Vakriste Va Ntiyiso Va Xixima Vadyuhari!

“VADYUHARI,” ku vula mulavisisi Suzanne Steinmetz, “va le makumu ka vutomi bya vona lebyi vuyerisaka hi tlhelo ra ikhonomi, ku nga masungulo lawa ndhavuko wa hina wu wu nyikaka vanhu ni ku va lunghiselela ku hambana, xikhundla, xichavo ni mimbuyelo.” Langutelo ra vandla ra manguva lawa hi ta lava dyuhaleke xisweswo hi leri nga xiyekiki, leri hambaneke. Kutani ke, a swi hlamarisi leswi minkarhi yo tala hi hlayaka hi ta ku honisiwa ni ku khomiwa ka vona hi ndlela leyo biha.

Hambi swi ri tano, hi rihi langutelo ra lava dyuhaleke leri Bibele yi ri tekaka? Rito ra Xikwembu hi xiviri ri xiya leswaku ku dyuhala a swi olovi. Ku khongele mupisalema a ku: “U nga nḍi tšukumeti nkarini wa ku dyuhala ka mina, u nga nḍi ṭhiki loko matimba ya mina ma ta hela!” (Psalma 71:9) Emalembeni ya ku dyuhala kakwe, u vone xilaveko lexikulu ku tlula rini na rini xa nseketelo wa Yehova. Naswona langutelo ra Bibele hi lerinene eku kombeni ka leswaku na hina, hi fanele ku anakanyisisa hi swilaveko swa lava dyuhaleke.

I ntiyiso, Solomoni u thye malembe ya vudyuhari a ku i “masiku ya khombo” lawa munhu a a nga ta ‘tsaka’ ha wona. (Eklesiasta 12:1-3) Kambe ‘ku leha ka masiku ni malembe ya ku hanya’ naswona eBibeleni swi fambisana ni mikateko leyi humaka eka Xikwembu. (Swivuriso 3:1, 2) Hi xikombiso, Yehova u tshembise Abrahama a ku: “Loko u ri wena, . . . u ta yimberiwa u dyuhele ŝinene.” (Genesa 15:15) Hakunene, Xikwembu a xi nga gweveli Abrahama la tshembekaka masiku yo biha, “masiku ya khombo” lawa a a nga ta ‘tsaka’ eka wona. Abrahama u kume ku rhula ni ku tsaka emalembeni yakwe yo hetelela, a languta endzhaku hi ku aneriseka eka vutomi lebyi a byi heteke entirhweni wa Yehova. Nakambe a a ta languta emahlweni eka “muti lowu nga ni masungulo,” Mfumo wa Xikwembu. (Vaheveru 11:10) Xisweswo u fe “a dyuhele ŝinene, a hanye ngopfu.”—Genesa 25:8.

Manuku ke, hikwalaho ka yini Solomoni a vitane malembe ya vudyuhari “masiku ya khombo?” Solomoni u kombetele eka ku onhaka ka rihanyo loku nga yimiki loku humelelaka emalembeni ya vudyuhari. Hambi swi ri tano, munhu loyi a hlulekeke ku ‘tsundzuka Muvumbi wakwe Lonene emasikwini ya vuntshwa bya yena’ u kuma malembe yakwe yo hetelela ngopfu-ngopfu ya ri na khombo. (Eklesiasta 12:1) Hikwalaho ka leswi a tlangeke hi vutomi byakwe, munhu wo tano la dyuhaleke ‘a nga tsaki’ emasikwini yakwe yo hetelela ya vutomi. Mahanyelo yakwe layo biha ya nga ha va ya vange swiphiqo swa nyama leswi kurisaka ku karhateka ka malembe ya vudyuhari. (Ringanisa Swivuriso 5:3-11.) Kutani loko a languta emahlweni, a nga voni vumundzuku kambe u vona sirha. Munhu loyi a nyiketeleke vutomi byakwe ku tirhela Xikwembu u tlhela a tokota “masiku ya khombo” loko miri wakwe wu ri karhi wu tsana. Kambe ku fana na Abrahama, a nga kuma ntsako ni ku aneriseka eka vutomi lebyi tirhisiweke khwatsi ni le ku tirhiseni ka matimba lama seleke entirhweni wa Xikwembu. “Misisi ya timpfu i hari ya šitšhav̌o, yi kumeka e ndleleni ya ku lulama,” ku vula Bibele.—Swivuriso 16:31.

Entiyisweni, vudyuhari byi tlhela byi va ni mimpfuno yo karhi. “Vuntŝha ni v̌uronga i ŝa hav̌a,” ku vula Solomoni. Hambi leswi vantshwa va nga ha tiphinaka hi rihanyo lerinene, hakanyingi va kayivela ntokoto ni ku avanyisa. Hambi swi ri tano, malembe ya vudyuhari, ya ta ni nkarhi wa vutomi wa ntokoto. Munhu la dyuhaleke u ‘susa nhlomulo,’ ku hambana ni muntshwa la nga ni matimba loyi hakanyingi a nghenaka eka wona. (Eklesiasta 11:10; 2 Timotiya 2:22) Entiyisweni, Solomoni u swi kotile ku: “Vubombi bya ŝikoša i misisi le’yo basa.”—Swivuriso 20:29.

Hikwalaho Bibele yi xixima vadyuhari! Xana leswi swi khumba ndlela leyi Vakriste va hanyisanaka ha yona na vona hi ndlela yihi?

‘Ku Yima’ eMahlweni Ka Lava Dyuhaleke

Xikwembu xi endle ku xiximiwa ka lava dyuhaleke ku va nawu wa tiko eIsrayele. Nawu wa Muxe wu te: “U ta yima e mahlweni ka misisi le’ya timpfu, u šišima nkulukumba.” (Levitika 19:32) Vayuda emalembeni ya le ndzhakunyana entiyisweni va teke nawu lowu wu ri wa xiviri. Dr. Samuel Burder ebukwini yakwe leyi nge Oriental Customs u ri: “Vatsari va Vayuda va vula leswaku nawu, a ku ri ku yima emahlweni ka vona loko va ri eka mpfhuka wa mimpimo ya mune; naswona hi ku hatlisa loko va fambile, a va fanele ku tlhela va tshama ehansi, leswaku swi ta tikomba leswaku va yime hi laha ku heleleke hikwalaho ka ku va xixima.” Xichavo xo tano a xi nga hikeriwanga eka vavanuna lava dumeke. “Xixima ni mukhalabye loyi a lahlekeriweke hi dyondzo yakwe,” ku vule Talmud. Mufundhisi un’wana u endle njhekanjhekisano wa leswaku xichavo lexi xi fanele ku katsa mukhalabye la honisaka ni la nga dyondzekangiki. “Ntiyiso wa leswaku u dyuharile,” ku anakanyisisa yena, “wu faneriwa hi mfanelo yo karhi.”—The Jewish Encyclopedia.

Vakriste namuntlha a va ri ehansi ka swikhiro swa Nawu wa Muxe. (Varhoma 7:6) Kambe leswi a swi vuli swona leswaku a va ha fanelanga ku kombisa xichavo lexi hlawulekeke eka lava dyuhaleke. Leswi swi le rivaleni eka swiletelo leswi muapostola Pawulo a swi nyikeke Timotiya mulanguteri wa Vukriste: “U nga holoveli munhu nkulukumba, kambe n’wi khongotele tanihi tata wa wena . . . vavasati lavakulu u va languta tanihi vamanana.” (1 Timotiya 5:1, 2) Pawulo u byele jaha Timotiya leswaku a a ri ni mfanelo yo “tsundzuxa.” (1 Timotiya 1:3) Kambe ke, loko un’wana lonkulu eka yena—ngopfu-ngopfu loyi a tirhaka tanihi mulanguteri—a hoxisile eku avanyiseni kumbe a endle nhlamuselo leyi nga riki yona, Timotiya a a nga fanelanga ku n’wi ‘holovela’ tanihi lontsongo. Kambe ke, a a fanele ku n’wi ‘teka tanihi tata wakwe’ hi xichavo. Timotiya a a fanele ku kombisa xichavo lexi fanaka eka vavasati lava dyuhaleke ebandlheni. Ina, kahle-kahle, a a ha fanele ku ‘yima emahlweni ka misisi yo basa’!

Xisweswo Vukriste i vukhongeri lebyi xiximaka swikoxa. Hambi swi ri tano, entiyisweni ku yingayingisiwa lokukulu ka vadyuhari ku humelela ematikweni lama tivulaka ya Vukriste. Hambi swi ri tano, ku na vagandzeri lava ha namarhelaka mimpimanyeto ya Bibele. Hi xikombiso, Timbhoni ta Yehova, ti tiphina hi vukona bya magidi ya vadyuhari exikarhi ka vona; a va va languti tanihi ndzhwalo kumbe lava siringaka. Hambi leswi rihanyo leri nga nyawuriki ri nga sivelaka vadyuhari vo tano ku va lava gingiritekaka hi laha a va ri ha kona, vo tala va na tirhekhodo to leha ta ntirho wo tshembeka wa Vukriste, naswona leswi swi khutaza Timbhoni letintshwa ku landza ntila wa ku pfumela ka vona.—Ringanisa Vaheveru 13:7.

Hambi swi ri tano, lava dyuhaleke, a va languteli ku teka ntirho lowukulu ebandlheni. Va khutaziwa ku veka swikombiso leswinene hi ku “pima, va tshamiseka, va kota ku tikhoma, va va ni ku hanya ka xiviri eku pfumeleni . . . va va ni mahanyelo,” va avelana vutlhari ni ntokoto wa vona ni van’wana hi ku ntshunxeka. (Tito 2:2, 3) Yowele u profete leswaku exikarhi ka lava hlanganyelaka eku twariseni ka rungula ra Bibele, a ku ta va ni “ŝidyuhati.” (Yoel 2:28) A swi kanakanisi leswi wena hi wexe u xiyeke leswaku Timbhoni to tala leti dyuhaleke ta ha tsakela ku hlanganyela hi ku gingiriteka entirhweni wo chumayela hi yindlu na yindlu.

Ku Va Kombisa Xichavo ‘Hi Mpimo Lowukulu’

Timbhoni ta Yehova ti tikarhatela ku nyika swidyuhati ku khathalela loku hlawulekeke hi tindlela to tala. Hi xikombiso, emintsombanweni ya lembe na lembe ya vukhongeri, hakanyingi va lunghiselela switulu leswaku swi vekeriwa tlhelo hikwalaho ka vadyuhari. Ku khathalela nakambe va ku kombisiwa exisekelweni xa munhu hi xiyexe. Le Japani Mbhoni yin’wana yi tshika xitulu xa yona emovheni wa ndyangu leswaku wansati wa malembe ya 87 hi vukhale a ta khandziya eka xona a ya eminhlanganweni ya bandlha. Xana yena u yisa ku yini eminhlanganweni? Hi xikanyakanya. Le Brazil ku na muvuri wa rito wa nkarhi hinkwawo wa malembe ya 92 hi vukhale. Vaxiyi va vika leswaku Timbhoni kwalaho “ti n’wi kombisa xichavo, ti vulavula na yena . . . i xiyenge lexi pfunaka xa bandlha.”

Leswi a swi vuli swona leswaku ku hava xivandla xo antswisa eka xona eku xiximeni ka lava dyuhaleke. Pawulo u tsalele Vakriste eTesalonika a ku: “Loko ti ri ta ku rhandzana ni vamakwerhu, . . . hi swona leswi mi swi endlaka eka vamakwerhu hinkwavo lava nge tikweni hinkwaro ra Makedoniya. Hambi swi ri tano, ha mi khongotela vamakwerhu, leswaku mi ya emahlweni, mi kula.” (1 Vatesalonika 4:9, 10) Xitsundzuxo lexi fanaka minkarhi yin’wana xa laveka namuntlha loko ku tiwa eku hanyisaneni ni vadyuhari. Hi xikombiso, Mukriste un’wana wa malembe ya 85 hi vukhale, a a khomiwe hi gome ngopfu loko a nga yi amukelanga kopi ya buku leyintshwa leyi sekeriweke eBibeleni. Xiphiqo-ke? U le kusuhi ni ku fa tindleve naswona a nga xi twanga xitiviso lexi tsundzuxaka un’wana ni un’wana ku oda buku leyi; naswona ku hava ni un’we ebandlheni loyi a anakanyeke ku n’wi odela yona. Kavula, xiyimo lexi xi lulamisiwile hi ku anghwetla. Hambi swi ri tano, swi kombisa leswaku ku na xilaveko xo khathalela swinene swilaveko swa lava dyuhaleke.

Ku na tindlela to tala leti vanhu va Xikwembu namuntlha va nga endlaka leswi hi ‘mpimo lowukulu’ ha tona. Minhlangano ya Vukriste yi nyikela nkarhi wo ‘khutaza’ vadyuhari ku “kombana rirhandzu ni mintirho leyinene.” (Vaheveru 10:24, 25) Naswona loko lavantsongo ni lavakulu ana se va pholongana hi ku ntshunxeka eTiholweni ta Mfumo ta Timbhoni ta Yehova, kumbexana matshalatshala lama engetelekeke ma nga endliwa etimhakeni teto. Hi xikombiso, vatswari van’wana va khutaza vana va vona hi xichavo leswaku va tshinelela ni ku vulavula ni swirho leswi kuleke swa bandlha.

Nakambe xichavo xi nga hambeta xi kombisiwa eka vadyuhari exisekelweni xa xitshuketa. Ku pfumelelana ni nawu lowu Yesu a wu vekeke eka Luka 14:12-14, matshalatshala lama engetelekeke ma nga endliwa leswaku ku rhambiwa vadyuhari eka minkhuvo ya ntirhisano. Hambi loko va nga swi koti ku va kona, hakunene va ta tlangela ku va tsundzuka ka wena. Nakambe Vakriste va khutaziwa ku “gingirika eku amukeleni ka vaendzi.” (Varhoma 12:13) Leswi a swi fanelanga ku va nchumu wo anakanyela kumbe wo wu ba hi makatla. Mbhoni yin’wana leyi humaka eJarimani ya ringanyeta yi ku: “Rhambela vadyuhari eka kopi ya tiya, kutani u va pfumelela va hlamusela mintokoto ya vona ya munhu hi xiyexe ya nkarhi lowu hundzeke.”

Muapostola Pawulo u te: “Mi tlula van’wana hi ku komba xichavo.” (Varhoma 12:10) Exikarhi ka Timbhoni ta Yehova, vakulu lava vekiweke va bandlha ngopfu-ngopfu va le mahlweni hi ku komba xichavo eka Vakriste lava dyuhaleke. Hakanyingi vakulu va swi kota ku avela vadyuhari mintirho leyi faneleke leswaku va yi endla, ku fana ni ku letela lavantshwa tanihi vavuri va rito kumbe va pfuneta ku basisa etindhawini ta minhlangano ya Vukriste. Majaha-ntiyela lama tirhaka tanihi vakulu va bandlha ya komba valanguteri lava dyuhaleke xichavo hi ku va tshinelela hi ku titsongahata va lava xitsundzuxo, va tirhisa vutlhari leswaku va kuma malangutelo ya vona lama vupfeke. (Swivuriso 20:5) Eminhlanganweni ya vakulu vo tano, va landzela xikombiso xa Bibele xa jaha Elihu ivi hi xichavo va hambana ni vavanuna lava dyuhaleke, lava nga ni ntokoto lowu engetelekeke, va va nyika nkarhi lowu teleke wa leswaku va rhanga va tiphofula.—Yobo 32:4.

Entiyisweni, swa olova ku helela vadyuhari mbilu hikwalaho ka leswi va nga ha hlulekaka ku famba kumbe ku anakanya hi ku anghwetla ku fana ni lavantshwa. Dr. Robert N. Butler u swi hlamusela khwatsi swin’wana swa swiphiqo leswi malembe ya vudyuhari ya nga swi tisaka: “Munhu u lahlekeriwa hi ntamu wakwe wa nyama, vuswikoti bya munhu byo ya emahlweni, naswona sweswo hi swoxe swi nga va leswi chavisaka ngopfu. Munhu a nga ha lahlekeriwa hi swiyenge swa nkoka swa mintlhaveko swo fana ni ku twa kumbe ku vona.” Hi ku tlangela leswi, xana vantshwa a va fanelanga ku kombisa ntwelo-vusiwana ni musa ke?—1 Petro 3:8.

Ina, Vakriste namuntlha va boheka ku kombisa rirhandzu ra ntiyiso, ku khathalela ni ku xixima vadyuhari lava nga exikarhi ka vona. Naswona exikarhi ka Timbhoni ta Yehova, leswi swa endliwa hi ndlela ya xikombiso. Hambi swi ri tano, ku humelela yini loko Vakriste lava dyuhaleke—kumbe vatswari va Vakriste—va vabya kumbe va ri swisiwana? I vutihlamuleri bya mani ku va khathalela? Swihloko leswi landzelaka swi ta hlamusela ndlela leyi Bibele yi hlamulaka swivutiso leswi ha yona.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

Emabandlheni ya Timbhoni ya Yehova, vadyuhari va kuma ntirho lowukulu lowu anerisaka wo wu endla