eka vapapa va manguva lawa?

John McKenzie wa Mujesuit, loko a ha ri profesa wa ntivo-vukwembu le Notre Dame, u tsarile: “A byi kona vumbhoni bya matimu bya nongonoko hinkwawo wa ntlhandlamano wa valawuri va kereke.”—The Roman Catholic Church (New York, 1969), tl. 4.

New Catholic Encyclopedia ya pfumela: “ . . . ku pfumaleka ka matsalwa ku siya swilo swo tala swi nga paluxiwanga malunghana ni masungulo ya tihuvo ta vabixopo . . . ”—(1967), Vhol. I, tl. 696.

Ku vula leswaku va vekiwe hi Xikwembu a swi pfuni nchumu loko swi vuriwa hi lava va nga xi yingisiki Xikwembu na Kreste

Mt. 7:21-23, JB: “A hi lava nge ka mina, ‘Hosi, Hosi’, lava nga ta nghena emfun’weni wa matilo, kambe i munhu loyi a endlaka ku rhandza ka Tata wa mina la nge tilweni. Loko siku rero ri fika vo tala va ta ku eka mina, ‘Hosi, Hosi, xana a hi profetanga hi vito ra wena, hi hlongola mademona hi vito ra wena, hi endla mahlori yo tala hi vito ra wena ke?’ Kambe ndzi ta va byela hi ku kongoma ndzi ku: A ndzi mi tivanga; sukani ka mina, n’wina vanhu vo biha!”

Nakambe vona Yeremiya 7:9-15.

Xana lava tivulaka vatlhandlami va vaapostola va ti namarherile tidyondzo ni mintirho ya Yesu Kreste ni vaapostola vakwe?

A Catholic Dictionary yi ri: “Kereke ya Rhoma i ya Vuapostola, hikuva dyondzo ya yona i ripfumelo leri tshameke ri paluxeriwa Vaapostola, ku nga ripfumelo leri a ri hlayisaka ni ku ri hlamusela, handle ko engetela kumbe ku susa swin’wana eka rona.” (London, 1957, W. E. Addis na T. Arnold, tl. 176) Xana tinhla leti ta pfumela?

Ku hlamuseriwa ka Xikwembu

“Vunharhu-un’we i rito leri tirhisiwaka ku kombisa dyondzo leyikulu ya vukhongeri bya Vukreste.”—The Catholic Encyclopedia (1912), Vhol. XV, tl. 47.

“Rito leri nge Vunharhu-un’we, kumbe dyondzo yo tano leyi kongomeke, a swi kona eka Testamente Leyintshwa . . . Dyondzo leyi yi kule hakatsongo-tsongo eka malembe-xidzana yo hlayanyana ni le ka minjhekanjhekisano yo tala.”—The New Encyclopædia Britannica (1976), Micropædia, Vhol. X, tl. 126.

“Vahlamuseri va matsalwa ni vativi va Bibele va vukhongeri, ku katsa ni nhlayo leyi kulaka hi ku hatlisa ya Marhoma Khatoliki, va swi lemuka leswaku munhu a nga fanelanga a vulavula hi dyondzo ya Vunharhu-un’we eka Testamente Leyintshwa loko a nga ri na vutivi lebyi eneleke. Nakambe van’wamatimu va tidyondzo ni vafundhisi na vona va swi languta hi ndlela leyi yelanaka swinene ni leyi, leswaku loko munhu a vulavula hi dyondzo ya Vunharhu-un’we leyi nga hlamuseriwangiki, munhu yoloye u suke enkarhini wa masungulo ya Vukreste, ivi kumbexana, a ya exiphen’wini xo hetelela xa lembe-xidzana ra vumune.”—New Catholic Encyclopedia (1967), Vhol. XIV, tl. 295.

Vunghwendza bya vafundhisi

Mupapa Paul VI, epapileni rakwe ra vupapa leri yaka eka vabixopo leri nge Sacerdotalis Caelibatus (Vunghwendza Bya Vaprista, 1967), u vule leswaku vunghwendza i xilaveko eka vafundhisi, kambe u pfumerile leswaku “Testamente Leyintshwa leyi hlayisaka dyondzo ya Kreste ni Vaapostola . . . a yi byi sindzisi vunghwendza bya vatirheli vo kwetsima . . . Yesu Hi Byakwe a nga byi endlanga xona xilaveko xo sungula loko A hlawula lava Khume-mbirhi, ni Vaapostola a va swi endlanga eka lava a va langutela vaaki vo rhanga va Vakreste.”—The Papal Encyclicals 1958-1981 (Falls Church, Va.; 1981), tl. 204.

1 Kor. 9:5, NAB: “Xana a hi na yona mfanelo yo tekana ni wansati la pfumelaka ku fana ni vaapostola van’wana ni vamakwerhu va Hosi na Kefasi?” (“Kefasi” i vito ra Xiaramu leri thyiweke Petro; vona Yohane 1:42. Nakambe vona Marka 1:29-31, laha ku vulavuriwaka hi mana wa nkata Simoni, kumbe Petro.)

1 Tim. 3:2, Dy: “Hikwalaho, bixopo u fanele a va . . . nuna wa nsati un’we [“a teka kan’we ntsena,” NAB].”

Emahlweni ka nguva ya Vukreste, dyondzo ya Vubudha a yi lava leswaku vaprista ni varhangeri va byona va va tinghwendza. (History of Sacerdotal Celibacy in the Christian Church, London, 1932, nkandziyiso wa vumune, lowu pfuxetiweke, Henry C. Lea, tl. 6) Hambi emahlweni ka sweswo, valawuri lavakulu va vaprista va le Babilona a va lava leswaku va va tinghwendza, hi ku ya hi buku leyi nge The Two Babylons hi A. Hislop.—(New York, 1943), tl. 219.

1 Tim. 4:1-3, JB: “Moya wu vule wu tiyisile leswaku eminkarhini ya makumu ku ta va ni van’wana lava nga ta hambana ni ripfumelo ivi va hlawula ku yingisela mimoya leyi kanganyisaka ni tidyondzo ta vadiyavulosi; . . . va ta vula leswaku vukati bya yila.”

Ku hambana ni misava

Mupapa Paul VI, loko a vulavula ni Nhlangano wa Matiko hi 1965, u te: “Vanhu va misava va hundzukela eka Nhlangano wa Matiko tanihi wona ntshembo wo hetelela wa ntwanano ni ku rhula; Laha hi tisa marito ya vona ya ku nkhensa ni ntshembo, ku katsa ni ya Hina.”—The Pope’s Visit (New York, 1965), Time-Life Special Report, tl. 26.

Yoh. 15:19, JB: “[Yesu Kreste u te:] Loko a mi ri va misava, misava a yi ta mi rhandza tanihi va yona; kambe tanihi leswi mi nga riki va misava, hikwalaho ka leswi ndzi mi hlawuleke mi huma emisaveni, hikwalaho misava ya mi venga.”

Yak. 4:4, JB: “Xana a mi swi voni leswaku loko mi tiendla vanghana va misava mi ti hundzula valala va Xikwembu?”

Ku tshemba matlharhi ya nyimpi

N’wamatimu wa Khatoliki E. I. Watkin wa tsala: “Hambi loko swi vava ku swi amukela, kambe a hi nge byi seketeli vumbhoni bya mavunwa kumbe vutshembeki byo hemba hi ku ala kumbe ku honisa ntiyiso wa matimu wa leswaku Vabixopo va hambete va seketela tinyimpi leti pfuxiweke hi hulumendhe ya tiko ra vona. Entiyisweni a ndzi tsundzuki ni kan’we laha ntlawa wa vafundhisi va tiko wu soleke nyimpi yo karhi yo biha . . . Ku nga khathariseki leswaku nawu wa tiko hi wihi, hi ntolovelo, ‘tiko ranga ri endla leswi faneleke nkarhi hinkwawo’ i xiga lexi landzeriweke ngopfu hi Vabixopo va Khatoliki hi nkarhi wa nyimpi.”—Morals and Missiles (London, 1959), yi hleriwe hi Charles S. Thompson, matl. 57-8.

Mt. 26:52, JB: “Kutani Yesu a ku, ‘Tlherisela banga ra wena, hikuva hinkwavo lava tirhisaka banga va ta dlayiwa hi banga.’”

1 Yoh. 3:10-12, JB: “Hi ndlela leyi hi hambanisa vana va Xikwembu eka vana va diyavulosi: wihi na wihi . . . loyi a nga n’wi rhandziki makwavo a hi n’wana wa Xikwembu. . . . Hi fanele hi rhandzana; hi nga fani na Kayini, loyi a a ri wa Lowo Biha ivi a tsema nkolo wa makwavo.”

Hi ku ya hi leswi nga laha henhla, xana lava tivulaka vatlhandlami va vaapostola hakunene va dyondzise ni ku endla leswi a swi endliwa hi Kreste ni vaapostola vakwe?