Ndzima Ya Vumbirhi

Ku Lunghiselela Vukati Lebyi Humelelaka

1, 2. (a) Xana Yesu u wu kandziyise njhani nkoka wa ku kunguhata? (b) Hi kwihi, ngopfu-ngopfu, laha ku lunghiselela ku nga ka nkoka kona?

KU AKA muako swi lava ku lunghiselela hi vukheta. Loko masungulo ma nga si andlariwa, ku fanele ku kumiwa ndhawu naswona ku mpfampfarhutiwa ni tipulani. Hambiswiritano, ku ni nchumu wun’wana lowu nga wa nkoka. Yesu u te: “Xana i mani exikarhi ka n’wina, la nga rhangiki hi ku tshama hansi loko a lava ku aka xihondzo, a hlaya leswi a nga ta humesa swona, ku vona loko mali ya yena yi ta ringana ku heta ntirho xana?”—Luka 14:28.

² Leswi swi lavekaka eku akeni ka muako, swa laveka ni le ku akeni ka vukati lebyi humelelaka. Vo tala va ri: “Ndzi lava ku nghenela vukati.” Kambe i vangani lava yimakanyana va ehleketa hi leswi lavekaka? Hambileswi Bibele yi vulavulaka kahle hi vukati, yi tlhela yi kokela nyingiso eka mintlhontlho leyi byi yi tisaka. (Swivuriso 18:22; 1 Vakorinto 7:28) Hikwalaho, lava ehleketaka hi ku nghenela vukati va fanele va swi twisisa kahle leswaku ku ni mikateko ni swiphiqo evukatini.

3. Ha yini Bibele yi ri xipfuneto xa nkoka eka lava va lunghiselelaka vukati, naswona hi swihi swivutiso swinharhu leswi yi nga ta hi pfuna leswaku hi swi hlamula?

³ Bibele yi nga pfuna. Ndzayo ya yona yi huhuteriwe hi Musunguri wa vukati, Yehovha Xikwembu. (Vaefesa 3:14, 15; 2 Timotiya 3:16) Hi ku tirhisa misinya ya milawu leyi kumekaka eka buku-mpfuno leyi ya khale kambe leyi nga enkarhini, a hi kambisiseni leswaku (1) Xana munhu a nga swi vonisa ku yini leswaku u swi lunghekerile ku nghenela vukati? (2) I yini lexi ku faneleke ku langutiwa xona eka munghana? naswona (3) Xana ku tolovelana ku nga hlayisiwa njhani ku ri loku xiximekaka?

XANA U BYI LUNGHEKERILE VUKATI?

4. Hi yihi yinhla ya nkoka eku hlayiseni ka vukati lebyi humelelaka naswona ha yini?

⁴ Ku aka muako swi nga ha durha, kambe ku wu hlayisa wu ri exiyin’weni lexinene na swona swa durha. Vukati na byona byi tano. Ku nghenela vukati ku vonaka ku ri ntirho swinene; kambe, ku hlayisa vuxaka bya vukati lembe rin’wana ni rin’wana na kona ku fanele ku tekeriwa enhlokweni. Xana ku hlayisa vuxaka byolebyo swi katsa yini? Mhaka ya nkoka i ku tinyiketela hi mbilu hinkwayo. Hi leyi ndlela leyi Bibele yi hlamuselaka vuxaka bya vukati ha yona: “Wanuna o ta siya tata wa kwe ni mana wa kwe, o ta namarela e nsati wa yena, v̌a ta endla nyama yi ri yiṅwe.” (Genesa 2:24) Yesu Kreste u nyikele xisekelo xin’we ntsena xa Matsalwa xa ku dlaya vukati lexi eka xona munhu a nga tlhelaka a nghenela vukati—ku nga “vumbhisa,” hi leswaku rimbewu leri nga riki enawini, ehandle ka vukati. (Matewu 19:9, NW) Loko u ehleketa ku nghenela vukati, tsundzuka mimpimanyeto leyi ya Matsalwa. Loko u nga si xi lunghekela xiboho lexi xa le nawini, kutani a wu si byi lunghekela vukati.—Deteronoma 23:21; Eklesiasta 5:4, 5.

5. Hambi leswi xiboho xa le nawini xa vukati xi chavisaka van’wana, kambe ha yini xi fanele xi tekiwa xi ri xa nkoka hi lava kunguhataka ku nghenela vukati?

⁵ Mhaka ya ku endla xiboho xa le nawini yi chavisa vo tala. Jaha rin’wana ri tiphofurile ri ku: “Ku tiva leswaku havumbirhi bya hina hi tibohe ku tshama swin’we vutomi bya hina hinkwabyo, a a swi ndzi endla ndzi titwa ndzi siveriwile, ndzi pfaleriwile, ndzi khotsiwile hi ku helela.” Kambe loko u n’wi rhandza hakunene munhu loyi u kunguhataka ku tekana na yena, xiboho lexi a xi nge languteki xi ri ndzhwalo. Ematshan’weni ya sweswo, xi ta tekiwa tanihi xihlovo xa nsirhelelo. Ku tiboha loku nga kona evukatini ku ta endla leswaku mpatswa wu lava ku tshama swin’we hi minkarhi leyinene ni leyo biha ni ku seketelana eka xin’wana ni xin’wana lexi nga ha humelelaka. Muapostola wa Mukreste, Pawulo, u tsale leswaku rirhandzu ra ntiyiso ri “amukela hinkwaswo” naswona ri “tiyisela eka hinkwaswo.” (1 Vakorinto 13:4, 7) Wansati un’wana u ri: “Xiboho xa vukati xi ndzi endla ndzi titwa ndzi sirhelelekile swinene. Ndza tsaka ku tiva leswaku hi pfumerile erivaleni leswaku hi lava ku tshama swin’we.”—Eklesiasta 4:9-12.

6. Ha yini swi antswa ku nga tsutsumeli ku nghenela vukati wa ha ri ntsongo?

⁶ Ku hanya hi ku pfumelelana ni xiboho xolexo swi lava ku wupfa. Xisweswo, Pawulo u tsundzuxa leswaku Vakreste va endla kahle loko va nga byi ngheneli vukati ku kondza va “hundza eka vurhumbuki bya vuntshwa,” nkarhi lowu mintlhaveko ya rimbewu ya ha riki ni matimba naswona yi nga ha endlaka munhu a endla swihoxo. (1 Vakorinto 7:36, NW) Vantshwa va hundzuka nkarhi na nkarhi loko va ri karhi va kula. Vo tala lava nghenelaka vukati loko va ha ri vatsongo swinene va kuma leswaku endzhaku ka malembe ma nga ri mangani swilaveko ni ku navela ka vona, swin’we ni swa loyi va tekaneke na yena, swi hundzukile. Tinhlayo ti paluxa leswaku vana va kondlo-a-ndzi-dyi lava nghenelaka vukati, va tala ku va va nga tsakanga naswona va lava ku dlaya vukati, ku tlula lava yimaka nkarhinyana. Kutani u nga tsutsumeli ku nghenela vukati. Malembe yo hlayanyana lawa u ma hetaka u hanya tanihi muntshwa, la wupfeke, la nga siki nghenelaka vukati ma nga ku nyika ntokoto wa nkoka lowu nga ta ku endla leswaku u wupfa swinene ni ku fanelekela kahle ku va munghana wa vukati la fanelekaka. Ku hlwela ku nghenela vukati swi nga ha ku pfuna leswaku u titwisisa ku antswa—ku nga nchumu wa nkoka loko u lava ku va ni vuxaka lebyi humelelaka evukatini bya wena.

RHANGA U TITIVA

7. Ha yini lava kunguhataka ku nghenela vukati va fanele va tikambisisa ku sungula?

⁷ Xana swa ku olovela ku xaxameta timfanelo leti u ti lavaka eka munghana wa wena wa vukati? Vo tala va swi kota. Hambiswiritano, ku vuriwa yini hi timfanelo ta wena n’wini? Hi yihi mikhuva leyi u nga na yona leyi nga ta ku endla u hoxa xandla eka vukati lebyi humelelaka? Xana u ta va wanuna kumbe wansati wa muxaka muni? Hi xikombiso, xana u pfumela swihoxo swa wena hi ku olova ivi u amukela xitsundzuxo, kumbe minkarhi hinkwayo wa tilwela loko u lulamisiwa? Xana u tshama u tsakile naswona u ri ni ntshembo, kumbe u tala ku hlunama u tshama u ri ku vileleni? (Swivuriso 8:33; 15:15) Tsundzuka, vukati a byi nge byi hundzuli vumunhu bya wena. Loko u ri ni vutikukumuxi, u ri ni ximbilwa-mbilwana kumbe u tshamela ku ehleketelela vanhu swo biha loko u nga si nghenela vukati, u ta va tano ni loko se u nghenele vukati. Tanihi leswi swi tikaka ku tivona hi ndlela leyi van’wana va hi vonaka ha yona, ha yini u nga vutisi mutswari kumbe munghana la tshembekaka leswaku a ku byela leswi u nga swona ni ku tlhela a ku nyika swiringanyeto leswi nga swona? Loko u vona leswaku ku na laha u nga lunghisaka kona, endla mindzulamiso yoleyo u nga si teka magoza yo nghenela vukati.

8-10. Hi yihi ndzayo leyi Bibele yi yi nyikelaka leyi nga ta pfuna munhu ku lunghekela vukati?

⁸ Bibele yi hi khutaza leswaku hi pfumelela moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu tirha eka hina, wu humesa timfanelo to tanihi “rirhandzu, ni ku tsaka, ni ku rhula, ni ku leha mbilu, ni vunene, ni ku hanana, ni ku tshembeka, ni musa ni ku tikhoma.” Yi tlhela yi hi byela leswaku hi “endliwa lavantshwa ematimbeni lama lawulaka mianakanyo ya [hina]” ni ku “ambala vumunhu lebyintshwa lebyi vumbiweke hi ku ya hi ku rhandza ka Xikwembu, hi ku lulama ni ku tshembeka ka ntiyiso.” (Vagalatiya 5:22, 23; Vaefesa 4:23, 24, NW) Ku tirhisa ndzayo leyi loko wa ha ri wexe swi ta fana ni ku veka mali ebankini—ku nga xilo lexi nga ta va xa nkoka enkarhini lowu taka, loko se u nghenela vukati.

⁹ Hi xikombiso, loko u ri wansati, dyondza ku nyikela nyingiso wo tala eka “vumunhu bya [wena] lebyi nge xihundleni xa mbilu” ku tlula lowu u wu nyikelaka eka xivumbeko xa wena xa le handle. (1 Petro 3:3, 4) Xichavo ni ku hluteka ka mianakanyo swi ta ku pfuna ku va ni vutlhari, “hari ya v̌uhosi yo kwetsima” ya xiviri. (Swivuriso 4:9; 31:10, 30; 1 Timotiya 2:9, 10) Loko u ri wanuna, dyondza ku khoma vavasati hi ndlela ya tintswalo ni leyi xiximekaka. (1 Timotiya 5:1, 2) Loko u ri karhi u dyondza ku endla swiboho ni ku rhwala vutihlamuleri, tlhela u dyondza ku ringanisela ni ku titsongahata. Langutelo ro lava ku fuma ri ta va xiphiqo evukatini.—Swivuriso 29:23; Mikiya 6:8; Vaefesa 5:28, 29.

¹⁰ Hambi leswi ku hundzula mianakanyo etimhakeni leti swi nga oloviki, i xilo lexi Vakreste hinkwavo va faneleke va tirhela eka xona. Naswona swi ta ku pfuna leswaku u va munghana wa vukati wo antswa.

LEXI U FANELEKE U LANGUTA XONA EKA MUNGHANA WA VUKATI

11, 12. Xana vanhu vambirhi va nga swi kumisa ku yini leswaku va fanelana kumbe e-e?

¹¹ Xana swi tolovelekile laha u tshamaka kona ku tihlawulela munghana wa vukati? Lokoswiritano, xana u ta endlisa ku yini loko u kuma un’wana wa rimbewu leri hambaneke a koka mahlo? Xo sungula, tivutise, ‘Xana vukati i kungu ra mina hakunene?’ I tihanyi ku tlanga hi mintlhaveko ya munhu un’wana hi ku pfuxa ku langutela ka mavunwa. (Swivuriso 13:12) Kutani, tivutise, ‘Xana ndzi le xiyin’weni xo nghenela vukati?’ Loko nhlamulo ya swivutiso leswimbirhi yi ri ina, magoza lawa u nga ta ma teka ma ta hambana hi ku ya hi ndhavuko wa laha munhu a nga kona. Ematikweni man’wana, endzhaku ko xiyisisa munhu swa xinkarhana, u nga ha tshinelela munhu yoloye ivi u phofula ku navela ku tolovelana ku antswa na yena. Loko nhlamulo ku ri e-e, u nga phikeleli ku fikela laha nsusumeto wa wena wu kanakaniwaka. Tsundzuka, munhu lowun’wana na yena u ni lunghelo ro endla xiboho emhakeni leyi. Kambe, loko nhlamulo ku ri ina, mi nga ha heta nkarhi swin’we mi endla leswi nga swinene. Leswi swi ta ku nyika nkarhi wo kota ku vona loko ku tekana ni munhu yoloye ku ta va ku ri vutlhari.a Xana i yini lexi u faneleke u xi languta eka nkarhi wolowo?

¹² Leswaku ku hlamuriwa xivutiso xolexo, ehleketa hi swichaya-chayana swimbirhi, kumbexana piyano ni katara. Loko swi lunghisiwe kahle, xin’wana ni xin’wana xa swona xi nga humesa vuyimbeleri byo saseka bya solo. Kambe, i yini lexi humelelaka loko swichaya-chayana leswi swi tlangiwa swin’we? Swi fanele swi pfumelelana. Swi tano hi wena ni loyi u kunguhataka ku tekana na yena. Mi nga ha va mi tirhe hi matimba leswaku mi “lunghisa” vumunhu bya n’wina ha un’we-un’we. Kambe xivutiso sweswi xi ri: Xana ma pfumelelana? Hi marito man’wana, xana ma fanelana?

13. Ha yini ku nga ri vutlhari ku tolovelana ni munhu loyi a nga riki wa vupfumeri bya wena?

¹³ I swa nkoka leswaku havambirhi ka n’wina mi va ni ripfumelo leri fanaka ni misinya ya milawu leyi fanaka. Muapostola Pawulo u tsarile: “Mi nga rhwaleni mpingu wun’we ni lava nga riki vapfumeri.” (2 Vakorinto 6:14; 1 Vakorinto 7:39) Ku tekana ni munhu un’wana loyi a nga riki na ripfumelo leri fanaka ni ra wena eka Xikwembu, swi endla swi va erivaleni leswaku ku ta va ni ku nga twanani lokukulu. Hi hala tlhelo, loko havambirhi mi tinyiketele eka Yehovha Xikwembu, xexo i xisekelo xo tiya xa vun’we. Yehovha u lava leswaku u tsaka naswona u va ni xiboho xo tiya swinene, hi laha swi nga kotekaka ha kona, ni munhu loyi u tekanaka na yena. U lava leswaku n’wina mi tiboha eka Yena ni le ka n’wina havambirhi, hi miluko minharhu ya rirhandzu.—Eklesiasta 4:12.

14, 15. Xana ku va ni ripfumelo leri fanaka hi yona ntsena mhaka leyi endlaka ku va ni vun’we evukatini? Hlamusela.

¹⁴ Hambileswi ku gandzela Xikwembu swin’we ku nga mhaka ya nkoka eka vun’we, ku katseka swo tala. Leswaku mi pfumelelana, wena ni munhu loyi u nga ta tekana na yena mi fanele mi va ni tipakani leti fanaka. Hi tihi tipakani ta n’wina? Hi xikombiso, xana mi titwa njhani hi ku va ni vana, havambirhi ka n’wina? Hi swihi swilo leswi mi swi rhangisaka evuton’wini bya n’wina?b (Matewu 6:33) Evukatini lebyi humelelaka hakunene, mpatswa i vanghana lavanene naswona va swi tsakela ku va swin’we. (Swivuriso 17:17) Leswaku leswi swi va tano, va fanele va rhandza swilo leswi fanaka. Swa nonon’hwa ku hlayisa vunghana bya le kusuhi—naswona swi nonon’hwa swinene ku hlayisa vukati—loko va nga rhandzi swilo leswi fanaka. Kambe, loko munhu loyi u kunguhataka ku tekana na yena a tsakela nchumu wo karhi, wo tanihi ku famba-famba enhoveni, kutani wena u nga wu tsakeli, xana sweswo swi vula leswaku a mi fanelanga mi tekana? A swi vuli swona sweswo. Kumbexana swi kona swilo swin’wana swa nkoka leswi mi swi tsakelaka havambirhi. Tlhandlakambirhi, u nga ha tsakisa munhu loyi u kunguhataka ku tekana na yena hi ku hlanganyela eka swilo leswinene, hikwalaho ka leswi yena a swi tsakelaka.—Mintirho 20:35.

¹⁵ Hakunene, hi mpimo lowukulu, ku fanelana ku endliwa hi ndlela leyi n’wina havambirhi mi pfumelelanaka ha yona ematshan’weni ya ndlela leyi mi fanaka ha yona. Ematshan’weni yo vutisa leswaku, “Xana ha pfumelelana eka xin’wana ni xin’wana?” swivutiso swin’wana swo antswa swi nga ha va leswi: “Ku humelela yini loko hi nga pfumelelani? Xana hi nga kanela timhaka hi ku rhula, hi kombisana xichavo ni ku nyikana xindzhuti? Kumbexana mimbulavurisano hakanyingi yi hetelela yi va ku phikizana lokukulu?” (Vaefesa 4:29, 31) Loko u lava ku nghenela vukati, tivonele eka munhu wihi na wihi loyi a tikukumuxaka ni la lavaka leswaku ku tekiwa leswi vuriwaka hi yena ntsena, loyi a nga tsakeriki ku cinca mianakanyo ya yena, kumbe loyi nkarhi na nkarhi a sindzisaka naswona a kunguhataka ku endla swilo hi ndlela ya yena.

SWI KUMISISE KA HA RI EMAHLWENI

16, 17. Xana wanuna kumbe wansati a nga languta yini loko a anakanya hi munghana wa vukati loyi a nga tekanaka na yena?

¹⁶ Evandlheni ra Vukreste, lava byarhisiwaka vutihlamuleri va fanele va “rhanga va kamberiwa ku vona loko va faneleka.” (1 Timotiya 3:10, NW) Na wena u nga wu tirhisa nsinya lowu wa nawu. Hi xikombiso, wansati a nga ha vutisa, “Xana wanuna loyi u na ndhuma ya muxaka muni? I vamani vanghana va yena? Xana wa swi kota ku tikhoma? Xana u va khoma njhani vanhu lava dyuhaleke? Xana u huma endyangwini wa muxaka muni? Xana u tirhisana njhani na wona? Xana hi rihi langutelo ra yena hi mali? Xana u tirhisa swakunwa swa xihoko hi ndlela yo biha? Xana wa kariha, hambi ku ri ku vanga ni madzolonga? Xana hi byihi vutihlamuleri lebyi a nga na byona evandlheni, naswona u byi hetisisa njhani? Xana ndzi nga n’wi xixima hi laha ku enteke?”—Levhitika 19:32; Swivuriso 22:29; 31:23; Vaefesa 5:3-5, 33; 1 Timotiya 5:8; 6:10; Tito 2:6, 7.

¹⁷ Wanuna a nga ha vutisa, “Xana wansati loyi wa xi rhandza ni ku xi xixima Xikwembu? Xana a nga swi kota ku khathalela kaya? Xana ndyangu wa ka vona wu ta langutela yini eka hina? Xana u tlharihile, wa hiseka, wa swi londzovota swilo? Xana u rhandza ku vulavula hi yini? Xana wa khathala hakunene hi vuhlayiseki bya van’wana, kumbe u ni vutianakanyi, u rhandza timhaka? Xana wa tshembeka? Xana wa swi rhandza ku titsongahatela vunhloko, kumbe u ome nhloko, kumbexana hambi ku ri ku va ni moya wo xandzuka?”—Swivuriso 31:10-31; Luka 6:45; Vaefesa 5:22, 23; 1 Timotiya 5:13; 1 Petro 4:15.

18. Loko ku voniwa ku tsana loku nga vuriki nchumu hi nkarhi wa ku gangisana, i yini lexi faneleke ku tekeriwa enhlokweni?

¹⁸ U nga rivali leswaku u kambisisa ntukulu wa Adamu la nga hetisekangiki, ku nga ri nghwazi kumbe nghwazikati ya le norhweni leyi hlamuseriwaka entsheketweni. Un’wana ni un’wana u ni swihoxo, naswona swin’wana swa swona swi fanele swi honisiwa—swa wena swin’we ni swa munhu loyi u nga ta tekana na yena. (Varhoma 3:23; Yakobo 3:2) Ku tlula kwalaho, ku tsana loku nga kona ku nga mi nyika nkarhi wa ku kula emoyeni. Hi xikombiso, a hi nge hi nkarhi wa ku tolovelana ka n’wina mi tshame mi holova. Tsundzuka: Hambi ku ri vanhu lava rhandzanaka ni ku xiximana minkarhi yin’wana a va pfumelelani. (Ringanisa Genesa 30:2; Mintirho 15:39.) Xana ku nga ha va ku ri leswaku havumbirhi bya n’wina mi fanele mi ‘khoma moya wa n’wina’ katsongonyana ivi mi dyondza ku lunghisa timhaka hi ndlela yo rhula? (Swivuriso 25:28) Xana munhu loyi u nga ta tekana na yena u kombisa ku navela ku antswisa? Xana wena wa ku kombisa? Xana u nga dyondza ku ka u nga vi na ximbilwa-mbilwana, u nga hlundzuki hi xihatla? (Eklesiasta 7:9) Ku dyondza ku tlhantlha swiphiqo swi nga sungula endlelo ra ku vulavurisana lokunene loku nga ka nkoka loko havumbirhi bya n’wina mo tshuka mi tekanile.—Vakolosa 3:13.

19. Hi yihi ndlela ya vutlhari yo yi teka loko ku va ni swiphiqo leswikulu hi nkarhi wa ku tolovelana?

¹⁹ Kambe, ku vuriwa yini loko u xiya swilo leswi ku karhataka swinene? Ku kanakana koloko ku fanele ku xiyisisiwa hi vukheta. Ku nga khathariseki ndlela leyi u nga ha vaka u n’wi rhandza ha yona kumbe ndlela leyi u nga ha vaka u swi hisekela ha yona ku nghenela vukati, u nga tshuki u honisa swihoxo leswikulu. (Swivuriso 22:3; Eklesiasta 2:14) Loko u ri ni vuxaka ni munhu loyi u vonaka swihoxo leswikulu eka yena, swi nga va vutlhari ku ka u nga byi yisi emahlweni, naswona u nga tshuki u endla xiboho xa le nawini ni munhu yoloye.

HLAYISANI KU TOLOVELANA KA N’WINA KU XIXIMEKA

20. Xana mpatswa lowu tolovelanaka wu nga hlayisa ku tikhoma ka wona ku ri hava xisandzu hi ndlela yihi?

²⁰ Xana mi nga hlayisa ku tolovelana ka n’wina ku ri loku xiximeka hi ndlela yihi? Xo sungula, tiyisekani leswaku ku tikhoma ka n’wina a ku vi na xisandzu. Laha mi tshamaka kona, xana ku khomana hi mavoko, ku ntswontswana kumbe ku vukarhana ku tekiwa tanihi mahanyelo lama fanelaka eka mimpatswa leyi nga siki tekanaka? Hambiloko swiendlo swo tano swo kombisa rirhandzu swi nga yirisiwi, swi fanele swi pfumeleriwa ntsena loko vuxaka se byi fikelele yinhla leyi vukati se byi kunguhatiweke hi ku helela. Vanani ni vukheta leswaku ku kombisa rirhandzu ku nga hundzuki ku tikhoma loku thyakeke kumbe hambi ku ri vumbhisa. (Vaefesa 4:18, 19; ringanisa Risimu ra Tinsimu 1:2; 2:6; 8:5, 9, 10.) Tanihi leswi mbilu yi nga ni mano, havambirhi ka n’wina mi ta va mi tlharihile loko mi papalata ku va n’wexe endlwini, efuletini, emovheni lowu pakiweke kumbe kwihi na kwihi laha ku nga endlaka leswaku mi tikhoma hi ndlela yo biha. (Yeremiya 17:9) Ku hlayisa ku tolovelana ka n’wina ku basile emahanyelweni, ku nyikela vumbhoni lebyi nga erivaleni bya leswaku ma swi kota ku tikhoma ni leswaku mi rhangisa vuhlayiseki bya munhu lowun’wana ematshan’weni ya ku navela ka n’wina vini. Xa nkoka swinene, ku tolovelana loku baseke ku ta tsakisa Yehovha Xikwembu, loyi a lerisaka malandza ya yena ku tshika thyaka ni vumbhisa.—Vagalatiya 5:19-21.

21. Hi kwihi ku vulavurisana hi ku tshembeka loku nga ha lavekaka leswaku ku hlayisiwa ku tolovelana ku ri loku xiximekaka?

²¹ Xa vumbirhi, ku tolovelana loku xiximekaka ku katsa ni ku vulavurisana lokunene. Loko ku tolovelana ka n’wina ku ri karhi ku tshinelela eku ngheneleni ka vukati, timhaka tin’wana ti ta fanela ku kaneriwa kahle. Xana mi ta tshama kwihi? Xana havumbirhi bya n’wina mi ta tirha ntirho wo tihanyisa? Xana mi lava ku va ni vana? Nakambe, i swinene ku paluxa swilo, kumbexana leswi un’wana a swi endleke nkarhi lowu nga hundza, leswi nga ha khumbaka vukati. Leswi swi nga ha katsa swikweleti leswikulu kumbe mindzhwalo yo karhi kumbe timhaka ta rihanyo, to tanihi vuvabyi byihi na byihi lebyikulu kumbe swiyimo swo karhi leswi u nga ha vaka u ri na swona. Tanihi leswi vanhu vo tala lava tluleriwaka hi HIV (xitsongwatsongwana lexi vangaka AIDS) va nga viki na swona swikombiso swa yona leswi vonakaka hi xihatla, swi ta va swi nga hoxanga leswaku munhu kumbe mutswari la khathalaka a kombela leswaku ku kamberiwa AIDS engatini, eka loyi a tshameke a nghenela mpfangano wa rimbewu kumbe a tshameke a titlhavela hi swidzidzirisi. Loko eka nkambisiso ko kumeka leswaku yi kona, munhu la tluletiweke a nga fanelanga a sindzisa munghana wakwe leswaku a ya emahlweni ni vuxaka bya vona, loko yena se a navela ku byi herisa. Entiyisweni, un’wana ni un’wana loyi a tshameke a hanya vutomi lebyi nga tengangiki, u ta va a endla kahle loko a endla nkambisiso wa loko AIDS yi ri kona engatini hi ku tirhandzela, a nga si sungula ku tolovelana ni munhu.

KU LANGUTA ENDZHAKU KA SIKU RA MUCATO

22, 23. (a) Xana ku ringanisela ku nga lahleka njhani loko ku lunghiseleriwa mucato? (b) Hi rihi langutelo leri ringaniseriweke leri faneleke ku hlayisiwa loko ku ehleketiwa hi nkhuvo wa vukati ni vukati?

²² Etin’hwetini to hetelela emahlweni ka mucato, havumbirhi bya n’wina handle ko kanakana mi ta va mi khomekile hi malunghiselelo ya mucato. Mi nga hunguta ntshikilelo wo tala hi ku ringanisela. Nkhuvo wa vukati lowukulu wu nga ha tsakisa maxaka ni vanhu van’wana, kambe wu nga ha siya lava ha ku tekanaka ni mindyangu ya ka vona va karhele naswona va ri hava mali. Ku namarhela mikhuva yin’wana ya ndhawu a swi bihanga, kambe ku yi landzelela swinene kumbexana ni ku phikizana ni van’wana swi nga funengeta nkoka wa xiendlakalo lexi naswona swi nga ha mi tekela ntsako lowu a a mi fanele mi va na wona. Hambileswi mintlhaveko ya van’wana yi faneleke yi tekeriwa enhlokweni, muteki hi yena ngopfu-ngopfu a nga ni vutihlamuleri byo endla xiboho xa leswi nga ta va swi endleka enkhubyeni wa vukati.—Yohane 2:9.

²³ Tsundzuka leswaku nkhuvo wa n’wina wa vukati i wa siku rin’we ntsena, kambe vukati bya n’wina i bya vutomi hinkwabyo. Papalatani ku nyikela nyingiso swinene eka siku ro nghenela vukati. Ematshan’weni ya sweswo, lavani nkongomiso wa Yehovha Xikwembu, naswona hlelani vutomi bya le ndzhaku ka mucato ka ha ri emahlweni. Kutani mi ta va mi byi lunghiselele kahle vukati lebyi nga ta humelela.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

XANA MISINYA LEYI YA MILAWU YA BIBELE YI NGA N’WI PFUNISA KU YINI . . . MUNHU LESWAKU A LUNGHISELELA VUKATI LEBYI HUMELELAKA?

Wanuna ni wansati va fanele va tinyiketela ku tshama swin’we.—Genesa 2:24.

Munhu wa le ndzeni i wa nkoka swinene ku tlula munhu wa le handle.—1 Petro 3:3, 4.

“Mi nga rhwaleni mpingu wun’we ni la nga riki [mu]pfumeri.”—2 Vakorinto 6:14.

Vanhu lava nga basangiki emahanyelweni va le kule ni Xikwembu.—Vaefesa 4:18, 19.

[Bokisi leri nga eka tluka 17]

MIKHUVA NI BIBELE

Ndzovolo: Ematikweni man’wana ndyangu wa muteki wu languteriwe leswaku wu nyika ndyangu wa mutekiwa mali (ndzovolo). Eka man’wana, ndyangu wa mutekiwa wu nyika ndyangu wa muteki mali (ndzovolo). Ku nga ha va ku nga hoxanga nchumu hi mikhuva leyi ntsena loko yi ri enawini. (Varhoma 13:1) Hambiswiritano, ndyangu lowu amukelaka mali wu fanele wu papalata makwanga yo lava mali yo tala kumbe nhundzu yo tlula mpimo. (Swivuriso 20:21; 1 Vakorinto 6:10) Ku tlula kwalaho, ku hakela ndzovolo a ku fanelanga ku tekiwa onge wansati wo va nhundzu leyi xaviweke; naswona wanuna a nga fanelanga a titwa onge vutihlamuleri bya yena ntsena eka nsati wa yena ni le ka vatswari va nsati i ku va nyika mali ntsena.

Tshengwe: Mindhavuko yin’wana yi pfumelela wanuna ku teka tshengwe. Eka xiyimo xo tano, wanuna a nga ha va mufumi ematshan’weni yo va wanuna ni tatana. Ku tlula kwalaho, vukati bya tshengwe hakanyingi byi khutaza ku phikizana exikarhi ka vavasati. Eka Vakreste, Bibele yi pfumelela ku titshamela wexe kumbe ku teka nsati un’we.—1 Vakorinto 7:2.

Vukati byo Ringeta: Mimpatswa yo tala yi vula leswaku ku tshama swin’we emahlweni ka vukati swi ta va pfuna ku vona loko va fanelana. Kambe, vukati byo ringeta a byi koti ku tiyisekisa xin’wana xa swiaki swa nkoka swa vukati—ku tinyiketela. Ku hava lunghiselelo rin’wana handle ka ku tekana leri nyikelaka mpimo lowu ringanaka wa nsirhelelo eka vatekani havambirhi—ku katsa ni n’wana wihi na wihi la nga ha vaka kona hikwalaho ka ku hlangana. Emahlweni ya Yehovha Xikwembu, ku tshama swin’we mi nga tekananga i vumbhisa.—1 Vakorinto 6:18; Vaheveru 13:4.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 19]

Loko wa ha ri wexe, hlakulela timfanelo, mikhuva ni vuswikoti lebyi nga ta ku pfuna swinene evukatini