Migodi Ya Le Odessa Tindlela Ta Le Hansi Ka Misava

KHUMBI leri ra ha ku phamiwaka ra yindlu leyi ya ha ku pfuxetiwaka ri sungula ku pandzeka swinene. N’wini wa yindlu wa vilela a ku: “Migodi leyi nga endhawini leyi hi yona yi endlaka leswaku yindlu ya hina yi pandzeka.”

Ku nga khathariseki leswaku xiphiqo xa kona hi xihi—ku boxeka ka phayiphi ya mati kumbe gondzo leri celekeke—ku soriwa migodi leyi nga edorobeni ro saseka ra Odessa ra le tikweni ra Ukraine, leri nga eribuweni ra Lwandle ra Ntima. Tindlela ta mugodi lowu leti leheke kwalomu ka tikhilomitara ta 2 500, ku vuriwa leswaku swi nga ha endleka ku ri tona leti leheke ku tlula hinkwato emisaveni.

Hi tivutise hi ku: ‘Swi te njhani leswaku ku va ni migodi leyi? Yi va pfuna njhani vanhu lava tshamaka ehandle ka yona?’ Ku valanga migodi yoleyo swi hlamule swivutiso swa hina.

Ku Valanga Ehansi Ka Misava

Bazi ra hina ro valangisa ri suke exitichini xa xitimela xa le Odessa ri rhwele ntlawa wa vaendzi ni swichudeni leswi tsakeke. Loko hi ri endleleni yo ya emigodini yoleyo, muvalangisi u hi byele hi ta matimu man’wana ya yona.

Hi kume leswaku migodi yoleyo swi tikomba yi sungule ku ceriwa hi va-1830, loko doroba ri lava maribye yo aka ha wona lawa a ma nga durhi naswona a ma kumeka hi ku olova. Lexi tsakisaka, ehansi ka doroba rolero a ku ri ni maribye ya xitshopana yo tiyela lama nga tikiki ngopfu ya muhuthu. Kutani ku tsemelela maribye a ku ri bindzu leri a ri nghenisa mali yo tala edorobeni rero leri a ra ha hluvuka. Loko vatirhi va le migodini va ri karhi va cela ribye leri, ku sungule ku va ni tindlela.

Kutani hi ku hatlisa tindlela teto ti sungule ku phasaphasana ehansi ka doroba. A ku ceriwa migodi leyi enteke timitara to tlula 35. Minkarhi yin’wana a yi hlangana kwale hansi ka misava. Migodi yin’wana a yi tshikiwa loko se yi nga ha ri na rona ribye ra muhuthu kutani ku ceriwa leyintshwa. Hi ku famba ka nkarhi, migodi yi nave yi kala yi fika ni le tindhawini leti nga ehandle ka doroba.

Swi nga si ya kwihi, bazi ra hina ri fike eximutanini xa Nerubaiske lexi nga en’walungu wa Odessa. Ku nga ri kungani a hi yime etlhelo ka khumbi ra ribye ra muhuthu leri nga ni gede ya nsimbi leyi pfalaka ndlela leyi nghenaka emugodini. Muvalangisi wa hina u hi byele a ku: “Sweswi hi ta nghena endhawini leyi a ku tshama vaseketeri va tiko ra Soviet Union hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava. Mi ta kota ku vona leswaku a va hanya njhani hi nkarhi wolowo.” Hi ku ya hi leswi vuriweke hi Andriy Krasnozhon, mutivi wa migodi, ntlawa wun’wana wa vaseketeri va tiko rero va tshame emigodini leyi ku ringana tin’hweti ta 13.

Muvalangisi wa hina u tlhele a ku: “Minkarhi yin’wana ku tshame ku va ni vanhu van’wana vo tala lava a va tshama etindhawini to hambana-hambana ta migodi leyi. Van’wana a va ri swigevenga, vatluti lava yivaka nhundzu ya swikepe ni vahlapfa lava balekeke eka rikwavo hikwalaho ka tipolitiki. Hinkwavo ka vona a va hanya eswiyin’weni leswi fanaka.”

Hi nghene emugodini lowu a wu ri ni munyama lowukulu. Muvalangisi wa hina u te: “Eka vaseketeri volavo migodi leyi a yi nga ri vutumbelo ntsena kambe a yi ri ni swilo leswi a swi endla leswaku ku tshama eka yona swi tsakisa. Ekamareni ro tihungasa eka rona, vavanuna a va tlanga mintlangu leyi vuriwaka checkers, chess kumbe dominoes va lumeke khandlhela. Makhumbi ya mugodi lowukulu a ma kovotliwa leswaku ku endliwa tikamara to rhurhela vavanuna ni vavasati. Endzeni ka kamara ha rin’we a ku tsemiwa ribye ekhumbini ri va xelufu kutani ku tlhandlekiwa byanyi ehenhla ka rona. Tixelufu teto a ku etleriwa eka tona. Ndhawu leyi a yi ri xibedlhele a yi ri ni mibedo ya xiviri ni kamara ro endlela vuhandzuri eka rona. Vavasati a va sweka hi xitofu xa tihunyi lexi endliweke hi ribye ra xitshopana ra muhuthu naswona musi a wu huma hi chimela wu ya eka mugodi lowu nga ehenhla.”

Silingi ya le mugodini a yi fana ni xiponci lexikulu xa ntumbuluko, ntsena xona a xi tiyerile. Emakhumbini laha switina swa maribye a swi tsemiwe kona a ku vonaka matino ya saha. Makhumbi ya kona a ma khwaxa ngopfu ku fana ni maphepha yo hutha mapulanga. Muvalangisi wa hina u te: “Loko vaseketeri va tiko ra Soviet Union va humela ehandle, a va cinca swiambalo swa vona leswaku masocha ya Jarimani ma nga koti ku va tiva hi risema ra swiambalo swa vona. Ndzhongo wa le migodini yoleyo a wu endla leswaku swiambalo swi va ni risema rin’wana leri nga tolovelekangiki.”

Muvalangisi wa hina u te: “A ku ri ni swilo swin’wana leswi a swi tolovelekile eka ndlela leyi a ku hanyiwa ha yona emigodini swo fana ni ku hanya emunyameni lowukulu.” U time rivoni ra gezi leswi endleke leswaku hi tikuma hi ri emunyameni. U te: “A va nga lumeki rivoni ra pharafini minkarhi hinkwayo.” Loko hi ri karhi hi mbamba makhumbi, u tlhele a ku, “Maribye ma tswonga mpfumawulo, kutani loko wo lahleka ku hava ni un’we la nga ta ku twa loko u ri karhi u huwelela.” Lexi tsakisaka, muvalangisi wa hina u tlhela a lumeka rivoni!

U tlhele a ku: “Varindzi va migodi leyi a va rindza tiawara timbirhi ntsena hikuva endzhaku ko tshama nkarhi wo leha emunyameni laha ku nga lo whii, munhu a nga sungula ku va ni tintwela.” Embhoveni lowu a wu ri elwangwini ra mugodi lowu a hi ri eka wona a hi kota ku vona ndlela leyi a yi tsemakanya ehenhla ka wona. Ndzi tivutise ndzi ku: ‘Xana wu huma kwihi? Naswona wu ya kwihi?’ A ndzi nga si tshama ndzi vona swo fana ni leswi. Muvalangisi wa hina u te: “Ko va tindlela leti endlaka tikhilomitara ta 1 700 ntsena leyi ku nga ni mepe ya yona, kutani ka ha ri ni ntirho wo tala lowu faneleke wu endliwa.”

Vavalangi va sweswinyana va tshubule migodi leyintshwa. Endzeni ka yona va kume maphepha-hungu lama nga ni dzana ra malembe ma gandlisiwile, timboni ta pharafini ta khale swinene ni mali ya le minkarhini ya vafumi va khale va le Rhaxiya. Swilo sweswo leswi tshameke makume ya malembe handle ko onhiwa a swi ri swa vaaki va le minkarhini ya khale swinene lava a va tshama emigodini yoleyo yo enta, yo leha ni leyi nga ni munyama ya le Odessa.—Xi lo nyikeriwa.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

MIAKO LEYI AKIWEKE HI NDLELA YO HLAWULEKA

Miako yo saseka leyi akiweke hi ribye ra muhuthu wa xitshopana leri ceriweke emigodini ya ha ri kona exikarhi ka doroba ra Odessa. Tinyangwa ta swithezi swo sungula swa miako yin’wana ti nghena hi ku kongoma eka migodi yoleyo. Ni namuntlha ka ha akiwa miako leyintshwa hi ribye leri ra muhuthu.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24, 25]

Mibedo ya le xibedlhele leyi a yi tirhisiwa hi vanhu va le Soviet Union hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24, 25]

Ku vuriwa leswaku tindlela leti nga emigodini ya le Odessa ti lehe tikhilomitara ta 2 500