Vuxongi Lebyi Hlamarisaka Ni Lebyi Kokaka Rinoko

“Hi ku hatlisa ndzi sungule ku rhandza tihanci. Ti xonge ngopfu naswona ti famba hi ndlela yo hlawuleka yi tlhela yi tsakisa.”—TOMASZ, MUFUWI WA TIHANCI LA NGA NI VUTSHILA.

VANHU vo tala va teka tihanci tanihi swiharhi swo xonga swinene ku tlula hinkwaswo, va ti rhandza hikwalaho ka ndlela leyi ti fambaka ha yona ni matimba lama nga lawulekiki lawa ti nga na wona loko ti ri karhi ti tlakusela milenge ya tona ya le ndzhaku ti hima misava hi swinyondzwana swa tona, ti hefemulela ehenhla hi ku tinyungubyisa kutani ti ya emahlweni hi vurhena. Hakunene leswi i swivumbiwa swo xonga!

Eka malembe-xidzana lama hundzeke, etindhawini ni le matikweni lama nga ni maxelo yo hambana-hambana ku sunguriwe ku fuyiwa tihanci to hambana-hambana. Tihanci leti vuriwaka Arabian ti tekiwa tanihi tihanci to xonga swinene ku tlula hinkwato. Ti tekiwa ti ri leti hatlisaka ku komba ndlela leyi ti titwaka ha yona, leti nga ni matimba, rivilo, ku tiyisela ni vutlhari lebyi endlaka leswaku ti faneleka ku tirhisiwa emintlangwini.

Lexi tsakisaka, ePoland, tiko leri nga le Yuropa Xikarhi i khale va ri karhi va tiphina hi ku fuwa tihanci leti. Vatshila ni vafuwi van’wana va tihanci leti, va vula leswaku ta yelana ni tihanci ta le Poland. Ha yini va vula tano? Xivutiso lexi ni swin’wana swi vutisiwe vafuwi ni vanhu van’wana lava nga ni vutshila bya tihanci.

Ndlela Leyi Varhandzi Va Tihanci Va Swi Langutaka Ha Yona Swifuwo Leswi

Xo sungula, a hi kambisiseni leswi engetelekeke malunghana ni tihanci leti vuriwaka Arabian. Minkarhi hinkwayo tihanci leti a ti fanisiwa ni ta le Vuxa Xikarhi. Tomasz mufuwi wa tihanci la nga ni vutshila wa hlamusela: “Eka malembe-xidzana lama hundzeke, rixaka ra Mabedouin ri fuwe ni ku hlayisa vutengi bya tihanci leti. Hi ba mandla hi vuyelela eka vafuwi lava hlawuleke ku khathalela tihanci leti hi vukheta, hi ku endla tano, va endle leswaku ku sunguriwa ku fuyiwa tihanci ta muxaka lowu. Hi ntolovelo tihanci leti ti va ti ri ni muhlovo wo kwalala ni wa ribungu; minkarhi yin’wana ti va ti ri ta ntima.”

Żaneta, mufuwi wa tihanci ta ti-Arabian u ri: “Ti xonge hi ndlela yo hlamarisa nakambe ku anakanyiwa leswaku ti base ngopfu naswona hi tona ta khale ku tlula tihanci hinkwato.” A ti tiviwi hi ku saseka ni ndlela leyi ti fambaka ha yona ntsena kambe ti tlhela ti tiviwa hi vurhena ni matimba lawa ti nga na wona. Mahahu yo tiya ya tihanci leti ta ti-Arabian ma funengetiwe hi xifuva xa tona xo anama—leswi endlaka leswaku ti kota ku famba riendzo ro leha ti gadiwile.

Ku Suka eArabia Ku Ya ePoland

Hi vutise Tomasz loyi a nga ni purasi ra tihanci leswaku, “Xana tihanci leti vuriwaka Arabian ti fike njhani ePoland?” Wa hlamusela: “Swi nga ha endleka leswaku ti fike ro sungula loko ku heleketiwa muyimeri wa hosi loyi a a vuya hi le ka maendzo yakwe yo hambana-hambana a ri karhi a famba hi tihanci leti, a ya ehubyeni leyi vuriwaka sultanic court of Stambul hi lembe-xidzana ra vu-16. Hambiswiritano, handle ko kanakana tihanci leti ti sungule ku fuyiwa ePoland eku heleni ka lembe-xidzana ra vu-18.” Izabela Pawelec-Zawadzka, la nga ni vutshila etimhakeni to fuwa tihanci leti, u hlamusela leswi endliweke hi wanuna un’wana la xiximekaka wa le Poland la vuriwaka Wacław Rzewuskita. Tanihi leswi a ri ni vulawuri eka ndhavuko wa le vuxeni bya Asia, “u ve murhangeri a tlhela a hlela leswaku ku tisiwa tihanci leti humaka eArabia,” ku yisiwe tihanci ta 137 eYuropa.

Ku tiyimisela ni ku chivirika ka Rzewuski, swi endle leswaku ku sunguriwa purasi ra tihanci ta ti-Arabian eJanów Podlaski le Vuxeni bya Poland hi 1817. Tomasz wa hlamusela, “Masungulo wolawo ma ti kombe ma ta va ni vuyelo lebyinene. Vafuwi lava swi dyondzeleke a va khathalela tihanci. Kambe tinyimpi timbirhi ta misava leti hlakateke exivindzini xa Yuropa ti onhe mapurasi ya tihanci ya le Poland. Tihanci to tala ti file tin’wana ti tsalanganile kumbe ti yiviwile.” Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi endzhaku ka nyimpi ya vumbirhi ya misava, ku tlhele ku sunguriwa ku fuyiwa tihanci teto.

Sweswi tihanci leti ti fuyiwa eka mapurasi ya kwalomu ka 30 ePoland. Malembe ya 200 ya ndhavuko wa ku fuyiwa ka tona, ma tiyisekisa leswaku i tihanci ta xiyimo xa henhla. Hikwalaho tiko ra Poland ri sungule ku va ni ndhuma hikwalaho ko va ni tindhawu to tala to fuwa tihanci ta ti-Arabian, ri koka rinoko ra vanhu lava humaka eka timheho ta mune ta misava lava nga ni vutshila etimhakeni ta tihanci ni vanhu lava ti rhandzaka leswaku lembe ni lembe va ta eka mintlango ya tihanci va tlhela va ta ti xava.

Ku Khathalela Tihanci Leti Vuriwaka Arabian Siku Ni Siku

Ku kurisa tihanci leti hi ndlela leyinene swi lava leswaku vafuwi va tona va khathalela swilaveko swa tona hi ndlela leyinene. Małgorzata mufuwi un’wana la nga ni purasi ra tihanci leti u ri: “Ku khathalela tihanci leti a swi olovi. Hi fanele hi ti nyika swakudya hi ndlela leyi ringaneleke leswaku ti ta kuma matimba, ti tshama ti hanye kahle nileswaku ti languteka hi ndlela leyinene. Tihanci leti mitheke ti lava ku khathaleriwa hi ndlela yo hlawuleka.”a Xana ti-Arabian ti fanele ti wundliwa hi swakudya swa muxaka muni?

Małgorzata wa engetela: “Loko dyambu rixa hi sungula hi ku nyika tihanci swakudya, leswi endlaka leswaku ti kuma swiaka mirhi leswi lavekaka ku katsa ni tivhithamini ni timinerali. Swakudya swo tanihi Oats leswi hlanganisiweke ni mungu i swakudya leswi nga ni rihanyo; maxalana ni koroni na swona i swakudya leswinene. Kambe tihanci titsakela ngopfu furu ya rihlaza—byanyi kumbe miroho ku katsa ni mazambhana, tikherotsi ni betiruti. Hi xixika vafuwi va tshamela ku xava furu leyi nga ni tiphrotheyini to tala. Nakambe tihanci leti ti lava swakudya leswi hlanganisiweke ni munyu leswi nga ni timinerali kumbe matluka lama endlaka leswaku ti kota ku verhama. Hambiswiritano, ntiyiso wa mhaka hi leswaku byanyi bya rihlaza byi famba emahlweni ku tlula furu. Nakambe minkarhi hinkwayo tihanci ti fanele ti kuma mati yo basa hikuva a ti nwi mati yo thyaka.”

Ku langutela tihanci hi ndlela leyinene, swi katsa ku khathalela dzovo ni voya bya tona nkarhi na nkarhi. Sweswo swi vula ku tibasisa hi vukheta, ku ti masaja hi vurhon’wana hi ku tirhisa burachi yo hlawuleka ni ku tlangisa voya bya tona hi voko. Hambiswiritano, Tomasz u ri ku na leswi engetelekeke, wa hlamusela: “Ku basisa swinyondzwana swa tihanci siku ni siku i swa nkoka hikuva swi sivela mavabyi yo hambana-hambana ku katsa ni khensa. Hi fanela hi va ni vuxiyaxiya ngopfu-ngopfu loko hi basisa matihlo, tinhompfu, milomu ni tindleve ta tona.” Żaneta wa engetela, “Leswaku hanci yi va leyi hanyeke kahle nileswaku yi languteka, yi lava rivala leri yi nga ta tsutsuma-tsutsuma eka rona, sava, ndzhope ni byanyi lebyi yi nga ta vumbulukela eka byona. Loko hanci yi badlhile endzhaku ko tsutsuma-tsutsuma kumbe endzhaku ka loko yi tsutsume hi rivilo lerikulu, yi fanele yi funengetiwa hi xuka kutani endzhaku ka sweswo yi hlambisiwa.”

Vatshila va kandziyisa nkoka wo khathala swinene hi xilaveko xin’wana ni xin’wana xa hanci. Małgorzata u swi veka hi ndlela leyi: “Ku anakanyiwa leswaku ti-Arabian ti na switwi leswi engetelekeke—ti tsakela ku va ekusuhi ni vanhu, ku khumbiwa ni ku angarhiwa. Ku yi komba rirhandzu hi ndlela yoleyo, swi endla leswaku hanci yi tshemba mugadi wa yona lerova yi tinyiketela hi ku helela eka yena. Ti tiveriwa ku humesa mpfumawulo wa le henhla lowu kombisaka ntsako, lowu ti wu humesaka loko munhu a n’wayitela eka tona, a ti vukarha kumbe a ti komba rirhandzu hi ndlela yo hlawuleka—tanihi ku ti nyika kherotsi kumbe swilo swo tsokombela. Vanhu lava rhandzaka tihanci swi va tsakisa ngopfu ku tikhathalela.” Loko Tomasz a hlamusela ndlela leyi a ti rhandzaka ha yona u ri: “Hi ku hatlisa ndzi sungule ku rhandza tihanci. Ti xonge ngopfu ti tlhela ti languteka hi ndlela yo hlawule naswona ta rhandzeka. Swi lava matshalatshala leswaku tihanci leti ti ku tshemba. Swi teke malembe yo tala leswaku ti ndzi tshemba.”

Vumundzuku Bya Tihanci

Se i malembe vanhu va ri karhi va tsakisiwa hi vuxongi, rivilo, ku xalamuka, matimba ni vutlhari bya tihanci, kambe va tsakisiwa ngopfu hi ti-Arabian naswona sweswo swi endle leswaku va va ni vuxaka lebyikulu na tona. Lexi twisaka ku vava hi leswaku vuxaka byebyo byi hetiwe hi tinyimpi leti dlayeke madzana ya tihanci. Hambiswiritano, ehansi ka Mfumo wa Xikwembu vanhu va ta tirhisa tihanci hi xikongomelo lexinene leswaku va yisa ku dzuneka hinkwako eka Muvumbi wa tona ku nga Yehovha Xikwembu.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Ntswele ni xihancana

[Swifaniso leswi nga eka tluka 16]

Ku Khathalela Tihanci Ta Ti-Arabian Siku Ni Siku Swi Katsa

1. Ku buracha dzovo ni voya bya tona hi vurhon’wana

2. Ku ti hlambisa swinyondzwona

3. Ku ti komba rirhandzu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]

Tihanci ta xinuna leti ti tlangaka eka gamboko