Swikombo Swa Mikandziyiso Leyi Nga Eka Xiyimiso Xa Mihlangano Xa Mahanyelo Ni Ntirho Wa Hina Wo Chumayela
APRIL 13-19
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | GENESA 31
“Yakobe Na Labani Va Endle Ntwanano Wa Ku Rhula”
(Genesa 31:44-46) Tana sweswi, a hi endle ntwanano, mina na wena, wu fanele wu va mbhoni exikarhi ka mina na wena.” 45 Hikwalaho Yakobe a teka ribye a ri yimisa ri va phuphu. 46 Kutani Yakobe a ku eka vamakwavo: “Rholelani maribye!” Kutani va teka maribye va endla nhulu. Endzhaku ka sweswo va dyela kwalaho ehenhla ka nhulu.
it-1-E 883 ¶1
Galede
Endzhaku ka loko Yakobe na Labani va fikelele xiboho hi ku rhula mayelana ni mhaka leyi a yi va holovisa, va endle ntwanano. Hikwalaho ka sweswo, Yakobe u yimise ribye ri va phuphu kutani a lerisa “vamakwavo” ku hlengeleta nhulu ya maribye leyi kumbexana a va yi endle yi fana na tafula ivi endzhaku va dyela eka yona swakudya. Kutani endzhaku ka sweswo, Labani u thye ndhawu yoleyo vito leri fambisanaka ni nhulu yoleyo ra Xiaramu (Xisiriya) a ku i “Yegara-Sahaduta,” kambe Yakobe u vitane vito rero hi Xiheveru a ku i Galede. Labani u te: “Nhulu [Heb Gal] leyi i mbhoni [Heb edh] exikarhi ka mina na wena namuntlha.” (Gn 31:44-48) Nhulu ya maribye (na phuphu ya ribye) a swi ri vumbhoni eka vahundzi hinkwavo va ndlela. Swi hilaha ndzimana 49 yi vulaka hakona, “Xihondzo xo Rindza, [Heb mits.pah]” xi tiyisekisa leswaku Yakobe na Labani va pfumelelane ku hlayisa ku rhula exikarhi ka vona ni mindyangu ya vona. (Gn 31:50-53) Hi ku famba ka nkarhi, maribye ma tlhele ma tirhisiwa leswaku ma va timbhoni.—Yx 4:4-7; 24:25-27.
(Genesa 31:47-50) Labani a yi thya a ku i Yegara-sahaduta, kambe Yakobe a yi thya a ku i Galede. 48 Kutani Labani a ku: “Nhulu leyi i mbhoni exikarhi ka mina na wena namuntlha.” Hi yona mhaka leyi a yi thyeke vito ra Galede, 49 ni Xihondzo xo Rindza hikuva u te: “Yehovha a a tshame a rindza exikarhi ka mina na wena loko hi nga vonani. 50 Loko wo xanisa vana va mina va vanhwanyana niloko wo teka vasati ku engetela eka vana va mina, a ku na munhu la nga na hina. Waswivo! Xikwembu i mbhoni exikarhi ka mina na wena.”
it-2-E 1172
Xihondzo Xo Rindza
Yakobe u yimise nhulu ya maribye ivi yi thyiwa vito ra “Galede” (leswi vulaka “Nhulu leyi nga Mbhoni”) ni “Xihondzo Xo Rindza.” Hiloko Labani a ku: “Yehovha a a tshame a rindza exikarhi ka mina na wena loko hi nga vonani.” (Gn 31:45-49) Nhulu leyi ya maribye a a yi ta tirha ku tiyisekisa leswaku Yehovha u va langutile Labani na Yakobe ku vona loko va wu hlayisa ntwanano wa ku rhula lowu va wu endleke.
(Genesa 31:51-53) Labani a ya emahlweni a ku eka Yakobe: “Hi leyi nhulu ni phuphu leswi ndzi swi yimiseke exikarhi ka mina na wena. 52 Nhulu leyi i mbhoni kasi phuphu i nchumu lowu nyikelaka vumbhoni, leswaku a ndzi nge yi hundzi nhulu leyi ku ta lwa na wena nileswaku a wu nge yi hundzi nhulu leyi ni phuphu leyi ku ta lwa na mina u ndzi vavisa. 53 Xikwembu xa Abrahama ni xikwembu xa Nakori, a xi avanyise exikarhi ka hina, xikwembu xa vatata wa vona.” Kambe Yakobe a hlambanya hi Xichavo xa Isaka tata wakwe.
Endla Ndzavisiso
(Genesa 31:19) Labani a a ye eku tsemeteni ka tinyimpfu takwe. Hi nkarhi wolowo Rahele a yi-va terafimi ya tata wa yena.
it-2-E 1087-1088
Terafimi
Leswi kumiweke hi vayimburi eMesopotamiya, swi kombisa leswaku loyi a a ri na titerafimi hi yena loyi a ta kuma ndzhaka ya le ndyangwini. Hi ku ya hi ribye rin’wana leri kumiweke eNuzi, loko mukon’wana a ri na titerafimi ta le ka va nsati a ta va ni mfanelo yo ya ekhoto a ya kuma ndzhaka ya tata wa nsati wakwe loko a file. Kumbexana leswi hi swona swi nga susumetela Rahele ku teka terafimi ya ka vona, a tibyela leswaku a swi fanela hikuva tata wakwe a a tshamela ku kanganyisa Yakobe nuna wakwe. (Ringanisa na Gn 31:14-16.) Mhaka ya leswaku titerafimi a ti fambisana ni ku kuma ndzhaka, yi tlhela yi vonaka hileswi Labani a nga dzuka nyuku swinene leswaku a ti kuma, lerova a kala a teka vamakwavo a hlongorisa Yakobe mpfhuka wo ringana masiku ya nkombo. (Gn 31:19-30) Kambe Yakobe a a nga swi tivi leswi a swi endliwe hi Rahele (Gn 31:32) naswona a ku na lexi kombisaka leswaku a nga va a ringete ku tekela vana va Labani ndzhaka hileswi a a ri na terafimi ya ka vona. Yakobe a a nga swi tirhisi swikwembu swa mavunwa. Eku heteleleni, terafimi liya swi nga endleka yi lahliwile loko Yakobe a fihle swikwembu swa mavunwa hinkwaswo leswi a nyikiweke swona hi vandyangu wakwe ehansi ka murhi lowukulu lowu a wu ri ekusuhi na Xikeme.—Gn 35:1-4.
(Genesa 31:41, 42) Leswi swi endla malembe ya 20 ndzi ri endlwini ya wena. Ndzi ku tirhele malembe ya 14 leswaku ndzi kuma vana va wena vambirhi va vanhwanyana ni malembe ya tsevu ndzi hlayisa ntlhambi wa wena, naswona u hundzule hakelo ya mina ka khume. 42 Loko Xikwembu xa tatana, Xikwembu xa Abrahama ni Xichavo xa Isaka a swi nga ri na mina, sweswi a wu ta va u ndzi fambise ndzi nga khomanga nchumu. Xikwembu xi vone vusiwana ni ku tikarhata ka mavoko ya mina, kutani xi ku tshinyile tolo nivusiku.”
(1 Petro 2:18) Malandza ya muti a ma tiveke ehansi ka vini va wona hi xichavo lexi faneleke, ku nga ri eka lavanene ni lava anakanyelaka ntsena, kambe ni le ka lava swi nonon’hwaka ku va tsakisa.
Yehovha I Vutshamo Bya Hina
8 Loko Yakobe a fika eHarani, malume wa yena Labani u n’wi amukele hi mandla mambirhi ivi endzhaku a n’wi nyika Leya na Rahele leswaku va va vasati va yena. Kambe, hi ku famba ka nkarhi Labani u ringete ku dyelela Yakobe, a hundzula hakelo ya yena ka khume! (Gen. 31:41, 42) Kambe, Yakobe u tiyisele swilo leswi hinkwaswo, a tiyiseka leswaku Yehovha u ta ya emahlweni a n’wi khathalela—naswona U n’wi khathalerile! Hakunene, loko Xikwembu xi ta byela Yakobe leswaku a tlhelela eKanana, mupatriyaka loyi, se a a ri ni “mintlhambi leyikulu ni malandza ya xisati ni ya xinuna ni tikamela ni timbhongolo.” (Gen. 30:43) Yakobe u khongerile a kombisa ku tlangela swinene a ku: “A ndzi faneriwanga hi musa wa rirhandzu hinkwawo ni hi vutshembeki hinkwabyo lebyi u byi kombeke nandza wa wena, hikuva ndzi pele Yordani lowu ndzi ri ni nhonga ya mina ntsena kambe sweswi ndzi ni mixaxa yimbirhi.”—Gen. 32:10.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Genesa 31:1-18) Hi ku famba ka nkarhi a twa marito ya vana va majaha va Labani va ku: “Yakobe u teke swilo hinkwaswo swa tatana; naswona u hlengelete rifuwo leri hinkwaro hi swilo swa tatana.” 2 Loko Yakobe a languta xikandza xa Labani, a vona xi nga ha fani ni le ku sunguleni eka yena. 3 Eku heteleleni Yehovha a ku eka Yakobe: “Tlhelela etikweni ra vatata va wena ni maxaka ya wena, ndzi ta hambeta ndzi va na wena.” 4 Kutani Yakobe a rhumela rito leswaku ku vitaniwa Rahele na Leya va ta enhoveni entlhambini wakwe, 5 a ku eka vona: “Ndzi vona xikandza xa tata wa n’wina leswaku a xa ha fani ni le ku sunguleni eka mina; kambe Xikwembu xa tatana xi ve na mina. 6 Hakunene n’wina ma swi tiva leswaku ndzi tirhele tata wa n’wina hi matimba ya mina hinkwawo. 7 Tata wa n’wina u ndzi kanganyisile naswona u hundzule hakelo ya mina ka khume, kambe Xikwembu a xi n’wi pfumelelanga leswaku a ndzi vavisa. 8 Loko a ku, ‘Leta mavalavala ti ta va hakelo ya wena,’ ntlhambi hinkwawo a wu tswala ta mavalavala; kambe loko a ku, ‘Leta mikhwalalati ti ta va hakelo ya wena,’ ntlhambi hinkwawo a wu tswala ta mikhwalalati. 9 Hikwalaho Xikwembu xi hambete xi teka ntlhambi wa tata wa n’wina xi ndzi nyika wona. 10 Emakumu, hi nkarhi lowu ntlhambi a wu navelana ndzi tlakuse mahlo kutani ndzi vona xivono enorhweni, swiphongo leswi a swi khandziya ntlhambi a swi ri swa mikhwalalati ni swa mavalavala ni swa swivativati. 11 Kutani ntsumi ya Xikwembu xa ntiyiso yi ku eka mina enorhweni, ‘Yakobe,’ mina ndzi ku, ‘Hi mina loyi.’ 12 Yi ya emahlweni yi ku, ‘Ndzi kombela u tlakusa mahlo ya wena u vona leswaku swiphongo hinkwaswo leswi khandziyaka ntlhambi i swa mikhwalalati, ni swa mavalavala, ni swa swivativati, hikuva ndzi vone hinkwaswo leswi Labani a ku endlaka swona. 13 Ndzi Xikwembu xa ntiyiso xa le Bethele, laha u nga tota phuphu ni laha u nga endla xitshembiso lexi hlambanyiweke. Sweswi, suka u yima, u huma etikweni leri u tlhelela etikweni leri u velekiweke eka rona.’” 14 Hiloko Rahele na Leya va n’wi hlamula va ku: “Xana ka ha ri ni xiavelo xa ndzhaka ya hina endlwini ya tatana? 15 Xana a hi langutiwi hi ri vanhu vambe hileswi a hi xaviseke, leswaku a ta tshamela ku dya ni le ka mali leyi hi nyikiweke yona? 16 Hikuva rifuwo hinkwaro leri Xikwembu xi ri suseke eka tatana i ra hina ni vana va hina. Hikwalaho sweswi, endla hinkwaswo leswi Xikwembu xi ku byeleke leswaku u swi endla.” 17 Kutani Yakobe a suka a tlakula vana vakwe ni vasati vakwe a va veka ehenhla ka tikamela; 18 a byisa ntlhambi wakwe hinkwawo ni nhundzu hinkwayo leyi a yi hlengeleteke, ntlhambi lowu a nga wu kuma, a wu hlengeleta ePadani-aramu, leswaku a ta ya eka tata wakwe Isaka etikweni ra Kanana.
APRIL 20-26
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | GENESA 32-33
“Xana U Endla Leswi U Nga Swi Kotaka Leswaku U Kuma Mikateko?”
(Genesa 32:24) Eku heteleleni Yakobe a sala a ri yexe. Kutani munhu a tshwimbirisana na yena ku fikela loko vurhonga byi tsuvuka.
Xana U Lava Yehovha Hi Mbilu Ya Wena Hinkwayo?
EMatsalweni ku ni swikombiso swo tala swa lava va tikarhateke swinene loko va lava Yehovha. Un’wana wa vanhu volavo a ku ri Yakobe, loyi a tshwimbirisaneke ni ntsumi ya Xikwembu leyi a yi tihundzule munhu wa nyama, kukondza ku va vurhonga. Hikwalaho, Yakobe u thyiwe vito ra Israyele (Loyi A Tshwimbirisaneke Ni Xikwembu) hikuva u “tshwimbirisane” na Xikwembu kumbe ku xi sindzisa. Ntsumi yi n’wi katekisile hikwalaho ka ku tiyimisela ka yena hi mbilu hinkwayo.—Genesa 32:24-30.
(Genesa 32:25, 26) Loko a vona leswaku a nga n’wi hlulanga, a n’wi khumba emahlanganweni ya nhlolo ya ndzhumbi wa yena; kutani mahlangano ya nhlolo ya ndzhumbi wa Yakobe ma suleka hi nkarhi lowu a a tshwimbirisana na yena. 26 Endzhaku ka sweswo a ku: “Ndzi tshike ndzi famba, hikuva vurhonga byi tsuvukile.” Yena a ku: “A ndzi nge ku tshiki loko u nga rhangi hi ku ndzi katekisa.”
it-2-E 190
Ku lamala
Ku lamala ka Yakobe. Loko Yakobe a ri ni malembe ya 97, u tshwimbirisane ni ntsumi ya Xikwembu leyi a yi tihundzule munhu vusiku hinkwabyo. U swi kotile ku khomelela ntsumi leyi lerova yi kala yi n’wi katekisa. Loko va ri karhi va tshwimbirisana, ntsumi leyi yi khumbe mahlangano ya ndzhumbi wa Yakobe, a suleka. Vuyelo bya kona hi leswaku Yakobe u sungule ku khwita. (Gn 32:24-32; Hs 12:2-4) Xisweswo leswi swi ve xitsundzuxo eka Yakobe xa leswaku hambileswi a “tshwimbirisaneke ni Xikwembu [ntsumi ya Xikwembu] ni vanhu kutani [a] hetelela hi ku hlula,” hilaha ntsumi yi vuleke hakona, ku vula ntiyiso a nga yi hlulanga ntsumi ya Xikwembu ya matimba. U kote ku lwa ni ntsumi ntsena hikwalaho ka leswi a ku ri xikongomelo xa Xikwembu ni ku rhandza ka xona, leswaku xi humesa vumbhoni bya leswaku Yakobe a a ri munhu wo tikarhata loko swi ta emhakeni yo kuma mikateko eka Xikwembu.
(Genesa 32:27, 28) Kutani a ku eka yena: “Hi wena mani vito ra wena?” yena a ku: “Hi mina Yakobe.” 28 Kutani a ku: “Vito ra wena u nge he vitaniwi Yakobe kambe u ta vitaniwa Israyele, hikuva u tshwimbirisane ni Xikwembu ni vanhu, kutani u hetelele hi ku hlula.”
it-1-E 1228
Israyele
1. I vito leri thyiweke Yakobe loko a a ri ni malembe ya kwalomu ka 97. A ku ri hi vusiku lebyi Yakobe a tsemakanyeke nkova wa Yaboko loko a ri eriendzweni ro ya hlangana ni makwavo Esawu laha a dodombisaneke ni munhu loyi kahlekahle a ku ri ntsumi. Hikwalaho ka leswi Yakobe a tiyiseleke ku tshwimbirisana ni ntsumi, vito ra yana ri cinciwile a va Israyele tanihi xikombiso xa leswaku u kume mikateko eka Xikwembu. Yakobe u thye ndhawu leyi vito leri a ri ta va xitsundzuxo xa leswi endlekeke, a ku i Peniyele kumbe Penuwele. (Gn 32:22-31) Endzhakunyana loko a ri eBethele Xikwembu xi tiyisekise ku cinciwa ka vito rakwe naswona ku sukela kwalaho ku ya fikela loko a fa, se a a tala ku vitaniwa Israyele. (Gn 35:10, 15; 50:2; 1Tk 1:34) Vito leri ri humelela ku tlula ka 2 500 eMatsalweni, kambe ko tala ri va ri kombetela eka vana vakwe tanihi rixaka.—Eks 5:1, 2.
Endla Ndzavisiso
(Genesa 32:11) Ndza ku khongela, ndzi kutsule evokweni ra makwerhu, evokweni ra Esawu, hikuva ndzi chava leswaku kunene u ta fika a ndzi hlasela, mina, manana swin’we ni vana.
(Genesa 32:13-15) Kutani a tshama kwalaho vusiku byebyo. Eka leswi a a swi kuma evokweni rakwe a vekela Esawu makwavo nyiko: 14 timbuti ta matswele ta 200 ni swiphongo swa 20, tinyimpfu ta 200 ni makhuna ya 20, 15 tikamela leti an’wisaka ta 30 ni vana va tona, tihomu ta 40 ni tinkunzi ta khume, timbhongolo ta matswele ta 20 ni timbongolo leti kuleke ta khume.
Ku Vulavula Hi Ndlela Ya Musa Swi Kondletela Vuxaka Lebyinene
10 Ku vulavula hi ndlela ya musa ni ku vulavurisana hi ndlela leyinene swi pfuna ku sungula ni ku hlayisa vuxaka lebyinene ni vanhu van’wana. Entiyisweni, ku endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi antswisa vuxaka bya hina ni vanhu van’wana swi nga antswisa ndlela leyi hi vulavulaka na vona ha yona. Ku endlela van’wana swilo leswinene hi mbilu hinkwayo—ku kuma nkarhi wo va pfuna, ku va nyika tinyiko swi huma embilwini ni ku va kombisa malwandla—swi nga endla leswaku ku va ni ku vulavurisana hi ku ntshunxeka. Swi nga ha tlhela swi “fumba makala lama pfurhaka” eka munhu yoloye naswona swi nga ha n’wi endla a va ni timfanelo letinene, swi endla leswaku swi olova ku vulavula mi ntshunxekile mi tlhela mi lulamisa timhaka.—Rhom. 12:20, 21.
11 Yakobe u yi twisisile mhaka leyi. Hahla rakwe ku nga Esawu a a n’wi hlundzukele ngopfu lerova Yakobe u balekile hikuva a a chava leswaku Esawu a nga n’wi dlaya. Yakobe u tlhelele eka rikwavo endzhaku ka malembe yo tala. Esawu u tile a ta hlangana na yena a ri ni vavanuna va 400. Yakobe u khongele eka Yehovha a kombela mpfuno. Endzhaku ka sweswo u rhumele nyiko ya swifuwo swo tala eka Esawu. Nyiko yoleyo yi hetisise xikongomelo xa yona. Loko va hlangana, mbilu ya Esawu se a yi verhamile hiloko a tsutsuma a vukarha Yakobe.—Gen. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
(Genesa 33:20) Endzhaku ka sweswo a yimisa alitari kwalaho a yi thya hi vito ra Xikwembu, Xikwembu xa Israyele.
it-1-E 980
Xikwembu, Xikwembu xa Israyele
Endzhaku ka loko Yakobe a tshwimbirisane ni ntsumi ya Yehovha ePeniyele, u thyiwe vito ra Israyele naswona endzhaku ka loko a phahlelane mariyeta na buti wakwe Esawu, u tshame eSukoti ivi endzhaku ka sweswo a ya tshama eXikeme. Kwalaho u fike a xava nsimu eka vana va Hamori kutani a dzima tende rakwe eka yona. (Gn 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Endzhaku ka sweswo a yimisa alitari kwalaho a yi thya hi vito ra Xikwembu, Xikwembu xa Israyele,” kumbe “Xikwembu, Xikwembu xa Israyele.” (Gn 33:20) Ku va Yakobe, a thye alitari yoleyo vito leri fambisanaka ni vito leri a a ha ku thyiwa rona, swi kombisa leswaku u ri amukerile vito rero nakambe swi kombisa leswaku a swi khensa leswi Xikwembu xi n’wi tlheriseleke eTikweni leri Tshembisiweke a hlayisekile. Xiga lexi xi humelela kan’we ntsena eMatsalweni.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Genesa 32:1-21) Loko ku ri Yakobe, a khoma ndlela kutani tintsumi ta Xikwembu ti n’wi hlanganisa. 2 Hi ku hatlisa loko Yakobe a ti vona a ku: “Lowu i nxaxa wa Xikwembu!” Hikwalaho a thya ndhawu yoleyo vito ra Mahanayimi. 3 Kutani Yakobe a rhumela varhumiwa emahlweni ka yena va ya eka Esawu makwavo etikweni ra Seyiri, endhawini ya Edomu, 4 a va lerisa a ku: “Hosi ya mina Esawu mi ta yi byela mi ku, ‘Yakobe nandza wa wena u te: “Ndzi ve muluveri na Labani nkarhi wo leha ku ta fika sweswi. 5 Ndzi kume tinkunzi ni timbhongolo, ni tinyimpfu, ni malandza ya xinuna ni ya xisati, ndzi rhandza ku ku tivisa hosi yanga, leswaku u ta ndzi tsakela ematihlweni ya wena.”’” 6 Hi ku famba ka nkarhi varhumiwa va tlhelela eka Yakobe, va ku: “Hi fikile eka makwenu Esawu, naswona u le ndleleni ku ta hlangana na wena, u ni vavanuna va 400.” 7 Yakobe a chava swinene naswona a vilela. Kutani a ava vanhu lava a va ri na yena, ni mintlhambi ni tihomu ni tikamela swi va mixaxa yimbirhi, 8 a ku: “Loko Esawu o fika a hlasela nxaxa wun’we, kunene ku ta va ni nxaxa lowu nga ta sala wu baleka.” 9 Endzhaku ka sweswo Yakobe a ku: “Oho Xikwembu xa tatana Abrahama ni Xikwembu xa tatana Isaka, Oho Yehovha, wena u vulaka eka mina u ku, ‘Tlhelela etikweni ra ka n’wina ni maxaka ya wena, ndzi ta tirhisana kahle na wena,’ 10 a ndzi faneriwanga hi musa wa rirhandzu hinkwawo ni hi vutshembeki hinkwabyo lebyi u byi kombeke nandza wa wena, hikuva ndzi pele Yordani lowu ndzi ri ni nhonga ya mina ntsena kambe sweswi ndzi ni mixaxa yimbirhi. 11 Ndza ku khongela, ndzi kutsule evokweni ra makwerhu, evokweni ra Esawu, hikuva ndzi chava leswaku kunene u ta fika a ndzi hlasela, mina, manana swin’we ni vana. 12 Wena u te, ‘Handle ko kanakana ndzi ta tirhisana kahle na wena naswona ndzi ta endla leswaku mbewu ya wena yi fana ni swiribyana swa sava ra lwandle, leswi nga ta ka swi nga hlayeki hi vunyingi bya swona.’” 13 Kutani a tshama kwalaho vusiku byebyo. Eka leswi a a swi kuma evokweni rakwe a vekela Esawu makwavo nyiko: 14 timbuti ta matswele ta 200 ni swiphongo swa 20, tinyimpfu ta 200 ni makhuna ya 20, 15 tikamela leti an’wisaka ta 30 ni vana va tona, tihomu ta 40 ni tinkunzi ta khume, timbhongolo ta matswele ta 20 ni timbongolo leti kuleke ta khume. 16 Kutani a nyiketa malandza yakwe ntlhambi ha wun’we ivi hi ku phindha-phindha a ku eka malandza ya yena: “Pelani emahlweni ka mina, mi siya mpfhuka exikarhi ka ntlhambi ni ntlhambi.” 17 Ku tlula kwalaho a lerisa wo sungula a ku: “Loko Esawu makwerhu a hlangana na wena a ku vutisa, a ku, ‘Xana u wa mani, u ya kwihi naswona swilo leswi nga emahlweni ka wena i swa mani?’ 18 u ta ku, ‘Ndzi wa nandza wa wena, Yakobe. Leyi i nyiko leyi rhumeriwaka hosi yanga, Esawu, kutani waswivo, na yena wa ta hi le ndzhaku ka hina.’” 19 Kutani a tlhela a lerisa wa vumbirhi, ni wa vunharhu, ni hinkwavo lava landzelaka mintlhambi, a ku: “Mi ta vula marito lawa eka Esawu loko mi hlangana na yena. 20 Nakambe mi ta vula mi ku, ‘Nandza wa wena Yakobe u ta hi le ndzhaku ka hina.’” Hikuva u tibyele a ku: “Ndzi nga ha n’wi rhulisa hi nyiko leyi yi ndzi rhangeleke, kutani endzhaku ka sweswo ndzi vona xikandza xa yena. Kumbexana u ta ndzi amukela hi musa.” 21 Kutani nyiko yi pela yi famba emahlweni ka yena, kambe yena a etlela enxaxeni vusiku byebyo.
APRIL 27–MAY 3
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | GENESA 34-35
“Khombo Leri Tisiwaka Hi Ku Va Ni Vanghana Vo Biha”
(Genesa 34:1) Dina n’wana wa Leya, loyi a nga n’wi tswalela Yakobe, a a hamba a huma ku ya vona vanhwanyana va tiko.
Xikeme—Muti Lowu Nga eNkoveni
Xana majaha ya muti wolowo a ma ta xi languta njhani xinhwanyatana lexi a xi hamba xi endza emutini wa ka vona—lexi kumbexana a xi nga ri na loyi a xi famba na yena? N’wana wa jaha wa ndhuna ya tiko “a ṅwi v̌ona, a ṅwi khoma, a etlela na yena, a ṅwi onha.” Hikwalaho ka yini Dina a nghene ekhombyeni hi ku titoloveta ni Vakanana va mahanyelo yo biha? Xana a ku ri hikwalaho ka leswi a a titwa a navela ku va swin’we ni vanhwanyana lava nga tintangha takwe? Xana a a ome nhloko, ni ku titwa a ntshunxekile ku fana ni vamakwavo lavan’wana va xinuna? Hlaya rungula ra Genesa, kutani u ringeta ku anakanya hi mbitsi ni tingana leti Yakobo na Leya va faneleke va ve na tona hikwalaho ka vuyelo lebyi bya ku endza ka n’wana wa vona wa nhwanyana, eXikeme.—Genesa 34:1-31; 49:5-7; nakambe vona The Watchtower, ya June 15, 1985, tluka 31.
(Genesa 34:2) Kutani Xikeme n’wana wa Hamori wa Muhivhi, ndhuna ya tiko a n’wi vona a n’wi teka a etlela na yena, a n’wi onha.
“Balekelani Vumbhisa”
14 Loko Dina a vona Xikeme, a nga anakanyanga leswaku u tikumele jaha. Kambe, Xikeme a a tivonela ntombhi tanihi leswi a swi ri tano hi vavanuna va Vakanana. Dina a nga kotanga ku tisirhelela hikuva Xikeme u ‘n’wi tekile a n’wi onha.’ Swi vonaka onge Xikeme u ‘n’wi rhandzile’ kambe sweswo a swi cincanga leswi a swi endleke eka Dina. (Hlaya Genesa 34:1-4.) Vanghana vo biha lava Dina a va hlawuleke va tise xisandzu eka yena ni le ka ndyangu wa ka vona hinkwawo.—Genesa 34:7, 25-31; Vagalatiya 6:7, 8.
(Genesa 34:7) Hi ku hatlisa loko vana va Yakobe va swi twile, va fika va ta hi le nhoveni; kutani vavanuna lava va vaviseka emintlhavekweni ya vona naswona va hlundzuka ngopfu, hikuva u endle vuphukuphuku lebyi nyumisaka eka Israyele hi ku etlela ni n’wana wa Yakobe, kasi nchumu wo fana ni wolowo a wu nga fanelanga wu endliwa.
(Genesa 34:25) Hambiswiritano, hi siku ra vunharhu loko va twa ku vava, vana vambirhi va Yakobe, Simiyoni na Levhi, vamakwavo wa Dina, un’wana ni un’wana a teka banga rakwe, kutani va nghena emutini va nga languteriwanga, va ya dlaya munhu un’wana ni un’wana waxinuna.
Loko U Khunguvanyisiwile
Hakanyingi lava lavaka ku rihisela va endla sweswo hi xikongomelo xo susa ku vava loku vangiweke hi munhu loyi a va khunguvanyiseke. Hi xikombiso, Bibele yi hi byela leswaku loko vana va Yakobe loyi a a ri Muheveru va twe leswaku Xikeme loyi a a ri Mukanana u pfinye Dina makwavo wa vona wa xisati, va “vavise[kile] emintlhavekweni ya vona naswona va hlundzu[ke] ngopfu.” (Genesa 34:1-7) Leswaku va tirihisela eka vubihi lebyi endliweke eka makwavo wa vona wa xisati, vana vambirhi va Yakobe va lukele Xikeme ni vandyangu wakwe rhengu. Hi ku tirhisa vuxisi, Simiyoni na Levhi va nghene emutini va dlaya wanuna un’wana ni un’wana, ku katsa na Xikeme.—Genesa 34:13-27.
Xana ku halata ngati ku lulamise timhaka? Loko Yakobe a twa leswi endliweke hi vana vakwe, u va tshinye a ku: “Mi ndzi tisele khombo hi ku ndzi endla risema ro biha eka vaaki va tiko, . . . kunene va ta hlengeletana ku ta lwa na mina va ndzi hlasela kutani ndzi ta lovisiwa, mina ni yindlu ya mina.” (Genesa 34:30) Ematshan’weni ya leswaku va lulamisa timhaka, swiendlo swa vona swa ku rihisela swi ve ni vuyelo lebyi hambaneke, sweswi ndyangu wa Yakobe a wu fanele wu tshama wu xalamukile hikwalaho ko chava ku hlaseriwa hi vaakelani va vona lava hlundzukeke. Leswaku Xikwembu xi sirhelela ndyangu wa Yakobe leswaku wu nga hlaseriwi, xi n’wi lerise leswaku a rhurha ni ndyangu wakwe va ya tshama eBethele.—Genesa 35:1, 5.
Endla Ndzavisiso
(Genesa 35:8) Endzhakunyana Debora xitirhi xa xisati xa Raveka, a fa kutani a lahliwa emakumu ka Bethele, ehansi ka murhi lowukulu ngopfu. Hikwalaho a thya ndhawu yoleyo vito ra Aloni-bakuti.
it-1-E 600 ¶4
Debora
1. Nhlantswa ya Raveka. Loko Raveka a sukela ndyangu wa tata wakwe Bethuwele a ya va nhlomi ya Isaka, u fambe na Debora. (Gn 24:59) Endzhaku ka malembe yo tala Debora a tirhele ndyangu wa Isaka, u rhurhele endyangwini wa Yakobe, kumbexana u endle tano endzhaku ka rifu ra Raveka. Debora u hanye malembe ya 125 endzhaku ka ku tekana ka Isaka na Raveka kutani a fa a lahliwa ehansi ka murhi lowukulu eBethele. Vito leri thyiweke nsinya wolowo ra Aloni-bakuti, leri vulaka (“Murhi Lowukulu Wa Xirilo”) ri kombisa leswaku a a ri xirhandzwa eka Yakobe ni ndyangu wakwe.—Gn 35:8.
(Genesa 35:22-26) Loko Israyele a ake etikweni rero, Ruveni a etlela na Biliha nsati lontsongo wa tata wakwe, kutani Israyele a swi twa. Vana va Yakobe a va ri 12. 23 Vana va Leya a ku ri Ruveni mativula ya Yakobe, na Simiyoni na Levhi na Yuda na Isakara na Zebuloni. 24 Vana va Rahele a ku ri Yosefa na Benjamini. 25 Vana va Biliha nandza wa xisati wa Rahele a ku ri Dani na Neftali. 26 Vana va Zilpa nandza wa xisati wa Leya a ku ri Gadi na Axere. Lava i vana va Yakobe lava a nga velekeriwa vona ePadani-aramu.
Swivutiso Swa Vahlayi
Xana eIsrayele wa khale, ndyangu lowu Mesiya a ta velekiwa eka wona a swi lava leswaku wu huma eka ntlhandlamano wa mindyangu ya vana va mativula?
Mikarhi yin’wana a hi hlamusela leswaku ndyangu lowu Mesiya a ta velekiwa eka wona a swi lava leswaku wu huma eka ntlhandlamano wa mindyangu ya vana va mativula. Hikuva a swi vonaka swi pfumelelana ni leswi tsariweke eka Vaheveru 12:16. Ndzimana yoleyo yi vula leswaku Esawu ‘a nga swi tlangelanga swilo leswi kwetsimaka’ hileswi ‘a xaviseke timfanelo takwe ta ku va mativula [eka Yakobe] leswaku a kuma mpandzwa wun’we.’ Sweswo a swi tikomba swi vula leswaku loko Yakobe a kume “timfanelo ta ku va mativula”, a a ta va kokwa wa Mesiya.—Mat. 1:2, 16; Luka 3:23, 34.
Hambiswiritano, loko hi kambisisa rungula ra Bibele hi kuma leswaku a swi nga bohi leswaku munhu a va mativula leswaku a ta va kokwa wa Mesiya. Xiya vumbhoni lebyi landzelaka:
N’wana wa mativula wa Yakobe (Israyele) na Leya a ku ri Ruveni. Endzhakunyana n’wana wa mativula wa Yakobe ni nsati loyi a n’wi rhandza ngopfu, Rahele a ku ri Yosefa. Loko Ruveni a ve ni nandzu wa ku tikhoma ko biha, mfanelo yakwe ya ku va mativula yi hundziseriwe eka Yosefa. (Gen. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Tikr. 5:1, 2) Hambiswiritano, Mesiya a nga velekiwanga erixakeni ra ndyangu wa Ruveni kumbe wa Yosefa. Kambe u hume endyangwini wa Yuda loyi a nga n’wana wa vumune wa Yakobe hi nsati wakwe Leya.—Gen. 49:10.
Ku Hlayiwa Ka Bibele
(Genesa 34:1-19) Dina n’wana wa Leya, loyi a nga n’wi tswalela Yakobe, a a hamba a huma ku ya vona vanhwanyana va tiko. 2 Kutani Xikeme n’wana wa Hamori wa Muhivhi, ndhuna ya tiko a n’wi vona a n’wi teka a etlela na yena, a n’wi onha. 3 Moya-xiviri wa yena wu namarhela Dina n’wana wa Yakobe, kutani a rhandzana ni nhwanyana loyi naswona a tshamela ku vulavula hi ndlela leyi khorwisaka eka nhwanyana loyi. 4 Eku heteleleni Xikeme a ku eka Hamori tata wakwe: “Ndzi tekele nhwanyana loyi a va nsati wa mina.” 5 Yakobe a twa leswaku u nyamise Dina n’wana wakwe. Vana vakwe a va ri enhoveni ni ntlhambi wakwe; Yakobe a miyela ku fikela loko va vuya. 6 Endzhakunyana Hamori, tata wa Xikeme a ya eka Yakobe ku ya vulavula na yena. 7 Hi ku hatlisa loko vana va Yakobe va swi twile, va fika va ta hi le nhoveni; kutani vavanuna lava va vaviseka emintlhavekweni ya vona naswona va hlundzuka ngopfu, hikuva u endle vuphukuphuku lebyi nyumisaka eka Israyele hi ku etlela ni n’wana wa Yakobe, kasi nchumu wo fana ni wolowo a wu nga fanelanga wu endliwa. 8 Kutani Hamori a vulavula na vona, a ku: “Loko ku ri Xikeme n’wana wa mina, moya-xiviri wa yena wu namarhele n’wana wa n’wina. Ndzi kombela mi n’wi nyika, a va nsati wa yena, 9 mi endla ntwanano wa vukati na hina. Mi ta hi nyika vana va n’wina va vanhwanyana, naswona mi ta titekela vana va hina va vanhwanyana. 10 Mi nga tshama na hina naswona tiko mi ta ri kuma. Tshamani, mi ya emahlweni ni ntirho wa n’wina eka rona, mi tshamiseka.” 11 Kutani Xikeme a byela tata wa Dina ni vamakwavo a ku: “Onge ndzi nga kuma ku tsakeriwa ematihlweni ya n’wina, xin’wana ni xin’wana lexi mi nga ta xi vula ndzi ta xi humesa. 12 Tlakuselani ehenhla ngopfu mali ya ndzovolo ni nyiko leyi laviwaka eka mina, ndzi tiyimisele ku mi nyika hilaha mi nga ta ndzi byela hakona; ntsena ndzi nyikeni nhwanyana loyi a va nsati wa mina.” 13 Kutani vana va Yakobe va hlamula Xikeme na Hamori tata wakwe hi vuxisi, va vulavula tano hikuva u nyamise Dina makwavo wa vona. 14 Va ya emahlweni va ku eka vona: “A hi nge swi koti ku endla sweswo, leswaku makwerhu wa xisati hi n’wi nyika munhu la nga ni nsuvu, hikuva sweswo i ndzhukano eka hina. 15 Hi nga pfumela ku mi nyika ntsena hi mpfumelelano lowu, leswaku mi fana na hina, hi ku yimbisa waxinuna un’wana ni un’wana wa n’wina. 16 Kunene hi ta mi nyika vana va hina, na hina hi ta teka vana va n’wina, kunene hi ta tshama na n’wina hi va vanhu van’we. 17 Kambe, loko mi nga hi yingisi leswaku mi yimbisiwa, hi ta teka n’wana wa hina wa nhwanyana hi famba.” 18 Marito ya vona a ma vonaka ma ri manene ematihlweni ya Hamori ni le matihlweni ya Xikeme n’wana wa Hamori, 19 kutani jaha a ri hlwelanga ku endla hi ku ya hi mpfumelelano, hikuva a ri tsakela n’wana wa Yakobe naswona hi rona a ri xiximeka ngopfu eka hinkwavo va yindlu ya tata wa rona.