Ndlela Yo Endla Swilo swi Famba Kahle eVukatini

VUKATI byi nga fanisiwa ni riendzo laha u hlanganaka ni swilo swo tala leswi u nga swi langutelangiki— swin’wana swa tsakisa kasi swin’wana swa vavisa. Swiyimo leswi nga languteriwangiki swi nga vanga swihinga swin’wana, leswi swin’wana swa swona swi nga ha vonakaka swi ri tlakula va xurhe. Nilokoswiritano, vanhu vo tala va ri fambe kahle riendzo leri va tsakile, va ri ni swiphiqo switsongo. Kunene vukati lebyi swilo swi fambaka kahle eka byona a hi lebyi nga ni swiphiqo switsongo kambe hi lebyi mimpatswa yi tikarhatelaka ku tlhantlha swiphiqo hi ndlela leyinene.

Xana u anakanya leswaku i yini leswi nga endlaka leswaku swilo swi famba kahle swinene evukatini naswona byi tsakisa? Mimpatswa yo tala yi titwa yi lava ‘mepe’ lowu nga ta yi kongomisa evukatini. Nkongomiso lowu tshembekaka swinene evukatini wu kumeka eka Musunguri wa vukati, ku nga Yehovha Xikwembu. Hambiswiritano, Rito ra Yena leri huhuteriweke, ku nga Bibele yo Kwetsima, a ri nge tlhantlheli vanhu swiphiqo va nga ri tirhisanga. Kambe ri ni nkongomiso lowu pfunaka lowu mimpatswa leyi tekaneke yi faneleke yi wu landzela leswaku vukati bya yona byi famba kahle.—Pisalema 119:105; Vaefesa 5:21-33; 2 Timotiya 3:16.

A hi kambisiseni yin’wana ya mimpfuno ya le Matsalweni—misinya leyikulu ya milawu ya le Bibeleni—leyi nga ku kongomisaka leswaku swilo swi ku fambela kahle evukatini naswona byi tsakisa.

▸ Teka vukati tanihi lebyi kwetsimaka. “Leswi Xikwembu xi swi paneke swin’we, ku nga tshuki ku va ni munhu la swi hambanisaka.” (Matewu 19:6) Muvumbi u sungule lunghiselelo ra vukati loko a nyika Adamu, wanuna wo sungula nsati, ku nga Evha. (Genesa 2:21-24) Kreste Yesu loyi a byi voneke hi mahlo vukati lebyi byo sungula loko a nga si ta laha misaveni, u swi tiyisekisile leswaku vukati bya Adamu na Evha a byi fanele byi va masungulo ya xiboho lexi nga heriki. U te: “Xana a mi hlayanga leswaku loyi a va tumbuluxeke eku sunguleni u va endle va va waxinuna ni waxisati kutani a ku, ‘Hikwalaho ka sweswo, wanuna u ta siya tata wakwe ni mana wakwe naswona u ta namarhela nsati wakwe, kutani lavambirhi va ta va nyama yin’we’? Kutani a va ha ri vambirhi, kambe i nyama yin’we. Hikokwalaho, leswi Xikwembu xi swi paneke swin’we, ku nga tshuki ku va ni munhu la swi hambanisaka.”—Matewu 19:4-6.

Loko Yesu a ku, “leswi Xikwembu xi swi paneke swin’we,” a a nga vuli swona leswaku Xikwembu hi xona xi hlelaka vukati xi ri etilweni. Kambe, a a tiyisekisa leswaku vukati byi sunguriwe hi Xikwembu hi xoxe naswona a byi fanele byi tekiwa byi ri lebyi kwetsimaka.a

Entiyisweni, vavanuna ni vavasati a va nge lavi ku ‘paniwa swin’we’ evukatini lebyi va nga rhandzaniki. Ku ri na sweswo, va lava ku va ni vukati lebyi swilo swi fambaka kahle eka byona naswona byi tsakisaka. Va nga ‘paniwa swin’we’ hi ntsako loko va tirhisa xitsundzuxo lexi tirhaka lexi humaka eka Muvumbi lexi kumekaka eBibeleni.

Leswi hinkwerhu hi nga hetisekangiki, timholovo ti ta tshama ti ri kona. Hambiswiritano, hakanyingi vukati lebyi swilo swi fambaka kahle eka byona a byi titsheganga hi ku fanelana ka mimpatswa kambe byi titshege hi ndlela leyi yi tlhantlhaka swiphiqo ha yona. Hikwalaho, vutshila byin’wana bya nkoka swinene evukatini i vuswikoti bya ku tlhantlha timholovo hi ndlela ya rirhandzu, hikuva rirhandzu ri “[boha] swilo hinkwaswo swi twanana hi ku hetiseka.”—Vakolosa 3:14, Bibele—Mahungu Lamanene.

▸ Vulavula hi ndlela ya xichavo. “U kona la vulavulaka handle ko anakanya ku fana ni ku tlhava ka banga, kambe ririmi ra lavo tlhariha ra horisa.” (Swivuriso 12:18) Vakambisisi va kume leswaku mabulo yo tala ma hela hi ndlela leyi ma sunguleke ha yona. Hikwalaho, loko bulo ri sungula hi ndlela ya xichavo, a swi kanakanisi leswaku ri ta hela hi ndlela yoleyo. Entiyisweni, wa swi tiva leswaku swi vava njhani loko loyi u n’wi rhandzaka a ku byela marito lama tlhavaka. Hikokwalaho, khongela kutani u tiyimisela ku vulavula hi ndlela leyi nga ni xindzhuti, ya xichavo ni ya rirhandzu. (Vaefesa 4:31) Wansati wa Mujapani la vuriwaka Haruko,b loyi a nga ni malembe ya 44 a tekiwile u ri: “Hambiloko ndzi swi vona swihoxo swa nuna wa mina na yena a vona swa mina, hi ringeta ku vulavurisana hi ndlela ya xichavo naswona hi tlangela timfanelo ta hina letinene. Sweswo swi hi pfunile leswaku swilo swi famba kahle evukatini bya hina.”

▸ Tikarhatele ku va ni musa ni ntwela-vusiwana. “Kombanani musa, mi tsetselelana swinene.” (Vaefesa 4:32) Loko vanghana va vukati va ri ku holoveni, loko munghana lowun’wana a hlundzuka hakanyingi ni lowun’wana u ta hlundzuka. Annette wa le Jarimani loyi a nga ni malembe ya 34 a tekiwile naswona a tsakeke, u ri: “A swi olovi leswaku u va la rhuleke loko u tshikilelekile, u tikuma u vule swilo leswi hlundzukisaka munghana wa wena wa vukati, leswi endlaka leswaku timhaka ti nyanya ku biha.” Hambiswiritano, loko u tikarhatela ku va ni musa ni ntwela-vusiwana swi nga ku pfuna swinene leswaku u va ni vukati lebyi rhuleke.

▸ Titsongahate. “Mi nga endli nchumu hi ku kanetana kumbe hi ku tikurisa, kambe hi mianakanyo yo titsongahata mi teka van’wana va ri lava tlakukeke.” (Vafilipiya 2:3) Timholovo to tala evukatini ti pfuka hileswi vanghana va vukati va ringetaka ku kombisa leswaku i mani la vangeke mholovo ematshan’weni yo lava tindlela to tlhantlha mholovo ya kona hi ku titsongahata. Mianakanyo yo titsongahata kumbe ku titsongahata, swi nga ku pfuna leswaku loko mi ri eku holoveni u nga sindzisi leswaku wena a wu na nandzu.

▸ U nga hatliseli ku hlundzuka. “U nga hatliseli ku hlundzukisiwa emoyeni wa wena.” (Eklesiasta 7:9) Ringeta ku papalata ku kaneta leswi munghana wa wena wa vukati a swi vulaka kumbe ku tiyimelela loko munghana wa wena wa vukati a ku vutisa hi swin’wana leswi u swi vuleke kumbe u swi endleke. Ku ri na sweswo, yingisa leswi vuriwaka hi munghana wa wena wa vukati u tlhela u swi pfumela. Anakanyisisa kahle loko u nga si hlamula. Mimpatswa yo tala yi dyondza se ku ri khale leswaku ku rhandzana swinene ni vanghana va vona va vukati i swa nkoka swinene ku tlula ku va ni rito ro hetelela eka mholovo.

▸ Tiva nkarhi wo miyela. “Hatlisa emhakeni yo twa, [u] nonoka emhakeni yo vulavula, [u] nonoka emhakeni ya vukarhi.” (Yakobo 1:19) Ku vulavurisana hi ndlela leyinene handle ko kanakana i swin’wana swa swilo swa nkoka leswi nga pfunaka leswaku vanhu va va ni vukati lebyi tsakisaka. Kutani, ha yini Bibele yi vula leswaku ku ni “nkarhi wa ku miyela”? (Eklesiasta 3:7) Nkarhi wolowo wu nga va wa ku yingisela hi xikongomelo xo twisisa leswi munghana wa wena wa vukati a swi vulaka—xiphemu xa nkoka xo vulavurisana lexi katsaka ku kumisisa ndlela leyi munghana wa wena wa vukati a titwaka ha yona hakunene ni leswaku ha yini a titwa hi ndlela yoleyo.

▸ Yingisela swi huma embilwini. “Tsakani ni vanhu lava tsakaka; mi rila ni vanhu lava rilaka.” (Varhoma 12:15) I swa nkoka leswaku u va ni ntwela-vusiwana leswaku u ta vulavurisana ni munghana wa wena wa vukati hi ndlela leyinene hikuva wu endla leswaku u kumisisa ndlela leyi a titwaka ha yona. Swi nga endla leswaku mavonelo ya munhu ni ndlela leyi a titwaka ha yona swi tekiwa hi ndlela ya xichavo ni leyi nga ni xindzhuti. Nella wa le Brazil, loyi a nga ni malembe ya 32 a tekiwile u ri: “Loko hi vulavula hi swiphiqo swa hina, minkarhi hinkwayo ndzi yingisela hi vukheta leswaku ndzi ta twisisa leswi vuriwaka hi Manuel ni ndlela leyi a titwaka ha yona.” Loko munghana wa wena wa vukati a vulavula, i ‘nkarhi wa leswaku u miyela’ kutani u yingisa swi huma embilwini.

▸ Titolovete ku nkhensa. “Tikombeni mi ri ni ku nkhensa.” (Vakolosa 3:15) Vavanuna ni vavasati lava nga ni vukati lebyi tiyeke va tiyiseka leswaku va byela vanghana va vona va vukati malunghana ni ndlela leyi va swi tekaka swi ri swa nkoka ha yona leswi va swi endlaka. Hambiswiritano, vanghana van’wana va vukati va yi honisa ndlela leyi ya nkoka yo vulavurisana siku ni siku naswona va tibyela leswaku vanghana va vona va vukati va titwa va ri va nkoka. Dok. Ellen Wachtel u ri: “Mimpatswa yo tala a yi ta va byela vanghana va yona va vukati leswaku ya va tlangela kambe hakanyingi a yi swi ehleketi ku endla tano.”

Vavasati ngopfu-ngopfu va lava ku tiyisekisiwa hi vanuna va vona leswaku va rhandziwa ni ku byeriwa leswaku i va nkoka. N’wina vavanuna mi nga pfuna swinene leswaku vukati bya n’wina byi va lebyinene ni ku endla leswaku n’wina ni vasati va n’wina mi tshama mi tsakile, hi ku tikarhatela ku bumabumela mintirho ni timfanelo letinene ta vasati va n’wina.

I swa nkoka leswaku mi va bumabumela hi ku va byela kunene kumbe mi swi kombisa kunene. Loko n’wina vavanuna mi ntswontswa vasati va n’wina hi ndlela leyinene, mi va bambatela ni ku va n’wayitelela, sweswo swi vula swo tala ku tlula ku vula leswaku “Ndza ku rhandza.” Swa n’wi tiyisekisa leswaku u hlawulekile eka wena ni leswaku wa n’wi rhandza. N’wi bele riqingho kumbe u n’wi rhumelela rungula kutani u n’wi byela leswaku, “Ndzi ku kumbukile” kumbe “Ri famba njhani siku ra wena?” Loko ku ri leswaku u hetelele ku vula marito wolawo loko mi nga si tekana, i swinene leswaku u tlhela u sungula ku n’wi byela wona. Hambeta u kumisisa leswi tsakisaka mbilu ya nsati wa wena.

Ma fanerile marito ya mana wa Hosi Lemuwele wa le Israyele wa khale lama nge: “Nuna wa yena wa n’wi dzunisa, a ku: ‘Vavasati lava gingirikaka, va tele, kambe na un’we, a nga fiki eka wena.’” (Swivuriso 31:1, 28, 29, Bibele—Mahungu Lamanene) U hetelele rini ku bumabumela nsati wa wena? Kumbe wena wansati, u hetelele rini ku bumabumela nuna wa wena?

▸ Hatla u rivalela. “Dyambu ri nga peli ma ha ri eka xiyimo xa ku kariha.” (Vaefesa 4:26) Wena ni munghana wa wena wa vukati mi ta swi endla swihoxo evukatini. Hikwalaho i swa nkoka ku tiyimisela ku rivalela. Clive na Monica va laha Afrika Dzonga, lava nga ni malembe ya 43 va tekanile, va kume leswaku xitsundzuxo lexi xa le Bibeleni xa pfuna swinene. Clive u ri: “Hi ringeta ku tirhisa nsinya wa nawu lowu kumekaka eka Vaefesa 4:26 naswona hi ringeta ku hatla hi rivalelana hikuva ha swi tiva leswaku swi tsakisa Xikwembu. Kutani hi titwa hi tsakile, hi ya eku etleleni hi ri ni ripfalo leri baseke ivi byi phaha.”

Xivuriso xa khale xi vule hi vutlhari xi ku: “Swi sasekile . . . loko a nga wu tluli nawu.” (Swivuriso 19:11) Annette, loyi se ku vulavuriweke ha yena, wa pfumela ivi a tlhela a ku: “Mi nge vi na vukati lebyinene loko mi nga rivalelani.” Wa hlamusela leswaku ha yini: “Loko mi nga rivalelani xikhomela ni ku nga tshembani swa kula, kutani sweswo swi dlaya vukati hakatsongo-tsongo. Loko mi rivalelana xiboho xa vukati xa tiya naswona mi va vanghana lavakulu.”

Loko u twise munghana wa wena wa vukati ku vava, u nga anakanyi leswaku u ta ku rivalela kutani swi helela kwalaho. Hakanyingi ku endla ku rhula swi lava leswaku u endla xin’wana xa swilo leswi tikaka swinene leswi mimpatswa yi faneleke yi swi endla: U pfumela leswaku u endle xihoxo. Nilokoswiritano, kuma ndlela yo vula hi ku titsongahata u ku: “Ndzi khomele Nkatanga. Ndzi endle xihoxo.” Loko u kombela ku rivaleriwa hi ku titsongahata u ta xiximiwa, u ta va ni vuxaka lebyi tshembekaka naswona u ta va ni ku rhula lokukulu ka mianakanyo.

▸ Tshembeka eka munghana wa wena wa vukati ni le ka xiboho xa wena xa vukati. “[Nuna ni nsati] a va ha ri vambirhi, kambe i nyama yin’we. Hikokwalaho, leswi Xikwembu xi swi paneke swin’we, ku nga tshuki ku va ni munhu la swi hambanisaka.” (Matewu 19:6) Mi tshembisanile hi mbilu hinkwayo emahlweni ka Xikwembu ni vanhu leswaku a mi nge hambani hambiloko mi va ni swiphiqo.c Hambiswiritano, ku tiboha a hi mhaka leyi nga le nawini ntsena. Ku ri na sweswo, munhu u tiboha hileswi a rhandzaka munhu lowun’wana hi mbilu hinkwayo naswona sweswo swi kombisa ku xiximana ni ku xixima Xikwembu. Hikwalaho u nga onhi vukati bya wena byo kwetsima hi ku tlanga hi rirhandzu ni munhu un’wana; u nga vi ni vutlhoma-mahlo.—Matewu 5:28.

▸ Ku rhangisa swilaveko swa munghana wa wena wa vukati swi tiyisa xiboho xa vukati. “Mi nga veki tihlo etimhakeni ta n’wina ntsena, kambe ni le timhakeni ta van’wana.” (Vafilipiya 2:4) Ku rhangisa swilaveko swa munghana wa wena wa vukati ni swilo leswi a swi rhandzaka i yin’wana ya tindlela to tiyisa xiboho xa vukati. Premji, loyi a nga ni malembe ya 20 a tekile, wa tiyiseka leswaku u pfuna nsati wa yena hi mintirho ya le kaya, loyi na yena a nga tirhaka ntirho wa ku tihanyisa. “Ndzi pfuna Rita hi ku sweka, ku basisa ni hi mintirho yin’wana leswaku na yena a kuma nkarhi ni matimba yo endla swilo leswi a swi tsakelaka.”

Matshalatshala Ma Tisa Vuyelo Lebyinene

Minkarhi yin’wana, ku tikarhata loku katsekaka leswaku vanhu va va ni vukati lebyi tsakisaka ku nga ha vangela van’wana leswaku va nga ringeti no ringeta. Hambiswiritano, u nga pfumeleli swiphiqo swi ku endla u fularhela xiboho xa wena kumbe u lan’wa swilo leswi u tikarhateleke ku swi endla leswaku vukati bya wena byi famba kahle.

Sid, loyi a nga ni malembe ya 33 a nghenele vukati naswona swilo swi fambaka kahle evukatini bya vona, u ringanyeta leswi: “Loko u tikarhata swinene naswona u kombisa leswaku u lava swilo swi famba kahle evukatini bya wena, Yehovha u ta ku katekisa.” Ku seketelana ka n’wina loko swilo swi tika ni ku tiphina swin’we loko swilo swi famba kahle swi ta endla leswaku swilo swi mi fambela kahle evukatini.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 6]

Bibele yi fana ni mepe lowu kongomisaka vanhu evukatini

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Loko Mi Fanele Mi Bula Hi Xiphiqo Xo Karhi

◼ Vekani nkarhi lowu havambirhi ka n’wina mi nga karhalangiki.

◼ Papalatani ku xopaxopana swihoxo; mi nga tekelani ehansi.

◼ Papalatani ku nghenana enon’wini; nyikanani nkarhi wo vulavula ni wo yingiselana.

◼ Xiya ndlela leyi munghana wa wena wa vukati a titwaka ha yona.

◼ Twelanani vusiwana hambiloko mi nga pfumelelani etimhakeni to karhi.

◼ Anakanyelanani naswona mi pfumelelana ni swiyimo.

◼ Loko u endle xihoxo kombela ku rivaleriwa hi ku titsongahata.

◼ Kombisa ku tlangela ni rirhandzu.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Leswaku Swilo Swi Famba Kahle Evukatini

◼ Namarhela ntiyiso wa le Bibeleni lowu tiyisaka vukati.

◼ Tinyike wa vukati bya wena ni wo bula ni munghana wa wena wa vukati.

◼ Kombisa rirhandzu.

◼ Tshembeka.

◼ Vana ni musa ni xichavo.

◼ Pfunanani mintirho ya le kaya.

◼ Vanani ni mabulo lama tsakisaka.

◼ Byelanani timhaka leti hlekisaka mi tlhela mi wisa swin’we.

◼ Hambetani mi tikarhatela ku tiyisa vukati bya n’wina.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Leswi U Nga Anakanyisisaka Ha Swona

◼ I yini leswi ndzi faneleke ndzi tikarhatela swona ngopfu evukatini bya mina?

◼ Hi wahi magoza lawa ndzi nga ta ma teka leswaku ndzi endla sweswo?