Ha Yini Misava Yi Khomiwe Hi Nchavo?
I MANI la lavaka ku hanya hi ku chava? Vanhu lava tolovelekeke va navela ku sirheleleka, vutomi ni nhundzu ya vona swi nga xungetiwi. Hikwalaho ka sweswo, vo tala va rhurha eka tindhawu leti taleriweke hi vugevenga. Hambi swi ri tano, kun’wana ni kun’wana ku na leswi endlaka munhu a va ni nchavo.
Makhombo ya matlhari ya nyutliya ni ya vuhlayiselo bya tikhemikhali, ma vanga nchavo wa ku herisiwa ka vanhu. Minkitsinkitsi leyi andzaka hi ku hatlisa yi vanga nchavo. Vo tala va chava leswaku AIDS yi ta va vuvabyi lebyi dlayaka swinene eka lembe xidzana leri. Ku onhiwa ka mbango wa hina i xin’wana xa leswi vangaka nchavo. Xana ku na leswi minchavo leyi yi swi vulaka? Naswona xana hi nga pfuka hi ve ni ntshembo wo hanya emisaveni leyi nga hava minchavo yo tano?
Nchavo Wa Misava Hinkwayo Wu Vula Swokarhi
Nchavo wa namuntlha lowu andzeke swonghasi i wa nkoka hikwalaho ka leswi swi vhumbhiweke eBibeleni. Eka vuprofeta byakwe malunghana ni masiku ya makumu, Yesu Kreste u boxe swiyimo leswi nga ta vanga ku chava. U te: “Tiko rin’wana ri ta pfukela tiko rin’wanyana, mfumo wun’wana wu ta lwa ni mfumo wun’wanyana; ku ta va ni tindlala, ni ku tsekatseka ka misava ematlhelweni layo tala.” Yesu u vulavule na hi ‘ku andza ka vuhomboloki.’ Ku sukela hi 1914, tinyimpi, ndlala, ku tsekatseka ka misava ni vuhomboloki, leswi andzeke ku tlula rini na rini, swi vange ku chava lokukulu ni ku lahleka ka vutomi.—Matewu 24:7-14.
Hambi ri ri langutelo ra vanhu ri vanga nchavo namuntlha. Eka 2 Timotiya 3:1-4, hi hlaya marito ya vuprofeta ya muapostola Pawulo: “Emasikwini ya makumu, ku ta fika minkarhi yo nonon’hwa. Hikuva vanhu va ta va lava tirhandzaka, va ta va lava rhandzaka mali ngopfu, ni ku tikurisa, ni ku titiva, ni ku rhukana; va ta va lava nga yingisiki vatswari va vona, lava nga riki na ku nkhensa, lava nga khongeriki; va ta va vanhu va tihanyi, lava nga riki na ku tsetselela, valumbeti, lava nga tikotiki, lavo leva, lava vengaka leswo lulama, va ta va timbabva, vanhu va futa, lava nga ni manyunyu, lava rhandzaka ku tiphina ku tlula ku rhandza Xikwembu.” Tanihi leswi hi rhendzeriweke hi vanhu vo tano emasikwini lawa ya makumu, a swi hlamarisi leswi ku chava ku andzeke swonghasi!
Leswi Misava Leyi Yi Nga Swi Langutelaka
Yesu u fanise nkarhi lowu ni masiku yo hetelela ya vanhu va nkarhi wa Nowa. Handle ko kanakana, nchavo a wu ri wukulu hi nkarhi wolowo, hikuva rhekhodo ya matimu ya Bibele yi ri: “Misav̌a a yi onhakile e mahlweni ka Šikwembu, a yi tele mona.” Hikwalaho, “Šikwembu ši byela Noa, ši ku: Makumo ya nyama yiṅwana ni yiṅwana [ma] fikile e mahlweni ka mina, hikuv̌a v̌a tate misav̌a hi mona.” (Genesa 6:11, 13) Misava yo biha a yi ri na madzolonga lerova Xikwembu xi yi herisa hi Ndhambhi ya misava hinkwayo. Hambi swi ri tano, hikwalaho ka rirhandzu ra yena, Yehovha Xikwembu u ponise Nowa wo lulama ni ndyangu wa yena.—2 Petro 2:5.
Xana misava ya sweswi leyi nga ni madzolonga yi nga langutela yini? Xikwembu xa swi venga ku khoma van’wana hi ndlela yo biha. Leswi swi kombisiwa kahle hi marito ya mupisalema: “Yehova o kamba l’a lulameke; moya wa yena wu v̌enga lo’wo homboloka ni l’a ranḍaka ku pfukela matimba.” (Pisalema 11:5) Yehovha u herise misava yo biha ya siku ra Nowa. Xisweswo, xana a hi fanelanga ku rindzela leswaku Xikwembu xi herisa misava leyi, leyi nga ni lunya leri chavisaka swonghasi?
Muapostola Petro u huhuteriwe hi Xikwembu leswaku a vulavula hi vukona bya Kreste ni ku vhumbha ta ku lovisiwa ka misava leyi yo biha. U tsarile: “Emasikwini yo hetelela, ku ta humelela vasandzi lava fambisiwaka hi ku navela ka vona loko biha; va ta mi sandza, va ku: ‘Swi helele kwihi, swa loyi ku nga tshembisiwa leswaku ú ta ta, xana? Hi mpfhuka vatatana va nga tietlelela, swilo hinkwaswo swa ha ya emahlweni hilaha a swi famba hakona, ku sukela loko misava yi tumbuluka.’” Kutani Petro u tirhise rito leri nge “matilo” ku kombetela eka mfumo wa munhu lowu nga hetisekangiki ehenhla ka vanhu ni rito “misava” ku kombetela eka vanhu vo biha. U te: “Vanhu lava va vula ha vomu, hi ku rivala mhaka leyi: Hileswaku matilo a ma ri kona khale ni khale, ni leswaku misava yi vumbiwile hi rito ra Xikwembu yi huma ematini, yi ri xikarhi ka mati. Hi rito rero, misava leyi a yi ri kona enkarhini wolowo [siku ra Nowa], yi dyiwile hi mati ya ndhambi, yi lova. Kambe hi ro rito rero, matilo ni misava ya sweswi, swi hlayiseriwe ku tshwa hi ndzilo, swi yimele siku ra ku avanyisiwa ni ra ku lovisiwa ka vanhu lava nga riki na mhaka na Xikwembu.”—2 Petro 3:3-7.
Hi mianakanyo leyi fanaka Pawulo u vule leswaku Kreste ni tintsumi takwe ta matimba va ta “ba lava va nga xi tiviki [Xikwembu], va nga lava nga yingisiki Evhangeli ya Hosi ya hina Yesu. Vanhu lava va ta avanyisiwa hi ku yisiwa eku onhakeni loku nga heriki.” (2 Vatesalonika 1:6-9) Buku yo hetelela ya Bibele yi vulavula hi ku hlengeletiwa ka matiko ku ya “lwa ni Xikwembu xa matimba hinkwawo hi siku lerikulu ra kona” naswona yi tiyisekisa leswaku Yehovha u ta “herisa lava herisaka misava.”—Nhlavutelo 11:18; 16:14-16.
Nkarhi Wa Ntsako, Hayi Wa Ku Chava
Ematshan’weni yo chavisiwa hi leswi Bibele yi swi vhumbhaka hi misava leyi, vanhu lavanene va tsaka. Hi ku hatlisa Yehovha u ta herisa misava leyi yo biha, kambe leswi swi ta endleriwa ku katekisa lava rhandzaka ku lulama. I yini leswi nga ta tlhandlama ku herisiwa ka mafambiselo ya sweswi ya swilo hi Xikwembu? Handle ko kanakana, i mafambiselo lamantshwa lama lawuriwaka hi Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni, lowu Yesu a dyondziseke valandzeri vakwe leswaku va wu khongelela! U te: “N’wina ke, khongelani hi mukhuva lowu, mi ku: ‘Tata wa hina la nge matilweni, vito ra wena a ri hlawuleke; a ku te ku fuma ka wena; ku rhandza ka wena a ku endliwe misaveni, tanihi loko ku endliwa tilweni.’” (Matewu 6:9, 10) I ku hundzuka kwihi loku hi nga ku langutelaka loko ku rhandza ka Xikwembu ku endliwa emisaveni?
Nyimpi ni mahlomulo ya yona yi ta va yi herile. Pisalema 46:9 yi ri: “[Yehovha Xikwembu] o herise tinyimpi ku yisa e makuṅweni ya misav̌a, o ṭhov̌ile mav̌ura, o fayetele matlhari, o hise magolonyi [ya nyimpi] e nḍilweni.” Kutani vanhu “v̌a ta ṭhama uṅwana ni uṅwana e hansi ka nkuwa, ni le hansi ka vinya ya yena, ku nga ri na loyi a v̌a pfušaka.”—Mikiya 4:4.
Mavabyi lama nga ni khombo a ma nge he va chavisi vanhu ni ku va dlaya. Xitshembiso xa Xikwembu hi lexi: “Kutani a ku nga v̌i na munhu l’a akeke [kona] l’a nga ta ku: nḍa v̌abya!” (Esaya 33:24) Mawaku ku tsakisa ka swona!
Ku chava loku vangiwaka hi vugevenga ni madzolonga na kona ku ta va nchumu lowu hundzeke. Pisalema 37:10, 11 ya tshembisa: “Ku sele nkarinyana, kutani lo’wo biha a nga ka a nga ha v̌i kona; u ta lav̌isisa šiv̌andla ša yena, kutani a ta v̌a a nga ha ri kona. V̌a musa v̌a ta fuma misav̌a, va ta tiṭakela e ku ruleni lo’kukulu ka v̌ona.”
Xana minchavo ya sweswi yi ta siviwa njhani hi ku rhula ka ntiyiso ni nsirhelelo? Hi ku tirhisa hulumendhe yin’we yo lulama—Mfumo wa Xikwembu. Malunghana ni nkarhi wa hina Daniyele 2:44 yi ri: “E mikarini ya tihosi leti, Šikwembu ša matilo ši ta pfuša ku fuma lo’ku nga taka ku nga onhaki, ni siku riṅwe, kutani v̌uhosi bya kona byi nga ka byi nga hunḍeli ka tiko riṅwana; ku ta seletela ni ku herisa ku fuma kuloku hikwako, kambe kona ku ta v̌a kona hi laha ku nga riki na makumu.” Hosi leyi hlawuriweke hi Yehovha, Yesu Kreste, ‘yi fanele yi fuma ku kondza Xikwembu xi veka valala hinkwavo ehansi ka minkondzo ya yena.’ (1 Vakorinto 15:25) Ku Fuma ka Yesu ka Gidi ra Malembe ku ta hetisisa xikongomelo xo sungula xa Xikwembu xa leswaku misava ya paradeyisi yi akiwa hi laha ku nga heriki hi vanhu lava tsakeke.—Luka 23:43; Nhlavutelo 20:6; 21:1-5.
Emisaveni yoleyo ya Paradeyisi ku ta va ku ri ni ku chava kun’we ntsena loku tengeke. Ku ta va ku ri “ku tšhav̌a Yehova.” (Swivuriso 1:7) Entiyisweni, ku chava loku hi fanele hi va na kona ni sweswi, hikuva loku i ku xixima ni ku chava loku fambisanaka ni ku nga tsakeli ku hlundzukisa Xikwembu, hi leswi hi xiyaka rirhandzu ni tintswalo ta xona. Ku chava loku ku lava leswaku hi tshemba Yehovha swinene ni ku n’wi yingisa hi ku tshembeka.—Pisalema 2:11; 115:11.
Swiendlakalo leswi chavisaka swi fungha masiku lawa tanihi ya makumu. Kambe, loko hi kombisa ku rhandza ka hina Xikwembu, hi ta tsaka ematshan’weni yo chava. Vuprofeta bya Bibele byi kombisa leswaku ku herisiwa ka misava hi Xikwembu ku tshinele. Yi ta siviwa hi misava leyintshwa yo lulama leyi Yehovha Xikwembu a yi tshembiseke. (2 Petro 3:13) Ina, ehansi ka ku fuma ka Mfumo ku ta hatla ku va ni misava yo pfumala ku chava loku nga tengangiki.
[Bokisi leri nga eka tluka 6]
MATIMBA YA KOPI YIN’WE
TOMASZ, jaha ra le Poland, ri kumeke ri ri ni nandzu lowukulu lowu endleke leswaku ri baleka etikweni rero. U hete tsevu wa tin’hweti a hlanganisa Yuropa hinkwaro a ri karhi a famba hi ku kombela ku khandziyisiwa emimovheni mahala, a etlela etendeni naswona a a tirha mintirho yo hambana-hambana. Kambe, nkarhi hinkwawo a tivutisa xivutiso xin’we: Xikongomelo xa vutomi i yini?
Xivutiso xa Tomasz xi hlamuleke loko a nyikiwe kopi ya Xihondzo xo Rindza hi Xipolish. U yi hlaye ko tala kutani a vona leswaku magazini lowu a a wu tamele ntiyiso lowu a a lava wona. Tomasz u kombele ku khandziyisiwa emimovheni, mpfhuka wo ringana 200 wa tikhilomitara ku ya ehofisini ya rhavi ra Watch Tower eSelters/Taunus, eJarimani. Loko a fika hi Musumbunuku ni madyambu, u humese magazini wakwe wa Xihondzo xo Rindza a ku: “Ndzi lava munhu loyi a nga ndzi hlamuselaka swo tala malunghana ni leswi nga eka magazini lowu. Ndzi nga swi endlisa ku yini?”
Madyambu wolawo, Timbhoni ta Yehovha timbirhi ti vulavule na Tomasz hi xikongomelo xa vutomi, ti seketela bulo ra tona eBibeleni. Hi ku navela ku dyondza swin’wana, Tomasz u tlhelele ehofisini ya rhavi siku rin’wana ni rin’wana vhiki rero, a dyondza Bibele ni buku leyi nge U Nga Hanya Hi Masiku aParadeyisini eMisaveni.
Tomasz u endle xiboho xo tlhelela ePoland, hambi leswi a a ta fika a langutana ni swiphiqo. Xisweswo, hi Ravuntlhanu, endzhaku ka masiku ya mune a fike ehofisini ya rhavi eSelters, Tomasz u khome ndlela a ya ka rikwavo. Hi ku hatlisa u sungule ku dyondza ni Timbhoni ta Yehovha ePoland. Tomasz u endle nhluvuko hi ku hatlisa naswona hi ku hiseka u sungule ku byela van’wana leswi a a swi dyondza. Hi October 1993, endzhaku ka tin’hweti ta mune ntsena a endzele eSelters, u khuvuriwile tanihi un’wana wa Timbhoni ta Yehovha.
Kopi yin’we ntsena ya Xihondzo xo Rindza yi pfune jaha leri ku kambisisa xikongomelo xa vutomi!
[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]
Ehansi ka ku fuma ka Mfumo ha Yesu Kreste, nchavo a wu nge he pfuki wu khome misava