Muchini Wo Komba Ndlela

KUMBEXANA wa swi tiva leswaku swi tika njhani ku kuma ndlela leyi u faneleke u famba ha yona edorobeni leri u nga ri tolovelangiki. Kutani, muchayeri wa xikepe u swi kotisa ku yini ku kuma ndlela leyi a faneleke a famba ha yona loko a tsemakanya malwandle laha ku nga riki na nchumu lowu nga n’wi pfunaka ku n’wi komba ndlela? Ku va ni khampasi ntsena swi nge n’wi pfuni nchumu loko a nga tivi laha a nga kona. Vachayeri va swikepe va sungule ku tiva lomu va nga kona ni ku tsala ndlela ya vona eka mepe endzhaku ka loko ku endliwe muchini wo pima tiengele lowu vuriwaka sextant ni wachi ya vatluti leyi vuriwaka chronometer hi va-1730, kambe a va heta tiawara to tala va ri karhi va hlayela ku kumisisa leswaku va le kwihi.

Namuntlha vachayeri va timovha ematikweni yo tala va hlawula magondzo lawa va nga ta famba ha wona va tirhisa michini leyi nga durhiki leyi tirhisaka fambiselo leri kombaka laha u nga kona, ku nga Global Positioning System (GPS). U tsala ntsena vito ra ndhawu leyi u yaka eka yona. Muchini wolowo wu nga ku komba ndhawu leyi u nga eka yona. Kutani wu ku kongomisa laha u lavaka ku ya kona. Wu tirha njhani?

Michini leyi kombaka vachayeri ndlela yi titshege hi tisethalayiti ta kwalomu ka 30 leti ha yin’we ya tona yi rhumelaka rungula leri kombaka ndhawu leyi sethalayiti yi nga eka yona naswona ya pakanisa hakunene. Loko muchini wa wena se wu kume rungula leri humaka eka tisethalayiti ti nga ri tingani, wu pima hi ku pakanisa leswaku swi ta teka nkarhi wo tanihi kwihi ku fika kwalaho. Loko wu kume rungula leri, wu nga kota ku tiva leswaku wena u le kwihi. Hakunene tinhlayo ti rharhanganile! Ku nga si hela tisekoni ti nga ri tingani, muchini wolowo wu hlayela mimpfhuka ya tisethalayiti tinharhu, leti hinkwato ka tona ti nga ekule hi tikhilomitara ta magidi naswona ti kongomeke etindhawini leti nga faniki hi rivilo leri endlaka tikhilomitara to tala hi sekoni.

Profesa Bradford Parkinson na Ivan Getting va endle GPS eku sunguleni ka va-1960. Hambileswi eku sunguleni a yi endleriwe ku tirhisiwa hi masocha, endzhakunyana yi endleriwe vanhu hinkwavo naswona yi sungule ku tirhisiwa hi ku helela hi 1996. Muchini wa GPS i thekinoloji leyi hlamarisaka ya tikhompyuta, kambe xana hi wona nchumu wo sungula lowu kombaka vanhu ndlela?

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 8]

Globe: Based on NASA photo