Switsundzuxo Swa Vuhlayiseki Eka Vadyuhari

XINHWANYATANA xin’wana xi le ku tlangeni ka ntlangu wo tshwiririka eayisini. Xo na swi pfuketana xo wela ehansi. Endzhaku ka tisekoni ti nga ri tingani xi tlhele xi pfuka, xi lo khomiwanyana hi tingana ntsena. Mukhegula un’wana u wile ekaya rakwe, kutani a tshoveka nyonga. U endliwe vuhandzuri kutani a heta tin’hweti to hlayanyana a ri exibedlhele. Hikwalaho ko chava ku wa, a nga ha endli vutiolori naswona miri wakwe wu ya wu tsana.

Etikweni rin’wana ra le Vupela-dyambu, lembe ni lembe vanhu vanharhu lava nga ni malembe ya 65 kumbe ku tlula va wa. Xo biha no tlurisa, vanhu lava waka va vaviseka swinene naswona va hetelela va file. Hikwalaho ka xivangelo lexi twalaka, loko Bibele yi vulavula hi vadyuhari yi ri: “Va chava nchumu lowu tlakukeke ntsena, naswona ku ni ku chava endleleni.”—Eklesiasta 12:5.

Hambileswi malembe ya vudyuhari ma talaka ku va ni swiphiqo swa rihanyo, u nga teka magoza lama faneleke leswaku u antswisa vuhlayiseki ni rihanyo ra wena. Xo sungula, u nga endla leswaku rihanyo ra wena ri va exiyin’weni xa kahle. Xa vumbirhi, u nga endla leswaku kaya ra wena ri hlayiseka.

Hlayisa Rihanyo Ra Wena

Loko hi ya hi dyuhala miri wa hina a wa ha tirhi hi ndlela leyi u wu tirha ha yona eku sunguleni, hi nga ha karhatiwa hi mahlo ni ku tsandzeka ku endla swilo hi ndlela leyi faneleke. Hi nga ha tlhela hi tsana swinene hikwalaho ka leswi misiha ni marhambu ya hina swi nga ha tirhiki kahle. Hambiswiritano, ku endla vutiolori nkarhi na nkarhi ni ku dya swakudya hi ndlela leyi faneleke swi nga ha ku pfuna. Nita dokodela wa marhambu u ri: “I swa nkoka ku endla vutiolori lebyi tiyisaka miri, ku yima, matimba ni lebyi tiyisaka marhambu.”

Magazini wa le United States wa Ndzawulo ya Rihanyo ni Vukorhokeri bya Vanhu wu ri: “Ku nga khathariseki rihanyo ra vona ni matimba lawa va nga na wona, loko vadyuhari va endla vutiolori va nga vuyeriwa swinene hi ku tshama va tiyile emirini. Hambiloko u ri ni xiphiqo xa ku yima kumbe xa ku famba, u nga swi kota ku endla vutiolori naswona swi ta ku vuyerisa. Entiyisweni, swi ni khombo ku nga endli vutiolori.”a Ku endla vutiolori swi nga ku pfuna leswaku u lwisana ni mavabyi ya mbilu, ku pandza ka mahlangano, vuvabyi bya marhambu ni ntshikilelo. Swi nga tlhela swi antswisa ni nkhuluko wa ngati, fambiselo ro gayela swakudya ni ndlela leyi u etlelaka ha yona naswona swi nga endla leswaku u titshemba ni ku tshama u xalamukile.

Loko u nga tolovelanga ku endla vutiolori, ku ta va vutlhari ku ya eka dokodela u nga si sungula ku byi endla. Nakambe yana eka yena loko u titivala kumbe loko u twa ku vava exifuveni loko u ri karhi u endla vutiolori. Entiyisweni, loko u ri eka xiyimo xexo ku ta va vutlhari ku fonela nomboro ya xilamulela-mhangu. U nga byi tekeli ehansi vuvabyi byebyo lebyi nga ni khombo! Naswona u khutaziwa ku ya eka dokodela wa mahlo leswaku u ya kamberiwa kan’we hi lembe.

Papalata swakudya leswi nga riki na tivhithamini ni timinerali, hambi loko swi hatlisa ku wupfa naswona swi olova ku swi sweka. Vadyuhari va fanele va dya swakudya leswi nga ni vhithamini D yo tala ni khalisiyamu, swakudya leswi swi nga va pfuna leswaku va nga khomiwi hi vuvabyi bya marhambu kumbe swi byi hunguta. Kutani dyana swakudya leswi nga ni koroni, leswi endliweke hi ntswamba lowu nga riki na mafurha yo tala, mihandzu ni matsavu. Loko u nga si endla ku cinca lokukulu eka ndlela leyi u dyaka ha yona, rhanga u ya vulavula na dokodela. U ta ku byela leswaku hi swihi swakudya leswi u faneleke u swi dya ni leswi u nga fanelangiki u swi dya, hikwalaho ka swivangelo swo karhi swa rihanyo ra wena.

Ku engetela kwalaho, ringeta ku nwa mati yo tala. Ku pfumala mati emirini swi toloveleke ngopfu eka vadyuhari, ngopfu-ngopfu lava tshamaka voxe kumbe lava tshamaka etindhawini leti ku hlayisiwaka vadyuhari. Leswi swi nga ha va endla va tshamela ku wa, va pfilunganyeka, va va ni mpfimbelo, nhlonge ya vona yi onhaka, va khomiwa hi mavabyi hambi ku ri ku fa.

Endla Leswaku Kaya Ra Wena Ri Va Ndhawu Yo Hlayiseka

Makhombo yo tala ya ku wa ma endleka ekaya. Loko u landzela magoza ma nga ri mangani lama faneleke, swi ta endla leswaku mavabyi ma nga ku khomi hi ku olova. Anakanya hi kaya ra wena loko u ri karhi u hlaya rungula leri landzelaka.

Kamara Ro Hlambela:

● Fuloro a yi fanelanga yi rheta.

● Xawara kumbe bavhu swi fanele swi va ni mete leyi nga exiyin’weni lexinene naswona loko xawara yi ri ni xitulu, sweswo swi ta endla leswaku mati ma khuluka kahle. Swi nga ha pfuna swinene ku va ni xawara leyi khomiwaka hi voko leswaku u ta kota ku hlamba kahle u tshame ehansi.

● I swinene ku va ni swo khomelela eka swona leswaku swi ta ku pfuna loko u nghena endzeni kumbe loko u huma endzeni ka bavhu kumbe loko u tirhisa xihambukelo. Swilo leswi swi fanele swi va leswi tiyeke swi tlhela swi kandziyeka. Nakambe tiyiseka leswaku xitshamo xa xihambukelo xi le henhla hi ndlela leyi ringaneke ku endlela leswaku u ta tshama ni ku yima handle ko tirhisa matimba.

● Tiyiseka leswaku u tshama u lumeke mavoni nivusiku kumbe u tirhisa thochi.

Switepisi:

● Switepisi swi fanele swi va leswi endliweke kahle, swi va exiyin’weni lexinene ni ku tshama swi lumekiwe mavoni.

● Loko swi koteka switepisi swi fanele swi va ni swo khomelela eka swona matlhelo hamambirhi swin’we ni mete leyi nga rhetiki, swi ri ni laha ku lumekiwaka kona gezi ehenhla ni le hansi.

● Ku famba hi switepisi u ya henhla ni le hansi swi nga pfuna vadyuhari leswaku milenge ya vona yi tiyelela. Hambiswiritano, loko u nga swi koti ku yima kahle papalata ku khandziya switepisi u ri wexe.

Kamara Ro Etlela:

● Endla leswaku ku va ni ndhawu leyi ringaneke yo famba eka yona etlhelo ka mubedo ni le ka fanichara yin’wana.

● Va na ni xitulu lexi u nga ta tshama eka xona loko u ambala.

● Loko u etlela veka rivoni kumbe thochi ekusuhi na wena.

Khixi:

● Tafula ro veka swakudya ri fanele ri va exiyin’weni lexinene leswaku swi ta ku olovela ku veka swakudya ni swilo swin’wana.

● Fuloro ya le khixini a yi fanelelanga yi va leyi rhetaka ni ku tlhela yi va ni magoji.

● Swilo leswi nga eka khabodo ku nga khathariseki leswaku swi le henhla kumbe ehansi swi fanele swi olova ku swi fikelela handle ko pfuniwa. Papalata ku tirhisa xitepisi naswona u nga tshuki u khandziya ehenhla ka xitulu!

Leswi Tolovelekeke:

● Lumeka rivoni leri nga ta ku voningela ndlela yo ya ekamareni ro hlambela kumbe etindhawini tin’wana leti u nga yaka eka tona nivusiku.

● I swinene ku tirhisa nxongotelo nivusiku loko wa ha khomiwe hi vurhongo.

● Xitulu xa wena xi fanele xi pfumala mavhilwa, xi ri ni ko tlhandleka mavoko, xi ri lexi leheke kahle leswaku swi olova ku tshama eka xona ni ku yima.

● Leswaku u papalata ku wa, u fanele u lunghisa, u cinca kumbe u susa mete leyi handzukeke kumbe tithayilisi leti onhakeke. Tintambhu hinkwato ta gezi ti fanele ti famba hi khumbi ra yindlu naswona ti nga hingakanyi ndlela leyi ku fambiwaka ha yona.

● Mimete leyitsongo yo ti sula ritshuri leyi nga ha vangaka khombo yi fanele yi susiwa eka mete leyikulu. Loko yi vekiwa eka fuloro leyi nga exiyin’weni lexinene yo tanihi tithayilisi kumbe mapulanga swi fanele swi nga rheti.

● Papalata ku ambala tintangu leti ambariwaka loko ku yiwa eku etleleni leti nga tiyangiki kumbe leti boxekeke kumbe tintangu leti nga riki na xirhendze. Naswona u nga ambali maphaxani kumbe tintangu leti nga ni swirhendze leswikulu.

● Mirhi yin’wana yi nga ha endla leswaku vanhu va titwa va lava ku titivala kumbe va heleriwa hi matimba. Loko u tshame u titwa hi ndlela yoleyo endzhaku ko nwa murhi, tiyiseka leswaku u byela dokodela kutani yena a nga ha cinca ndlela leyi u wu nwaka ha yona kumbe a ku nyika murhi wun’wana.

Loko u vona nchumu wun’wana ni wun’wana lowu onhakeke lowu u nga taka u nga swi koti ku wu lulamisa, ha yini u nga kombeli mpfuno eka swirho swa ndyangu, vanghana kumbe vanhu lava nga ni vuswikoti byo lunghisa? Songa rigogo ra ha tsakama.

Leswi Van’wana Va Nga Swi Endlaka

Loko u ri ni vatswari, vakokwana kumbe vanghana lava dyuhaleke, i yini leswi u nga swi endlaka leswaku u va pfuna va papalata makhombo ya ku wa? Xo sungula, hi vutlhari u nga ha landzela yin’wana ya tindlela leti boxiweke laha henhla u va pfuna ku lulamisa laha ku faneleke. Swi ya hi swilaveko swa kona, kumbexana u nga ha va swekela swakudya swo nandziha vhiki ni vhiki. Vadyuhari va fanele va endla vutiolori nkarhi na nkarhi. Xana u nga famba na vona endhawini yo karhi, kumbexana u ya endla na vona vutiolori lebyi u byi endlaka? Vadyuhari vo tala va nga tsaka loko vo tihumesa ni vanghana lava va tshembeka. Ematikweni man’wana hulumendhe yi nyikela mpfuno hi ku tirhisa vaongori kumbe madokodela ya marhambu lama tshungulelaka ekaya ni tindhawu to hlayisela vadyuhari. Dokodela ra wena ri nga ha ku rhumela etindhawini teto.

Muvumbi wa hina loyi hi byakwe a ti vulaka “Nkulukumba wa Masiku,” u lava leswaku hi xixima vadyuhari ngopfu-ngopfu vatswari lava kuleke. (Daniyele 7:9) U ri: “Xixima tata wa wena ni mana wa wena.” (Eksoda 20:12) U tlhele a ku: “U fanele u suka u yima emahlweni ka la nga ni timpfu naswona u fanele u komba xichavo eka munhu la kuleke, u fanele u chava Xikwembu xa wena.” (Levhitika 19:32) Ku xixima vanhu lava dyuhaleke swi kombisa ku chava Xikwembu hi mbilu hinkwayo! Hi hala tlhelo, loko vadyuhari va wu tlangela hi mbilu hinkwayo mpfuno lowu va nyikiweke wona sweswo swi endla leswaku va rhandziwa ni ku anakanyeriwa hi xichavo. Ku pfuna vadyuhari a hi ntirho kambe swi tisa ntsako.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 15]

SWINCHINANA SWA ELEKTRONIKI SWA PFUNA EKA SWIYIMO SWA XIHATLA

Ematikweni man’wana vadyuhari va nga ha nyikiwa swinchinana swa elektroniki leswi nga ni batheni leyi va nga ta yi tshikilela loko ku ri ni swiyimo swa xihatla, va kombela mpfuno loko va vavisekile kumbe va nga swi koti ku yima loko va wile. Swinchinana leswi va nga ha swi hakarha enhan’wini kumbe va swi tsimba emahlakaleni. Loko swinchinana leswi swi kumeka laha u tshamaka kona u nga ha swi tirhisa, ngopfu-ngopfu loko u tshama u ri wexe.