Iceland

Loko u twa vito leri nge Iceland, u nga ha anakanya hi ayisi, gamboko ni swiyindlwana swa vanhu lava tshamaka laha ku nga ni ayisi. Leswi hi swi anakanyaka hi xihlala lexi swi namba swi vonaka onge i ntiyiso loko hi languta emepeni. A va talanga vanhu lava tshamaka hala makumu ka n’walungu wa Iceland. Phela, makumu ya tlhelo leri ra n’walungu wa tiko leri nga xihlala, ma lave ku khomana ni laha ku vuriwaka Arctic Circle!

Kambe, loko se hi vulavula ntiyiso, xihlala xa Iceland a xi titimeli hi ndlela leyi vito ra xona hi ririmi ra le Iceland ri vulaka swona nakambe a xi hi ndlela leyi ndhawu leyi yi vonakaka yi ri xiswona. Moya wo kufumela wa lwandle, lowu humaka ehenhlanyana ka n’walungu wa ekweyitoro, wu endla leswaku maxelo ma kufumela ku tlula ndlela leyi van’wana va anakanyaka ha yona. A swi kona swiyindlwana swa vanhu lava tshamaka laha ku nga ni ayisi. Vanhu va le Iceland va hanya ximodeni, naswona va tshama etindlwini ta xiyimo xa le henhla, leti kufumetiwaka hi fambiselo ra ku hisa leri humaka emisaveni.

Maxelo ya le Iceland ma hlamarisa swinene. Hi nkarhi lowu xixika xi vuyisaka n’wana evukatini, u vona dyambu swa tiawara ti nga ri tingani ntsena hi siku. Hambileswi vusiku bya xixika byi leheke, ku pfa ku va ni ku vonakala loku pfaka hi tlhelo ra n’walungu, kambe loko u langutile, u nga kala u teriwa hi mianakanyo ya leswaku namuntlha dyambu a ri swi lavi ku tlhava. Hambiswiritano, ku tshama emunyameni hi xixika ku siviwa hi ximumu lexi tin’hweti to hlaya ku tshamaka ku lo nghee, hileswi dyambu ri nga peliki. Le makumu ya tlhelo ra n’walungu, dyambu ri heta mavhiki ri ri karhi ri tlhavile le vugimamusi. Hi kona laha u nga vonaka dyambu exikarhi ka vusiku.

Xihlala xa Iceland xi vitaniwa tiko ra ayisi ni ndzilo ku nga nhlamuselo leyi fanelaka xihlala lexi. Ku ni xiphemu xo karhi xa tiko lexi funengetiweke hi ayisi. Kasi ni ndzilo wu kona—tivholkheno ti tala ku buluka exihlaleni xa Iceland kasi ku ni ku hisa loku humaka endzeni ka misava. Ku buluke tivholkheno to tala naswona eka malembe-xidzana lama hundzeke, hi xiringaniso ku ve ni ku buluka eka malembe man’wana ni man’wana ya ntlhanu kumbe ya tsevu. Nakambe ku ni swihlovo swo tala swa mati yo hisa.

Xihlala lexi, lexi nga riki na vaaki vo tala, xi ni swilo swa ntumbuluko leswi endlaka leswaku xi va lexi xongeke kasi ni swiharhi swi lo vuya. Ku tshama ku ri ni vavalangi eka xona hileswi xi nga ni moya wo tenga, maboboma yo xonga swinene, tintshava leti nga ni maribye ni ndhawu leyikulu leyi ngo va mananga ntsena. Loko ximun’wana xi sungula, swinyenyana leswi a swi balekele xirhami swa vuya leswaku swi ta heta ximumu swi ri emagiyagiyeni ya ribuwa ni laha ku nga ni ndzhope. Swin’wana swa swona hi leswi vuriwaka ti-arctic tern, leswi lembe ni lembe swi fambaka kukondza swi fika eAntarctica, etlhelo lerin’wana ra makumu ya misava. Swinyenyana leswi vuriwaka ti-puffin, ti-eider ni ti-sea gull u kuma swi lo mphaa, emagiyagiyeni ni le ribuweni. U ta vona tinyimpfu ti ri karhi ti tidyela byanyi ematiko-xikaya kasi tihanci ta vamanghimana ta le Iceland ti ri karhi ti ya hansi ni le henhla le tindhawini ta tintshava. Loko ximumu xi sungula, tinhlampfi leti vuriwaka ti-salmon ti vuya hi vunyingi ti ri karhi ti lwa ni maboboma emilambyeni leswaku ti ya tshikela mandza.

Vaaka-tiko va 290 570 va le Iceland, i vatukulu va Maviking, lama fikeke ma aka exihlaleni lexi emalembeni ya kwalomu ka 1 100 lama hundzeke. Vunyingi bya vahlapfa lava, a va huma eNorway naswona a va vulavula ririmi leri vuriwaka Old Norse, leri eka rona ku humeke ririmi ra le Iceland. Ku hlayisiwa ka tibuku ta ririmi leri ni leswi xihlala lexi xi nga le kule ni matiko laman’wana, swi pfunile leswaku ri nga lovi. Hi yona mhaka leyi swa ha kotekaka leswaku vanhu va namuntlha va hlaya hi ta matimu ya xihlala lexi, lawa swi nga endlekaka leswaku ma tsariwe hi lembe-xidzana ra vu-13. Vanhu va le Iceland va tinyungubyisa hi ririmi ra vona naswona va lwa hi matimba leswaku va nga pfi va ri pfanganisa ni marito mambe.

Vunyingi bya vahlapfa vo sungula a va ri “vahedeni,” naswona vanhu va le Iceland va tihanyele hi ndhavuko wa vona kukondza ku va lembe-xidzana ra vukhume, ku ri kona ku endliwaka matshalatshala ya leswaku va hundzuriwa “Vakreste.” Loko lembe-xidzana rero ri ri kusuhi ni ku hela, varhangeri van’wana va le Iceland lava dumeke, va hundzuriwile kutani hi lembe ra 1000, palamendhe ya le Iceland leyi vuriwaka Althing, yi kombele un’wana wa varhangeri lava dumeke, la nga muhedeni leswaku a hlawula vukhongeri lebyi faneleke byi tirha exihlaleni. Lexi hlamarisaka, u hlawule leswaku ku tirha vukhongeri byin’we ntsena, bya “Vukreste.” Swi vonaka onge vunyingi bya vanhu va xi amukerile xiboho lexi. Hambiswiritano, u lerise vanhu leswaku va gandzela swikwembu swa vuhedeni exihundleni naswona va ya emahlweni va hanya hi mindhavuko ya vuhedeni. Hi tlhelo ra tipolitiki, swi nga endleka leswaku xiboho lexi xi pfunile leswaku vanhu va le Iceland va ntshunxeka ku endla xin’wana ni xin’wana lexi va xi rhandzaka, nileswaku va nga vi na mhaka ngopfu ni timhaka ta vukhongeri.

Namuntlha, vunyingi bya vaaki va kona byi nghena Kereke ya Lutere. Hambileswi mindyangu yo tala yi nga ni Bibele, vo tala a va pfumeli leswaku i Rito ra Xikwembu.

Ku Fika Ka Mahungu Lamanene eIceland

Loko ku sungula lembe-xidzana ra vu-20, vanhu vo tala va le Iceland se a va rhurhele eCanada, xivangelo xin’wana a ku ri ku balekela ku buluka ka vholkheno ni xirhami lexi vuyisaka n’wana evukatini. Hi kona laha van’wana va nga fika va twa mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu ro sungula. Un’wana wa vona a ku ri Georg Fjölnir Lindal. Loko a heta ku tinyiketela eka Yehovha Xikwembu, u ve phayona. Makwerhu Lindal a a tiva ririmi ra le Iceland kutani hi 1929 loko a ri ni malembe ya 40 hi vukhale, u endle xiboho xo rhurhela eIceland. Hi rona lembe rero, u fike eReykjavík hi June 1, kutani a va wo sungula ku chumayela mahungu lamanene eIceland.

Ku hele tin’hweti tinharhu Makwerhu Lindal a ha rindzele mphakelo wo sungula wa tibuku leti a a rhumeriwe tona, kambe loko ti ku fikiyani, a nga ha yimayimanga, u lo namba a sungula ku chumayela hi xikongomelo xo fikelela vanhu hinkwavo va le xihlaleni. Loko ku hela n’hweti ya October, hi 1929, se a a fambise 800 wa tibuku leti nge The Harp of God, hi ririmi ra le Iceland. Hi nkarhi wolowo u tsale a ku: “Ku sukela loko ndzi fikile, ndzi chumayele madoroba yo hlayanyana lama nga ni vaaki va kwalomu ka 11 000. Nhlayo hinkwayo ya vaaki va le Iceland yi kwalomu ka 100 000 kumbe ku tlulanyana, hikwalaho ka ha ri ni vanhu va 90 000 lava va ha faneleke va chumayeriwa. Swa ha ta teka nkarhi wo leha leswaku munhu a chumayela nsimu leyi hinkwayo hikuva a ku fambeki. Xihlala xa Iceland xi ni tintshava naswona kun’wana lwandle ri nghenelele exikarhi ka tiko kutani a swi koteki ku pelela hala gangeni, a ku na switimela naswona mapatu ya mimovha wo hlayela kunene hi tintiho, hi yona mhaka leyi ndzi fambeke ngopfu hi xikepe eka maendzo ya mina.”

Eka marito lama tsariweke hi voko, ivi ma hoxiwa efayeleni ya khale leyi endliweke hi phepha ra le manila leri tsariweke vito ra “Iceland” hi maletere lamakulu ehandle, a ku na rito ni rin’we leri kombisaka ku vilela. Eka rona papila rero ra 1929, Lindal u tsale a ku: “Ndza tsaka ku rungula ntokoto lowu ndza ha ku wu kumaka, lowu khutazaka. Ndzi kume nkarhi wo tlhelela endhawini yin’wana leyi ndzi chumayeleke eka yona enkarhini lowu hundzeke. Ndzi hlangane ni vanhu lava xaveke tibuku loko ndzi va endzele ro sungula. Wanuna un’wana u te: ‘Ndzi hlaye buku leyi nge Harp kambirhi naswona sweswi ndzi yi hlaya ra vunharhu. I yinene. Ndza nkhensa leswi u ndzi endzeleke.’ Un’wana u te: ‘U vuyile! Buku leyi a ndzi koti no yi veka ehansi. Xana u nga swi kota ku ndzi tisela tibuku hinkwato ta Judge Rutherford hi ririmi ra le Iceland?’ Ndzi n’wi byele leswaku to tala ta tona ti kumeka hi Xidenixi ntsena. U te: ‘Ndzi tisele hinkwato leti u nga na tona, ni tivholumo ta Pastor Russell, xixika xa nan’waka a ndzi nge vi na xivundza hikuva ndzi ta va ndzi ri ni tibuku to tala to ti hlaya.’ Van’wana va nkhense ku va va kume tibuku leti. Ndzi nkhensa Xikwembu leswi xi ndzi pfumeleleke leswaku ndzi tisa rungula ra ntiyiso eka lava navelaka ku ri twa.”

A ku nga ri matlangwana ku va munhu un’we a fikelela vanhu hinkwavo exihlaleni lexi, lexi tlulaka hafu ya tiko ra Nghilandhi. Xihlala xa Iceland xi nave tikhilomitara ta kwalomu ka 300 ku suka en’walungu ku ya edzongeni ni ta kwalomu ka 500 ku suka evuxeni ku ya evupela-dyambu. Ribuwa ra kona leri lwandle ri pfaka ri nghenelela etikweni, ri lehe kwalomu ka tikhilomitara ta 6 400. Hambiswiritano, ku nga si hela malembe ya khume, Makwerhu Lindal u swi kotile ku hlanganisa xihlala hinkwaxo a ri karhi a chumayela mahungu lamanene ni ku fambisa tibuku. Loko a chumayela vanhu lava akeke ekusuhi ni ribuwa a a famba hi xikepe kambe loko a ya chumayela lava tshamaka emapurasini le xikarhi ka xihlala, a a tirhisa tihanci timbirhi ta vamanghimana, yin’we a yi rhwala nhundzu ya yena ni tibuku kasi leyin’wana a a gada yona. Vamakwerhu lava koteke ku heta malembenyana va ri karhi va tirha na Makwerhu Lindal loko a nga si rhurha eIceland, va vula leswaku a a ri munhu la tinyiketeleke, la tekelaka swilo enhlokweni, a a ri ni tingana naswona ko tala a a tshama a miyerile. A a lehile, leswi vulaka leswaku loko a gade tihanci ta vamanghimana ta le Iceland, milenge ya yena a yi pfa yi koka-koka ehansi. Minkarhi yin’wana loko ku nga ri na tihanci, a a swi kota ku rhwala tibuku ta yena ni nhundzu ya yena hi byakwe.

Loko Makwerhu Lindal a sungula ntirho wa yena eIceland hi 1929, a a nga swi xiyanga nikatsongo leswaku u ta khoma nyarhi hi timhondzo loko a ri karhi a pfuna vanhu va xihlala lexi leswaku va amukela leswi a va tiseleke swona, kutani a swi ta lava leswaku a lehisa mbilu ni ku tiyisela. Makwerhu Lindal u hete malembe ya kwalomu ka 18 ku ri yena Mbhoni ntsena exihlaleni xa Iceland. Hambileswi a tirheke hi matimba, a nga kona ni un’we la amukeleke rungula ra Mfumo. Hi 1936 u tsale a ku: “Nkarhi lowu ndzi wu heteke ndzi ri exihlaleni lexi, ndzi siye tibuku leti nga exikarhi ka 26 000 na 27 000 emavokweni ya vanhu. Vo tala va ti hlayile. Swi vonaka onge van’wana va tibyele leswaku va nge wu amukeli ntiyiso kambe vo tala va ha ri nkanyi wa le ndzilakaneni.”

Kambe, van’wana va ri tsakerile rungula leri a va tiseleke rona. Hi xikombiso, mukhalabye un’wana u amukele buku leyi nge The Harp of God. Endzhaku ka loko Makwerhu Lindal a hete tinh’weti to hlayanyana a ri karhi a n’wi endzela, u hlangane ni n’wana wa nhwanyana wa mukhalabye loyi, loyi a n’wi byeleke leswaku tata wa yena u yi tsakerile buku leyi naswona u yi hlaye hinkwayo a nga si fa. Hi ku pfumelelana ni ndhavuko wa vona wa vuhedeni, u kombele leswaku va yi hoxa ebokisini leri a nga ta lahliwa ha rona loko a fa, kunene va endle tano.

Xivundza xa Makwerhu Lindal, lexi a xi tiyiseleleke nkarhi wo leha eIceland, xi hele hi March 25, 1947, loko ku fika mathwasana ya Xikolo xa Bibele xa Giliyadi xa Watchtower. U ye emahlweni ni ntirho wa yena ku fikela loko a tlhelela eCanada hi 1953. Endzhaku ka malembe ya 16, Páll Heine Pedersen, loyi hi nkarhi wolowo a a ri phayona ro hlawuleka eIceland, u teke riendzo a ya eWinnipeg le Canada a ya vona Makwerhu Lindal leswaku a ta titwela hi ta yena hi ta ntirho lowu a wu endleke eIceland, hikuva hi nkarhi wolowo varhumiwa lava tirheke na Makwerhu Lindal eIceland se a va rhurhile exihlaleni lexi. Loko Makwerhu Pedersen a ri eku wiseni le United States, u khandziye bazi a ya eWinnipeg. Loko a fika, u kume leswaku Makwerhu Lindal wa ha ku heta pfhumba rakwe ra laha misaveni mixo wolowo. U tirhele Yehovha a tshembekile kukondza a fa.

Vatirhi Lava Engetelekeke eNtshovelweni

Hi 1947, ku sungule nguva leyintshwa entirhweni wo chumayela mahungu lamanene loko ku fika varhumiwa vo sungula va le Giliyadi, lava havumbirhi bya vona a va huma eDenmark. Un’wana wa vona a ku ri Leo Larsen. Ku tlhele ku fika van’wana vambirhi hi December 1948: ku nga Ingvard Jensen wa le Denmark na Oliver Macdonald wa le Nghilandhi. Vatshoveri lava lavantshwa va ye emahlweni ni ntirho lowu endliweke hi Makwerhu Lindal kutani va fambisa tibuku to tala. Loko ku ri xixika a va tirha eReykjavík ni le kusuhi na kona kasi hi ximumu lexo koma, a va ya ematiko-xikaya ni le kusuhi ni ribuwa. Ku ni riendzo rin’wana loko va ya eku chumayeleni, leri Ingvard Jensen a nga ri rivaliki. U tsale a ku: “Hi nkarhi wa ximumu xo sungula loko ndzi fika eIceland, ndzi fambe ni murhumiwa un’wana loko a ya ematiko-xikaya. A hi tolovele ku hlawula nsimu yo karhi ivi hi famba hi bazi kumbe hi xikepe loko hi ya eka yona, a hi longa swikanyakanya, matende, minkwama yo etlela eka yona, tibuku ni swakudya. Hiloko madyambu man’wana hi tlutela edorobeni ra Stykkishólmur, leri nga evupela-dyambu bya ribuwa, hi fike nindzhenga hi xamundzuku xa kona. A hi tiyimisele ku endzela vanhu hinkwavo va doroba rero ivi hi khandziya swikanyakanya hi ya edorobeni ra Borgarnes, leri nga kwalomu ka tikhilomitara ta 100 ku suka laha a hi ri kona. Siku ni siku a ku ri ni xikepe lexi a xi tsemakanya lwandle xi ya eReykjavík. Swilo swi fambe kahle loko ha ha ku sungula riendzo ra hina. A ku ri exikarhi ka n’hweti ya June naswona dyambu a ri tlhavile. Hi vusiku byo sungula loko hi heta ku tirha xiphemu xa doroba, hi nghene eminkwameni ya hina yo etlela ka yona. Hambiswiritano, nivusiku ku titimele lerova byi nga phahi, kutani loko ri xa hi kume xivangelo xa kona: A hi funengetiwe hi gamboko leyi a yi tlakuke tisentimitara ta khume! A swi nga koteki ku vunga-vunga swilo swa hina hi famba hikuva vhiki ri hele ku nga ri na xikepe lexi fambaka. Kutani a hi fanele ku namarhela xiyimiso xa hina, hi tirha doroba rero hinkwaro naswona hi khandziya swikanyakanya hi tsemakanya ntshava hi tlulela edorobeni leri landzelaka, loko hi ri endleleni a hi famba hi chumayela emapurasini.”

Va fike eBorgarnes endzhaku ka masiku ya mune, va famba ehenhla ka gwitsi, mpfula yi ri karhi yi na naswona ku ri ni moya lowu a wu tsutsuma rivilo ra 110 wa tikhilomitara hi awara. Hambiswiritano, a va xi twanga ngopfu xirhami lexi hikuva a va famba va rhambiwa hi vini va mapurasi leswaku va ta nwa kofi kumbe va ta dya swakudya. Makwerhu Jensen wa ha tsundzuka leswaku hi siku a va dya ka nhungu ku ya eka khume! U te: “A ndzi chava leswaku vanhu va ta khunguvanyeka loko hi ala swakudya leswi va hi nyikaka swona hi rirhandzu, naswona hi kume nkarhi wa kahle wo va chumayela hi rixaladza hi ta Mfumo wa Yehovha lowu simekiweke.”

Emalembeni manharhu yo sungula loko va ri varhumiwa eIceland, vamakwerhu lava va fambise tibuku leti tlulaka 16 000. Kambe nhlayo ya maendzo yo vuyela ni tidyondzo a yi tlakukanga ku ya kwihi—vanhu a va amukela tibuku hi mbilu yo basa kambe a va nga ri tekeli enhlokweni rungula ra tona. Hi xikombiso, Makwerhu Larsen ni nsati wakwe, Missie—wa le Denmark, loyi a teke exihlaleni hi 1950 loko a cata na Leo—va ye eribuweni ra le vuxeni kutani va fika va tirha doroba ra Höfn, ra Eskifjördhur, ra Neskaupstadhur ni ra Seydhisfjördhur. Eka riendzo leri ro tika, va fambise tibuku ta 300 ni swibukwana swa kwalomu ka 300. Ebukwini yin’wana ni yin’wana a va hoxe xiphephana lexi a xi tsariwe rungula ro koma ra Bibele ni adirese ya vona ya le Reykjavík. Un’wana ni un’wana la tekaka buku a a komberiwa ku tsala papila leswaku a ta kuma rungula leri engetelekeke ra ntiyiso—kambe a nga kona ni un’we la tsaleke.

Hiloko hi 1952 va endla xiboho xa leswaku va fanele va tirha swi vonaka ensin’wini ya le n’walungu. Kutani hi June lembe rero, Oliver Macdonald na nsati wakwe, Sally, wa le Nghilandhi, loyi a teke exihlaleni hi 1949 loko va tekana, va averiwe ku va maphayona yo hlawuleka eAkureyri. Va fike va langutana ni nkaneto lowukulu wa ntlawa lowu vuriwaka Plymouth Brethren, lowu a wu rhangeriwa hi mufundhisi la pfaka eBritain. A a ri ni valandzeri vo tala naswona van’wana a va n’wi yingisa loko a hlasela Timbhoni loko a ri karhi a va dyondzisa, kasi van’wana a va hlaya rungula leri a ri tsaleke. Hambileswi maphayona lawa a ma nga si tshama ma kanetiwa hi ndlela yoleyo eReykjavík, a ma khomiwanga hi rhumbyana, ma ye emahlweni ni ntirho wa wona ma nga chavi nchumu naswona ma tirhise nkarhi wun’wana ni wun’wana lowu ma pfulekelaka leswaku ma hlamula swihehlo swa mavunwa leswi a ma phyarhekiwa swona. Maphepha-hungu man’wana a ma kandziyisa tinhlamulo ta maphayona lawa.

Maphayona lawa a ma pfa ma ya tirha ni le tindhawini ta le kusuhi ni madoroba lawa, ma fambisa tibuku naswona a ma amukeriwa hi malwandla, kambe vanhu a va nga ri tekeli enhlokweni rungula ra Mfumo. Makwerhu Macdonald wa xinuna ni wa xisati, va tlhelele eReykjavík hi July 1953, kambe va nga si suka eAkureyri va rhange hi ku byala mbewu ya ntiyiso leyi saleke yi mila hi ku famba ka nkarhi.

Ku Veka Masungulo

Endzhaku ka loko ku hundze malembe ya 27 vamakwerhu va le Iceland va ri karhi va cheleta mbewu leyi byariweke, va sungule ku vona mihandzu ya nyuku wa vona. Emasungulweni ya lembe ra 1956, vanhu va nkombo va amukele rungula ra Mfumo kutani va nyiketela vutomi bya vona eka Yehovha. Ku ta fikela nkarhi wolowo, ntiyiso a wu dzikanga etimbilwini ta lava a va vonaka onge va wu rhandza. Kambe a swi vanga tano hi Iris Åberg, makwerhu wa xisati wa Munghezi, loyi hi ku famba ka nkarhi a rhurheke etikweni leri. Leswi a ku khuvuriwe vanhu va nkombo, masungulo se a ma vekiwile. Hambiswiritano, hi 1957, varhumiwa ni maphayona lava kululeke va n’watseka kukondza ntiyiso wu dzima timitsu ta wona eIceland, a va rhurhile exihlaleni, vo tala a va rhurhisiwe hikwalaho ko vabya.

Hikwalaho, hi 1957, makwerhu wa xisati loyi a a ri phayona ro hlawuleka—ku nga Edith Marx, loyi a fikeke n’wexemu xa kona a huma eDenmark—u sele a ri yexe ni vandlha leri leritsongo. A ku laveka vatshoveri leswaku va ta pfuna ntlawa lowu, lowu hi xitshuketa wu tikumeke wu tekeriwe vadyondzisi lava wu dyondziseke ntiyiso ni leswaku va wu namarhela. Kambe, a swi tekanga nkarhi leswaku ku fika maphayona yo hlawuleka yo huma eDenmark, Sweden ni le Jarimani. Ku tlula kwalaho, vahuweleri vo tala ni maphayona lama humaka ematikweni man’wana, va rhurhele eIceland leswaku va ta chumayela hi Mfumo. Ku sukela kwalaho, ku ve ni ku andza hakatsongo-tsongo.

Ku andza ku endle leswaku ku va ni swiendlakalo leswi tsakisaka, leswi katsaka ku endzeriwa hi mulanguteri wa xifundzha minkarhi hinkwayo ni ku khomiwa ka mintsombano ya muganga lembe ni lembe. A ku laveka minkandziyiso leyi engetelekeke hi ririmi ra le Iceland. Magazini wo sungula wa Xihondzo xo Rindza hi ririmi ra le Iceland a ku ri nkandziyiso wa January 1, 1960. Ku humesiwa ka magazini lowu ku endle leswaku ntirho wu ya emahlweni swinene. Vamakwerhu a va tsake ngopfu leswi se a va ta fambisela vanhu va le Iceland magazini lowu hi ririmi ra rikwavo! Naswona ripfumelo ra vamakwerhu ri tiyile loko va kuma swakudya swa moya n’hweti ni n’hweti! Loko ku tivisiwa ku humesiwa ka Xihondzo xo Rindza hi ririmi ra le Iceland, enhlengeletanweni ya xifundzha le Reykjavík, ku fununguriwe kopi leyi kurisiweke ya magazini lowu, leyi a yi yimisiwe endzhaku ka xivulavuri. Vamakwerhu va phokotele mavoko, va nkhensa nyiko leyi leyintshwa, leyi humaka eka Yehovha.

Makwerhu Pedersen wa ha tsundzuka leswaku loko a fika eIceland hi October 1959, nkandziyiso lowu a wu ri kona hi ririmi ra le Iceland, lowu a wu fambisiwa ensin’wini a ko va xibukwana lexi nge “Mahungu Lamanene Ya Mfumo,” naswona vini va miti vo tala ana se a va ri na xona. Vahuweleri a va fambisa Xihondzo xo Rindza na Xalamuka! hi Xidenixi, Xinghezi, Xijarimani kumbe Xisweden, eka lava a va kota ku hlaya tindzimi leti. Hambileswi vo tala a va swi kota ku hlaya tindzimi leti, kambe a va vuyeriwa ngopfu loko va hlaya Xihondzo xo Rindza hi ririmi ra rikwavo. Magazini lowu wa ririmi ra le Iceland wu ve ni vuyelo lebyinene entirhweni wo chumayela. Loko lembe ra ntirho ri hela, vahuweleri va 41 lava a va katsa ni maphayona va kote ku endla swikhokhelo swa 809 kutani va fambisa timagazini ta 26 479. Nakambe vanhu lava vamakwerhu a va dyondza na vona Bibele va andzile.

Xiendlakalo xin’wana lexi nga rivalekiki a ku ri ku simekiwa ka rhavi hi January 1, 1962. Loko ku nga si simekiwa rhavi, xihlala xa Iceland xi rhange xi languteriwa hi rhavi ra le Denmark ivi xi languteriwa hi ra le United States. Hiloko hi 1969, Timbhoni ta Yehovha ti tsarisiwa ximfumo kutani ti tsarisiwa eka Ndzawulo ya Vululami ni Timhaka ta Vukhongeri. Timbhoni ta le Iceland se a ti ri ni timfanelo leti fanaka ni ta tikereke letin’wana naswona a ti pfumeleriwa ku catisa ni ku fambisa swilahlo.

Ku Kanetiwa Hi Mufundhisi

Hi n’hweti leyi rhavi ri simekiweke ha yona, vamakwerhu va langutane ni nkaneto wa mufundhisi. Siku rin’wana nimixo, eka tluka ro sungula ra phepha-hungu rin’wana leri dumeke, a ku tsariwe leswaku mubixopo wa kereke ya tiko u kandziyise xibukwana lexi lumaka vanhu ndleve leswaku va nga ti yingisi Timbhoni ta Yehovha. Nhloko-mhaka ya xibukwana xa kona a yi ku, Vottar Jehóva—advörun (Tivonele Eka Timbhoni Ta Yehovha). Maphepha-hungu man’wana ma tsale rungula ro karhi hi Timbhoni ta Yehovha. Rin’wana leri dumeke, leri a ri huma ninhlikanhi, leri vuriwaka Vísir, ri kandziyise bulo leri veke na rona ni makwerhu la tirhaka erhavini. Xihloko xa kona xi hlamusele mavonelo ya hina kutani hi ku hatlisa maphepha-hungu man’wana na wona ma sungule ku kandziyisa swihloko leswi hlamuselaka swo karhi hi Timbhoni ta Yehovha. Sweswo swi endle leswaku vanhu va chumayeriwa hi rixaladza kutani va tiva hi ta ntirho lowu hi wu endlaka. Vahlayi van’wana va tsale mapapila va seketela ntirho wa Timbhoni kutani leswi va swi tsaleke swi kandziyisiwe eka maphepha-hungu. Mubixopo a nga lan’wanga, u hi tsalerile a “tilwela.” Hambiswiritano, phepha-hungu leri dumeke ngopfu leri vuriwaka Morgunbladid, ri tsale xihloko lexi tateke tluka hinkwaro, laha Timbhoni ta Yehovha ti wu hlamuseleke hilaha ku heleleke ntirho wa tona ni leswi ti swi pfumelaka.

Xibukwana lexi a xi luma vanhu ndleve hi Timbhoni ta Yehovha xi hangalasiwe etikweni hinkwaro. Hiloko muhloti wa tinyarhi ti vuya hi yena, hikuva sweswo swi endle leswaku Timbhoni ta Yehovha ti tiveka hinkwako naswona ntirho wa hina wu ve ni vuyelo lebyinene emalembeni yo tala lama landzeleke. Hikwalaho ka ku twarisiwa ka ntirho wa hina hinkwako-kwako, phepha-hungu rin’wana ri te: “Bixopo hi yena mininjhere ya vanhu lava endlaka leswaku Timbhoni ta Yehovha ti duma.” Vanhu va Yehovha va tiviwe ni le tindhawini ta le kule swinene, laha Timbhoni a ti nga si chumayela eka tona. Hambileswi van’wana va yingiseke bixopo, vo tala va lave ku tiva leswi a va lumaka ndleve ha swona. Hambiswiritano, le n’walungwini eAkureyri, vanhu va kona a va bihe timbilu. Minkarhi yin’wana vantshwa a va hoxetela Heinrich na Katherine va ka Karcher hi maribye, lava a va ri maphayona endhawini yoleyo. Endzhaku ka malembe yo hlayanyana, vanhu van’wana va vukhongeri va le Akureyri, lava a va nga lavi Timbhoni, va tlhele va endla leswaku xibukwana lexi xa bixopo, xi kandziyisiwa nakambe kutani va sungula ku xi hangalasa. Swirho swa kereke ya Pentekosta, na swona swi endle tano kona kwale Reykjavík, swi ehleketa leswaku swi ta sivela kumbe swi kavanyeta ntirho wa hina wo chumayela.

Ntlhontlho Wo Hlela Mintsombano

Minkarhi hinkwayo vanhu va Xikwembu va le Iceland va tiphina hi tinhlengeletano ni mintsombano. Hambiloko ku nga ri ni vahuweleri vo tala, vamakwerhu a va tshikanga ku hlela leswaku ku va ni tinhlengeletano. Nhlengeletano yo sungula yi khomiwe hi July 1951, loko vamakwerhu vambirhi—ku nga Percy Chapman la humaka eCanada na Klaus Jensen la humaka eBrooklyn—va endzele eIceland eriendzweni ra vona ro ya eka ntlhandlamano wa tinhlengeletano leti khomiweke eYuropa hi ximumu xexo. Hambileswi hi nkarhi wolowo vahuweleri va le Iceland a va nga tati ni xandla, a ku ri ni vanhu va 55 enhlengeletanweni yoleyo. Nhlengeletano ya vumbirhi yi khomiwe endzhaku ka malembe ya nkombo, hi June 1958, loko ku te Filip Hoffmann loyi a a endzela marhavi, naswona a ku ri ni vanhu va 38 lava a va yingisele nkulumo ya le rivaleni. Ku sukela hi nkarhi wolowo, tinhlengeletano ni mintsombano swi ve kona lembe ni lembe.

Fridrik Gíslason a a ri un’wana wa vamakwerhu va nga ri vangani lava a va nyikela tinkulumo emintsombanweni hi va-1950. U ri: “Ndza ha tsundzuka ndzi ri muungameri wa Ndzawulo ya Swakudya etinhlengeletanweni toleto to sungula. A ndzi endla mintirho yo tala naswona hakanyingi a ndzi nyikela tinkulumo tinharhu kumbe ta mune entsombanweni hi siku. Loko ndzi tirha exitangeni a ndzi ambala fasikoti. Loko se ndzi hatlisela ku ya nyikela nkulumo a ndzi koka baji ndzi ambala kambe minkarhi yin’wana vamakwerhu a va pfa va ndzi tsundzuxa ku hluvula fasikoti. Sweswi ku va ni vanhu va kwalomu ka 400 ku ya eka 500 etinhlengeletanweni naswona ku ni vakulu vo tala lava fanelekaka, lava nyikelaka tinkulumo enhlengeletanweni.”

Nchumu lowu tsakisaka ngopfu ni lowu akaka emintsombanweni ya muganga i drama leyi sekeriweke eBibeleni. Hambiswiritano, eIceland, tidrama a ti yingiseriwa kunene eka khasete hileswi a ku nga ri ni vahuweleri lava ringaneke. Rhavi ra le Denmark ri pfunile leswaku vayingiseri va vona ntlangu wa drama, hi ku endla tislaydi ta mivala-vala leswaku ti fambisana ni marito ya khasete. Hambiswiritano, ku lunghiselela drama a swi lava nkarhi wo tala swinene. Xo sungula, a yi fanele yi hundzuluxeriwa yi yisiwa eka ririmi ra le Iceland. Ivi vamakwerhu lava vulavulaka ririmi rero va yi rhekhoda. Endzhaku ka sweswo a ku nghenisiwa vuyimbeleri ni mimpfumawulo leswi humaka eka tikhasete ta Xinghezi. Van’wana a va fanele va tlanga swiyenge swo hambana-hambana, va ticinca marito leswaku ma pfumelelana ni ya vanhu lava va tlangaka swiphemu swa vona. Hi ku famba ka nkarhi, tidrama tin’wana a ti tlangiwa hi vatlangi lava ambaleke xikhale.

Drama yo sungula yo tano a yi ri ya Nkosikazi Estere, leyi a yi ta tlangiwa entsombanweni wa muganga wa 1970. Vamakwerhu va tirhe hi matimba loko va ri karhi va lunghiselela drama yoleyo naswona va yi praktise hi ku hiseka. A ku ri ro sungula leswaku vamakwerhu va tlanga drama va ambale ku fana ni vanhu va le Bibeleni naswona va namarhetiwe malepfu eswikandzeni swa vona. A nga kona ni un’we la swi tiveke leswaku ku ta tlangiwa drama ya xikhale entsombanweni. Hi yona mhaka leyi hinkwavo va hlamaleke loko va yi vona yi ri karhi yi tlangiwa. Van’wana va ringetile ku vona leswaku i mani la tlangaka xiphemu xo karhi hikuva mintsombano ya kona a yi ri yitsongo naswona vunyingi bya vanhu va tivana, kasi hinkwavo a va tshamela ekusuhi ni xiteji. Endzhaku ko hlalela drama leyi, makwerhu un’wana wa xisati u te: “Ndzi lo tiva makwerhu un’we ntsena edrameni loyi a a tlanga xiphemu xa Hosi Nebukadnetsara!” Loko a vula vito ra makwerhu wa kona u khomiwe hi tingana ku kuma leswaku a ku nga ri yena. Hakunene vamakwerhu va ku tlangela ku tikarhata ka vamakwerhu vo tala lava nga ni swiavelo etinhlengeletanweni ni le mintsombanweni leyi leyitsongo. Hinkwavo va vuyeriwa eka tidyondzo letinene ta tidrama leti tlangiweke hi ririmi ra rikwavo.

Mintsombano Ya Matiko Hinkwawo Yi Tisa Ntsako

Emalembeni lama hundzeke, vamakwerhu va le Iceland va tlhele va tiphina hi ku ya emintsombanweni ya le matikweni mambe. Xihlala xa Iceland xi kote ku rhumela vamakwerhu va ntlhanu leswaku va ya eNhlengeletanweni ya Matiko Hinkwawo ya Ku Rhandza Ka Xikwembu, leyi a yi khomeriwe eNew York hi 1958. Vo tala va ve kona eTinhlengeletanweni ta le Yuropa ta Vagandzeri Lava Nga Ni Vun’we hi 1961 ni ta “Mahungu Lamanene Lama Nga Heriki” hi 1963. Kasi van’wana va tiphine hi vunakulobye ni vamakwerhu lava humaka ematikweni yo tala eTinhlengeletanweni ta Matiko Hinkwawo ta “Ku Hlula Ka Xikwembu,” hi 1973. Vahuweleri lava tlulaka dzana va le Iceland va ye eNhlengeletanweni ya Matiko Hinkwawo ya “Ku Rhula eMisaveni,” leyi a yi khomeriwe eCopenhagen, le Denmark, hi August 5-10, 1969. Lowu a wu ri ntlawa lowukulu lowu humaka eIceland lowu yeke entsombanweni wa matiko hinkwawo etikweni rimbe. Hi xona ximumu xexo, 80 wa tiphesente ta vahuweleri va le Iceland va ye emintsombanweni ya le matikweni mambe.

Leswi vo tala eIceland va kunguhateke ku ya entsombanweni wa 1969, rhavi ra le Denmark ri hlele leswaku vamakwerhu va le Iceland va tshama swin’we. Nimixo loko xiyimiso xi nga si sungula, vamakwerhu va le Iceland a va hlangana eka xiyenge lexi a va tshama eka xona leswaku va katsakanyeriwa nongonoko hi ririmi ra rikwavo.

Un’wana wa lava va veke kona entsombanweni lowu i jaha leri vuriwaka Bjarni Jónsson. A a ri n’wana wa gqweta leri a ri ri n’wini wa muako lowu vamakwerhu a va wu qachile eReykjavík, lowu a wu ri kaya ra varhumiwa ni rhavi. Bjarni a a nga tivi nchumu hi ntiyiso naswona a a nga yanga eCopenhagen hi xikongomelo xo ya enhlengeletanweni. Kutani swi tise ku yini leswaku a tikuma a ri exikarhi ka vamakwerhu?

A ku ri ni mhaka leyi Kjell Geelnard, loyi a a ri nandza wa rhavi hi nkarhi wolowo, a a fanele a ya bula ni tata wa Bjarni ha yona. Hiloko Kjell a byela tata wa jaha leri hi ta nhlengeletano wa matiko hinkwawo lowu a wu ta khomeriwa eCopenhagen nileswaku ku ni ntlawa wa vamakwerhu lava lavaka ku ya eka wona. Loko gqweta leri ri twa hi ta riendzo leri, ri kombele leswaku n’wana wa rona wa mativula a famba ni ntlawa lowu. Ri byele Makwerhu Geelnard leswaku n’wana wa rona wa ha ku heta xikolo xa sekondari, kutani ri navela leswaku a beriwa hi moya hi ku endzela etikweni rimbe naswona swi nga va swinene loko o ya eCopenhagen. Kjell u yi tsakerile mhaka leyi kutani a byela gqweta leswaku loko Bjarni a tsakela ku ya, a nga famba na vona enhlengeletanweni leswaku a ta vona leswaku ku endleka yini, va ta n’wi lunghisela byetlelo eCopenhagen. Loko gqweta ri twa sweswo, ri vutise n’wana wa rona loko a ta swi tsakela ku famba ni Timbhoni ta Yehovha loko ti ya enhlengeletanweni. Hiloko a pfumela.

Ku vulavuriwe ni Ndzawulo ya Byetlelo leswaku yi lunghiselela Bjarni byetlelo eCopenhagen. Vamakwerhu va n’wi kumele ndhawu endyangwini lowu nga Timbhoni. Makwerhu wa le Amerika, loyi a a ta etlela ni makwerhu wa le Iceland, la vuriwaka Jakob, u vule leswaku a nge he swi koti ku ta enhlengeletanweni, hiloko ndhawu ya yena yi nyikiwa Bjarni. Kambe, hikwalaho ka swivangelo swo karhi, Jakob na yena a nga swi kotanga ku ta laha a a lunghiseleriwe byetlelo kona. Ku lo ta Bjarni ntsena. Tanihi leswi va Ndzawulo ya Byetlelo va nga wu byelangiki ndyangu lowu leswaku Bjarni u ta siva ndhawu ya makwerhu wa le Amerika, wu swi teke leswaku muendzi wa wona hi yena Jakob.

Tanihi hi ntolovelo, loko vamakwerhu lava humaka etindhawini to hambana-hambana va hlangana, va rungulelana mintokoto. Vamakwerhu va le Denmark va hlamarile ku vona loyi a va ehleketa leswaku hi yena “Jakob” a nga ri ni swo tala swo swi vula. Kasi Bjarni na yena a a nga swi twisisi leswaku ha yini va n’wi vitana Jakob. U anakanye leswaku leswi vito ra Jakob ri humaka eBibeleni, kumbexana swi tolovelekile eka Timbhoni ta Yehovha ku vitanana hi mavito ya le Bibeleni loko va ri karhi va bula. Mhaka leyi yi lulamisiwe loko makwerhu wa laha Bjarni a a rhurheriwe kona, a hlangana ni makwerhu wa le Denmark loyi a a phayona eIceland. U lave ku tiva loko “Jakob” a ha ku sungula ku hlanganyela, hikuva a a nga tivi nchumu hi ta ntirho wa Timbhoni eIceland. Makwerhu loyi wa le Denmark u hlamuserile leswaku kahle-kahle, “Jakob” loyi i Bjarni, n’wana wa xikolo le Iceland, la teke ni vamakwerhu loko va ta eCopenhagen. Ndyangu lowu rhurheleke Bjarni wu n’wi khome kahle wu tlhela wu n’wi kombela ku tshama na wona vhiki rin’wana leswaku a ta ri valanga kahle tiko ra Denmark. Musa lowu Bjarni a kombiweke wona wu n’wi khumbile.

Entiyisweni Bjarni u yile enhlengeletanweni. Hambileswi a a nga tivi nchumu malunghana ni ntiyiso wa Bibele, lowu a wu ta n’wi pfuna leswaku a tiphina hi xiyimiso xa nhlengeletano, kambe leswi a swi voneke ni ku swi twa, swi n’wi tsakisile swinene. Xikan’we-kan’we loko a fika eIceland, yena ni ndyangu wa ka vona va sungule ku dyondza Bibele. Bjarni u endle nhluvuko lowunene entiyisweni kutani a khuvuriwa hi 1971. U ve xirho xa Komiti ya Rhavi ra le Iceland ku sukela hi 1979.

Svanberg Jakobsson u hete malembe yo tala a ri muhundzuluxeri erhavini ra le Iceland kutani sweswi i mulanguteri wa Ndzawulo ya Vuhundzuluxeri. Loko a ha ri muhuweleri lontshwa, u ye eNhlengeletanweni ya Matiko Hinkwayo ya “Ku Hlula Ka Xikwembu” le London, eNghilandhi hi 1973. U ri: “Ndza ha tsundzuka ndlela leyi a swi tsakisa ha yona ku vona magidi-gidi ya vamakwerhu va khitikanela exitediyamu laha ntsombano a wu ta khomeriwa kona. Swi ndzi tsakisile ku vona vamakwerhu va le Afrika va ambale swiambalo swa ndhavuko wa vona swa mivala yo xonga. I ntokoto lowu ndzi nga ta ka ndzi nga wu rivali, ku va ni vamakwerhu va makume ya magidi, hi yingisele xiyimiso swin’we, hi yimbelela swin’we, hi khongela swin’we, hi dya swin’we ni ku va swin’we.”

Sólborg Sveinsdóttir, la khuvuriweke hi 1958, u fambe hi xikepe ni vana va yena va mune loko a ya entsombanweni wa le Copenhagen wa 1961, naswona swi va teke masiku ya tsevu ku fika eDenmark. Sólborg a a hlanganyela ni ntlawa lowutsongo lowu a wu ri woxe eKeflavík. U titwise ku yini hi ku va entsombanweni wa matiko hinkwawo? U ri: “A swi nyanyula ku twa vamakwerhu lava tlulaka 30 000, va hlanganile va yimbelela tinsimu ta Mfumo hi tindzimi ta ntlhanu—sweswo swi ndzi khumbile swinene. Swilo hinkwaswo a swi hleleke kahle.”

A swi durha ku ya emintsombanweni ya matiko hinkwawo, kambe vamakwerhu va vone swi fanerile ku humesa mali yo tano. A ku ri nkateko ku va kona eminkhubyeni yo tano ya swa moya leyi tsakisaka swonghasi, leyi lunghiseleriweke hi Yehovha ni ku hlangana ni magidi man’wana lama nga ni ripfumelo leri fanaka.

Ku Endza Ka “Muphameri” Wa Swakudya Swa Moya

Vamakwerhu vo tala va rhurhele eIceland leswaku va ya pfuna laha ku nga ni xilaveko lexikulu. Hinkwavo va langutane ni ku dyondza ririmi leri rharhanganeke ra le Iceland, leri swi tekaka nkarhi wo leha ku ri dyondza ni leri nononh’waka. Nilokoswiritano, minkarhi yin’wana ku nga twanani hi ririmi swi nga pfuna hi ndlela leyi nga languteriwangiki. Hi xikombiso, Heinrich Karcher a a tirha hi yindlu ni yindlu, a vula leswaku yena i muchumayeri wa mahungu lamanene kumbe nandza. Loko a gongondza emutini wun’wana, wansati wo karhi u pfule rivanti, kuteloko a titivisile, wansati loyi a n’wi rhamba leswaku a nghena endlwini. A nga n’wi twanga kahle leswaku u te hi yena mani, hikuva hi ririmi ra le Iceland, rito leri vulaka “nandza” ra fana ni leri vulaka “muphameri.” U anakanye leswaku i munhu la tirhaka swin’we ni nuna wa yena, tanihi leswi nuna wa yena a nga muphameri ehotela ya kwalaho. A a swi tiva leswaku nuna wa yena u ta fika ku nga ri khale, hiloko a n’wi rhurhela hileswi a a anakanya leswaku i mutirhi-kulobye ni nuna wakwe naswona a a te eka yena. Va hleke makhwiri ya kala ya pandza loko ku kumeka leswaku munhu loyi a hi mutirhi-kulobye ni nuna wakwe.

Kunene nuna wa nsati loyi u fikile kutani “muphameri” loyi wa swakudya swa moya a phamela mpatswa lowu, ivi wu dya wu xurha. Wu tlhele wu kombela Heinrich leswaku a tlhela a vuya naswona a ta ni nsati wa yena. Ku nga ri khale, mpatswa lowu tsakelaka wu sungule ku hamba wu dyondzeriwa Bibele ivi wu sungula ku chumayela van’wana. Leswi nuna wa nsati loyi a a tirha ehotela ya kwalaho, a a chumayela mani na mani la yingisaka. Hi ku famba ka nkarhi mpatswa lowu wu khuvuriwile. Wu tsakile leswi “muphameri” loyi wa swakudya swa moya a wu endzeleke nileswi a nga tshikangiki ku wu chumayela hileswi wu vulavulaka ririmi rimbe.

Emalembeni lama hundzeke, ku ve ni swiendlakalo swo tala leswi hlekisaka hikwalaho ka ku nga twanani hi ririmi loko vamakwerhu va le matikweni mambe va ri karhi va dyondza ririmi ra le xihlaleni. Hi xikombiso, loko Sally Macdonald a ha ku fika eIceland, u lunghiselele leswaku eka xingheniso xa yena u ta ku: “Ndzi endzela vanhu va muganga lowu leswaku ndzi va byela swilo swo tsakisa leswi humaka eBibeleni.” Kambe u hlanganise rito leri vulaka ku endza (heimsækja) ni leri vulaka ku xanisa (ofsækja) kutani a vula a ri karhi a n’wayitela a ku: “Ndzi le ku xaniseni ka vanhu va muganga lowu.”

Ku Famba Hi Yindlu Ni Yindlu Ni Mufundhisi Wa Lutere

Holger na Tove va ka Frederiksen, lava humaka eDenmark va hete malembe yo tala va ri maphayona yo hlawuleka eIceland, va tlhela va heta nkarhinyana va ri karhi va endzela mavandlha. Hambileswi Tove swi n’wi tikeleke ku dyondza ni ku ri tiva kahle ririmi ra le Iceland, ku hiseka ka yena ku pfune vanhu vo tala leswaku va amukela ntiyiso.

Siku rin’wana loko va ri karhi va endzela mavandlha, Holger ni muhuweleri lontshwa a va famba hi yindlu ni yindlu eximutanini xin’wana. Hiloko mufundhisi wa kereke ya Lutere a famba na vona. Swi tise ku yini?

Va tshame va endzela ekaya ra mufundhisi loyi. U va amukele hi malwandla kutani a va nghenisa ehofisini ya yena. Kuteloko a heta ku phendlha tibuku leti a va ti tamerile, a ku, “Tibuku leti ti dyondzisa mavunwa!” Hiloko a yima, a tlakusa mavoko, a vula leswaku Xikwembu a xi nge wu katekisi ntirho wa vona. U tlatlarhukile a ku: “Ndzi ba hi nenge ehansi ndzi ri, a mi nge va chumayeli vanhu va mina!” Holger u byele mufundhisi loyi leswaku a nga na wona mpfumelelo wo va sivela ku chumayela nileswaku va ta ya emahlweni va chumayela. Hiloko mufundhisi a ku: “Loko swi te tano, ndzi famba na n’wina.” Holger u n’wi byele leswaku sweswo swi le ka yena.

Loko mufundhisi a va sele ndzhaku miti yimbirhi kumbe yinharhu leyi nga le kusuhi ni kaya rakwe, va hlangane na Tove ni makwerhu un’wana wa xisati, lava va hlamaleke ku vona mufundhisi a famba na vona entirhweni wa yindlu ni yindlu. Hiloko mufundhisi loyi a va rhamba hinkwavo leswaku va ya nwa kofi ekaya rakwe. Va ve ni bulo lerinene. Holger u anakanye leswaku mufundhisi loyi u luke mano yo va rhambela ekaya rakwe leswaku a ta va sivela ku ya emahlweni va chumayela vanhu lavan’wana hinkwavo. Hiloko hi xamundzuku xa kona, va tlhela va ya emahlweni ni ku chumayela emutini wolowo hinkwawo, va fambisa tibuku to tala naswona va kuma ni vanhu vo tala lava tsakelaka ni lava tiyimiseleke ku yingisa.

Ku Siveleriwa Hi Nhulu Ya Gamboko

Hakanyingi loko vamakwerhu va ya chumayela ematiko-xikaya, a va fanele va tsemakanya tintshava laha mapatu ya kona a ma ri ni gwitsi naswona hi nkarhi wa xixika lexi nga lo dzwii, a ma funengetiwa hi tinhulu ta gamboko. Hi December 1974, Kjell na Iiris va ka Geelnard va ye eAkureyri loko va ri karhi va endzela mavandlha ya le ribuweni ra n’walungu. Exikarhi ka vhiki loko va endzele vandlha ra kwalaho, va teke riendzo ra tikhilomitara leti tlulaka 80 va ya edorobeni ra Húsavík. Va fambe na Holger na Tove va ka Frederiksen. Hi vumune bya vona va hete masiku ya mune va ri karhi va tirha nsimu ya le Húsavík ni le kusuhi na kona kutani hi siku ro hetelela va va ni nkulumo ya le rivaleni ni nkombiso wa tislaydi exikolweni. Loko va sungula nhlangano, ku pfuke xidzedze lexi a xi ri ni moya wo titimela ni gamboko naswona ku ne mpfula leyi veke gwitsi hikwalaho ko titimela. Kuteloko lava a va ri enhlanganweni va ri karhi va vunga-vunga swilo swa vona va lunghekela ku muka loko nhlangano wu herile, gezi ri timeka hikwalaho ka xidzedze lexi pfanganeke ni gamboko kutani doroba hinkwaro ri sala emunyameni. Vamakwerhu va ngwingwe emunyameni loko va muka kambe hinkwavo a va tsakile hileswi va koteke ku vona tislaydi loko gezi ri nga si timeka.

Va ka Geelnard ni va ka Frederiksen a va fanele va tlhelela eAkureyri. Va vutise maphorisa ya kwalaho ni vachayeri va mabazi ni tilori loko patu ri fambeka, ivi va byeriwa leswaku hi nkarhi lowu va hundzeke ha wona a ka ha fambeka. Hiloko va lunghekela ku hatla va famba kambe swi teke nkarhi ku paka hikuva a va voninga hi khandlhela. Naswona loko va ya chela petirolo emovheni, loyi a va chelelaka a a fanele a gwedla hi mavoko. Kwalomu ka awara ya kaye nivusiku, a ku ri kona va nghenaka endleleni.

Loko Kjell a hlamusela riendzo ra vona u te: “Eku sunguleni hinkwaswo a swi famba kahle kambe gamboko a yi ya yi wa hi matimba. Minkarhi yin’wana a wu nga swi koti no vona patu lerova Holger a a fanele a huma a hi kongomisa hi tochi. Hiloko hi tikuma hi yime emahlweni ka nhulu ya gamboko. Hi kote ku tsemakanya tinhulu to hlayanyana ta gamboko hi ku rhanga hi ti susa hi mafoxolo, kambe hi hetelele hi kuma yin’wana leyi hi tsandzekeke ku yi tsemakanya. Endzhakunyana ka nkarhi hi kume leswaku i gamboko leyi hirimukeke entshaveni leyi a yi ri emahlweni ka hina. Hi ntolovelo swi teka tiawara timbirhi ku suka eHúsavík ku ya eAkureyri hi movha kambe hi hete tiawara ta tsevu hi nga si famba ni hafu ya mpfhuka wolowo.

“Ku kale ku ba awara ya nharhu hi matakuxa hi nga si fika laha a hi ya kona, a hi tsakamile, hi karhele naswona hi biwe hi xirhami. Hi te hefu, loko hi vona timbhoni endlwini leyi nga epurasini leri a hi ri ekusuhi na rona! A ha ha yimayimanga, hi lo namba hi kongoma kona. Hiloko ku fika ku gongondza Holger la titsongahateke ni la anakanyelaka. Loko ku nga pfumeli munhu, u pfule nyangwa ivi a tlhandlukela exithezini xa le henhla kutani a fika a gongondzanyana ekamareni ro etlela. Hambileswi n’wini wa purasi ni nsati wa yena a va hlamarile, a va hlundzukanga leswi hi fikeke hi tilongela endlwini ya vona. Va vule leswaku loko gezi ri timeka, va lo namba va ya eku etleleni, va rivala ku tima timboni!

“Hi tivonele hi lawa ya hina leswaku vanhu va le Iceland va ni malwandla hakunene. N’wini wa purasi ni nsati wa yena va pfuxe vana va vona va va rhurhisela ekamareni rin’wana leswaku hina va mune hi ta kuma makamara mambirhi yo etlela eka wona kutani endzhakunyana ka nkarhi hi kuma va hi vekele kofi yo hisa ni xinkwa xo nandziha etafuleni ra le xitangeni. Hi xamundzuku xa kona endzhaku ko fihlula, n’wini wa purasi u hi sindzise leswaku hi yimela swakudya swa ninhlikanhi. Endzhaku ko dya swakudya sweswo ni ndyangu lowu, hi khome ndlela hi kongoma eAkureyri hikuva hi nkarhi wolowo gamboko se a yi susiwile epatwini hi michini yimbirhi yo susa gamboko. Malwandla lawa n’wini wa purasi ni ndyangu wa yena va hi kombeke wona, ma hi pfulele ndlela yo bula na vona hi ntiyiso wa Bibele.”

Ku Chumayela eXikepeni Xo Phasa Tinhlampfi

Emalembeni lama hundzeke loko Kjell Geelnard a ri ensin’wini u hlangane ni jaha rin’wana. Vito ra rona i Fridrik. A a ri mativula naswona a rhandza swilo swa moya kutani a a rhandza ku bula hi Bibele. Swivutiso swa yena swo tala swi swi veke erivaleni leswaku u lava ku kuma vutivi lebyi kongomeke bya Bibele. Kambe a swi nga olovi nikatsongo ku n’wi kuma hikuva a a tlutisa xikepe xo phasa tinhlampfi. Nkarhi wa yena wo tala a a wu heta elwandle, a a kumeka ntsena loko a tshuka a vuyile ekaya. Nilokoswiritano, Kjell u swi kotile ku vonana na yena, nkarhi wun’wana a a vonana na yena ehlalukweni kumbe ekaya, sweswo u swi kote hi ku kamba leswaku xikepe xexo xi ta vuya rini ni ku vutisa mana wa Fridrik siku leri a nga ta vuya ha rona ekaya. Hi ndlela yoleyo vamakwerhu va swi kotile ku n’wi pfuna leswaku a kula emoyeni.

Loko lembe ra 1982 ri ya eku heleni, Fridrik u rhambiwe ku ya enhlengeletanweni eReykjavík. Hi nkarhi wolowo ripfumelo ra yena eka Yehovha a ri ya ri tiya naswona u khongerile a kombela leswaku onge a nga kuma ndlela yo va kona enhlengeletanweni. Hiloko un’wana loyi a va tirha na yena exikepeni xo phasa tinhlampfi a vula leswaku a nge yi eku wiseni hi nkarhi lowu a nyikiweke wona. Sweswo swi pfulele Fridrik ndlela ya leswaku a kota ku muka leswaku a ta ya enhlengeletanweni. Nongonoko wa nhlengeletano wu n’wi tsakise ngopfu lerova a endla xiboho xa leswaku u lava ku tirhela Yehovha.

Loko Fridrik a tlhelela eka rikwavo, u byele xigangu xa yena hi ta xiboho lexi a xi endleke ni ndlela leyi xi nga ta khumba vutomi bya yena ha yona. U xi byele leswaku wa swi lava leswaku va tekana kambe loko xi nga swi lavi ku tekiwa hi Mbhoni ya Yehovha, va nga hambana. Hi xamundzuku xa kona, ku twale munhu la gongondzaka ekaya ra varhumiwa. A ku ri Fridrik ni xigangu xa yena. Fridrik u lo fika a ku: “Helga u lava ku dyondzeriwa Bibele!” Hiloko varhumiwa va hlela leswaku Helga a dyondzeriwa. Endzhakunyana ka nkarhi hi rona siku rero, ndzisana ya Fridrik na yona yi kombele ku dyondzeriwa Bibele. Hi rona vhiki rero, Fridrik u te ni ndzisana ya yena ya nhwanyana eminhlanganweni kutani a ku: “Unnur u lava ku dyondzeriwa Bibele!”

Fridrik a a lava ku kombisa ku tinyiketela ka yena eka Yehovha hi ku khuvuriwa ematini. Kambe, a a fanele a nghenisa vutivi lebyi engetelekeke kutani a vutisiwa swivutiso swa lava lavaka ku khuvuriwa. Nilokoswiritano, a ku ri ni xiphiqo hikuva nkarhi wa yena wo tala a a wu heta elwandle. Leswi Fridrik a a nga kumeki ekaya, a swi ta antswa loko Kjell a n’wi endzela laha a tirhaka kona. Kutani a va ta endlisa ku yini? Fridrik u hirhe Kjell leswaku va ta tirha swin’we hala njhinini ya xikepe. Kunene eku sunguleni ka 1983, Kjell u nghene exikepeni xo phasa tinhlampfi lexi vuriwaka Svalbakur, a tamele Bibele ni tibuku to dyondza ha tona.

Kjell u ri: “Ta ku tirha ka mina exikepeni lexi vuriwaka Svalbakur ni ku chumayela eka xona a ti rivaleki. A hi sungula ku tirha hi 6:30 nimpundzu ivi hi panulula hi 6:30 nimadyambu. Ninhlikanhi a hi va ni nkarhi wa swakudya naswona a ku va ni nkarhi wo nwa kofi nimixo ni nindzhenga. Loko hi chayisile entirhweni a hi dyondza na Fridrik naswona a ndzi pfulekeriwa hi minkarhi yo tala yo chumayela vatirhi va le xikepeni. Nimadyambu a hi dyondza hi tlhela hi bula hi timhaka ta swa moya. Minkarhi yin’wana a hi etlela hi matakuxa. Hi nkarhi wa swakudya swa ninhlikanhi a hi ringeta ku hatla hi dya leswaku hi ta ya bula hi ndzimana ya siku ekamareni ra Fridrik ra le xikepeni.”

Swi le rivaleni leswaku vatirhi va le xikepeni va hlamarile loko va vona murhumiwa a tirha na vona. Emasikwini ma nga ri mangani yo sungula, a va nga ntshunxekanga hi ku va kona ka Kjell hikuva a va nga swi tivi leswaku i munhu wa njhani. Hambiswiritano, van’wana va rhiye ndleve loko Kjell a vulavula na vona. Un’wana wa vona u swi tsakerile leswi a swi tweke kutani loko a twa leswaku ku buriwa hi ndzimana ya siku hi nkarhi wa swakudya swa ninhlikanhi, na yena u lave ku hlanganyela. Siku rin’wana loko mabulo ma vonaka ma nga heli loko ku ri karhi ku dyiwa swakudya swa ninhlikanhi, u hele mbilu kutani a byela Kjell na Fridrik, vatirhi lavan’wana va ri karhi va swi twa, a ku: “Xana a hi nkarhi wa leswaku hi ya hlaya ndzimana ya siku?”

Siku rin’wana nimadyambu, Kjell na Fridrik va rhambe vatirhi-kulobye leswaku va ya ekamareni ra Fridrik, va ya bula hi magazini wa Xalamuka! lowu a wu vulavula hi vundzendzele. Ku te vatirhi va nkombo eka nhlangano lowu, lowu ku hundzeke nkarhi wo leha wu nga si rivaleka naswona vatirhi va swikepe swin’wana leswi phasaka tinhlampfi na vona va twile hi ta wona.

Kjell u ri: “Endzhaku ko heta kwalomu ka mavhiki mambirhi ndzi ri ensin’wini ya le xikepeni lexi vuriwaka Svalbakur, hi tlhelele ehlalukweni. Hi nkarhi wolowo se a ndzi hetile ku vutisa Fridrik swivutiso swa nkhuvulo, naswona ndzi bule na yena hi timhaka to tala ta Bibele, ndzi chumayela vatirhi va le xikepeni ndzi tlhela ndzi va fambisela timagazini ni tibuku to tala.” Fridrik u khuvuriwe hi ximun’wana xa 1983. Helga, xigangu xa Fridrik; mana wa yena; ni ndzisana ya yena ya xisati va amukele ntiyiso.

Ku Fambisa Tidyondzo Ta Bibele Hi Riqingho

Minkarhi hinkwayo swa tika ku chumayela mahungu lamanene eka vanhu lava tshamaka etindhawini ta le kule exihlaleni lexi lexikulu. Ndlela yo olova yo vulavurisana ni vanhu lava tsakelaka i ku va bela riqingho.

Ku chumayela hi ndlela leyi swi pfune vo tala. Emalembeni lama hundzeke, wansati un’wana la vuriwaka Oddný Helgadóttir u endzele n’wana wa yena wa jaha ni nsati wakwe, lava a va dyondzeriwa hi Timbhoni ta Yehovha. Loko va n’wi byela leswi a va ri karhi va swi dyondza, na yena u tsakele ku dyondzeriwa Bibele. Kambe, Oddný a a tshama ekule, le ribuweni ra le n’walungu-vupela-dyambu bya xihlala xa Iceland, laha munhu a a famba tikhilomitara to tlula 300 ku ya evandlheni ra le kusuhi. Loko makwerhu un’wana wa xisati la vuriwaka Gudrún Ólafsdóttir, a kombela ku dyondza na yena hi riqingho, u amukele xikombelo xexo hi mandla mambirhi. Endzhaku ko pfula hi xikhongelo, Oddný a a hlamula swivutiso swa dyondzo yoleyo hi ku olova. Leswi Oddný a a lunghiselela kahle dyondzo ya yena, a a tsala matsalwa leswaku a ta hatla a ma hlaya loko va bula ha wona. Hi ndlela yoleyo a a nga lavani ni matsalwa loko va ri karhi va dyondza. Siku rin’wana Oddný u endzele emugangeni lowu Gudrún a tshamaka eka wona kutani va dyondzela ekaya rakwe. Havumbirhi bya vona a va nga ntshunxekanga hikuva a ku ri ro sungula va dyondza va ri swin’we, hiloko Gudrún hi ku vungunya a ringanyeta leswaku u ta ya tshama ekamareni lerin’wana laha a ku ri ni riqingho rin’wana!

Loko Oddný a sungula ku twisisa ntiyiso, u sungule ku chumayela Jón nuna wa yena. Leswi nuna a a tsakela, nsati a a nga tiyiseki loko swi fanerile leswaku a n’wi fambisela dyondzo ya Bibele. Hiloko a byeriwa leswaku a nga ya emahlweni a dyondza ni nuna wa yena kambe u fanele a funengeta nhloko loko va ri karhi va dyondza. A nga dyondzanga ni nuna wa yena ntsena, u tlhele a chumayela ni vaakelani. Hiloko a vula leswaku u lava ku khuvuriwa. Kuteloko a faneleka, Gudrún u endle malunghiselelo ya leswaku nkulu un’wana a n’wi vutisa swivutiso leswi kumekaka ebukwini leyi nge Ku Hleleriwa Ku Hetisisa Vutirheli Bya Hina, hi riqingho. Swi ve erivaleni leswaku wa faneleka kambe a ku ri ni nchumu wun’we lowu a wa ha sele: A a nga si lela ekerekeni ya yena.

Endzhaku ka vhiki, Oddný u bele Gudrún riqingho a n’wi tivisa leswaku se u lerile ekerekeni. Nuna wa yena u endle tano na yena. Lexi a ku ri xiboho xo tika eka nuna wa yena hikuva a a ri mutshama-xitulu wa huvo ya vangheni va kereke ya muganga wolowo. Hi ku famba ka nkarhi, Oddný u khuvuriwile enhlengeletanweni ya xifundzha. Swi n’wi tsakise ngopfu ku va kona enhlengeletanweni hikuva loko a nga si ya enhlengeletanweni, u lo hlanganyela kan’we ntsena ni ntlawa lowutsongo wa Timbhoni evuton’wini bya yena. Loko va ri karhi va vulavurisana na yena eka nkulumo yin’wana enhlengeletanweni, u vutisiwile loko swi tika ku tshama ekule swonghasi ni vandlha! Lexi a xi vuleke hileswaku a a nga titwi a ri yexe hikuva a a swi tiva leswaku Yehovha wa swi vona leswi endlekaka le ribuweni ra le n’walungu-vupela-dyambu bya xihlala xa Iceland. Hiloko a vula leswaku nuna wa yena a nga swi kotanga ku ta enhlengeletanweni kambe u n’wi tshembisile leswaku u ta ta loko se a lunghekele ku khuvuriwa. Kunene u endle tano! Ku nga ri khale, va rhurhele laha ku nga ni vanhu vo tala leswaku va ta kota ku ya eminhlanganweni minkarhi hinkwayo.

Xilaveko Xa Makaya Ya Varhumiwa Ni Tiholo Ta Mfumo

Loko Nathan H. Knorr wa le yindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha a endzele eIceland hi 1968, u lave ndhawu leyi fanelekaka yo aka rhavi ni kaya ra varhumiwa. Loko ndhawu yoleyo yi nga si kumeka, a ku qachiwe tindlu to hambana-hambana, leti a ti tirhisiwa tanihi rhavi ni kaya ra varhumiwa. Hiloko vamakwerhu va sungula ku hlotana ni ndhawu leyi va nga akaka muako lowu nga ta va ni Holo ya Mfumo, kaya ra varhumiwa ni rhavi. Hi nkarhi wolowo, a ku qachiwe muako lowu fanelekaka exitarateni lexi vuriwaka Hrefnugata 5 le Reykjavík kutani varhumiwa va tsevu va rhurhele eka wona hi October 1, 1968. Ku hele malembe ya ntlhanu muako lowu wu ri ntsindza wa ntirho wa le Iceland. Hi ku famba ka nkarhi vamakwerhu va kume xitandi lexi fanelekaka exitarateni lexi vuriwaka Sogavegur 71, le Reykjavík. Hi ximun’wana xa 1972, ntirho wo aka rhavi lerintshwa wu sungurile. Ntirho lowu a wu vanga matlangwana hikuva vamakwerhu va kwalaho a va nga talanga naswona a va nga ri na vutshila etimhakeni to aka. A nga kona eka vona loyi a a tiva ku aka hi switina, kutani swi bohe leswaku va qacha tikontraka ta vanhu lava a va nga ri Timbhoni. Vatirhi lava va tikontraka a va tiyimisele hi mbilu hinkwayo ku khomisana ni vamakwerhu naswona va va pfumelerile leswaku va tirha na vona emuakweni. Vamakwerhu va qache xiphemu xa yindlu yin’wana ya khale leyi a yi ri ekusuhi ni laha va akaka kona leswaku va ta dyela eka yona. Vamakwerhu va xisati a va cincana hi ku sweka emakaya ya vona kutani va tisa swakudya endlwini leyi va yi qacheke.

Ntirho wo aka wu hoxe xandla entirhweni wo chumayela endhawini leyi. Vanhu lava akaka ni valawuri va doroba va kume nkarhi wo tiva Timbhoni ta Yehovha. Van’wana lava a va hundza hi ndlela a va yima va languta ntirho lowu endliwaka. Loko ku fika nkarhi wa leswaku makhumbi ma pulasteriwa, ku te makwerhu wa le Denmark la nga muaki, a ta pfuna. Ni vamakwerhu va xisati va hoxe xandla swinene entirhweni lowu. Loko vatirhela-mfumo va doroba va ta emurhangeni, va vone leswaku vamakwerhu va xisati hi vona va tirhisaka muchini wo pfuva khonkhriti. Un’wana wa vona u te: “Vamanana va kereke ya hina va nga dyondza swo karhi eka vamanana lava. Loko ho kulula hi n’watseka, hi nga kota ku aka miako ya tikereke ku ri ni ku rhendzeleka ni bokisi ra nhlengo, hi kombela mali.” Muako lowu wa rhavi wu nyiketeriwe hi May 1975, loko Milton G. Henschel a endzele exihlaleni xa Iceland kutani a fika a nyikela nkulumo yo nyiketela. Ku hundze malembe yo tala varhumiwa hinkwavo va tshama emuakweni lowu naswona wu ri Holo ya Mfumo ya mavandlha ya le Reykjavík. Sweswi se i rhavi.

Hi 1987 ku akiwe Holo ya Mfumo leyintshwa ni kaya ra varhumiwa edorobeni ra Akureyri. Vun’we ni rirhandzu leri Timbhoni ta Yehovha ti nga na rona emisaveni hinkwayo, swi ve erivaleni loko vamakwerhu va xisati ni va xinuna va le Finland ni va le Sweden, lava tlulaka 60, va fika eIceland va ta pfuna ku aka miako leyi.

“Ntsandza Wo Xawula”

Emalembeni lama hundzeke, vayimeri va Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha va endzele exihlaleni xa Iceland, naswona ku endza ka vona ku va khutaze ngopfu vamakwerhu. Nchumu lowu nga rivalekiki eka swiendlakalo swa 1968 ku ve ku endza ka Makwerhu Knorr, loyi hi vulavuleke ha yena. U nyikele nkulumo leyi khutazaka swinene, a rungula mintokoto a tlhela a hi byela ndlela leyi nhluvuko wa ntirho wo chumayela hi Mfumo wu fambiseke xiswona eIceland.

Makwerhu Henschel u endzele eIceland ro sungula hi May 1970. U fike a amukeriwa hi varhumiwa lava a va pfuka evurhongweni. Mhaka hi leswaku u fike ni mpundzu swinene kasi tolo ka kona vholkheno leyi dumeke leyi vuriwaka Hekla a yi sungule ku buluka naswona varhumiwa va yi hlalele byi kala byi va vusiku!

Makwerhu Henschel u hete nkarhi wo tala ni varhumiwa ni maphayona yo hlawuleka. U va rhambe hinkwavo eka nhlangano wo hlawuleka kutani a va rungulela mintokoto yakwe loko a ha phayona hi nkarhi wa ku Wa Lokukulu ka Ikhonomi. U va byele leswaku maphayona a ma fambisela vanhu tibuku hi tihuku, mandza, botere, matsavu ni manghilazi ya mahlo hambi ku ri swimbyanyana. Hi ndlela yoleyo ntirho wu ye emahlweni eminkarhini yoleyo yo nonon’hwa naswona maphayona a ma pfumalanga nchumu.

Vaendzi va le Iceland va hatla va swi vona leswaku swakudya leswi dyiwaka exihlaleni lexi a hi swona leswi va swi toloveleke. Swin’wana swa swakudya swo hlawuleka leswi dyiwaka eIceland hi leswi va swi vulaka svid, ku nga nhloko ya nyimpfu leyi pandziweke hi le xikarhi ivi yi swekiwa. A hi nge u languta swakudya swa wena ivi u vona xiphemu xa nhloko ya nyimpfu ni meno ya kona swin’we ni tihlo rin’we! Vaendzi vo tala swa va tikela ku languta puleti ya vona ivi va vona tihlo ra nyimpfu ri va xondzolotile. Kambe a ku dyiwi nhloko ya nyimpfu ntsena, ni nhlampfi yi tshama yi ri kona. Swakudya swin’wana swo hlawuleka eIceland hi leswi vuriwaka hardfiskur: ku nga nhlampfi leyi tsemeleriweke kutani yi khusiwa. Mukhusu wa yona wu dyiwa wu nga swekiwanga, van’wana va rhandza ku wu tota botere. Hi ntolovelo nhlampfi leyi yi tsindziyerile naswona yi rhanga yi kandziwa leswaku yi ta dyeka. Kutani varhumiwa a va swi langutele hi mahlo-ngati ku vona leswi Makwerhu Henschel a nga ta swi endla loko a nyikiwa nhlampfi leyi. Endzhaku ka loko a yi nantswile, varhumiwa va n’wi vutisile loko a yi rhandza. U rhange a yimanyana kutani a va hlamula hi ndlela ya vutlhari a ku: “Ndzi anakanya leswaku a ndzi si tshama ndzi dya ntsandza wo xawula ku fana ni lowu.”

Ma tele maendzo ya vayimeri va Huvo leyi Fumaka lama nga rivalekiki ni lawa a ma tiyisa nhlana. Maendzo ya vona ma swi veke erivaleni eka vamakwerhu va le Iceland leswaku hambileswi va nga talangiki naswona va nga le kule, rirhandzu ra Vukreste ri va hlanganisa va va nchumu wun’we ni vamakwavo emisaveni hinkwayo.

Ku Aka Vuxaka Ni Madokodela Ni Vahaxi Va Mahungu

Hi 1992 ku simekiwe Komiti yo Vulavurisana ni Swibedlhele (Hospital Liaison Committee [HLC]) eIceland, leyi a yi vumbiwa hi vamakwerhu va mune. Vamakwerhu vambirhi va ye eNghilandhi leswaku va ya leteriwa eka seminara ya HLC kutani lavan’wana vambirhi va ye eka seminara ya le Denmark. Loko se vamakwerhu lava va HLC va leteriwile hinkwavo, ku hleriwe leswaku ku va ni nhlangano ni va ta vutshunguri va le xibedlhele lexikulu xa le yunivhesiti. Ku te vanhu va 130 eka nhlangano wolowo, ku katsa ni madokodela, vaongori, magqweta ni vafambisi va xibedlhele. Leswi a ku ri nhlangano wo sungula leswaku HLC yi hlangana ni vatshila va ta vutshunguri, swa twisiseka leswi vamakwerhu a va chuhile. Hambiswiritano, swilo swi fambe kahle naswona endzhaku ka sweswo va hlele leswaku va hlangana ni nhlayo yitsongo ya madokodela ni vatshila van’wana va ta vutshunguri va swibedlhele swo hambana-hambana. Vamakwerhu va tlhele va aka vuxaka lebyinene ni madokodela lama nga ni vutivi hi ta vuhandzuri ni ku titivata. Ku hlangana loku ku endle leswaku ku khutuleriwa swiphiqo leswi a swi ri kona loko swi ta emhakeni yo tshungula handle ko tirhisa ngati.

Hi 1997, ku simekiwe nawu lowuntshwa lowu khumbaka timfanelo ta vavabyi. Nawu lowu wu vule leswaku a nga kona muvabyi loyi a nga tshunguriwaka a nga pfumelelani ni ndlela leyi a tshunguriwaka ha yona nileswaku loko yi tiviwa ndlela leyi muvabyi a faneleke a tshunguriwa ha yona, yi fanele yi tirhisiwa hambiloko a titivarile. Nawu lowu wu tlhele wu vula leswaku vana lava nga ni malembe ya 12 kumbe ku tlula va fanele va tivisiwa minkarhi hinkwayo hi ta ndlela leyi va nga ta tshunguriwa ha yona. Gudmundur H. Gudmundsson, mutshama-xitulu wa HLC wa vika: “Hi ntolovelo madokodela ma khomisana na hina swinene, a ku tali ku va ni swiphiqo. Hambi ku ri vuhandzuri lebyikulu bya endliwa handle ko tirhisa ngati.”

Endzhaku ka loko ku humesiwe Xalamuka! ya January 8, 2000, leyi a yi vulavula hi vuhandzuri ni vutshunguri lebyi nga tirhisiki ngati, rhavi ri khutaze vamakwerhu leswaku va endla matshalatshala yo hlawuleka yo fambisa nkandziyiso lowu hi xitalo, hilaha swi nga kotekaka hakona. Rhavi ri nyike swiringanyeto swa ndlela leyi magazini lowu wu nga fambisiwaka ha yona ni ku hlamula swivutiso emhakeni ya ngati. Eku sunguleni vamakwerhu van’wana a va chava ku fambisa magazini lowu kambe va hatle va swi xiya leswaku vanhu va lava ku tiva hi mhaka leyi. Ku fambisiwe tikopi leti tlulaka 12 000. Sweswo swi vula leswaku vaaki va 22 exihlaleni lexi va kume magazini wun’we. Makwerhu un’wana u te: “A ndzi nga swi koti ku hlanganisa nsimu leyi ndzi averiweke yona hikuva a ndzi kuma vanhu vo tala lava navelaka ku twa swo tala.” Makwerhu un’wana wa xisati u te: “Ko va vanhu vambirhi ntsena lava aleke ku amukela timagazini loko ndzi va fambisela!”

Wansati un’wana loyi a a haxa nongonoko wo karhi kan’we hi vhiki eka xiya-ni-moya xa tiko u amukele magazini lowu vulavulaka hi ku tshungula handle ko tirhisa ngati. Loko a ri karhi a haxa nongonoko wa yena, u hlamusele leswaku u wu kumise ku yini magazini lowu kutani a hlaya hi ta matimu ya ta mpompelo wa ngati hilaha Xalamuka! leyi yi swi hlamuseleke hakona. Loko se a pfala nongonoko wa yena, u vule leswaku mani na mani la lavaka ku tiva leswi engetelekeke hi ta ku tshungula handle ko tirhisa ngati, a nga kombela magazini lowu vulavulaka hi mhaka leyi, eka Timbhoni ta Yehovha.

Tsima leri ro hlawuleka ra Xalamuka! leyi, ri pfune vo tala va vona leswaku langutelo ra hina emhakeni ya ngati ra twisiseka. Ku tlula kwalaho, va kote ku tiva leswaku Timbhoni ta Yehovha a ti swi lavi ku fa. Kambe ti lava matshungulelo lamanene. Sweswo swi endle leswaku vo tala lava a va byeriwe mavunwa hi langutelo ra hina hi ngati, va amukela rungula ra Mfumo.

Ku Aka Tiholo Timbirhi Hi Mune Wa Masiku

Xiendlakalo xo hlawuleka xa lembe ra ntirho ra 1995 eka vamakwerhu va le Iceland ku ve ku akiwa ka Tiholo timbirhi ta Mfumo hi n’hweti ya June, yin’we eKeflavík kasi leyin’wana eSelfoss. Leti a ti ri Tiholo ta Mfumo to sungula eIceland leti akiweke hi ku hatlisa. Havumbirhi bya tona ti akiwe hi mune wa masiku ntsena. Mpfuno wa rirhandzu wa vamakwerhu va le Norway wu endle leswaku ntirho lowu wu hela. Vunyingi bya nhundzu yo aka yi rhumeriwe hi rhavi ra le Norway, ku tlhela ku fika vamakwerhu va xinuna ni va xisati vo tlula 120 va huma kona eNorway, va ta pfuneta ku aka. Marito lawa a wu tala ku ma twa emuakweni hi lama nge: “Hakunene leri i singita.” Vamakwerhu va le Iceland va hlaye va tlhela va twa hi ta Tiholo ta Mfumo leti akiweke hi ku hatlisa kambe a va nga si ti vona hi lawa ya vona mahlo. Leri a ku ri singita hakunene hikuva swi lo teka masiku ma nga ri mangani leswaku nhlayo ya Tiholo ta Mfumo eIceland yi andzisiwa kambirhi!

Vamakwerhu va le Iceland a va tsakelanga ku kuma Tiholo timbirhi ta Mfumo ntsena, kambe va khutaziwe ni hi vunakulobye lebyinene lebyi va veke na byona ni vamakwerhu va le Norway lava nga titela hi mali ya vona leswaku va ta pfuneta ku aka tiholo leti. Hakunene byolebyo i vumbhoni bya leswaku hi vamakwerhu lava nga ni vun’we emisaveni hinkwayo! Vamakwerhu va le Iceland na vona va hoxe xandla entirhweni lowu. Vahuweleri vo tlula 150 va hlanganyerile entirhweni lowu, ku nga kwalomu ka hafu ya vahuweleri va xihlala hinkwaxo.

Miako leyi ya Tiholo ta Mfumo yi va chumbutele ntiyiso vanhu va kwalaho. Switichi swimbirhi swa thelevhixini swa le xihlaleni swi vike hi ta ntirho lowu loko ku hlayiwa mahungu swi tlhela swi kombisa swifaniso swa tiholo leti havumbirhi bya tona. Xiviko xa tiholo leti xi tlhele xi boxiwa hi switichi swo hlayanyana swa xiya-ni-moya ni hi maphepha-hungu. Mufundhisi wa kereke yin’wana eSelfoss a nga ku rhandzanga ku bumabumeriwa loku ka Timbhoni. Eka phepha-hungu ra kwalaho, u tsale xihloko, a luma vanhu ndleve hileswi hi ku ya hi yena a ku ri tidyondzo ta mavunwa leti nga ni khombo, ta Timbhoni ta Yehovha. U vule leswaku vanhu lava tsaneke ni lava tekekaka hi ku olova va fanele va tivonela. Loko ku vulavuriwa na yena eka xiya-ni-moya, u tlhele a phindha xilemukiso xexo. Hambiswiritano, muhloti wa tinyarhi ti vuye hi yena. Ematshan’weni ya leswaku vanhu va yingisa leswi a swi vuleke, vo tala va tsakisiwe ngopfu hi ku akiwa ka Tiholo leti ta Mfumo naswona vo tala lava vamakwerhu va hlanganeke na vona loko va ri karhi va chumayela, va vule leswaku leswi mufundhisi a swi vuleke swi va nyumisile.

Endzhaku ka vhiki mufundhisi a tsale xihloko lexi a a luma vanhu ndleve ha xona, vahleri va phepha-hungu va dirowe xifaniso xa tiphophayi. Exifanisweni xexo a ku ri ni kereke emahlweni kasi hala ndzhaku ka yona u ku ri ni Holo ya Mfumo. A ku ri ni nambu lowu tsemakanyaka miako leyi naswona ku ri ni vamakwerhu lava n’wayitelaka, lava ambaleke kahle, va ri karhi va tsemakanya buloho va suka hala Holweni ya Mfumo va kongome ekerekeni, va khome minkwama ya vona. Ehandle ka kereke, a ku ri ni wansati la tlulaka hi ku chava a ri exitulwini xa lava lamaleke. Nakambe a ku ri ni wanuna loyi nenge wa yena wu nga ni semendhe ni un’wana loyi swi tikombaka onge u fe mahlo, va ri eku tsutsumeni va ri karhi va huwelela va ku: “Nyandayeye, hi teto Timbhoni!” Eswitepisini swa kereke a ku yime mufundhisi la vonakaka a hlamele. Vanhu vo tala va xi rhandzile xifaniso lexi xa tiphophayi. Vahleri va phepha-hungu va xi hlawule xi ri xona xifaniso xa lembe va tlhela va xi nameka ehofisini ya vona. Xi hete malembe yo hlayanyana xa ha namekiwe ekhumbini.

Nkombiso Wu Hoxa Xandla Swinene Eku Chumayeleni

Hi lembe ra ntirho ra 2001, ku ve ni nkombiso lowu a wu dzike ngopfu emhakeni ya ku yima ka Timbhoni ta Yehovha ti tiyile ni ku tiyiselela nxaniso wa Manazi loko Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi nga si sungula niloko yi ri karhi yi lwiwa. Nhlangano lowu wu khomiwe eka tindhawu tinharhu naswona ku te vanhu va 3 896. Hi mahelo-vhiki yo hetelela, holo ya nkombiso ya le Reykjavík a yi kala ni vuphelo bya marha hikwalaho ka ku tala ka vanhu, a ku ri ni vanhu vo tlula 700. Loko nkombiso lowu wu ri karhi wu ya emahlweni etindhawini letinharhu, a ku ri karhi ku kombisiwa vhidiyo leyi nge Jehovah’s Witnesses Stand Firm Against Nazi Assault hi ririmi ra le Iceland. Vanhu vo tala lava a va tile va nambe va tshama hansi va hlalela vhidiyo yoleyo hinkwayo.

Ku yima ka Timbhoni ti tiyile le tikampeni ta nxaniso ku hlamarise vanhu lava a va tile, lava a ku ri ro sungula va twa hi mhaka leyi. Profesa un’wana loyi a teke ko hlayanyana loko nkombiso lowu wu ri karhi wu ya emahlweni, u vule leswaku wu n’wi khumbile swinene naswona u cince langutelo leri a a ri na rona hi Timbhoni ta Yehovha. Lexi n’wi khumbeke ngopfu i ripfumelo leri tiyeke ra Timbhoni le tikampeni ta nxaniso. A ti endlanga ku fana ni vabohiwa lavan’wana lava landzuleke leswi va dyondzisiweke swona leswaku va ntshunxiwa ekhotsweni.

Nkombiso lowu wu haxiwe hi xitichi xin’we xa thelevhixini ya le xihlaleni ni swin’wana leswitsongo ku katsa ni switichi swa xiya-ni-moya, hinkwavo va bumabumele leswi va swi voneke. Loko nkombiso lowu wu sungula, ku ni mufundhisi wa kereke ya Lutere loyi a a te ni nsati ni n’wana wa yena. Endzhakunyana ka nkarhi, makwerhu un’wana u rhambe mufundhisi loyi leswaku a ta valanga eBethele, ivi a ta. Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani a endzile, wansati un’wana u tile a ta vutisa mufundhisi loyi xivutiso hi tsalwa ro karhi eBibeleni. Mufundhisi u n’wi khutaze leswaku a vutisa rhavi ra Timbhoni ta Yehovha, hikuva wa swi tiva leswaku u ta kuma nhlamulo leyi kongomeke. Hi ku famba ka nkarhi, makwerhu un’wana u dyondze Bibele ni mufundhisi loyi.

Ntirho Wo Hundzuluxela eMalembeni Lama Hundzeke

Minkarhi yo tala a swi tika eka vahuweleri va nga ri vangani va le Iceland leswaku va hundzuluxela swakudya swa moya leswi humaka eka “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha” hi ririmi ra le Iceland. (Mat. 24:45) Emalembeni ya ku sungula ka ntirho, Timbhoni ta le Iceland leti a ti tshama eCanada ti endle ntirho lowukulu wo hundzuluxela. Kambe hi ku famba ka nkarhi ntirho lowu wu endliwe eIceland. Endzhaku ka ku fika ka varhumiwa vo sungula hi 1947, va tivane ni mutlhokovetseri la dyuhaleke, loyi na yena a a tshama endlwini leyi a va tshama eka yona. A a tiva Xinghezi kutani u pfune varhumiwa leswaku va dyondza ririmi ra le xihlaleni. U tlhele a va byela leswaku a nga va pfuna hi ku hundzuluxela, hiloko vamakwerhu va n’wi thola leswaku a hundzuluxela buku leyi nge “Let God Be True” ni xibukwana lexi nge The Joy of All the People. Khombo ra kona a a tirhisa switlhokovetselo swa khale leswi tirhisaka marito ni swiga swa ririmi ra xikhale, varhumiwa lavantshwa na Makwerhu Lindal va ringetile ku lulamisa swihoxo entirhweni wa yena va tlhela va wu kandziyisa hi vuntshwa, kambe a swi tika ku dyondzisa vanhu hi buku yoleyo. Nilokoswiritano, ku sukela loko yi kandziyisiwe ro sungula, yi fambisiwe swinene naswona tikopi hinkwato leti kandziyisiweke a ti ri 14 568. Hi 1949, ku kandziyisiwe swibukwana leswi tlulaka 20 000. Hi ku famba ka nkarhi vamakwerhu va qache muhundzuluxeri un’wana leswaku a va hundzuluxelela buku leyi nge What Has Religion Done for Mankind?

Emalembeni wolawo, ntlawa wutsongo wa vamakwerhu wu hundzuluxele swibukwana swo hlayanyana. Xin’wana xa swona hi lexi nge “Mahungu Lamanene Ya Mfumo” lexi humesiweke hi 1959. Xibukwana lexi xi pfune vamakwerhu leswaku va fambisa tidyondzo to tala ta Bibele. Hi nkarhi lowu, se a va nyikiwe mpfumelelo wo kandziyisa Xihondzo xo Rindza hi ririmi ra le Iceland.

Emalembeni lama landzeleke, ku kandziyisiwe ku tlhela ku humesiwa tibuku to tala letinene: buku leyi nge “This Means Everlasting Life” yi humesiwe hi 1962; leyi nge From Paradise Lost to Paradise Regained, hi 1966; leyi nge Ntiyiso Lowu Yisaka eVuton’wini Lebyi Nga Heriki hi 1970; leyi nge U Nga Hanya Hi Masiku aParadeyisini eMisaveni hi 1984; ni leyi nge Vutivi Lebyi Yisaka eVuton’wini Lebyi Nga Heriki, hi 1996. Hi 1982 Xalamuka! yi sungule ku humesiwa endzhaku ka tin’hweti tinharhu hi ririmi ra le Iceland.

Ku hundze malembe yo tala vanhu va le Iceland va nga ri na buku ya tinsimu hi ririmi ra le Iceland. Hi 1960 ku hundzuluxeriwe tinsimu ta mune ku tlhela ku endliwa tikopi leti nga ta tirhisiwa enhlengeletanweni. Hiloko entsombanweni wa muganga lowu veke kona hi November 1963, ku humesiwa xibukwana lexi nga ni tinsimu ta 30 hi ririmi ra le Iceland, vamakwerhu a va tsakile hi ku humesiwa ka tona.

Loko tinsimu teto ti nga si humesiwa, a wu twa tindzimi to hambana-hambana loko ku ri karhi ku yimbeleriwa. Günther na Rut va ka Haubitz va fike eIceland va huma eJarimani hi 1958, leswaku va ta va maphayona yo hlawuleka. Rut wa ha tsundzuka leswaku vamakwerhu lava humaka ematikweni mambe, a va tirhisa tibuku ta tinsimu ta tindzimi ta rikwavo, ku nga Xidenixi, Xifinixi, Xijarimani, Xinghezi, Xinorway, kumbe Xisweden. Kasi vamakwerhu va le Iceland vona a va yimbelela hi ririmi rin’wana ni rin’wana leri va ri tivaka kahle. Rut u ri: “A ku ri khwayere ya tindzimi to hambana-hambana!” Hiloko hakatsongo-tsongo, loko malembe ma ri karhi ma famba, ku hundzuluxeriwa tinsimu ta Mfumo leti engetelekeke, kambe buku ya tinsimu leyi nga ni tinsimu ta 225 yi humesiwe hi 1999 hi ririmi ra le Iceland. Mawaku ntsako lowu vamakwerhu va nga na wona hi nyiko leyi va yi kumeke leswaku va dzunisa Yehovha ha yona!

Ntsombano wa muganga lowu khomiweke hi August 1999 a wu va tamelele nchumu wo karhi lowuntshwa vamakwerhu va le Iceland. Buku leyi nge Nyikela Nyingiso Eka Vuprofeta Bya Daniyele hi ririmi ra le Iceland yi humesiwe xikan’we ni ya Xinghezi. Loko xivulavuri xi humesa buku leyi entsombanweni hi Xinghezi, vayingiseri hinkwavo va phokotele mavoko. Kambe, ematshan’weni yo vula leswaku yi ta humesiwa endzhaku ka nkarhi hi ririmi ra le Iceland, xi va kombe yona ivi xi vula leswaku na yona se yi hundzuluxeriwile hi ririmi ra le Iceland—vayingiseri hinkwavo va hlamarile swinene! Ku sukela hi nkarhi wolowo, vholumo yo sungula ni ya vumbirhi ya buku leyi nge Vuprofeta Bya Esaya I Rivoningo Eka Vanhu Hinkwavo, na tona ti humesiwe hi nkarhi wun’we ni ta Xinghezi.

Ku Ndlandlamuxiwa Ka Bethele Ni Ku Andza Ka Ntirho

Hi 1998 miako ya rhavi yi lunghisiwile. Ku xaviwe miako yimbirhi hala gangeni ra xitarata leswaku vamakwerhu va le Bethele va ta kuma ndhawu leyi ringaneke ya tihofisi ta Ndzawulo ya Vuhundzuluxeri. Emalembeni lama ha ku hundzaka, vahundzuluxeri va tiphinile hi ku endzeriwa hi vamakwerhu lava humaka eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo le New York. Vamakwerhu lava va va dyondzise ku tirhisa minongonoko ya khompyuta leyi endliweke hi Timbhoni ta Yehovha, leyi hi ku kongoma yi endleriweke ntirho wa vuhundzuluxeri.

Ku nga ri khale, vayimeri va yindlu-nkulu ya misava hinkwayo va tile va ta fambisa Khoso yo Antswisa Matwisiselo ya Xinghezi erhavini. Khoso leyi yi pfune vahundzuluxeri leswaku va rhanga va twisisa Xinghezi hi vuenti va nga si sungula ku hundzuluxela.

Rhavi ri ri: “Loko hi languta ntirho lowu endliweke emalembeni lama hundzeke, ha tsaka leswi van’wana va veke ni xivindzi xo sungula ntirho wo hundzuluxela hi ririmi ra le Iceland hambileswi a va nga ri na swona swilo hinkwaswo leswi a swi laveka ku endla ntirho lowu, kasi ni ririmi leri a va nga ri tivi kahle. Hambileswi rungula leri hundzuluxeriweke hi nkarhi wolowo a ri nga ri ra xiyimo xa le henhla ku fana ni ra namuntlha, a hi ri ‘languteli ehansi siku ra swilo leswitsongo.’ (Zak. 4:10) Ha tsaka ku vona leswaku vito ra Yehovha ni Mfumo wa yena swi twarisiwile eIceland nileswi vanhu vo tala va dyondzeke ntiyiso.”

Sweswi ku ni swirho swa nhungu erhavini. Ku ni lava tirhaka erhavini kambe va nga etleli kona naswona a va tirhi masiku hinkwawo. Leswaku ku siviwa Holo ya Mfumo leyi a yi ri erhavini, ku akiwe Holo ya Mfumo leyintshwa leyi nga ta tirhisiwa hi mavandlha ya le Reykjavík. Hikwalaho ka sweswo, ku karhi ku endliwa malunghiselelo yo lunghisa miako ya rhavi leswaku ku ta vitiwa vatirhi lava engetelekeke eBethele.

Ku chumayela mahungu lamanene eIceland a swi lava ku tiyisela, ku tinyiketela ni rirhandzu. Hakunene, ku nga vuriwa leswaku ntirho lowu vachumayeri va Mfumo lava hisekaka va wu endleke eIceland, emalembeni ya 76 lama hundzeke a wu vanga wa hava. Vamakwerhu vo tala va xinuna ni va xisati lava tshembekaka va hoxe xandla entirhweni wo tshovela. Naswona ku ni vo tala lava teke va huma ematikweni mambe va ta heta malembe va ri karhi va tirha exihlaleni lexi, na vona ntirho wa vona a wu nge pfuki wu rivalekile. Van’wana hi mpfhuka va fika a va ha tlhelelanga etikweni ra rikwavo. Ku tiyisela ka vahuweleri vo tala va kwala xihlaleni na kona ka bumabumeriwa.

Hambileswi nhlayo ya vahuweleri va Mfumo yi nga yitsongo, kambe Timbhoni ta Yehovha ti tiviwa ngopfu exihlaleni hinkwaxo. Sweswi ku ni varhumiwa va nkombo lava tirhaka etindhawini leti nga le kule ni le mavandlheni lamatsongo exihlaleni lexi. Eka lembe ra ntirho ra n’wexemu, vanhu va 543 va ve kona eXitsundzuxweni xa rifu ra Kreste naswona ku fambisiwe kwalomu ka tidyondzo ta Bibele ta le kaya ta 180.

Kumbexana siku rin’wana vamakwerhu va le Iceland va ta vona ku andza loku hlamuseriweke eka Esaya 60:22 leyi nge: “Lontsongo u ta va gidi, kasi lontsongo ngopfu u ta va tiko ra matimba. Mina Yehovha, ndzi ta swi hatlisisa hi nkarhi wa swona.” Swa sweswi, Timbhoni ta Yehovha eIceland ti tiyimisele ku endla ntirho lowu ti byarhisiweke wona hi Hosi Yesu Kreste—ku nga ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo. Ta tiyiseka leswaku Xikwembu xi ta mirisa mbewu ya ntiyiso etimbilwini to olova ni letinene!—Mat. 24:14; 1 Kor. 3:6, 7; 2 Tim. 4:5.

[Bokisi leri nga eka tluka 205]

Laha Mavito Ma Tlhelaka Ma Va Swivongo

Hi ku pfumelelana ni ndhavuko wa le Iceland vanhu va kwalaho a va na swivongo: Vanhu va vitanana hi mavito ya vona. Xivongo xa n’wana xi vumbiwa hi ku hlanganisa vito ra tatana ni xilandzi lexi nge -son loko ku ri mufana ni lexi nge -dóttir loko ku ri nhwanyana. Hi xikombiso, nhwanyana ni mufana lava nga vana va Haraldur va ta vitiwa hi swivongo leswi nge Haraldsson na Haraldsdóttir. Xivongo xa wansati a xi cinci loko a tekiwa. Leswi vanhu vo tala va nga ni mavito yo fana, tibuku leti nga ni nxaxamelo wa tinomboro ta riqingho a ti vi ni vito, adirese ni nomboro ya riqingho ra munhu wo karhi ntsena kambe ti tlhela ti kombisa ni ntirho wa yena wo tihanyisa. Leswi swi endla leswaku vanhu va le Iceland va kota ku tiva nxaxamelo wa vakokwa wa vona lava hanyeke eka malembe lama tlulaka gidi lama hundzeke.

[Bokisi leri nga eka tluka 208]

Nkatsakanyo Wa Iceland

Tiko ra kona: Tiko leri, leri nga xihlala ri le hansi ka Arctic Circle exikarhi ka Lwandle-nkulu ra Atlantic N’walungu, Lwandle ra Greenland ni Lwandle ra Norway. Ku tele tivholkheno, swihlovo swa mati yo hisa ni swihlovo leswi humaka nkahelo lowu kufumelaka. Ku ni xiphemu xin’wana xa tiko lexi ku ngo va ayisi ntsena.

Vanhu va kona: Vanhu va le Iceland i vatukulu va Maviking lava vunyingi bya vona va davukeke eNorway naswona va tiviwa va ri vanhu lava nga tshamangiki hi mavoko, lava nga ni vutshila ni lava lehiselaka van’wana mbilu. Vanhu vo tala va tshama ekusuhi ni ribuwa ra lwandle.

Ririmi ra kona: Hambileswi ririmi ra ximfumo ku nga ririmi ra le Iceland, vanhu vo tala va kota ni ku vulavula tindzimi timbe timbirhi kumbe ku tlula, ku nga Xinghezi, Xijarimani kumbe ririmi ra le Scandinavia.

Ndlela ya ku tihanyisa: Mali yo tala ya tiko ra Iceland yi kumeka hi ku phasa tinhlampfi. Ku ni swikepe swo phasa tinhlampfi hi tinkoka, to fana ni leti vuriwaka ti-capelin, ti-cod, ti-haddock ni ti-herring, leti to tala ta tona ti rhumeriwaka ematikweni mambe.

Swakudya swa kona: Ku dyiwa ngopfu tinhlampfi ni nyama ya nyimpfu. Vanhu va le Iceland va rhandza nhloko ya nyimpfu leyi swekiweke.

Maxelo: Maxelo ya kona ma kufumela hikwalaho ka nkahelo lowu humaka elwandle ra Atlantic. Xixika xa kona a xi titimeli ngopfu kambe ku ni moya swinene. Ximumu xa kona a xi hisi ngopfu.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 210]

September 6, 1942: “Ka ha ri ni phayona rin’we exihlaleni lexi kutani a ku na swo tala swo swi vika. Ku ni vaaka-tiko va le Iceland va kwalomu ka 120 000 naswona ku ni vanhu va 6 000 lava tshamaka emapurasini. A ku na ndlela yin’wana yo ya emapurasini handle ko tirhisa xileyi ni tihanci ta vamanghimana ta le xihlaleni. Leswaku u fikelela makaya lawa hinkwawo, swi nga ha lava leswaku u famba tikhilomitara ta kwalomu ka 16 000, kasi ku ni tintshava to tala ni swinambyana leswi u faneleke u swi tsemakanya kona kwale tintshaveni. Ku ta fikela sweswi, lava tsakelaka rungula ra hina a va tati ni xandla.”

Marito lawa, lama vuriweke hi Georg F. Lindal, u ma tsale endzhaku ka loko a hete malembe ya 13 a ri karhi a phayona eIceland. A ka ha ta hundza malembe man’wana ya ntlhamu ku ri yena ntsena muhuweleri eIceland.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 213, 214]

Matimu Ya Malandza Lama Tirheke Hi Ku Tshembeka

Oliver Macdonald a a ri un’wana wa varhumiwa vo sungula lava averiweke eIceland, u thwase eka ntlawa wa vu-11 wa le Giliyadi. Yena na Ingvard Jensen va fike hi December 1948. Va suke eNew York va ya eIceland hi xikepe xo rhwala nhundzu. Riendzo ra vona ri teke masiku ya 14, naswona Lwandle ra Atlantic N’walungu a ri karihile. Hinkwavo a va vabya hikwalaho ko chava lwandle.

Hi March 1950, Makwerhu Macdonald u tekane na Sally Wild wo huma eNghilandhi, loyi a nga tshama a tirha eBethele ya le Britain. Mac, hilaha a va n’wi vitana hakona, swin’we na Sally a va hiseka swinene emalembeni wolawo, naswona vanhu lava va dyondzeke na vona va ha tirhela Yehovha hi ku tshembeka.

Hi 1957, Mac na Sally va tlhelele eNghilandhi, laha Sally a feleke kona hikwalaho ka vuvabyi bya khensa lebyi va byi xiyeke loko va ha ri eIceland. Endzhaku ka rifu ra Sally, Mac u tlhele a va phayona ra nkarhi hinkwawo ivi a va mulanguteri la famba-fambaka ku ringana 13 wa malembe. Hi 1960, u tekane na Valerie Hargreaves, phayona ro hlawuleka. Ha vumbirhi bya vona va tirhe eswifundzheni swo hambana-hambana eBritain, va suka en’walungwini wa Scotland va ya eChannel Islands, ivi ku suka kona va ya eribuweni ra le dzongeni wa Nghilandhi. Loko va ri karhi va endzela mavandlha ya le n’walungwini ni ya le swihlaleni swa Shetlands en’walungwini wa Scotland, hakanyingi Mac a a ku, “Ku nga ri khale hi ta va hi ri eIceland!” hambileswi kahle-kahle a a nga swi tivi leswaku siku rin’wana va ta tlhelela kona.

Hambiswiritano, hi 1972, Mac na Valerie va hlawuriwe ku va varhumiwa kutani va tlhela va averiwa eIceland. Mac u ve nandza wa rhavi ivi endzhakunyana a va muungameri wa Komiti ya Rhavi. Yena na Valerie va hete malembe ya nkombo va ri eIceland ivi va averiwa ku ya va varhumiwa eIreland, laha va rhangeke hi ku ya eDublin ivi endzhakunyana va ya eN’walungu wa Ireland. Endzhaku ko tirha eIreland malembe ya 20, Mac u dlayiwe hi vuvabyi bya khensa hi December 1999, a hete 60 wa malembe a ri entirhweni wa nkarhi hinkwawo. Valerie nisweswi wa ha ri phayona ra nkarhi hinkwawo eBelfast, le N’walungu wa Ireland.

[Xifaniso]

Valerie na Oliver va ka Macdonald eReykjavík, hi va-1970

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 218]

Reykjavík

Vito leri nge Reykjavík, leri vulaka “Nsonga Lowu Tuvikaka Musi,” i ntsindza wa Iceland naswona ri thyiwe hi muaki wo sungula endhawini yoleyo ku nga Ingólfur Arnarson hikwalaho ka nkahelo lowu humaka eswihlobyeni swa mati yo hisa. Namuntlha Reykjavík i doroba ra manguva lawa leri tshamaka ri ri ni mphesamphesa, leri nga ni vaaki va kwalomu ka 180 000.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 223, 224]

Iceland Ri Hundzuke Kaya Ra Vona

Páll Heine Pedersen, u velekiwe eDenmark. Hi 1959 u averiwe ku ya va phayona ro hlawuleka eIceland. Hi 1961 u ye eMintsombanweni mimbirhi ya Matiko Hinkwawo ya “Vagandzeri Lava Nga Ni Vun’we” leyi a yi khomeriwe eYuropa, laha a hlanganeke na Violet. Violet u te emintsombanweni leyi yo hlayanyana a huma eCalifornia, le U.S.A.

Endzhaku ka mintsombano leyi, Páll u tlhelele eIceland, kutani Violet a tlhelela eCalifornia. Ku hele tin’hweti ta ntlhanu va ri karhi va tsalelana, ivi hi January 1962, Violet a ya eIceland va fika va tekana na Páll. Páll a a ha ri phayona naswona a ku ri yena ntsena Mbhoni endhawini leyi nga ni vaaki lava tshameke etindhawini leti tsalanganeke en’walungu-vupela-dyambu bya Iceland. A va tshama exidorobanini lexi hi vuxika ku helaka tin’hweti timbirhi dyambu ri nga si tlhava. Leswaku va kota ku ya eka vanhu van’wana, a va fanele va gonya magondzo ya le ntshaveni lama hi xitalo a ma ri ni ayisi, naswona xo famba xa vona a ko va xithuthuthu lexi Páll a vuyeke na xona hi le Denmark. Leswi Violet a velekiweke ni ku kurisiwa endhawini leyi hisaka le California, vamakwerhu vo tala a va anakanya leswaku a nge tshami nkarhi wo leha le Iceland. Kambe u tshamile, naswona u ye a rhandza tiko rero swinene swin’we ni vanhu va kona.

Páll na Violet va phayone swin’we kukondza va bebula Elísabet n’wana wa vona wa nhwanyana, hi 1965. Páll u hambete a phayona ku fikela hi 1975, kasi emalembeni wolawo Violet a a pfa a teka vuphayona bya nkarhinyana. Hi 1977 va kunguhate ku rhurhela eCalifornia hikwalaho ka rihanyo ra Páll. Hi ku famba ka nkarhi, va swi navele swinene ku ya tirha laha ku nga ni xilaveko lexikulu xa vahuweleri va Mfumo. Hiloko va tlhela va sungula ku phayona, ivi loko n’wana wa vona a kurile naswona a hete xikolo, va averiwe ku tlhelela eIceland leswaku va ya va varhumiwa. Va hete malembe yo hlayanyana va ri varhumiwa naswona va endzela mavandlha. Hi 1989, Páll u komberiwe ku va xirho xa Komiti ya Rhavi. Kutani hi 1991, Kaya ra Bethele ri pfuriwe ximfumo eIceland, naswona Páll na Violet va ve swirho swo sungula swa ndyangu wa Bethele. Ni sweswi va tirha kwale.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 228, 229]

Va Tiviwa Hi Malwandla Ya Vona

Fridrik Gíslason ni nsati wakwe Ada hi van’wana va nkombo lava khuvuriweke hi 1956. Fridrik na Ada va dyondzisiwe ntiyiso hi Oliver na Sally va ka Macdonald. Eku sunguleni, dyondzo ya Bibele a yi fambiseriwa Fridrik, loko Ada a ha khomekile hi ntirho wo rhunga swin’we ni ntlawa lowu a a tirha na wona kukondza xixika xi hela. Loko ntlawa lowu a a tirha na wona wu heta ku rhunga hi ximun’wana, yena a a tshama ekhixini loko va ri karhi va dyondzela nuna wakwe. Eku heteleleni, u tsakele bulo rero ra Bibele kutani a kombela ku tshama swin’we na vona a yingisela kunene kambe a nga hlamuli nchumu loko ku ri karhi ku dyondziwa. Hambiswiritano, a swi hlwelanga leswaku a sungula ku hlanganyela edyondzweni yoleyo.

Endzhakunyana, Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza leyi a yi fambisiwa hi Xinghezi a yi khomeriwa ekaya ra vona. Va sungule ku ya eminhlanganweni leyi a yi khomeriwa ekaya ra varhumiwa. Fridrik u ri: “Ndza ha tsundzuka loko hi khomela minhlangano ekamareni leritsongo ra le henhla laha varhumiwa a va tshama kona. A ku ri ni ndhawu leyi nga ringanaka switulu swa 12, kambe minkarhi yin’wana loko ku va ni vanhu lava engetelekeke, a hi pfula kamara leritsongo leri nga hala tlhelo. Namuntlha swilo swi cincile—sweswi ku ni mavandlha manharhu lama tataka Holo ya Mfumo ya le Reykjavík!”

Fridrik na Ada a va tiveka ngopfu hikwalaho ka malwandla ya vona. Hambileswi a va ri ni vana va tsevu, a va tshama va lunghekele ku amukela vamakwerhu ekaya ra vona. Loko vandlha ra ha ri ritsongo, vamakwerhu vo tala lava a va ta eIceland va huma ematikweni man’wana, a va tiphina hi ku tshama na Fridrik na Ada hikuva a va va rhurhela kukondza va kuma ndhawu yo tshama, ya vona vini.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 232]

Bibele Hi Ririmi Ra Le Iceland

Vuhundzuluxeri byo sungula bya Bibele ya ririmi ra le Iceland byi kumeka eka buku ya lembe-xidzana ra vu-14, leyi vuriwaka Stjórn, leyi nga ni swiyenge swo karhi swa vuhundzuluxeri bya Matsalwa ya Xiheveru. “Testamente Leyintshwa” leyi heleleke hi ririmi ra le Iceland yi kandziyisiwe hi 1540 naswona hi yona buku ya khale leyi ya ha riki kona ni sweswi leyi hundzuluxeriweke hi ririmi ra le Iceland. Yi hundzuluxeriwe hi Oddur Gottskálksson, n’wana wa bixopo wa le Hólar. Loko a ri eNorway u ve xirho xa Kereke ya Lutere naswona u fike a hlangana na Martin Luther eJarimani. Hi ku ya hi matimu, endzhaku ka loko Oddur a tlhelele eIceland, u endle ntirho wakwe wo hundzuluxela etshangeni ra tihomu, naswona ntirho lowu a wu nga olovi nikatsongo hikuva a a nga swi lavi ku hlundzukisa muthori wa yena loyi a a ri bixopo wa Khatoliki le Skálholt. Oddur a a hundzuluxela ntirho wa yena wu suka eka Vulgate ya Xilatini kutani loko a hetile u yise ntirho wa yena eDenmark leswaku wu ya kandziyisiwa. Hi 1584, Bixopo Gudbrandur Thorláksson u nyike mpfumelelo wa leswaku ku kandziyisiwa Bibele yo sungula leyi heleleke hi ririmi ra le Iceland. Vuhundzuluxeri byo sungula bya Bibele leyi heleleke lebyi susiweke eka Xiheveru ni Xigriki xo sungula byi kandziyisiwe hi 1908, naswona byi tlhele byi pfuxetiwa hi 1912.

[Xifaniso]

“Gudbrandsbiblía,” Bibele yo sungula leyi heleleke hi ririmi ra le Iceland

[Chati/Swifaniso leswi nga eka tluka 216, 217]

EICELAND—NXAXAMELO WA SWIENDLAKALO SWA NKOKA

1929: Ku fika Georg F. Lindal, muhuweleri wo sungula etikweni.

1940

1947: Ku fika varhumiwa vo sungula va le Giliyadi.

1950: Ku simekiwa vandlha leritsongo.

1960

1960: Ku kandziyisiwa Xihondzo xo Rindza xo sungula hi ririmi ra le Iceland.

1962: Ku simekiwa rhavi eReykjavík.

1975: Ku hetiwa rhavi lerintshwa leri engeteriweke ri tlhela ri nyiketeriwa.

1980

1992: Ku simekiwa Komiti yo Vulavurisana ni Swibedlhele.

1995: Hi June, ku akiwa Tiholo timbirhi ta Mfumo hi mune wa masiku.

2000

2004: EIceland ku ni vahuweleri va 284 lava hisekaka.

[Grafu]

(Hlaya nkandziyiso)

Ntsengo Wa Vahuweleri

Ntsengo Wa Maphayona

300

200

100

1940 1960 1980 2000

[Mimepe leyi nga eka tluka 209]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

ICELAND

Húsavik

Hólar

Akureyri

Seydhisfjördhur

Neskaupstadhur

Eskifjördhur

Stykkishólmur

Borgarnes

Höfn

REYKJAVÍK

Skálholt

Keflavík

Selfoss

[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 202]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 207]

Exineneni: Georg F. Lindal, hi 1947

[Xifaniso lexi nga eka tluka 207]

Ehansi: Makwerhu Lindal ni hanci ya yena ya manghimana ya le Iceland, eku sunguleni ka va-1930

[Xifaniso lexi nga eka tluka 212]

Van’wana va varhumiwa vo sungula eIceland, ku suka eximatsini ku ya exineneni: Ingvard Jensen, Oliver Macdonald na Leo Larsen

[Xifaniso lexi nga eka tluka 220]

Rhavi a ri ri emuakweni lowu ku sukela hi 1962 ku ya fika hi 1968

[Xifaniso lexi nga eka tluka 227]

Vahuweleri lava tlulaka dzana va le Iceland va ve kona eNtsombanweni wa Matiko Hinkwawo wa “Ku Rhula eMisaveni,” lowu a wu khomeriwe eCopenhagen, le Denmark, hi 1969

[Xifaniso lexi nga eka tluka 235]

Iiris na Kjell va ka Geelnard eAkureyri, hi January 1993

[Xifaniso lexi nga eka tluka 238]

Exineneni: Xikepe xo phasa tinhlampfi lexi vuriwaka “Svalbakur”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 238]

Ehansi: Fridrik na Kjell

[Xifaniso lexi nga eka tluka 241]

Exineneni: Oddný Helgadóttir

[Xifaniso lexi nga eka tluka 241]

Ehansi: Gudrún Ólafsdóttir

[Xifaniso lexi nga eka tluka 243]

Exineneni: Holo ya Mfumo ni kaya ra varhumiwa swa le Akureyri

[Xifaniso lexi nga eka tluka 243]

Ehansi: Bjarni Jónsson a yime emahlweni ka rhavi

[Xifaniso lexi nga eka tluka 249]

Ehenhla: Ku akiwa ka Holo ya Mfumo eSelfoss, hi 1995

[Xifaniso lexi nga eka tluka 249]

Exineneni: Loko muako wu herile

[Xifaniso lexi nga eka tluka 253]

Ndyangu wa Bethele ya le Iceland

[Xifaniso lexi nga eka tluka 254]

Komiti ya Rhavi, ku sukela eximatsini ku ya exineneni: Bjarni Jónsson, Gudmundur H. Gudmundsson, Páll H. Pedersen na Bergthór N. Bergthbórsson