Ndzima 33

I Yini Leswi Ndzi Faneleke Ndzi Swi Tiva Malunghana Ni Ku Dzaha?

Languta swiga leswi landzelaka kutani u fungha hi ✔ eka bokisi leri nga etlhelo ka xiga xin’wana ni xin’wana lexi u vonaka onge xi hlamusela leswi u nga xiswona.

□ Ndzi navela ku tiva

□ Ndzi tshikilelekile

□ Ndzi lava ku amukeriwa hi vanhu van’wana

□ Ndza karhateka hi ndlela leyi ndzi nyuheleke ha yona

LOKO u funghe xin’wana xa swibokisana leswi eka tluka 237, swi vula leswaku ku ni leswi u fanaka ha swona ni tintangha ta wena leti dzahaka fole kumbe leti anakanyaka ku endla tano.a Hi xikombiso:

Ku enerisa ku navela ku tiva. “A ndzi tivutisa leswaku swi njhani ku dzaha fole, hiloko ndzi teka fole leri ndzi nyikiweke hi nhwanyana un’wana exikolweni kutani ndzi huma ndzi ya ri dzahela ehandle.”—Tracy.

Ku langutana ni ntshikilelo ni ku lava ku amukeleka. “Vana exikolweni a va ku, ‘Ndzi lava fole,’ kutani endzhaku ka loko se va ri kumile a va ku, ‘Sweswi se ndza antswa!’ Loko ndzi tshikilelekile, a ndzi lava ku dzaha.”—Nikki.

Ku hunguta miri. “Vanhwanyana van’wana va dzaha hi xikongomelo xo lava ku tshama va larile—swa olova swinene ku ri ni ku tshika ku dya swakudya swo karhi!”—Samantha.

Kambe loko u nga si lumeka fole ra wena ro sungula kumbe leri landzelaka, yimanyana kutani u ehleketa. U nga fani ni nhlampfi leyi tsutsumelaka exinjoveni. I ntiyiso leswaku nhlampfi yi nga ha tiphinanyana kambe yi ta hetelela yi file. Ematshan’weni ya sweswo, landzela ndzayo leyi kumekaka eBibeleni kutani u tirhisa “matimba ya [wena] ya ku ehleketisisa.” (2 Petro 3:1) Hlamula swivutiso leswi landzelaka.

Kahle-kahle I Yini Leswi U Swi Tivaka Hi Ku Dzaha?

Eka xivulwa xin’wana ni xin’wana fungha hileswaku i ntiyiso kumbe i mavunwa.

a. Ku dzaha ku ta hunguta ntshikilelo wa mina.

□ Ntiyiso □ Mavunwa

b. Ndzi ta humesa musi hinkwawo.

□ Ntiyiso □ Mavunwa

c. Ku dzaha a swi nge ri khumbi rihanyo ra mina kukondza ndzi dyuhala.

□ Ntiyiso □ Mavunwa

d. Ku dzaha swi ta ndzi endla ndzi rhandziwa hi vanhu va rimbewu leri hambaneke ni ra mina.

□ Ntiyiso □ Mavunwa

e. Loko ndzi dzaha, a ndzi vavisi munhu un’wana ku vaviseka mina.

□ Ntiyiso □ Mavunwa

f. Xikwembu a xi na mhaka ni leswaku ndza dzaha kumbe a ndzi dzahi.

□ Ntiyiso □ Mavunwa

Tinhlamulo

a. Mavunwa. Hambileswi ku dzaha ku hungutaka ntshikilelo swa xinkarhana, van’wasayense va kume leswaku entiyisweni nikhothini yi engetela tihomoni leti vangaka ntshikilelo.

b. Mavunwa. Minkambisiso yin’wana yi kombisa leswaku ku tlula 80 wa tiphesente ta musi wa fole lowu u wu kokaka a wu humi emirini wa wena.

c. Mavunwa. Hambileswi makhombo ya kona ma yaka ma andza loko u ya emahlweni u dzaha, vuyelo byi nga ri byingani byi vonaka hi ku hatlisa. Vanhu van’wana va godzomberiwa endzhaku ka ku dzaha fole rin’we ntsena. Ku dzaha swi ta hunguta mpimo wa moya lowu u nga ta kota ku wu nghenisa emahahwini ya wena naswona sweswo swi nga ha endla leswaku u tshamela ku khohlola. Nhlonge ya wena yi ta khwanyana ngopfu wa ha ri ntsongo. Ku dzaha swi endla leswaku swirho swa wena swa rimbewu swi nga tirhi kahle, ku va ni minkarhi leyi u tshamelaka ku chava u tlhela u va ni ntshikilelo.

d. Mavunwa. Lloyd Johnston muendli wa ndzavisiso, u kume leswaku vantshwa lava dzahaka “a va tsakeriwi ngopfu hi vanhu vo tala va rimbewu leri hambaneke ni ra vona.”

e. Mavunwa. Musi wa fole lowu hefemuriwaka hi munhu loyi a nga dzahiki wu dlaya vanhu va magidi lembe ni lembe; wu ta vavisa ndyangu wa wena, vanghana va wena hambi ku ri swifuwo swa wena.

f. Mavunwa. Lava lavaka ku tsakisa Xikwembu va fanele va tibasisa eka “swilo hinkwaswo leswi nyamisaka nyama.” (2 Vakorinto 7:1) A swi kanakanisi leswaku ku dzaha swi thyakisa miri. Loko u hlawula ku tithyakisa, ni ku tivavisa u tlhela u vavisa vanhu van’wana hi ku dzaha fole, a wu nge vi munghana wa Xikwembu.—Matewu 22:39; Vagalatiya 5:19-21.

Ndlela Leyi U Nga Alaka Ha Yona Ku Dzaha

Kutani, xana u ta endla yini loko munhu un’wana a ku nyika fole? Nhlamulo yo olova leyi kongomeke yo tanihi leyi nge, “Ndza nkhensa, a ndzi dzahi,” yi ta tirha. Loko munhu yoloye a phikelela kumbe a kala a ku hlekula, tsundzuka leswaku lexi i xiboho xa wena. U nga ha ku:

● “Ndzi kambisise ndlela leyi fole ri nga vavisaka rihanyo ra mina ha yona ivi ndzi endla xiboho xa leswaku a ndzi nge dzahi.”

● “Ku ni swilo swa nkoka leswi ndzi lavaka ku swi endla enkarhini lowu taka, leswi katsaka ku hefemula.”

● “Xana u lava ku ndzi byela leswaku a ndzi na yona mfanelo yo tiendlela xiboho?”

Kambe, ku fana ni vantshwa lava tshahiweke eku sunguleni ka ndzima leyi, u nga ha kuma leswaku ntshikilelo lowukulu wu sukela eka ku navela ka wena ku dzaha. Loko swi ri tano, u nga lwisana ni ku navela koloko hi ku anakanyisisa hi swivutiso swo fana ni leswi landzelaka:

● ‘Xana ndzi ta vuyeriwa hakunene loko ndzi dzaha? Hi xikombiso, loko ndzi dzaha hi xikongomelo xo lava ku amukeriwa hi van’wana, xana ndzi ta amukeleka eka vona hambiloko swi nga talangi swilo leswi hi fanaka ha swona? Xana ndza swi lava ku amukeriwa hi vanhu lava nga tsakelaka ku ndzi vona ndzi peta rihanyo ra mina ekhombyeni?’

● ‘Xana ku dzaha swi ta ndzi dyela mali yo tanihi kwihi, swi ta ndzi vangela swiphiqo swihi swa rihanyo naswona swi ta ndzi susa xindzhuti hi ndlela yihi?’

● ‘Xana ndzi tiyimisele ku lahlekeriwa hi vuxaka bya mina ni Xikwembu hikwalaho ko dzaha fole?’

Kambe, ku vuriwa yini loko se u godzomberiwile? I yini leswi u nga swi endlaka leswaku u tshika ku dzaha?

Ndlela Yo Tshika Ku Dzaha

1. Tibyele leswaku wa tshika. Tsala swivangelo leswi endlaka u tshika, kutani u swi kambisisa nkarhi na nkarhi. Lexi nga ku susumetelaka swinene leswaku u tshika i ku lava ku va la baseke emahlweni ka Xikwembu.—Varhoma 12:1; Vaefesa 4:17-19.

2. Kuma mpfuno. Loko ku ri leswaku a wu dzahela exihundleni, sweswi i nkarhi wa leswaku u byela vanhu van’wana kutani u kuma mpfuno. Byela vanhu lava a wu va fihlela leswaku wa tshika ku dzaha naswona u kombela nseketelo wa vona. Loko u lava ku tirhela Xikwembu, khongela leswaku xi ku pfuna.—1 Yohane 5:14.

3. Tivekele siku ro tshika ha rona. Tinyike mavhiki lama nga tluliki mambirhi naswona fungha siku leri u tiyimiseleke ku tshika ha rona eka khalendara ya wena. Byela ndyangu ni vanghana va wena leswaku wa tshika hi siku rero.

4. Lavisisa u tlhela u cukumeta mafole lama nga kona. Loko ri nga si fika siku leri u lavaka ku tshika ha rona, lavisisa hi vukheta ekamareni, emovheni ni le ka swiambalo swa wena ku vona loko ku nga ri na mafole lama saleke. Ma cukumete. Cukumeta swo lumeka ha swona, mencisi ni swibya swo chela nkuma wa fole eka swona.

5. Kuma tindlela leti nga ku pfunaka ku tiyisela. Nwana juzi yo tala ya mihandzu kumbe mati yo tala naswona u etlela nkarhi lowu engetelekeke. Tsundzuka leswaku ku tshikileleka i ka xinkarhana kasi vuyelo bya kona i bya vutomi bya wena hinkwabyo!

6. Papalata swilo leswi nga ku endlaka u navela fole. Fambela ekule ni swiyimo ni tindhawu leti nga ha ku endlaka u titwa u navela ku dzaha. Nakambe u nga ha boheka ku tshika ku tihlanganisa ni vanhu lava dzahaka.—Swivuriso 13:20.

U Nga Pfumeli Ku Kanganyisiwa

Lembe ni lembe, tikhampani leti endlaka fole ti heta tidolara ta magidi ya timiliyoni ti ri karhi ti endla swinavetisi swa fole. Xana ti va ti swi kongomise eka vamani swinavetisi swoleswo? Maphepha man’wana ya khampani leyi endlaka fole ma ri: “Vantshwa lava sungulaka ku dzaha loko va ha ri vatsongo, va ta dzaha ngopfu loko se va kurile.”

U nga pfumeleli valanguteri va tikhampani ta fole va ku tekela mali ya wena. Ha yini u pfumela leswaku va ku phasa? Valanguteri va tikhampani leti swin’we ni tintangha ta wena leti dzahaka, a va na mhaka ni swilo leswi ku vuyerisaka. Ematshan’weni yo va yingisa, yingisa xitsundzuxo lexi kumekaka eBibeleni u tlhela u dyondza ‘ku tipfuna.’—Esaya 48:17.

[Nhlamuselo ya le hansi]

MATSALWA

“Hi fanele hi fambela ekule ni nchumu wun’wana ni wun’wana lowu . . . thyakisaka mimiri ya hina.”—2 Vakorinto 7:1, Contemporary English Version.

XITSUNDZUXO

Papalata ku tekela swilo ehansi hi ku vula u ku, ‘Ndzi to koka musi kan’we ntsena.’ Lava endlaka tano va tala ku tlhela va sungula ku dzaha.—Yeremiya 17:9.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Ku tirhisa fole leri nga humesiki musi—tanihi ku cakunya fole—swi nga endla leswaku u va ni nikhothini yo tala swinene ku tlula fole leri dzahiwaka kunene naswona ri ni tichefu ta kwalomu ka 25 leti vangaka vuvabyi bya khensa leti endlaka leswaku munhu la ri tirhisaka a va ekhombyeni lerikulu ra ku va ni vuvabyi bya khensa ya le nkolweni ni ya le non’wini.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Loko n’wana loyi ndzi nghenaka na yena xikolo a ndzi sindzisa leswaku ndzi dzaha, ndzi ta ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Hambileswi u ma tivaka makhombo ya ku dzaha, ha yini u nga ha ringekaka leswaku u dzaha?

● I yini leswi ku khorwiseke leswaku a hi swinene ku dzaha?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 240]

“Loko munhu a ndzi nyika fole leswaku ndzi dzaha, ndza n’wayitela kutani ndzi ku, ‘Namba u rivala, a ndzi swi lavi ku khomiwa hi vuvabyi bya khensa.’”—Alana

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 241]

Xana Swi Bihile Hakunene Ku Dzaha Mbangi?

Ellen loyi a tshamaka eIreland u ri: “Vanhu van’wana va vula leswaku ku dzaha mbangi i ndlela yo balekela swiphiqo nileswaku a yi nge ku vangeli swiphiqo.” Xana u tshame u twa vanhu va vula marito lama fanaka loko va vulavula hi mbangi? Ringanisa mavunwa man’wana lama tolovelekeke ni ntiyiso wa mhaka.

Mavunwa. Mbangi a yi na khombo.

Ntiyiso. Vuyelo bya mbangi lebyi tiviwaka kumbe lebyi ku soriwaka leswaku byi va kona nkarhi wo leha byi katsa lebyi landzelaka: ku vaviseka ka miehleketo, ku tsandzeka ku hlaya ni ku tshikileleka ka fambiselo ra miri ro lwisana ni mavabyi swin’we ni ku nga eneriseki eka timhaka ta masangu eka vavanuna ni vavasati. Yi nga endla leswaku u va ni ntshikilelo, u lahlekeriwa hi miehleketo ni ku nga tshembi vanhu. Vana lava velekiwaka hi vavasati lava dzahaka mbangi va tala ku va ni swiphiqo swa mahanyelo, a va swi koti ku yingiserisisa naswona swa va tikela swinene ku endla swiboho.

Mavunwa. Musi wa mbangi a wu na khombo swinene ku fana ni musi wa fole.

Ntiyiso. Loko musi wa mbangi wu ringanisiwa ni wa fole, wu nga nghenisa masalela ya chefu leyi vuriwaka tar leyi phindhiweke ka mune eka ndhawu leyi moya wu nghenaka wu tlhela wu huma ha yona emirini wa wena naswona yi nghenisa khaboni-monokisayidi yo tala leyi nga ni chefu leyi phindhiweke ka ntlhanu engatini ya wena. Ku dzaha mbangi ka ntlhanu swi nga siya chefu leyi vangaka vuvabyi bya khensa ku fana ni loko u dzahe xiputsa xa fole.

Mavunwa. Mbangi a yi godzombeli.

Ntiyiso. Vantshwa lava nga ni swiphiqo swa byongo kumbe swa ndlela leyi va titwaka ha yona va nga hatla va godzomberiwa hi mbangi. Van’wana va nga godzomberiwa endzhaku ko yi tirhisa nkarhi wo leha. Ku engetela kwalaho, minkambisiso yi komba leswaku vantshwa lava dzahaka mbangi va va ekhombyeni lerikulu ra ku tirhisa swidzidziharisi swin’wana swo fana ni khokheyini.

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka matluka 244, 245]

Leswi Fole Ri Swi Endlaka eMirini Wa Wena

Languta vanhu lava hanyeke kahle lava kombisiweke eka swinavetisi swa fole; kutani ringanisa swifaniso sweswo ni leswi ku dzaha ku swi endlaka emirini wa wena.

Nomu ni nkolo Swi nga endla leswaku u va ni vuvabyi bya khensa

[Xifaniso]

Ririmi leri nga ni vuvabyi bya khensa

Mbilu Swi endla leswaku misiha ya ngati yi tsindziyela yi tlhela yi lala, swi sivela mbilu ku kuma moya wo tenga naswona swi ku veka ekhombyeni lerikulu ra ku khomiwa hi vuvabyi bya mbilu

[Xifaniso]

Nsiha lowu pfalekeke

Mahahu Swi dlaya ndhawu leyi moya wu tshamaka eka yona, swi hisa ndhawu leyi moya wu hundzaka eka yona naswona swi endla leswaku u va ekhombyeni lerikulu swinene ra ku khomiwa hi vuvabyi bya khensa ya mahahu

[Xifaniso]

Hahu ra munhu la dzahaka

Byongo Swi endla leswaku u va ekhombyeni lerikulu ra ku khomiwa hi vuvabyi byo oma swirho

Nhlonge Swi nga endla leswaku u hatla u dyuhala

Meno Swi cinca muvala wa wona

Khwiri Swi vanga vuvabyi bya khensa

Rivengwana Swi vanga vuvabyi bya khensa

Thundhela Swi vanga vuvabyi bya khensa

Tinso Swi vanga vuvabyi bya khensa

[Xifaniso lexi nga eka tluka 239]

Ku fana ni nhlampfi leyi tsutsumelaka exinjoveni, munhu la dzahaka u kuma leswi a swi lavaka kambe vuyelo bya kona bya vava

Ndzima 34

Swi Hoxe Kwihi Ku Kukutlela Byala?

U nga swi hlamula njhani swivutiso leswi landzelaka? Fungha hi ✔ eka rin’wana ra mabokisi lama nga le kusuhi ni nhlamulo ya wena.

Xana tintangha ta wena ti nwa byala ta ha ri titsongo kumbe to byi kukutlela kunene?

□ Ina □ E-e

Xana tintangha ta wena ti tshame ti ku sindzisa leswaku u nwa byala?

□ Ina □ E-e

Xana u tshame u kukutlela byala?

□ Ina □ E-e

SWI vula yini ku kukutlela byala? Van’wana va ku hlamusela tanihi ku nwela ku dakwa. Xiviko xa Vandla ra le United States ra ku Nwa Ngopfu Byala ni Vudakwa xi ringete ku vula mhaka leyi hi ku kongoma. Xi vule leswaku ku nwa ku tlula mpimo swi “hlamuseriwa tanihi ku va vavanuna va nwa mabodlhela ya ntlhanu kumbe ku tlula hi ku landzelelana, kasi vavasati va nwa mabodlhela ya mune kumbe ku tlula.”

Loko u tshame u ringeka ku nwa ku tlula mpimo kumbe ku nwa hambiloko u nga si fika eka malembe lama pfumeleriwaka hi nawu, a wu wexe. Vantshwa vo tala va nwa byala ku tlula mpimo.a Kambe tivutise, ‘I yini lexi ndzi xi tivaka malunghana ni xivangelo xa ku va ndzi lava ku nwa naswona ku nwa byala swi nga ndzi khumba njhani?’ Hi xikombiso, u nga swi hlamula njhani swivutiso leswi leswi lavaka ku hlamuriwa hi ntiyiso kumbe hi mavunwa? Fungha hi ✔ eka rin’wana ra mabokisi lama nga le kusuhi ni nhlamulo ya wena u tlhela u kambisisa ntiyiso wa kona.

a. Vantshwa va nwa byala ntsena hi leswi va tsakelaka ndlela leyi byi va nandzihelaka ha yona.

□ Ntiyiso □ Mavunwa

b. Leswi vantshwa va ha riki ni rihanyo lerinene, ku nwa ka vona byala ku tlula mpimo a swi va khumbi hi ndlela leyi swi va khumbaka ha yona vanhu lavakulu.

□ Ntiyiso □ Mavunwa

c. Ku kukutlela byala a swi nge ku dlayi.

□ Ntiyiso □ Mavunwa

d. Bibele a yi swi pfumeleli ku nwa byala.

□ Ntiyiso □ Mavunwa

e. Ku nga vi ni rihanyo lerinene hi byona ntsena vuyelo bya ku kukutlela byala.

□ Ntiyiso □ Mavunwa

a. Vantshwa va nwa byala ntsena hi leswi va tsakelaka ndlela leyi byi va nandzihelaka ha yona. Nhlamulo—Mavunwa. Enkambisisweni wa ku lemukisa vanhu hi byala lowu endliweke eAustralia, vantshwa va 36 wa tiphesente lava vutisiweke va vule leswaku va nwela ntsena leswaku va ta amukeleka loko va ri ni vanghana va vona. Vulavisisi lebyi endliweke eUnited States byi kume leswaku vantshwa lava endlaka tiphesente ta 66 va vule leswaku va nwe byala hikwalaho ko tshikileriwa hi tintangha. Hambiswiritano, vantshwa lava tlulaka hafu va tlhele va vula leswaku va nwa byala leswaku va ringeta ku rivala swiphiqo swa vona.

b. Leswi vantshwa va ha riki ni rihanyo lerinene, ku nwa ka vona byala ku tlula mpimo a swi va khumbi hi ndlela leyi swi va khumbaka ha yona vanhu lavakulu. Nhlamulo—Mavunwa. Xihloko lexi nga eka magazini wa Discover xi ri: “Nkambisiso lowuntshwa wu vula leswaku vantshwa lava nwaka byala va veka rihanyo ra vona ekhombyeni.” Ha yini? “Vantshwa lava nwaka ngopfu va nga ha onha vuswikoti bya vona lebyikulu byo anakanya.”

Nakambe ku tshamela ku nwa byala ku tlhela ku hlanganisiwa ni ku khwaxa ka nhlonge, ku khwanyana ka nhlonge wa ha ri ntsongo, ku nyuhela, ku va xilovekelo ni ku va hlonga ra swidzidziharisi. Swi nga tlhela swi onha fambiselo ra misiha, xivindzi ni mbilu.

c. Ku kukutlela byala a swi nge ku dlayi. Nhlamulo—Mavunwa. Byala byo tala ngopfu byi endla leswaku byongo byi nga kumi okisijini; swirho swa nkoka emirini swi nga ha tshika ku tirha. Swikombiso swa kona swi nga ha katsa ku hlanta, ku titivala ni swiphiqo swa ku hefemula. Minkarhi yin’wana munhu a nga ha fa.

d. Bibele a yi swi pfumeleli ku nwa byala. Nhlamulo—Mavunwa. Bibele a yi ku soli ku nwa byala naswona a yi arisi vantshwa leswaku va titsakisa. (Pisalema 104:15; Eklesiasta 10:19) Phela, u fanele u va ni malembe lama pfumeleriwaka hi nawu leswaku u nwa.—Varhoma 13:1.

Hambiswiritano, Bibele ya ku sola ku nwa ku tlula mpimo. Swivuriso 20:1 yi ri: “Vhinyo i muhlekuri, swakunwa leswi pyopyaka swi ni matimba, naswona loyi swi n’wi pepetsekisaka a nga tlharihanga.” Byala byi nga endla leswaku munhu a endla swilo hi ndlela ya vuhunguki! I ntiyiso, byi nga ha ku tsakisa swa xinkarhana, kambe loko u byi nwa ku tlula mpimo, byi “luma ku fana ni nyoka,” byi ku siya u ri ni swiphiqo swo tala swinene.—Swivuriso 23:32.

e. Ku nga vi ni rihanyo lerinene hi byona ntsena vuyelo bya ku kukutlela byala. Nhlamulo—Mavunwa. Loko u dakwa, swa olova leswaku vanhu va ku khoma hi ndlela yo biha—hambi ku ri ku pfinyiwa. Hi nkarhi lowu fanaka, u nga ha vavisa van’wana, u endla swilo swo biha leswi a wu nga ta swi endla loko u nga nwanga. Bibele ya lemukisa leswaku loko u nwa ku tlula mpimo, “u nge swi koti ku anakanya kahle kumbe u ta vulavula swo huma endleleni.” (Swivuriso 23:33, Today’s English Version) Hi ku komisa, u ta tiendla xiphunta! Vuyelo byin’wana byo vava lebyi nga ha vaka kona byi katsa ku onhakeriwa hi vunghana, ku nga tirhi kahle exikolweni ni le ntirhweni, rhekhodo ya vugevenga ni vusiwana.—Swivuriso 23:21.

Xa nkoka swinene, xiya ndlela leyi ku nwa ku tlula mpimo swi nga byi onhaka ha yona vuxaka bya wena na Yehovha. Yehovha Xikwembu u lava leswaku u n’wi tirhela hi “mianakanyo ya wena hinkwayo”—ku nga ri mianakanyo leyi onhiweke swi nga fanelanga hi ku nwa byala ku tlula mpimo. (Matewu 22:37) Rito ra Xikwembu ri sola “ku kukutlela vhinyo” swin’we ni “mimphikizano ya ku nwa.” (1 Petro 4:3) Hikwalaho, ku kukutlela byala swi lwisana ni ku rhandza ka Muvumbi wa hina naswona swi ta endla leswaku u nga swi koti ku va ni vuxaka lebyikulu ni Xikwembu.

Xana U Ta Endla Xiboho Xihi?

Xana u ta landzela tintangha ta wena leti nwaka byala ku tlula mpimo? Bibele yi ri: “Xana a mi swi tivi leswaku loko mi hambeta mi tinyikela eka mani na mani tanihi mahlonga leswaku mi n’wi yingisa, mi mahlonga ya yena hikwalaho ka leswi mi n’wi yingisaka?” (Varhoma 6:16) Xana hakunene u lava ku va hlonga ra tintangha ta wena kumbe ra byala?

U fanele u endla yini loko se u ri ni mukhuva wa ku kukutlela byala? Namba u lava mpfuno hi ku vulavula ni mutswari wa wena kumbe munghana la wupfeke. Khongela eka Yehovha Xikwembu naswona u n’wi kombela leswaku a ku pfuna. Phela, i “mpfuno lowu kumekaka hi ku hatlisa hi nkarhi wa maxangu.” (Pisalema 46:1) Leswi minkarhi yo tala ku kukutlela byala ni ku nwa byala wa ha ri ntsongo swi vangiwaka hi ku tshikileriwa hi tintangha, u nga ha boheka ku cinca swinene eka ndlela leyi u hlawulaka vanghana ha yona.b A swi nge olovi ku endla ku cinca koloko kambe Yehovha a nga ku pfuna leswaku u swi kota.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

MATSALWA

“Xidakwa . . . [xi] ta va ni vusiwana.”—Swivuriso 23:21.

XITSUNDZUXO

Vula swivangelo leswi ku endlaka u lava ku nwa byala. Kutani ringeta ku ehleketa tindlela tin’wana letinene leti u nga ti tirhisaka leswaku u titsakisa ha tona kumbe leti u nga ti tirhisaka leswaku u hunguta ntshikilelo ha tona.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Hi ku ya hi nkambisiso wun’wana wa le United States, “vanhu lava tshamelaka ku kukutlela byala a va tala ku xwa ngopfu exikolweni ku tlula lava nga byi kukutleliki ngopfu, va tsandzeka ku endla ntirho wa xikolo, va vavisiwa ni ku onha nhundzu.”

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Loko tintangha ta mina ti lava leswaku ndzi kukutlela byala na tona, ndzi ta ku ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Ha yini tintangha ta wena ti lava leswaku van’wana va hlanganyela na tona loko ti nwa byala ku tlula mpimo?

● Xana ku nwa byala ku tlula mpimo swi ta endla leswaku u tsakeriwa hi vanhu va rimbewu leri hambaneke ni ra wena naswona ha yini u hlamula tano?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 250]

“Loko vadyondzi-kulorhi va ndzi nyika byala, ndzi va byela leswaku a swi bohi leswaku ndzi nwa loko ndzi lava ku tiphina.”—Mark

[Bokisi leri nga eka tluka 249]

I Vamani Lava Swi Endlaka?

Hi ku ya hi nkambisiso lowu endliweke eka vana va xikolo xa sekondari eNghilandhi, eScotland ni le Wales, kwalomu ka kotara ya vana lava nga ni malembe ya 13 na 14 “va vule leswaku va tshame va ‘kukutlela’ kwalomu ka ntlhanu wa mabodlhela ya byala hi ku landzelelana.” Kwalomu ka hafu ya vana va malembe ya 15 na 16 lava ku buriweke na vona va vule leswaku na vona va tshame va endla leswi fanaka. Hi ku ya hi Ndzawulo ya Rihanyo ni ya ku Pfuna Vanhu ya le United States, “ku vuriwe leswaku vantshwa va kwalomu ka 10,4 wa timiliyoni lava nga ni malembe ya 12 ku ya eka 20 va nwa byala. Eka vona, 5,1 wa timiliyoni a va kukutlela byala kasi 2,3 wa timiliyoni va nwa ku tlula mpimo ivi va kukutlela byala ka ntlhanu hi n’hweti.” Nkambisiso lowu endliweke eAustralia wu kombise leswaku etikweni rero vanhwanyana vo tala va kukutlela byala ku tlula vafana—va nwa mabodlhela ya 13 ku ya eka 30 hi ku landzelelana!

[Xifaniso lexi nga eka tluka 251]

Byala byi nga luma ku fana ni nyoka