Swivutiso Swa Vahlayi

Ku vutana i swa nkoka ku fikela kwihi eka Vakreste?

Ku vutana ka tsakisa, kambe i mhaka ya nkoka. Mukreste la wupfeke a nga fanelanga a ku tekela ehansi ku vutana, a ehleketa leswaku a nga ku xaxisa hambi ku nga ri na xivangelo lexi twalaka. Nkarhi wa ku vutana nakambe i nkarhi wa leswaku mpatswa wu tolovelana ku antswa wu nga si tekana.

Loko hi bula hi mhaka leyi, hi fanele hi swi xiya leswaku mikhuva leyi katsaka ku nghenela vukati ni magoza lama yisaka eku byi ngheneleni ya hambana swinene hi ku ya hi tindhawu ni minkarhi. Bibele yi kombisa mhaka leyi.

Vana vambirhi va vanhwanyana va Lota, lava “nga tiv̌anangiki na wanuna,” hi ndlela yo karhi a va vutiwe hi vavanuna vambirhi va le mugangeni wa ka vona. ‘Vakon’wana va Lota a va fanele va teka vana va yena,’ kambe Bibele a yi xi hlamuseli lexi endleke va vutiwa kumbe ndlela leyi va vutiweke ha yona. Xana vana lava a va kurile? Xana a va lo tihlawulela leswaku va lava ku tekiwa hi mani? Xana va vutiwe va hlaleriwe hi vanhu? A hi swi tivi. (Genesa 19:8-14) Leswi hi swi tivaka hileswaku Yakobe u twanane na tata wa Rahele leswaku a teka Rahele endzhaku ka loko a n’wi tirhele malembe ya nkombo. Hambileswi Yakobe a vulavuleke hi Rahele tanihi “nsati wa mina,” a va vanga ni vuxaka bya rimbewu exikarhi ka malembe wolawo. (Genesa 29:18-21) Xikombiso xin’wana hileswaku loko Davhida a nga si teka n’wana wa Sawulo, a fanele a hlula Vafilista. Loko Davhida a fikelele leswi a swi laviwa hi Sawulo, hi kona a tekeke n’wana yoloye, ku nga Mikala. (1 Samuwele 18:20-28) Ku “vuta” koloko a ku hambana ni leswi tolovelekeke ematikweni yo tala namuntlha.

Nawu wa Muxe a wu ri ni swileriso malunghana ni vukati ni ku vutana. Hi xikombiso, a swi koteka leswaku wanuna a va ni vavasati vo tala; naswona a a swi kota ku dlaya vukati hi swivangelo swo hambana-hambana, kambe swi tikomba onge wansati a nga ta swi kota. (Eksoda 22:16, 17; Deteronoma 24:1-4) Wanuna la kanganyiseke nhwana la nga siki vutiwaka a a fanele a n’wi teka loko tata wa yena a pfumela, naswona a nga ta n’wi thala. (Deteronoma 22:28, 29) Milawu yin’wana a yi tirha evukatini, ku fana ni loko vuxaka bya rimbewu byi fanele byi papalatiwa. (Levhitika 12:2, 5; 15:24; 18:19) Hi yihi milawu leyi a yi fambisana ni ku vutiwa?

Wansati wa Muisrayele la vutiweke a ri ni xiyimo xa le nawini lexi hambaneke ni xa wansati la nga vutiwangiki; hi tindlela tin’wana a a langutiwa tanihi la tekiweke. (Deteronoma 22:23-29; Matewu 1:18, 19) Vaisrayele a va nga ta vutana kumbe ku tekana ni maxaka yo karhi. Hi ntolovelo lawa a ma ri maxaka ya le kusuhi, kambe ku vutana ni ku tekana kun’wana a swi siveriwa hikwalaho ka timfanelo ta ndzhaka. (Levhitika 18:6-20; vona Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa March 15, 1978, matluka 25-8.) Swi le rivaleni leswaku malandza ya Xikwembu a ma nga fanelanga ma ku tekela ehansi ku vutana.

Vaisrayele a va ri ehansi ka swileriso swoleswo hinkwaswo swa Nawu, kambe Vakreste a va le hansi ka Nawu wolowo, ku katsa ni swileriso swa wona malunghana ni ku vutana kumbe vukati. (Varhoma 7:4, 6; Vaefesa 2:15; Vaheveru 8:6, 13) Kahle-kahle, Yesu u dyondzise leswaku mpimanyeto wa Vukreste lowu fambisanaka ni vukati wu hambanile ni lowuya wa Nawu. (Matewu 19:3-9) Hambiswiritano, a nga wu langutelanga ehansi nkoka wa vukati, kumbe wa ku vutana. Kutani, ku vuriwa yini hi mhaka leyi hi yi kambisisaka, ku vutana ka Vakreste?

Ematikweni yo tala vanhu va tihlawulela leswaku va lava ku tekana na mani. Loko wanuna ni wansati va kala va tshembisana ku tekana, va tekiwa tanihi lava vutaneke. Hi ntolovelo, ku hava goza rin’wana ra le nawini leri lavekaka leswaku ku kombisiwa ku vutana. I ntiyiso leswaku etindhawini tin’wana swi tolovelekile leswaku wanuna a hoxa loyi a nga ta va nsati wakwe xingwavila leswaku va kombisa ku vutana ka vona. Kumbe swi tolovelekile ku tivisa maxaka ni vanghana hi ta ku vutana, ku fana ni loko ndyangu wu ri eku dyeni kumbe loko wu hlengeletanile. Sweswo hi leswi vanhu va tihlawulelaka swona, a hi swilaveko swa Matsalwa. Ku vutana i ku pfumelelana ka vanhu lavambirhi.a

Mukreste a nga fanelanga a tsutsumela ku gangisa, ku vuta, kumbe vukati. Hi humesa timhaka leti sekeriweke eBibeleni leti nga pfunaka vanhu lava nga si nghenelaka vukati leswaku va tiendlela xiboho malunghana ni loko ku ri vutlhari leswaku va sungula ku gangisana kumbe ku teka magoza lama yisaka eku vutaneni kumbe ku tekana.b Nkoka wa ndzayo leyi hileswaku vukati bya Vukreste i bya vutomi hinkwabyo.—Genesa 2:24; Marka 10:6-9.

Vakreste havambirhi va fanele va tivana kahle emahlweni ko sungula ku anakanya hi ku vutana. Un’wana ni un’wana a nga ha vutisa, ‘Xana ndzi byi tiva kahle vumoya ni ku tinyiketela ka munhu loyi eka Xikwembu? Xana ndzi tianakanya ndzi ri karhi ndzi tirhela Xikwembu ni munhu wo tano vutomi hinkwabyo? Xana se hi byi kombise kahle vumunhu bya hina? Xana ndza tiyiseka leswaku hi ta fanelana vutomi hinkwabyo? Xana hi swi tiva kahle swiendlo swa nkarhi lowu hundzeke ni swiyimo swa sweswi swa hina?’

Loko Vakreste vambirhi va kala va vutana, swi fanerile eka vona ni le ka van’wana leswaku va langutela leswaku ku ta landzela vukati. Yesu u tsundzuxile a ku: “Ina wa n’wina a a ve Ina, E-e wa n’wina a va E-e.” (Matewu 5:37) Vakreste lava vutanaka va fanele va va va tiyimiserile. Hambiswiritano, minkarhi yin’wana Mukreste la vuteke a nga ha kuma leswaku ku ni nchumu wun’wana lowukulu lowu a wu nga boxiwanga kumbe wu tumbetiwile emahlweni ka ku vutana. Ku nga ha va mhaka ya nkoka ya munhu yoloye ya nkarhi lowu hundzeke, kumbe swiendlo swakwe swa vugevenga kumbe ku tikhoma loko biha. Loko Mukreste a kuma timhaka leti u fanele a tiendlela xiboho xa leswaku u endla yini. Kumbexana lavambirhi va ta bula hi mhaka leyi hi vukheta ivi va pfumelelana ku ya emahlweni ni ku vutana ka vona. Kumbe va nga ha boha ku herisa ku vutana ka vona. Hambileswi ku endla tano ku nga vaka mhaka ya le xihundleni—nchumu lowu van’wana va nga fanelangiki va wu nghenelela, va ringeta ku wu mbambela, kumbe ku wu xopaxopa—i xiboho xa ntikelo swinene. Hi hala tlhelo, loyi a kumaka xiphiqo xo karhi lexikulu a nga ha titwa a boheka ku herisa ku vutana, hambiloko munhu lowun’wana a lava leswaku ku vutana ku ya emahlweni.—Vona “Swivutiso Swa Vahlayi” eka Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa June 15, 1975.

Ku ni xivangelo lexinene xo tlhantlha timhaka to tano mi nga si nghenela vukati. Yesu u vule leswaku xisekelo xin’we ntsena xa Matsalwa xa ku dlaya vukati lexi pfumelelaka munhu ku tlhela a nghenela vukati i por·neiʹa, vuoswi lebyi endliweke hi munghana lowun’wana wa vukati. (Matewu 5:32; 19:9) A nga vulanga leswaku vukati bya le nawini byi nga herisiwa loko munhu a lemuka hi ta xiphiqo lexikulu kumbe xidyoho lexi endliweke emahlweni ka mucato.

Hi xikombiso, esikwini ra Yesu a swi koteka ku tluleriwa hi nhlokonho. Loko wanuna wa Muyuda a lemuka leswaku nsati wa yena a ri ni nhlokonho (a swi tiva kumbe a nga swi tivi) loko a tekiwa, xana a ta va ni xivangelo xo n’wi thala? Muyuda la nga ehansi ka Nawu a a ta n’wi thala hikwalaho ka sweswo, kambe Yesu a nga vulanga leswaku sweswo a swi fanele swi endliwa hi valandzeri va yena. Anakanya hi swiyimo swin’wana swa manguva lawa. Wanuna la nga ni thusula, vuvabyi bya nhlonge ya swirho swa rimbewu, HIV, kumbe vuvabyi byin’wana lebyikulu lebyi tlulelaka hi rimbewu a nga ha nghenela vukati a nga vulanga leswaku u na byona. Swi nga ha endleka byi n’wi tlulele hikwalaho ka ku tikhoma loko biha hi tlhelo ra rimbewu va nga si vutana kumbe loko se va vutanile. Loko wansati a swi kuma se va tekanile leswaku wanuna loyi u ni vuvabyi lebyi kumbe a a nga tikhomanga kahle eku sunguleni, (hambi a nga kumi vana kumbe a hela matimba hi tlhelo ra rimbewu) a ku yi hundzuli mhaka ya leswaku sweswi va tekanile. Swiendlo swo biha swa le mahlweni ka vukati a hi xisekelo xa Matsalwa xo herisa vukati ku fana ni loko wansati a tluleriwe hi vuvabyi byo karhi kumbe a tumbete leswaku ana se a tikisiwe hi wanuna un’wana loko a tekiwa. Sweswi se va tekanile naswona va tibohile un’wana eka un’wana.

I ntiyiso leswaku swiyimo swo tano leswi khomisaka gome a swi talanga, kambe swikombiso leswi swi fanele swi kandziyisa yinhla ya xisekelo: Ku vutana a ku fanelanga ku tekeriwa ehansi. Emahlweni ka ku vutana ni hi nkarhi wa ku vutana, Vakreste va fanele va lwela ku tivana kahle. Va fanele va tshembeka malunghana ni leswi munghana lowun’wana a lavaka ku swi tiva kumbe a nga ni mfanelo yo swi tiva. (Ematikweni man’wana nawu wu lava leswaku mimpatswa yi ya kamberiwa rihanyo emahlweni ka vukati. Van’wana va nga ha lava ku kamberiwa koloko leswaku va tiva ntsena.) Xisweswo ntsako ni nkoka wa ku vutana swi ta hetiseka hi ndlela leyi xiximekaka loko lavambirhi va ta nghenela xiyimo lexi tsakisaka ni lexi nga xa nkoka swinene xa vukati.—Swivuriso 5:18, 19; Vaefesa 5:33.

[Tinhlamuselo ta le hansi]