Xikwembu

Nhlamuselo: La-nge-henhla-henhla, loyi vito rakwe leri n’wi hlawulaka ku nga Yehovha. Ririmi ra Xiheveru ri tirhisa marito yo vula “Xikwembu” lama kombisaka matimba, vukulukumba, xindzhuti ni vunene. Handle ka Xikwembu xa ntiyiso, ku na ni swikwembu swa mavunwa. Swin’wana swa swona swi tiendla swikwembu; swin’wana swi gandzeriwa hi lava swi tirhelaka.

Xana ku ni swivangelo leswi twalaka swo pfumela eka Xikwembu?

Ps. 19:1: “Matilo ma v̌ula ku kwetsima ka Šikwembu, ni mpfhuka wu tiv̌isa ntiro wa mav̌oko ya šona.”

Ps. 104:24: “Oho Yehova! mitiro ya wena yi tarisile ku yini! U yi endlile hikwayo hi v̌utlhari; misav̌a yi tele rifuwo ra wena.”

Rhom. 1:20: “Hi mpfhuka misava yi tumbuluka, leswi nga vonakiki swa Xikwembu . . . swa vonaka swinene loko ku anakanyiwa mintirho ya xona.”

Magazini lowu nge New Scientist wu te: “Langutelo ra vunyingi bya vanhu ri ya emahlweni—ra leswaku vativi va sayense va ‘kaneta’ vukhongeri. Hi ntolovelo ku languteriwa leswaku vativi va sayense a hi vapfumeri; leswaku Darwin u herise mhaka ya vukona bya Xikwembu; ni leswaku ntlhandlamano wa mianakanyo ya sayense ni ya vutshila yi bakanye mhaka ya ku pfuka loku ku nga ha vaka kona. I langutelo leri hoxeke hi ku helela.”—May 26, 1977, tl. 478.

Xirho xa French Academy of Sciences xi te: “Ku hleleka ka ntumbuluko a ku sunguriwanga hi mianakanyo ya munhu kumbe hi matimba yo karhi ya vutlharhi. . . . Vukona bya nhleleko byi kombisa vukona bya vutlharhi byo hlela. Vutlharhi byebyo a ku nge vi bya un’wana handle ka Xikwembu.”—Dieu existe? Oui (Paris, 1979), Christian Chabanis, a tshaha Pierre-Paul Grassé, tl. 94.

Vativi va sayense va kombise swiaki swa tikhemikhali leswi tlulaka 100. Xivumbeko xa tona xa tiathomu xi kombisa ku yelana ka swiaki leswi loku rharhanganeke ka tinhlayo. Nxaxamelo wa swiaki swa tikhemikhali wu kombisa vumaki lebyi nga erivaleni. Vumaki byo tano lebyi hlamarisaka a byi nga ta tiendlekela, hi xiwelo.

Xikombiso: Loko hi vona khamera, xiya-ni-moya kumbe khompyuta, hi hatlisa hi swi vona leswaku swi fanele swi endliwe hi muendli wo tlhariha. Kutani, xana a swi ta twisiseka ku vula leswaku swilo leswi rharhanganeke ku tlurisa—tihlo, ndleve ni byongo bya munhu—a swi sunguriwanga hi Muendli wa vutlharhi?

Nakambe vona matluka 212-4, ehansi ka xihloko lexi nge “Ntumbuluko.”

Xana ku va kona ka vubihi ni ku xaniseka swi kombisa leswaku Xikwembu a xi kona?

Xiya swikombiso: Xana leswi mikwana yi tirhiseriweke ku dlaya swi kombisa leswaku a ku na munhu la yi endleke? Xana ku tirhisiwa ka swihaha-mpfhuka leswaku ku hoxiwa tibomo loko ku lwiwa nyimpi swi komba leswaku ku hava munhu loyi a swi endleke? Kumbe xana nhlomulo wa vanhu wu vangiwa hi ndlela leyi swi tirhisiwaka ha yona?

Xana a hi ntiyiso leswaku vuvabyi byo tala byi vangiwa hi mahanyelo ya munhu lama nga riki manene ni leswi a thyakisaka mbango, a thyakisela ni van’wana? Xana tinyimpi leti lwiwaka hi vanhu a hi tona ti vangaka ku xaniseka ko tala? Xana a hi ntiyiso ni leswaku, hambi loko timiliyoni ti sika hi ku pfumala swakudya, ematikweni man’wana ku ni ndzalo, leswi kombaka leswaku xin’wana xa swiphiqo leswikulu i makwanga ya munhu? Hinkwaswo swilo leswi a swi kombisi leswaku Xikwembu a xi kona, kambe swi kombisa leswaku vanhu va tirhisa vuswikoti lebyi humaka eka Xikwembu ni misava hi ndlela yo biha swinene.

Xana Xikwembu xi ni mhaka hakunene ni leswi humelelaka hina vanhu?

Ina, swi tano hakunene! Xiya vumbhoni: Bibele yi hi byela leswaku Xikwembu xi nyike munhu masungulo yo hetiseka. (Gen. 1:27, 31; Det. 32:4) Hambi swi ri tano, leswaku munhu a hambeta a tsakeriwa hi Xikwembu a swi titshege hi ku yingisela ka yena Mutumbuluxi wakwe. (Gen. 2:16, 17) Loko munhu a a yingisile, a a ta hambeta a va ni rihanyo leri hetisekeke—ku ri hava vuvabyi, ku xaniseka ni rifu. Muvumbi a a ta nyika munhu nkongomiso lowu lavekaka naswona a a ta tirhisa matimba Yakwe leswaku a sirhelela vanhu emaxangwini hinkwawo. Kambe munhu u ale nkongomiso wa Xikwembu; u teke ndlela ya vutilawuri. Hi ku ringeta ku endla nchumu lowu a wu nga n’wi fanelanga, u tivangele maxangu. (Yer. 10:23; Ekl. 8:9; Rhom. 5:12) Kambe, eka malembe-xidzana lama hundzeke Xikwembu hi ku lehisa mbilu a xi lavisisa lava lavaka ku xi tirhela, hikwalaho ka ku rhandza xona ni tindlela ta xona. Xi lava leswaku va kuma mikateko hinkwayo leyi va nga yi kumangiki hikwalaho ka ku nga hetiseki ka munhu ni ku fuma hi ndlela yo biha. (Nhlav. 21:3-5) Lunghiselelo leri Xikwembu xi ri endleke hi N’wana wa xona ra ku kutsula vanhu exidyohweni ni le ka rifu i xikombiso lexi hlamarisaka xa rirhandzu lerikulu leri Xikwembu xi nga na rona evanhwini. (Yoh. 3:16) Xikwembu xi veke ni nkarhi lowu xi nga ta lovisa lava herisaka misava ni ku endla leswaku varhandzi va ku lulama va tsakela vutomi hi ku fambisana ni xikongomelo xa xona xo sungula.—Nhlav. 11:18; Ps. 37:10, 11; nakambe vona xihloko-nkulu lexi nge “Ku Xaniseka” ni lexi nge “Vubihi.”

Xana Xikwembu i munhu wa xiviri?

Hev. 9:24, NW: “Kreste u nghenile . . . etilweni hi koxe, sweswi leswaku a humelela emahlweni ka xiviri xa Xikwembu hikwalaho ka hina.”

Yoh. 4:24: “Xikwembu i moya.”

Yoh. 7:28: “Loyi a ndzi rhumeke, yena i ntiyiso [i wa xiviri, NW],” ku vula Yesu.

1 Kor. 15:44: “Ku ni miri wa ntumbuluko, kambe wa moya na wona wu kona.”

Xana Xikwembu xi ni mintlhaveko leyi hi yi vonaka eka vanhu lava hanyaka?

Yoh. 16:27: “Tatana hi xiviri xa yena wa mi rhandza. Ú mi rhandza hikuva mi ndzi rhandzile, mi va mi pfumela leswaku ndzi huma eka Xikwembu.”

Esa. 63:9: “E ku karatekeni ka v̌ona, a a karateka na yena . . . E riranḍwini ra yena ni v̌uneneni bya yena, o v̌a kuṭurile.”

1 Tim. 1:11, NW: “Xikwembu lexi tsakeke.”

Xana Xikwembu xi ve ni masungulo?

Ps. 90:2: “Loko tinṭhav̌a ti nga si tumbuluka, loko u nga si v̌umba misav̌a, ni ŝilo hikwaŝo, hi mikari ni mikari, u Šikwembu.”

Xana swa twisiseka sweswo? Mianakanyo ya hina a yi koti ku swi twisisa kahle. Kambe xexo a hi xivangelo lexi twalaka xa ku swi kaneta. Xiya swikombiso: (1) Nkarhi. A nga kona loyi a nga kombisaka lomu nkarhi wu sunguleke kona. Naswona i ntiyiso leswaku, hambi loko vutomi bya hina byi hela, nkarhi wona a wu heli. A hi yi kaneti mhaka ya matirhelo ya nkarhi, hambi leswi swiyenge swin’wana swa wona hi nga swi twisisiki kahle. Kambe, hi hanya ha wona. (2) Mpfhuka. Vativi va swivumbeko swa le henhla a va ma kumi masungulo kumbe makumu ya mpfhuka. Loko va ya va nghena swinene exibakabakeni, hi laha mpfhuka wu yaka wu kula. A va swi kaneti leswi vumbhoni byi swi kombisaka; vo tala va ri mpfhuka a wu na makumu. Leswi swi tano na hi vukona bya Xikwembu.

Swikombiso swin’wana: (1) Vativi va tinyeleti va hi byela leswaku ku hisa ka dyambu exitikweni xa rona ku fika eka 15 000 000° C. (27 000 000° F.). Xana ha yi ala mhaka yoleyo hikwalaho ka leswi hi nga kotiki kahle ku twisisa mahiselo ya xivavula xo tano? (2) Va hi byela leswaku Ndlela ya Tinyeleti terhu i yikulu swinene lerova miseve ya ku vonakala loku fambaka hi rivilo ra tikhilomitara ta 300 000 hi sekene (186 000 mi/sec) yi nga teka malembe ya 100 000 ku yi tsemakanya. Xana mianakanyo ya hina ya wu twisisa hakunene mpfhuka wo tano? Kambe ha swi pfumela hikuva vumbhoni bya sayense bya swi seketela.

I yini lexi twalaka ku antswa—xana i mhaka ya leswaku vuako hinkwabyo byi endliwe hi Muvumbi la hanyaka, wo tlhariha? kumbe xana hi leswaku byi lo tiendlekela ku suka eka nchumu wo karhi lowu nga hanyiki handle ka nkongomiso wa vutlharhi? Vanhu van’wana va amukela mavonelo lawa yo hetelela hikuva va vona onge loko va nga endli tano va ta boheka ku pfumela leswaku Muvumbi u kona, loyi timfanelo takwe va nga ti twisisiki kahle. Kambe swi tiviwa kahle leswaku vativi va sayense a va ma twisisi hi ku helela matirhelo ya swiaki swa xitekela leswi nga endzeni ka tisele leti hanyaka ni leti kongomisaka ndlela leyi tisele leti ti nga ta kula ha yona. Hambi ku ri matirhelo ya byongo bya munhu a va ma twisisi kahle. Kambe, i mani loyi a nga alaka leswaku leswi swi kona? Xana hi nga langutela ku twisisa xin’wana ni xin’wana malunghana ni Munhu loyi a nga nkulu swinene lerova a kota ku endla vuako hinkwabyo, ni xivumbeko xa byona lexi rharhanganeke ni vukulu lebyi hlamarisaka?

Xana i swa nkoka ku tirhisa vito ra Xikwembu?

Rhom. 10:13: “Un’wana ni un’wana la khongelaka vito ra [Yehovha], ú ta ponisiwa.”

Ezek. 39:6: “V̌a ta tiv̌a leŝaku hi mina Yehova.”

Yesu u byele Tata wakwe a ku: “Ndzi va tivisile vito ra wena [valandzeri vakwe va ntiyiso] naswona ndzi ta ri tivisa.”—Yoh. 17:26.

Nakambe vona tluka 425, ehansi ka xihloko lexi nge “Yehovha.”

Xana i swa nkoka leswaku hi tirhela Xikwembu xihi, ntsena loko hi ri ni vukhongeri byo karhi?

1 Kor. 10:20: “Loko vamatiko va gandzela, va gandzela mademona, a va gandzeli Xikwembu.”

2 Kor. 4:4: “Xikwembu xa misava leyi xi pfarile miehleketo ya vanhu lava va nga pfumeriki; xi va sive mahlo leswaku va nga voni ku vangama ka Mahungu Lamanene lama twarisaka ku kwetsima ka Kriste, yena loyi a nga xifaniso xa Xikwembu.” (Laha Diyavulosi u vuriwa “xikwembu.” Vona 1 Yohane 5:19; Nhlavutelo 12:9.)

Mt. 7:22, 23: “Hi siku rolero lavo tala va ta ku ka mina [Yesu Kreste]: ‘Hosi, Hosi, xana a hi vulavulanga hi vito ra wena ke? Xana a hi hlongolanga mademona hi vito ra wena ke? Xana a hi endlanga mahlori layo tala hi vito ra wena ke?’ Enkarhini wolowo ndzi ta va byela erivaleni, ndzi ku: A ndzi mi tivanga, ni siku ni rin’we; sukani eka mina, n’wina lava endlaka leswo homboloka!” (Hambi loko hi tivula Vakreste a swi tiyisi swona leswaku hi tirhela Xikwembu xa ntiyiso hi laha ku amukelekaka.)

Nakambe vona matluka 343-4, ehansi ka xihloko lexi nge “Vukhongeri.”

Loko Yehovha a ri ‘Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso,’ xana Yesu yena i “Xikwembu” xa njhani?

Yesu hi byakwe u vitane Tata wakwe a ku, i ‘Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso.’ (Yoh. 17:3) Yehovha hi byakwe u te: “E handle ka mina a ku na [X]ikwembu.” (Esa. 44:6) Muapostola Pawulo u tsalele Vakreste va ntiyiso a ku, “ku ni Xikwembu xin’we ntsena, Tatana.” (1 Kor. 8:5, 6) Kutani Yehovha u hlawulekile; a nga kona un’wana loyi a nga ni xikhundlha xo kota xakwe. Yehovha a nga pfumelelani nikatsongo ni hinkwaswo swilo leswi gandzeriwaka swo tanihi swifaniso, vanhu lava endliwaka swikwembu na Sathana. Hinkwaswo leswi i swikwembu swa mavunwa.

Yesu eMatsalweni u vitaniwa “xikwembu,” ni “Šikwembu ša matimba.” (Yoh. 1:1; Esa. 9:6) Kambe a ku kona laha a vitaniwaka wa Matimba Hinkwawo, ku kotisa Yehovha. (Gen. 17:1) Yesu ku vuriwa leswaku hi “loyi ku kwetsima ka Xikwembu ku tikombaka eka yena,” kambe Tatana hi yena Xihlovo xa ku kwetsima koloko. (Hev. 1:3) Yesu a nga xi lavi xikhundlha xa Tata wakwe. U te: “U ta nkhinsamela [Yehovha], Xikwembu xa wena, u gandzela xona ntsena.” (Lk. 4:8) U kona ‘hi xiyimo xa Xikwembu,’ naswona Tatana u vule leswaku “evitweni ra Yesu, matsolo hinkwawo ma nkhinsama,” kambe leswi hinkwaswo swi endliwa “eku dzuniseni ka Xikwembu Tatana.”—Flp. 2:5-11; nakambe vona matluka 430-4.

Loko Munhu A Ku—

‘A ndzi pfumeli eka Xikwembu’

U nga hlamula u ku: ‘Xana ni khale a wu titwisa xisweswo? . . . U nga si fikelela xiboho xexo, xana u kambisise vumbhoni byo hlayanyana lebyi byi ku khorwiseke?’ Kumbexana u nga engetela u ku: ‘Leyi i mhaka leyi ndzi yi tsakelaka swinene naswona ndzi anakanyisise ngopfu ha yona. Tinhla tin’wana leti ndzi ti voneke ti pfuna swinene hi leti: . . . (Eka tluka 409, vona xihlokwana lexi nge “Xana ku ni swivangelo leswi twalaka swo pfumela eka Xikwembu?” nakambe vona matluka 212-4, ehansi ka xihloko lexi nge “Ntumbuluko.”)’

Kumbexana u nga ha ku: ‘Xana u vula leswaku a wu pfumeli leswaku Muvumbi u kona, kumbe xana swi vangiwa hi leswi u voneke vukanganyisi byo tala etikerekeni kutani a wu na ripfumelo eka leswi va swi dyondzisaka?’ Loko a vangeriwa hi leswo hetelela, u nga ha engetela u ku: ‘Ku ni ku hambana lokukulu exikarhi ka tikereke ta Vujagana ni Vukreste bya ntiyiso. I ntiyiso leswaku Vujagana byi tshikilele vanhu, kambe Vukreste a byi va tshikilelanga. Vujagana byi lwe tinyimpi, kambe Vukreste a byi lwanga. Vujagana byi hluleke ku nyikela nkongomiso lowu faneleke wa mahanyelo, kambe Vukreste a byi hlulekanga. Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele, a ri byi seketeli Vujagana. Ku hambana ni sweswo, ri sola Vujagana.’

Swin’wana leswi u nga ha swi vulaka: ‘Ndzi ve ni mabulo lama tsakisaka ni vanhu lava anakanyaka ku fana na wena. Van’wana va vona va te va nge pfuki va pfumerile eka Xikwembu hi mhaka ya nxaniseko ni vubihi leswi nga kona emisaveni. Xana na wena u titwa hi ndlela yoleyo? (Loko swi ri tano, tirhisa mhaka leyi nga eka matluka 410-1, ehansi ka xihlokwana lexi nge “Xana ku va kona ka vubihi ni ku xaniseka swi kombisa leswaku Xikwembu a xi kona?”)’

‘Ndzi pfumela eka leswi ndzi tshameke ndzi swi vona, kambe Xikwembu a ndzi si tshama ndzi xi vona’

U nga hlamula u ku: ‘Langutelo rero ri toloveleke ngopfu masiku lawa. Naswona ku ni xivangelo xa rona. Hi hanya ni vanhu lava kandziyisaka ku va ni swilo leswi vonakaka. Kambe wena u munhu loyi a lavaka ku langutana ni ntiyiso, a swi tano ke?’ Kumbexana u nga engetela u ku: (1) ‘Xana swi kona swilo swin’wana leswi hi nga kotiki ku swi vona hi mahlo ya hina kambe leswi hi pfumelaka leswaku swi kona hikwalaho ka swivangelo leswi twalaka? Ku vuriwa yini hi moya lowu hi wu hefemulaka? Ha wu twa loko wu hunga. Ha swi twa leswaku wu tata mahahu ya hina, hambi leswi hi nga wu voniki. Hikwalaho ka leswi hi vonaka ku tirha ka wona, hi ni xivangelo lexinene xa ku pfumela eka wona, a swi tano ke?’ (2) ‘Naswona nkoka-misava a hi swi koti ku wu vona. Kambe loko hi weriwa hi nchumu wo karhi hi kota ku vona leswaku nkoka-misava wa tirha. Naswona phunga a hi swi koti ku ri vona, kambe tinhompfu ta hina ta ri twa. A hi swi koti ku vona mpfumawulo, kambe tindleve ta hina ta wu twa. Kutani ha pfumela eka swilo leswi hi nga swi voniki—loko ku ri ni xivangelo lexi twalaka xo swi pfumela, a swi tano ke?’ (3) ‘Kutani, xana byi kona vumbhoni bya leswaku Xikwembu lexi nga vonakiki xi kona hakunene? (Tirhisa mhaka leyi nga eka matluka 409-10, ehansi ka xihlokwana lexi nge “Xana ku ni swivangelo leswi twalaka swo pfumela eka Xikwembu?”)’

‘Ndzi ni mianakanyo ya mina hi Xikwembu’

U nga ha hlamula u ku: ‘Ndza tsaka ku twa leswaku u munhu loyi a anakanyeke hi mhaka leyi ni leswaku wa pfumela eka Xikwembu. Ndzi kombela ku vutisa, Xana hi yihi mianakanyo ya wena hi Xikwembu?’ Kumbexana u nga engetela u ku: ‘Ndza tshemba wa swi xiya leswaku i swa nkoka ku tiyiseka leswaku leswi hi pfumelaka eka swona swi fambisana ni leswi Xikwembu xi swi vulaka. Xana ndzi nga ku kombisa yinhla yin’we eBibeleni hi mhaka leyi? (Ps. 83:18)’