Xana U Nga Ri Tshemba Ripfalo Ra Wena?

HI NTOLOVELO, khomphasi i xitirho lexi tshembekaka. Neleta ya xona, leyi kongomisiwaka hi matimba ya maginete, yi tshama yi kombetele en’walungwini. Xisweswo vafambi va nga titshega hi khomphasi leswaku yi va kongomisa loko ku nga ri na mimfungho leyi va kongomisaka. Kambe ku humelela yini loko nchumu lowu nga ni maginete wo vekiwa ekusuhi ni xikongomisi? Neleta yi ta rhendzelekela eka maginete ematshan’weni yo kombetela en’walungwini. A ya ha ri xikongomisi lexi tshembekaka.

Nchumu lowu fanaka na sweswo wu nga humelela eka ripfalo ra munhu. Muvumbi u nghenise nyiko leyi eka hina leswaku yi va xikongomisi lexi tshembekaka. Tanihi leswi hi vumbiweke hi xifaniso xa Xikwembu, nkarhi na nkarhi ripfalo ri fanele ri hi kongomisa etlhelweni lerinene loko hi lava ku endla swiboho. Ri fanele ri hi susumetela ku kombisa mimpimanyeto ya mahanyelo ya Xikwembu. (Genesa 1:27) Hakanyingi ri endla tano. Hi xikombiso, muapostola wa Mukreste Pawulo u tsale leswaku hambi ku ri van’wana lava nga riki na nawu lowu paluxiweke wa Xikwembu “va swi endla hi ntumbuluko swilo swa nawu.” Ha yini? Hikuva “ripfalo ra vona i mbhoni ya vona.”—Varhoma 2:14, 15.

Hambiswiritano, a hi minkarhi hinkwayo ripfalo ri angulaka loko ri fanele ri endla tano. Hikwalaho ka ku nga hetiseki ka vanhu, hi voyamele eku endleni ka swilo leswi hi swi tivaka leswaku swi hoxile. Pawulo u pfumerile a ku: “Kunene ndza wu tsakela nawu wa Xikwembu hi ku ya hi munhu loyi ndzi nga yena endzeni, kambe eswirhweni swa mina ndzi vona nawu wun’wana lowu lwaka ni nawu wa mianakanyo ya mina, wu ndzi endla khumbi ra nawu wa xidyoho lowu nga eswirhweni swa mina.” (Varhoma 7:22, 23) Loko hi tinyiketela ku hluriwa hi mimboyamelo yo biha hi ku phindha-phindha, ripfalo ra hina ri nga ha tlanyala hakatsongo-tsongo naswona eku heteleleni ri tshika ku hi byela leswaku xiendlo xolexo xi hoxile.

Hambiswiritano, ku nga khathariseki ku nga hetiseki ka hina hi nga endla ripfalo ra hina ri pfumelelana ni mimpimanyeto ya Xikwembu. Hakunene, i swa nkoka leswaku hi endla tano. Ripfalo leri baseke, leri leteriweke kahle a ri endli leswaku hi va ni vunghana lebyinene, bya munhu hi xiyexe na Xikwembu ntsena, kambe i ra nkoka leswaku hi ponisiwa. (Vaheveru 10:22; 1 Petro 1:15, 16) Ku tlula kwalaho, ripfalo lerinene ri ta hi pfuna ku endla swiboho swa vutlhari evuton’wini, leswi nga ta hi yisa eku rhuleni ni le ntsakweni. Mupisalema u vule leswi hi munhu la nga ni ripfalo ro tano: “Nawu wa Šikwembu ša yena wu le mbilwini ya yena; mikonḍo ya yena a yi ṭekaṭeki.”—Pisalema 37:31.

Ku Letela Ripfalo

Ku letela ripfalo swi katsa leswi tlulaka ku nhlokohata nxaxamelo wa milawu ivi u yi namarhela swinene. Sweswo hi leswi Vafarisi va le sikwini ra Yesu va swi endleke. Varhangeri lava va vukhongeri a va wu tiva Nawu naswona a va sungule ndhavuko lowu enteke, va anakanya leswaku va ta pfuna vanhu leswaku va papalata ku tlula Nawu. Xisweswo, va hatlisele ku kaneta loko vadyondzisiwa va Yesu va khe swichocho hi Savata ivi va dya tindzoho ta swona. Naswona va tlhontlhe Yesu loko a horise voko ra munhu leri a ri khwanyanile hi Savata. (Matewu 12:1, 2, 9, 10) Hi ku ya hi ndhavuko wa Vafarisi, swiendlo leswi haswimbirhi a swi lwisana ni xileriso xa vumune.—Eksoda 20:8-11.

Entiyisweni, Vafarisi va wu dyondzile Nawu. Kambe xana mapfalo ya vona a ma pfumelelana ni mimpimanyeto ya Xikwembu? Doo! Phela, endzhakunyana ko endla mhaka leyitsongo yi va leyikulu hi leswi a va ehleketa leswaku i ku tlula nawu wa Savata, Vafarisi va bohe makungu ha Yesu “yo n’wi dlaya.” (Matewu 12:14) Anakanya—varhangeri lava va vukhongeri lava tivonaka va lulamile va ve ni langutelo ra tihanyi emhakeni yo dya swichocho leswi swa ha ku khiwaka na hi ku horisa hi Savata; kambe a swi nga va nonon’hweli ku kunguhata rifu ra Yesu!

Vaprista lavakulu va kombise mianakanyo leyi fanaka leyi soholotiweke. Vavanuna lava lava onhakeke a va nga tivoni nandzu loko va nyike Yudasi swiphemu swa 30 swa silivhere leyi a yi huma evuhlayiselweni bya xuma xa tempele leswaku a xenga Yesu. Kambe loko Yudasi a tlherisele mali va nga swi rindzelanga, a yi lahlela etempeleni, mapfalo ya vaprista lavakulu a ma langutane ni mhaka ya nawu. Va te: “A swi fanelanga leswaku swi hoxiwa evuhlayiselweni byo kwetsima bya xuma, hikuva i nxavo wa ngati.” (Matewu 27:3-6) Entiyisweni, vaprista lavakulu a va karhatekela leswaku sweswi mali ya Yudasi a yi nga basanga. (Ringanisa Deteronoma 23:18.) Kambe, ntlawa wa vavanuna volavo wu vone swi nga hoxanga ku tirhisa mali leyi leswaku wu hakelela xiendlo xa ku xengiwa ka N’wana wa Xikwembu!

Ku Pfumelelana Ni Mianakanyo Ya Xikwembu

Swikombiso leswi nga laha henhla swi kombisa leswaku ku letela ripfalo swi lava leswi tlulaka ku tata mianakanyo hi nxaxamelo wa leswi faneleke ku endliwa ni leswi nga fanelangiki ku endliwa. I ntiyiso leswaku ku tiva milawu ya Xikwembu i swa nkoka, naswona swi fanerile ku yi yingisa leswaku hi ponisiwa. (Pisalema 19:7-11) Hambiswiritano, ku engetela eku dyondzeni ka milawu ya Xikwembu, hi fanele hi va ni mbilu leyi pfumelelanaka ni mianakanyo ya Xikwembu. Kutani hi nga tokota ku hetiseka ka vuprofeta bya Yehovha ha Esaya, lebyi nge: “U ta languta [mudyondzisi wa] wena hi mahlo. Kutani tindlev̌e ta wena ti ta twa rito e nḍaku ka wena, ri ku: Ndlela hi leyi, fambani ha yona, mi nga yi hi ra šinene, kumbe hi ra šimaṭi!”—Esaya 30:20, 21; 48:17.

Ina, leswi a swi vuli swona leswaku loko hi langutane ni xiboho lexi tikaka, ku ta va ni rito ra xiviri leri nga ta hi byela leswi hi faneleke hi swi endla. Hambiswiritano, loko mianakanyo ya hina yi pfumelelana ni mianakanyo ya Xikwembu etimhakeni, ripfalo ra hina ri ta hlomisiwa hi ndlela leyi antswaka leswaku ri hi pfuna ku endla swiboho leswi nga ta n’wi tsakisa.—Swivuriso 27:11.

Anakanya hi Yosefa loyi a hanyeke hi lembe-xidzana ra vu-18 B.C.E. Loko nsati wa Potifaro a n’wi kombele leswaku a oswa na yena, Yosefa u arile, a ku: “Nḍi nga endlisa ku yini ŝo biha le’ŝikulu ŝonghasi, nḍi dyohela Šikwembu šana?” (Genesa 39:9) Esikwini ra Yosefa, a ku nga ri na nawu lowu tsariweke lowu humaka eka Xikwembu lowu solaka vuoswi. Ku tlula kwalaho, Yosefa a a tshama aEgipta, ekule ni ndzayo ya ndyangu kumbe milawu ya vapatriyarka. Kutani ke, i yini lexi pfuneke Yosefa ku lwisana ni ndzingo lowu? Hi ku olova, a ku ri ripfalo ra yena leri leteriweke. Yosefa a amukele langutelo ra Xikwembu ra leswaku nuna na nsati a va fanele va va “nyama yi ri yiṅwe.” (Genesa 2:24) Hikwalaho u swi vonile leswaku swi ta va swi hoxile ku teka nsati wa wanuna un’wana. Ku anakanya ka Yosefa a ku pfumelelana ni mianakanyo ya Xikwembu emhakeni leyi. A swi vona leswaku vuoswi a byi fanelanga.

Namuntlha, a hi vangani lava fanaka na Yosefa. Ku tikhoma hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu ku andzile, naswona vo tala va titwa va nga ri na vutihlamuleri eka Muvumbi wa vona, eka vona, kumbe hambi ku ri eka vanghana va vona va vukati leswaku va tshama va basile emahanyelweni. Xiyimo xi fana swinene ni lexi hlamuseriweke ebukwini ya Yeremiya: “A ku na uṅwe l’a khomiwaka hi tingana hikwalaho ka ku biha ka yena, a ṭhamaka a ku: Nḍi endle yini? Hikwav̌o v̌a ṭuṭuma kukotisa hantši le’yi ṭuṭumelaka nyimpini.” (Yeremiya 8:6) Xisweswo, ku ni xilaveko lexikulu ku tlula rini na rini xa leswaku hi pfumelelana ni mianakanyo ya Xikwembu. Hi ni lunghiselelo leri hlamarisaka leri hi pfunaka ku endla tano.

Xipfuneto Xo Letela Ripfalo

Matsalwa lama huhuteriweke ma “pfuna ku dyondzisa, ku tshinya, ku lulamisa swilo, ku laya eku lulameni, leswaku munhu wa Xikwembu a faneleka hi ku helela, a hlomisiwa hi ku helela eka ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.” (2 Timotiya 3:16, 17) Ku hlaya Bibele ku ta hi pfuna ku letela leswi Bibele yi swi vulaka “matimba . . . ya ku twisisa” ya hina, leswaku hi ta kota ku hambanisa leswinene ni leswo biha. (Vaheveru 5:14) Swi ta hi pfuna ku rhandza swilo leswi Xikwembu xi swi rhandzaka, ni ku nyenya swilo leswi xi swi vengaka.—Pisalema 97:10; 139:21.

Kutani, pakani ya dyondzo ya Bibele i ku kuma xikongomelo ni nkoka wa ntiyiso ematshan’weni ya ku kuma ntsena vutivi lebyi nga ni vuxokoxoko bya yona. Enkandziyisweni wa xona wa September 1, 1976, Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xi te: “Loko hi dyondza Matsalwa hi fanele hi lwela ku twisisa vululami bya Xikwembu, rirhandzu ni ku lulama ka xona, ivi hi swi nghenisa swi dzika etimbilwini ta hina leswaku swi va xiphemu xa vutomi bya hina ku fana ni ku dya ni ku hefemula. Hi fanele hi ringeta ku byi xalamukela swinene vutihlamuleri bya mahanyelo ya hina hi ku hlakulela ku swi vona kahle leswinene ni leswi hoxeke. Ku tlula leswi hinkwaswo, hi fanele hi endla mapfalo ya hina ma byi vona swinene vutihlamuleri bya wona eka Munyiki wa Nawu ni Muavanyisi la hetisekeke. (Esa. 33:22) Kutani loko hi ri karhi hi dyondza swilo malunghana na Xikwembu, hi fanele hi ringeta ku xi tekelela emhakeni yihi na yihi ya vutomi.”

Ku Kuma “Mianakanyo Ya Kreste”

Ku dyondza Bibele ku ta tlhela ku hi pfuna ku kuma “mianakanyo ya Kreste,” langutelo ra mianakanyo ra ku yingisa ni ku titsongahata leswi kombisiweke hi Yesu. (1 Vakorinto 2:16) Ku endla ku rhandza ka Tata wa yena a swi n’wi tsakisa, a ku nga ri tirhelo ntsena leri a ri fanele ri landzeleriwa hi ku tiendlekela, handle ko anakanya. Langutelo ra yena ri hlamuseriwe hi vuprofeta hi mupisalema Davhida, loyi a tsaleke a ku: “Šikwembu ša nga, nḍi ṭakela ku endla ku ranḍa ka wena! Kutani nawu wa wena wu le mbilwini ya mina.”a—Pisalema 40:8.

Ku kuma “mianakanyo ya Kreste” i swa nkoka eku leteleni ka ripfalo. Loko a ha ri emisaveni a ri munhu la hetisekeke, Yesu u kombise timfanelo ta Tata wa yena ni vumunhu bya yena hi mpimo lowu heleleke lowu munhu a nga fikelelaka eka wona. Xisweswo, a ta vula a ku: “Loyi a ndzi voneke u vone na Tatana.” (Yohane 14:9) Eka xiyimo xihi na xihi lexi Yesu a langutaneke na xona laha misaveni, u endle leswi Tata wa yena a lava a swi endla. Hikwalaho, loko hi dyondza hi vutomi bya Yesu, hi kuma xifaniso lexinene xa leswi Yehovha Xikwembu a nga swona.

Hi hlaya leswaku Yehovha u ni ‘tintswalo ni musa, u hlwela ku kariha naswona u tele tintswalo ta rirhandzu.’ (Eksoda 34:6) Nkarhi na nkarhi, Yesu u kombise timfanelo leti loko a tirhisana ni vaapostola va yena. Loko va phikizanile hi ku phindha-phindha leswaku a ku ri mani lonkulu, Yesu hi ku lehisa mbilu u va dyondzise hi rito na hi xikombiso leswaku “mani na mani la lavaka ku va lonkulu exikarhi ka n’wina u fanele ku va mutirheli wa n’wina, naswona mani na mani la lavaka ku va wo sungula exikarhi ka n’wina u fanele ku va hlonga ra n’wina.” (Matewu 20:26, 27) Lexi ko va xikombiso xin’we ntsena lexi kombisaka leswaku hi nga va ni mianakanyo leyi pfumelelanaka ni ya Xikwembu hi ku kambisisa vutomi bya Yesu.

Loko hi dyondza swo tala hi Yesu, hi ta va lava lunghekeleke ku tekelela Tata wa hina wa le tilweni, Yehovha. (Vaefesa 5:1, 2) Ripfalo leri pfumelelanaka ni mianakanyo ya Xikwembu ri ta hi kongomisa etlhelweni lerinene. Yehovha u tshembisa lava tshembelaka eka yena a ku: “Nḍi ta ku tlharihisa nḍi ku komba ndlela leyi u faneleke ku famba ha yona; nḍi ta ku letela, ni mahlo ya mina ma ta v̌a ka wena.”—Pisalema 32:8.

Vuyelo Bya Ripfalo Leri Leteriweke

Hi ku tiva ku sihalala ka vanhu lava nga hetisekangiki, Muxe u tsundzuxe Vaisrayele a ku: “Hlayisani timbilwini ta ṅwina e marito lawa hikwawo, lawa nḍi endlaka v̌umboni namuntlha ha wona e mahlweni ka ṅwina; mi ta ma lerisela v̌ana v̌a ṅwina, v̌a ta yingisa ni ku endla hi marito hikwawo ya nawu lowu.” (Deteronoma 32:46) Na hina hi fanele hi tsala nawu wa Xikwembu etimbilwini ta hina. Loko hi endla tano, ripfalo ra hina ri ta tala ku kongomisa mikondzo ya hina ni ku hi pfuna ku endla swiboho leswinene.

Ina, hi fanele hi va ni vukheta. Xivuriso xa Bibele xi ri: “Ndlela yi kona leyi v̌onekaka e ka munhu ingi yi lulamile, kasi makumu ya yona ma yisa ku feni.” (Swivuriso 14:12) Ha yini leswi swi va hi ndlela leyi hakanyingi? Hikuva, hilaha Bibele yi vulaka hakona: “Mbilu yi ni mano e ku tlula hikwaŝo, yi borile ngopfu; yi nga tiv̌iwa i mani-ke?” (Yeremiya 17:9) Hikwalaho, ku laveka leswaku hinkwerhu hi landzela xitsundzuxo xa Swivuriso 3:5, 6: “Ṭhemba Yehova hi mbilu ya wena hikwayo, u nga tiṭhembi ku tlhariha ka wena. U ṅwi nghenisa e makungwini ya wena hikwawo, o ta lulamisa tindlela ta wena.”

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Ku fana ni khomphasi, ripfalo leri leteriweke hi Bibele ri nga hi kongomisela etlhelweni lerinene

[Xihlovo Xa Kona]

Compass: Courtesy, Peabody Essex Museum, Salem, Mass.