Ndzima Ya Vukhume-mbirhi

Ku Tiyisiwa Hi Murhumiwa La Humaka Eka Xikwembu

1. Xana Daniyele u katekisiwe njhani hi ku va ni ku tsakela lokukulu eku hetisekeni ka xikongomelo xa Yehovha?

KU KHUMBEKA ka Daniyele hi ku hetiseka ka xikongomelo xa Yehovha ku n’wi vuyerise swinene. U nyikiwe vuprofeta lebyi nyanyulaka bya mavhiki ya 70 malunghana ni nkarhi wa ku humelela ka Mesiya. Daniyele u kume nkateko wa ku vona masalela yo tshembeka ya vanhu va ka vona ma tlhelela eka rikwavo. Leswi swi endleke hi 537 B.C.E., ku ya eku heleni ka “lembe ro sungula ra Korexe hosi ya Peresiya.”—Ezra 1:1-4.

2, 3. I yini lexi kumbexana xi endleke leswaku Daniyele a nga tlheleli etikweni ra Yuda ni masalela ya Vayuda?

² Daniyele a a nga ri kona exikarhi ka lava va tlheleleke etikweni ra Yuda. Swi nga ha endleka leswaku a swi ta n’wi nonon’hwela ku famba tanihi leswi a dyuharile. Nilokoswiritano, a ka ha ri ni ntirho lowu Xikwembu a xi lava leswaku a wu endla eBabilona. Ku hundze malembe mambirhi. Kutani, rungula ri hi byela leswi: “Hi lembe ra vunharhu ra Korexe lowa hosi wa le Peresiya, ku ni mhaka leyi yi hlavuteriweke Daniyele, loyi vito rakwe a a vitaniwa Beltexatsara; mhaka ya kona a yi ri ntiyiso, naswona a ku ri ni ntirho lowukulu wa nyimpi. Kutani a twisisa mhaka leyi, a twisisa nchumu lowu wu voniweke.”—Daniyele 10:1.

³ “Lembe ra vunharhu ra Korexe” ri fambelana na 536/535 B.C.E. Se a ku hundze malembe yo tlula 80 ku sukela loko Daniyele a tisiwe eBabilona swin’we ni vana va le vuhosini ni vantshwa va Vayuda lava nga exiyin’weni xa le henhla. (Daniyele 1:3) Loko ku ri leswaku a ri eku sunguleni ka malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi loko a fika eBabilona, enkarhini wolowo a ta va a ri ni malembe ya kwalomu ka 100. Mawaku rhekhodo yakwe leyinene swonghasi ya ku tirha hi ku tshembeka!

4. Ku nga khathariseki ku dyuhala ka Daniyele, hi xihi xiphemu xa nkoka lexi a a ha ta xi hetisisa entirhweni wa Yehovha?

⁴ Hambiswiritano, ku nga khathariseki ku dyuhala ka yena, xiphemu xa Daniyele entirhweni wa Yehovha a xi nga si hela. Hi ku tirhisa yena, Xikwembu a xi ta twarisa rungula ra vuprofeta leri nga ni vuyelo lebyikulu swinene. A ku ta va vuprofeta lebyi a byi ta fika eminkarhini ya hina ni leyi ya ha taka. Leswaku a endla Daniyele a lunghekela ntirho lowu wu engetelekeke, Yehovha u swi vone swi fanerile ku n’wi pfuna, a n’wi tiyisa leswaku a kota ku endla ntirho lowu a a langutane na wona.

LEXI VANGEKE KU VILELA

5. Hi swihi swiviko leswi kumbexana swi endleke leswaku Daniyele a karhateka?

⁵ Hambileswi Daniyele a nga tlhelelangiki etikweni ra Yuda swin’we ni masalela ya Vayuda, a a khumbeka swinene hi leswi a swi endleka etikweni ra rikwavo leri a ri rhandzaka swinene. Hi ku landza swiviko leswi a swi tweke, Daniyele u swi lemukile leswaku timhaka a ti nga fambi kahle. Alitari a yi tlhele yi akiwa naswona masungulo ya tempele a ma vekiwile eYerusalema. (Ezra, ndzima 3) Kambe matiko ya le kusuhi a ma nga wu tsakeli ntirho lowu wo pfuxeta, naswona a ma endla xikungu xa nsele eka Vayuda lava vuyeke. (Ezra 4:1-5) Hakunene, a swi ta olova leswaku Daniyele a vilerisiwa hi swilo swo tala ngopfu.

6. Ha yini swiyimo swa le Yerusalema swi karhate Daniyele?

⁶ Daniyele a tolovelane ni vuprofeta bya Yeremiya. (Daniyele 9:2) A a swi tiva leswaku ku pfuxiwa ka tempele eYerusalema ni ku tlheriseriwa ka vugandzeri bya ntiyiso kwalaho a swi fambisana swinene ni xikongomelo xa Yehovha malunghana ni vanhu va Yena, nileswaku sweswo hinkwaswo a swi ta endleka Mesiya la tshembisiweke a nga si humelela. Entiyisweni, Daniyele a a ri ni lunghelo lerikulu swinene leswi a amukeleke vuprofeta lebyi humaka eka Yehovha bya “mavhiki ya 70.” Eka byona u swi xiyile leswaku Mesiya a a ta ta eka “mavhiki” ya 69 endzhaku ka ku huma ka rito ra ku pfuxiwa ni ku akiwa ka Yerusalema. (Daniyele 9:24-27) Hambiswiritano, loko ku langutiwa ku onhaka ka Yerusalema ni ku hlwela eku akiweni ka tempele, swa olova ku vona leswi a swi vanga leswaku Daniyele a hela matimba, a karhateka ni ku tshoveka moya.

7. Xana Daniyele u endle yini ku ringana mavhiki manharhu?

⁷ Rungula ri ri: “Emasikwini wolawo, mina Daniyele, ndzi rile mavhiki manharhu hinkwawo. Xinkwa xa switshongo a ndzi xi dyanga, naswona enon’wini wa mina a ku nghenanga nyama kumbe vhinyo, a ndzi tolanga nchumu nikatsongo kukondza ku hela mavhiki manharhu hinkwawo.” (Daniyele 10:2, 3) “Mavhiki manharhu hinkwawo,” kumbe masiku ya 21, ya ku rila ni ku titsona swakudya a wu ri nkarhi wo leha hilaha ku nga tolovelekangiki. Swi le rivaleni leswaku wu hele “esikwini ra vu-24 ra n’hweti yo sungula.” (Daniyele 10:4) Hikwalaho, nguva ya ku titsona swakudya ka Daniyele a yi katsa Paseka, leyi a yi tlangeriwa hi siku ra vu-14 ra n’hweti yo sungula, Nisan, ni nkhuvo lowu tlhandlamaka wa masiku ya nkombo wa xinkwa lexi nga riki na comela.

8. Xana Daniyele u lavisise nkongomiso wa Yehovha eka xiendlakalo xihi xo sungula, naswona vuyelo byi ve byihi?

⁸ Daniyele u tshame a langutana ni ntokoto lowu fanaka enkarhini lowu hundzeke. Enkarhini wolowo, a hlangane nhloko hi ku hetiseka ka vuprofeta bya Yehovha malunghana ni ku lovisiwa ka Yerusalema ka malembe ya 70. Kutani xana Daniyele u endle yini? Daniyele u ri: “Ndzi hambeta ndzi veka xikandza xa mina eka Yehovha Xikwembu xa ntiyiso, leswaku ndzi n’wi lava hi xikhongelo ni hi swikombelo, hi ku titsona swakudya ni nguvu yo khwaxa ni nkuma.” Yehovha u angule xikhongelo xa Daniyele hi ku rhumela ntsumi Gabriyele eka yena yi ri ni rungula leri ri n’wi khutazeke swinene. (Daniyele 9:3, 21, 22) Xana enkarhini wa sweswi Yehovha a a ta endla hi ndlela leyi fanaka kutani a nyika Daniyele xikhutazo lexi a a xi lava swinene?

XIVONO LEXI CHAVISAKA

9, 10. (a) Xana Daniyele a a ri kwihi loko xivono xi ta eka yena? (b) Hlamusela leswi Daniyele a swi voneke exivonweni.

⁹ Daniyele a nga heli matimba. U ya emahlweni a hi byela leswi endlekaka endzhaku ka sweswo, a ku: “Loko ndzi ri eribuweni ra nambu lowukulu, ku nga Hidekele, ndzi tlakuse mahlo ndzi languta, kutani a ku ri ni munhu un’wana loyi a a ambale ntsembyana, a khame masenge hi nsuku wa le Ufazi.” (Daniyele 10:4, 5) Hidekele a ku ri wun’wana wa milambu ya mune leyi a yi huma entangeni wa Edeni. (Genesa 2:10-14) Hi Xiperesiya xa Khale, Hidekele a wu tiviwa wu ri Tigra, laha vito ra Xigriki leri nge Tigris ri humeke kona. Ndhawu ya le xikarhi ka wona na Yufrata yi thyiwe vito ra Mesopotamiya, leswi vulaka “Ndhawu ya le Xikarhi ka Milambu.” Leswi swi tiyisekisa leswaku loko Daniyele a amukela xivono lexi, a a ha ri etikweni ra Babilona, hambileswi kumbexana a ku nga ri emutini wa Babilona.

¹⁰ Vona xivono lexi Daniyele a xi amukeleke! Swi le rivaleni leswaku loko a tlakusa mahlo a nga vonanga munhu la tolovelekeke. Daniyele u nyike nhlamuselo leyi yi nga erivaleni: “Miri wakwe a wu fana ni krisolita, xikandza xakwe a xi languteka ku fana ni rihati, mahlo yakwe a ma fana ni swisana leswi pfurhaka, mavoko yakwe ni ndhawu ya milenge yakwe a swi fana ni ku languteka ka koporo leyi hatimisiweke, mpfumawulo wa marito yakwe a wu fana ni mpfumawulo wa ntshungu.”—Daniyele 10:6.

11. Xana xivono xi n’wi khumbise ku yini Daniyele ni vavanuna lava a va ri na yena?

¹¹ Ku nga khathariseki ku hatima ka xivono lexi, Daniyele u ri “vavanuna lava a va ri na mina, a va xi vonanga xivumbeko.” Hi xivangelo lexi nga tivekiki, “va khomiwe hi ku rhurhumela lokukulu, lerova va tsutsuma va ya tumbela.” Hikwalaho, Daniyele u sale a ri swakwe eribuweni ra nambu. “Xivumbeko lexi lexikulu” a xi languteka xi chavisa swinene lerova u te: “A ndzi salanga na matimba, xindzhuti xa mina xi hundzuka ehenhla ka mina xi hela, ndzi sala ndzi nga ri na matimba.”—Daniyele 10:7, 8.

12, 13. Xana i yini lexi kombisiwaka malunghana ni murhumiwa hi (a) swiambalo swa yena? (b) xivumbeko xa yena?

¹² A hi kambisiseni khwatsi murhumiwa loyi wo hlamarisa la chaviseke Daniyele. A a “ambale ntsembyana, a khame masenge hi nsuku wa le Ufazi.” EIsrayele wa khale, vamba ra muprista lonkulu, efodi ni xinkwamana xa le xifuveni, swin’we ni swiambalo swa vaprista van’wana, a swi endliwa hi ntsembyana wo vevuka lowu lukiweke kutani swi sasekisiwa hi nsuku. (Eksoda 28:4-8; 39:27-29) Xisweswo, xiambalo xa murhumiwa loyi xi kombisa ku kwetsima ni ku xiximeka ka xikhundlha xa yena.

¹³ Daniyele u tlhele a chavisiwa hi xivumbeko xa murhumiwa loyi—ku hatima loku vangamaka ka miri wakwe wo fana ni ribye ra risima, ku vangama loku pfalaka ni mahlo ka xikandza xakwe lexi hatimaka, matimba lama tlhavaka ya mahlo yakwe yo kota ndzilo, ni ku kwetsima ka mavoko ni milenge yakwe ya matimba. Ni rito rakwe lerikulu a ri chavisa. Hinkwaswo leswi swi kombisa khwatsi leswaku a a nga ri munhu la tolovelekeke. “[Munhu] loyi a a ambale ntsembyana” a ku ri ntsumi ya xiyimo xa le henhla, leyi a yi tirhela exivandleni xo kwetsima xa Yehovha, laha yi humeke kona yi ri ni rungula.a

KU TIYISIWA KA “MUNHU LA NAVELEKAKA”

14. Hi wihi mpfuno lowu a wu laviwa hi Daniyele leswaku a amukela rungula ra ntsumi?

¹⁴ Rungula leri ntsumi ya Yehovha a yi lava ku ri nyika Daniyele a ri ri ni ntikelo naswona a ri rharhanganile. Loko Daniyele a nga si ri amukela, a fanele a pfuniwa leswaku a hlakarhela eka nhlomulo wakwe wa le nyameni ni le mianakanyweni. Kumbexana hi ku lemuka mhaka yoleyo, hi rirhandzu ntsumi yi nyike Daniyele mpfuno ni xikhutazo. A hi fambisaneni na Daniyele loko a hlamusela leswi swi endlekeke.

15. Xana ntsumi yi endle yini leswaku yi pfuna Daniyele?

¹⁵ “Loko ndzi twa mpfumawulo wa marito yakwe, mina ndzi wa hi xikandza ndzi etlela vurhongo, xikandza xa mina xi langute emisaveni.” Swi nga ha endleka leswaku, ku chava ni ku karhateka swi endle leswaku Daniyele a biwa hi ndzhuku a etlela. Xana ntsumi yi n’wi pfune hi yini? Daniyele u te: “Waswivo, ku ni voko leri ri ndzi khumbeke, hakatsongo-tsongo ri ndzi hlakahla leswaku ndzi nkhinsama hi matsolo ni swandla swa mavoko ya mina.” Ku engetela kwalaho, ntsumi yi khutaze muprofeta hi marito lawa: “Wena Daniyele, wena munhu la navelekaka, twisisa marito lawa ndzi ku byelaka wona, u yima laha a wu yime kona, hikuva ndzi rhumiwe eka wena sweswi.” Voko leri pfunaka ni marito lama chavelelaka swi tiyise Daniyele. Hambileswi a a “rhurhumela,” Daniyele u ‘yimile.’—Daniyele 10:9-11.

16. (a) Xana hi nga swi vonisa ku yini leswaku Yehovha u angula swikhongelo swa malandza yakwe hi ku hatlisa? (b) Ha yini ntsumi yi hlwerile ku pfuna Daniyele? (Katsa ni bokisi.) (c) Xana hi rihi rungula leri ntsumi a yi ta ri nyika Daniyele?

¹⁶ Ntsumi yi vule leswaku a yi tele ku ta tiyisa Daniyele hi ku kongoma. Ntsumi yi te: “U nga chavi, Wena Daniyele, hikuva ku sukela esikwini ro sungula leri u nyiketeke mbilu ya wena leswaku yi twisisa, u titsongahata emahlweni ka Xikwembu xa wena, marito ya wena ma twiwile, kutani ndzi tile hikwalaho ka marito ya wena.” Hiloko ntsumi yi hlamusela leswi swi yi hlweriseke. Yi te: “Kambe hosana ya vulawuri bya le vuhosini ya le Peresiya a yi ndzi sivelerile ku ringana masiku ya 21, kutani waswivo, Mikayele, un’wana wa tihosana leti tlakukeke, u tile a ta ndzi pfuna; loko ku ri mina, ndzi tshame kwalaho tlhelo ka tihosi ta Peresiya.” Hi ku pfuniwa hi Mikayele, ntsumi yi swi kotile ku hetisisa xiavelo xa yona, yi ta eka Daniyele yi ri ni rungula ra nkoka swinene, leri nge: “Ndzi tele ku ta ku endla leswaku u twisisa leswi nga ta wela varikwenu exiphen’wini xo hetelela xa masiku, hikuva i xivono xa masiku lama nga ta ta.”—Daniyele 10:12-14.

17, 18. Xana Daniyele u pfuniwe njhani ra vumbirhi, naswona sweswo swi n’wi pfune ku endla yini?

¹⁷ Ematshan’weni ya leswaku Daniyele a nyanyuriwa hi ku langutela ku amukela rungula ro tano ro hlamarisa, swi tikomba onge swilo leswi a swi tweke swi n’wi karhatile. Rungula ri ri: “Loko a ndzi byela marito lawa, a ndzi languti[si]se xikandza xa mina emisaveni, ndzi nga vulavuli.” Kambe ntsumi leyi yi rhumiweke a yi lunghekele ku pfuna hi rirhandzu—ra vumbirhi. Daniyele u te: “Waswivo, loyi a fanaka ni vana va vanhu a khumba milomu ya mina, hiloko ndzi pfula nomu ndzi vulavula.”b—Daniyele 10:15, 16a.

¹⁸ Daniyele u tiyisiwile loko ntsumi yi khumba milomu yakwe. (Ringanisa Esaya 6:7.) Tanihi leswi matimba yakwe yo vulavula a ma vuyile, Daniyele u swi kotile ku hlamusela ntsumi leyi rhumiweke ku nonon’hweriwa loku a a langutane na kona. Daniyele u te: “Wena hosi yanga, hikwalaho ka xivumbeko lexi, ku ni ku rhurhumela endzeni ka mina, a ndzi vanga na matimba. Hikwalaho, xana nandza wa hosi leyi ya mina u swi kotise ku yini ku vulavula ni hosi leyi ya mina? Loko ku ri mina, ku fikela sweswi a ndzi na wona matimba, ku hefemula a ku salanga eka mina nikatsongo.”—Daniyele 10:16b, 17.

19. Xana Daniyele u pfuniwe njhani ra vunharhu, naswona vuyelo byi ve byihi?

¹⁹ Daniyele a a nga vileli kumbe ku nyika swivangelo leswi nga twaliki. A hlamusela ku nonon’hweriwa kakwe, naswona ntsumi yi ma amukerile marito ya yena. Xisweswo, Daniyele u pfuniwe ra vunharhu hi ntsumi leyi rhumiweke. Muprofeta loyi u te: “Loyi a langutekaka ku fana ni munhu wa la misaveni a tlhela a ndzi khumba, a ndzi tiyisa.” Murhumiwa u tlhandlekele hi marito lama chavelelaka endzhaku ka ku n’wi tiyisa hi ku n’wi khumba, a ku: “U nga chavi, Wena munhu la navelekaka swinene. Onge u nga va ni ku rhula. Vana ni matimba, ina, vana ni matimba.” Ku khumba koloko ka rirhandzu ni marito wolawo lama akaka hi swona leswi Daniyele a swi lava. Vuyelo byi ve byihi? Daniyele u te: “Loko a ha ku heta ku vulavula na mina, ndzi titiyisa, eku heteleleni ndzi ku: ‘Hosi yanga a yi vulavule, hikuva u ndzi tiyisile.’” Daniyele a a lunghekele xiavelo xin’wana xo tika.—Daniyele 10:18, 19.

20. Xana i yini lexi endleke leswaku ku laveka matshalatshala leswaku ntsumi leyi rhumiweke yi hetisisa xiavelo xa yona?

²⁰ Leswi yi tiyiseke Daniyele ni ku n’wi pfuna leswaku a hlakarhela emianakanyweni ni le mirini, ntsumi yi vule xikongomelo xa ku rhumiwa ka yona. Yi te: “Xana wa swi tiva leswaku ha yini ndzi tile eka wena? Sweswi ndzi ta tlhela ndzi ya lwa ni hosana ya Peresiya. Loko ndzi ya, waswivo, hosana ya Grikiya na yona ya ta. Hambiswiritano, ndzi ta ku byela swilo leswi tsariweke ehansi eku tsariweni ka ntiyiso, naswona a nga kona loyi a khomaka swilo leswi hilaha ku tiyeke swin’we na mina, handle ka Mikayele hosana ya n’wina.”—Daniyele 10:20, 21.

21, 22. (a) Hi ku landza ntokoto wa Daniyele, xana hi nga dyondza yini malunghana ni ndlela leyi Yehovha a tirhisanaka ha yona ni malandza yakwe? (b) Xana sweswi Daniyele u tiyiseriwe yini?

²¹ Mawaku rirhandzu ni ku anakanyela ka Yehovha! Minkarhi hinkwayo u khoma malandza yakwe hi ku ya hi vuswikoti ni ku tsana ka wona. Hi hala tlhelo, u ma nyika swiavelo hi ku ya hi leswi a tivaka leswaku ma ta swi endla, hambiloko wona ma nga swi twisisi. Kasi hi tlhelo rin’wana, u tiyimisele ku ma yingisa kutani a ma nyika leswi lavekaka leswaku a ma pfuna ma hetisisa swiavelo swa wona. Onge minkarhi hinkwayo hi nga tekelela Yehovha, Tata wa hina wa le tilweni, hi ku khutaza ni ku tiyisa vagandzeri-kulorhi hi rirhandzu.—Vaheveru 10:24.

²² Rungula ra ntsumi leri chavelelaka ri n’wi khutazile swinene Daniyele. Ku nga khathariseki ku dyuhala ka yena, Daniyele sweswi a a tiyisiwile ni ku lunghekela ku amukela ni ku tsala vuprofeta byin’wana lebyi xiyekaka leswaku ku pfuneka hina.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

XANA U TWISISE YINI?

• Ha yini ntsumi ya Yehovha yi hlwerile ku ta pfuna Daniyele hi 536/535 B.C.E.?

• Xana swiambalo ni xivumbeko xa ntsumi ya Xikwembu leyi rhumiweke a swi kombisa yini ha yona?

• Xana Daniyele a lava mpfuno wihi, naswona ntsumi yi n’wi pfunise ku yini kanharhu?

• Xana hi rihi rungula leri ntsumi a yi ta ri nyika Daniyele?

[Bokisi leri nga eka tluka 204, 205]

Xana I Tintsumi Leti Nga Varindzi Kumbe I Vafumi Va Vudimona?

HI NGA dyondza swo tala eka leswi buku ya Daniyele yi swi vulaka malunghana ni tintsumi. Yi hi byela hi xiphemu xa tona eku hetisiseni ka rito ra Yehovha ni matshalatshala lawa ti ma endlaka leswaku ti hetisisa swiavelo swa tona.

Ntsumi ya Xikwembu yi vule leswaku loko yi ri endleleni yo ya vulavula na Daniyele, yi siviwe hi “hosana ya vulawuri bya le vuhosini ya le Peresiya.” Endzhaku ko kwetlembetana na yona masiku ya 21, ntsumi leyi rhumiweke yi swi kotile ku ya emahlweni hi ku pfuniwa hi “Mikayele, un’wana wa tihosana leti tlakukeke.” Ntsumi yi tlhele yi vula leswaku nakambe yi ta boheka ku lwa ni nala yoloye, kumbexana yi tlhela yi lwa ni “hosana ya Grikiya.” (Daniyele 10:13, 20) A hi nchumu wo olova, hambi ku ri eka ntsumi! Kambe, xana tihosana leti ta Peresiya na Grikiya a ku ri vamani?

Xo sungula, hi xiya leswaku ku vitaniwe Mikayele “un’wana wa tihosana leti tlakukeke” ni “hosana ya n’wina.” Endzhakunyana, Mikayele u vitaniwe “hosana leyikulu leyi yi yimelaka vana va vanhu va [Daniyele].” (Daniyele 10:21; 12:1) Leswi swi komba leswaku Mikayele i ntsumi leyi averiweke hi Yehovha leswaku yi rhangela Vaisrayele emananga.—Eksoda 23:20-23; 32:34; 33:2.

Leswi swi seketelaka mhaka leyi i marito ya mudyondzisiwa Yudha ya leswaku “Mikayele ntsumi leyikulu [u] ve ni njhekanjhekisano na Diyavulosi naswona va kanetana hi ntsumbu wa Muxe.” (Yudha 9) Xikhundlha, matimba ni vulawuri bya Mikayele, hakunene swi n’wi endle “ntsumi leyikulu,” leswi vulaka “ntsumi leyi kulukumba,” kumbe “ntsumi ya tintsumi.” Hilaha ku faneleke swinene, xikhundlha lexi xo tlakuka a xi nge nyikiwi un’wana handle ka Yesu Kreste, N’wana wa Xikwembu, emahlweni ni le ndzhaku ka ku hanya kakwe emisaveni.—1 Vatesalonika 4:16; Nhlavutelo 12:7-9.

Xana leswi swi vula leswaku Yehovha u veke tintsumi ehenhla ka matiko yo fana na Peresiya na Grikiya leswaku ti ma kongomisa etimhakeni ta wona? PheIa, Yesu Kreste, N’wana wa Xikwembu, u vule hi ku ntshunxeka a ku: “Mufumi wa misava . . . a nge ndzi endli nchumu.” Yesu u tlhele a ku: “Mfumo wa mina a hi xiphemu xa misava leyi . . . mfumo wa mina a wu humi exihlobyeni lexi.” (Yohane 14:30; 18:36) Muapostola Yohane u vule leswaku “misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya lowo homboloka.” (1 Yohane 5:19) Swi le rivaleni leswaku matiko ya misava a ma nga ri kona ehansi ka nkongomiso kumbe vulawuri bya Xikwembu kumbe bya Kreste naswona ni sweswi a ma kona ehansi ka wona. Hambileswi Yehovha a pfumelelaka “valawuri lava tlakukeke” leswaku va va kona ni ku lawula timhaka ta tihulumendhe ta misava, a nga ti veki tintsumi ta yena ehenhla ka tona. (Varhoma 13:1-7) “Tihosana” kumbe “vafumi” lava nga ehenhla ka tona va nga vekiwa ntsena hi “mufumi wa misava,” Sathana Diyavulosi. I vafumi va vudimona hayi varindzi lava nga tintsumi. Kutani, ku ni mavuthu lama nga vonakiki ya vudimona, kumbe “tihosana,” lama seketelaka vafumi lava vonakaka, naswona madzolonga ya matiko a ma katsi vanhu ntsena.

[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 199]

[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 207]