Ndzima 8

Ndzi Nga Endla Yini Leswaku Ndzi Va Ni Vanghana Lavanene?

“Loko ndzi hlundzukile, ndzi lava munhu loyi ndzi nga ta n’wi phofulela ndlela leyi ndzi titwaka ha yona. Loko ndzi ri ni gome, ndzi lava munhu loyi a nga ta ndzi chavelela. Loko ndzi tsakile, ndzi lava ku tsaka ni munhu un’wana. I swa nkoka eka mina ku va ni vanghana.”—Brittany.

KU VURIWE leswaku vana va lava vana van’wana vo tlanga na vona, kasi vana va kondlo-a-ndzi-dyi va lava vanghana. Xana ku hambana ku kwihi?

Munhu wo tlanga na yena i munhu loyi a ku hungasaka.

Munghana i munhu loyi a nga ni mahanyelo lama fanaka ni ya wena.

Ku tlula kwalaho, Bibele yi vula leswaku “[nakuloni] wa ntiyiso u ni rirhandzu nkarhi hinkwawo, naswona i [makwenu] la velekiweke loko ku ri ni maxangu.” (Swivuriso 17:17) Sweswo swi wu hlamusela kahle muxaka lowukulu wa vunghana lebyi tlulaka lebyi kumekaka eka vanhu lava ku tlangiwaka na vona!

Ntiyiso wa mhaka: Loko u ri karhi u kula u lava vanghana lava

1. Nga ni timfanelo letinene

2. Hanyaka hi milawu leyi sekeriweke eBibeleni

3. Ku khutazaka ku endla leswinene

Xivutiso: U nga va kuma njhani vanghana lava nga ni timfanelo leti? A hi kambisiseni timfanelo leti ha yin’we-yin’we.

Ndlela Yo Sungula Yo Kuma Vanghana Lava Nga Ni Timfanelo Letinene

Leswi u faneleke u swi tiva. A hi vanhu hinkwavo lava nga vaka vanghana va ntiyiso. Bibele yi vula leswaku “ku ni vanakulobye lava tshamaka va lunghekele ku tshovelelana.” (Swivuriso 18:24) Sweswo swi nga ha twala onge i ku hundzeleta swilo. Kambe xiya: Xana u tshame u va ni “munghana” loyi a a tlanga hi wena? Ku vuriwa yini hi loyi a a ku hleva kumbe a a hangalasa mavunwa malunghana na wena? Loko sweswo swi tshame swi ku humelela swi nga endla leswaku u nga ha va tshembi vanghana.a Tshama u ri karhi u tsundzuka leswaku i swa nkoka ku va ni vanghana va nga ri vangani lavanene ku tlula ku va ni vanghana vo tala lava nga riki vanene!

Leswi u nga swi endlaka. Hlawula vanghana lava nga ni timfanelo leti u nga ti tekelelaka.

“Un’wana ni un’wana u teka munghana wa mina Fiona, a ri munhu lonene. Na mina ndzi lava leswaku vanhu va vulavula kahle hi mina. Ndzi lava ku va ni ndhuma yo fana ni ya yena. Eka mina sweswo i swinene.”—Yvette, la nga ni malembe ya 17.

Ringeta xitoloveto lexi.

1. Hlaya Vagalatiya 5:22, 23.

2. Tivutise, ‘Xana vanghana va mina va ni timfanelo leti boxiweke eka “mihandzu ya moya”?’

3. Laha hansi tsala mavito ya vanghana va wena lavakulu. Ekusuhi ni vito ha rin’we, tsala mfanelo leyi n’wi hlamuselaka kahle munghana yoloye.

Vito Mfanelo

․․․․․ ․․․․․

Xiringanyeto: Loko ku ta mikhuva ya yena yo biha ntsena emianakanyweni ya wena, swi nga va swinene leswaku u sungula ku lava vanghana vo antswa!

Ndlela Ya Vumbirhi Yo Kuma Vanghana Lava Hanyaka Hi Milawu Leyi Sekeriweke eBibeleni

Leswi u faneleke u swi tiva. Loko u lava vanghana hi xihatla, u ta tala ku kuma vanghana lava nga riki vanene. Bibele yi ri: “Loyi a tirhisanaka ni lavo hunguka, a swi nge n’wi fambeli kahle.” (Swivuriso 13:20) Marito lama nge “lavo hunguka” a ma vuli vanhu lava nga tlharihangiki. Ematshan’weni ya sweswo, ma vula vanhu lava nga yingisiki xitsundzuxo lexinene ivi va landzela ndlela ya vuphukuphuku. Volavo i vanghana lava u nga hanyaka handle ka vona!

Leswi u nga swi endlaka. Ematshan’weni yo va munghana wa munhu un’wana ni un’wana loyi a lavaka ku va munghana wa wena, u fanele u va ni vuxiyaxiya. (Pisalema 26:4) Leswi a swi vuli swona leswaku u fanele u va ni xihlawuhlawu. Emhakeni leyi, ku va ni vuxiyaxiya swi vula ku kota ku “vona ku hambana exikarhi ka lowo lulama ni lowo homboloka, exikarhi ka loyi a tirhelaka Xikwembu ni loyi a nga xi tirheliki.”—Malakiya 3:18.

“Ndza tsaka hileswi vatswari va mina va ndzi pfuneke leswaku ndzi kuma vanghana, lava nga tintangha ta mina leti hanyaka hi milawu ya Xikwembu.”—Christopher, la nga ni malembe ya 13.

Hlamula swivutiso leswi landzelaka:

Loko ndzi ri ni vanghana va mina, xana ndzi chava leswaku va nga ringeta ku ndzi sindzisa ku endla nchumu lowu ndzi swi tivaka leswaku wu hoxile?

□ Ina

□ E-e

Xana ndza kanakana ku tivisa vanghana va mina eka vatswari va mina, hi ku chava leswaku vatswari va mina va nga ha ala leswaku ndzi va munghana wa vona?

□ Ina

□ E-e

Xiringanyeto: Loko nhlamulo ya wena eka swivutiso leswi nga laha henhla ku ri ina, lava vanghana lava hanyaka hi milawu ya Xikwembu—lava vekaka xikombiso lexinene hi ku hanya hi milawu ya Xikwembu.

Ndlela Ya Vunharhu Yo Kuma Vanghana Lava Ku Khutazaka Ku Endla Leswinene

Leswi u faneleke u swi tiva. Bibele yi ri: “Vanghana lavo biha, va borisa mikhuva leyinene.” (1 Vakorinto 15:33, Bibele—Mahungu Lamanene) Muntshwa la vuriwaka Lauren u ri: “Vanhu lava a ndzi nghena na vona xikolo va pfumele leswaku ndzi va munghana wa vona ntsena loko ndzi ta endla leswi va ndzi byelaka leswaku ndzi swi endla. Leswi a ndzi ri na xivundza, ndzi endle xiboho xo hanya ku fana na vona leswaku ndzi va munghana wa vona.” Lauren u xiye leswaku loko u hanya hi ndlela leyi van’wana va hanyaka ha yona, va ta ku lawula. A wu fanelanga u pfumela ku lawuriwa!

Leswi u nga swi endlaka. Herisa vunghana bya wena ni vanhu lava ku sindzisaka leswaku u hanya hi ndlela leyi va hanyaka ha yona. Loko wo byi herisa, u nga ha sala u ri ni vanghana va nga ri vangani; kambe u ta titwa u phyuphyile naswona u ta kota ku lava vanghana vo antswa, ku nga vanhu lava nga ta ku khutaza ku endla leswinene.—Varhoma 12:2.

“Munghana wa mina lonkulu Clint u rhurile naswona wa yi twisisa ndlela leyi vanhu van’wana va titwaka ha yona, hikwalaho u ndzi khutazile swinene.”—Jason, la nga ni malembe ya 21.

Tivutise swivutiso leswi landzelaka:

Xana ndzi cinca ndlela leyi ndzi ambalaka ha yona, ndlela leyi ndzi vulavulaka ha yona kumbe ndlela leyi ndzi endlaka swilo ha yona leswaku ndzi ta tsakisa vanghana va mina?

□ Ina

□ E-e

Xana ndzi ya etindhawini leti nga ni vanhu lava tikhomaka hi ndlela yo biha leti a ndzi nga ta ya eka tona loko a ku nga ri hikwalaho ka vanghana va mina?

□ Ina

□ E-e

Xiringanyeto: Loko nhlamulo ya wena eka swivutiso leswi se swi vutisiweke ku ri ina, lava xitsundzuxo eka vatswari va wena kumbe eka munhu un’wana lonkulu. Loko u ri Mbhoni ya Yehovha, u nga ha lava xitsundzuxo eka nkulu la nga Mukreste leswaku a ku pfuna u kota ku hlawula vanghana lava nga ta ku khutaza ku endla leswinene.

HLAYA LESWI ENGETELEKEKE HI MHAKA LEYI EKA VHOLUMO 2, NDZIMA 9

[Nhlamuselo ya le hansi]

MATSALWA

“Ku ni munghana la namarhelaka ku tlula makwavo.”—Swivuriso 18:24.

XITSUNDZUXO

Hanya hi milawu leyinene naswona van’wana lava tikarhatelaka ku hanya ha yona va ta tshinela eka wena. Va ta va vanghana va wena lavakulu!

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Xikwembu a xi yi hi nghohe, kambe xa hlawula leswaku i munhu wa njhani loyi xi nga ta n’wi amukela leswaku a va ‘muendzi entsongeni wa xona.’—Pisalema 15:1-5.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Leswaku ndzi kuma vanghana lavanene, ndzi ta ․․․․․

Vanhu van’wana lavakulu eka mina lava ndzi lavaka ku va tolovela i ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Hi tihi timfanelo leti u ti tekaka ti ri ta nkoka ngopfu eka munghana naswona ha yini?

● Hi tihi timfanelo leti u faneleke u ti hlakulela leswaku u ta va munghana wo antswa?

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 60]

“Loko vatswari va mina va ndzi byele leswaku ndzi hambana ni ntlawa wo karhi wa vanghana va mina, ndzi tibyele leswaku lava hi vona ntsena lava a ndzi lava ku va munghana wa vona. Kambe xitsundzuxo xa vatswari va mina a xi ri xinene, naswona loko ndzi sungule ku anakanyisisa ha xona ndzi swi xiyile leswaku a ku ri ni vanghana vo tala lavanene.”—Cole

[Bokisi leri nga eka tluka 61]

Ringeta Ku Tirhisa Swiringanyeto Leswi

Bula ni vatswari va wena hi ndlela yo endla vunghana ni vanhu van’wana. Va vutise leswaku a va ri ni vanghana va njhani loko va ha ringana na wena. Xana va tisola malunghana ni vanghana lava va tshameke va va hlawula? Loko va tisola, ha yini? Va vutise leswaku u nga swi papalata njhani swin’wana swa swiphiqo leswi va tshameke va langutana na swona.

Tivisa vanghana va wena eka vatswari va wena. Loko u kanakana ku va tivisa eka vatswari va wena, tivutise, ‘Ha yini ndzi kanakana?’ Xana ku ni nchumu wo karhi malunghana ni vanghana va wena, lowu u swi tivaka leswaku vatswari va wena a va nge wu tsakeli? Loko wu ri kona, u fanele u va ni vuxiyaxiya swinene loko u hlawula vanghana.

Vana muyingiseri lonene. Kombisa leswaku wa khathala hi vuhlayiseki bya vanghana va wena swin’we ni leswi va karhataka.—Vafilipiya 2:4.

Rivalela. U nga languteli leswaku vanghana va wena a va nge swi endli swihoxo. “Hinkwerhu ha khunguvanyeka minkarhi yo tala.”—Yakobo 3:2.

U nga lavi ku tshama u ri na munghana wa wena minkarhi hinkwayo. A swi bohi ku tshama u ri na yena. Vanghana va xiviri va ta ku pfuna loko u lava mpfuno.—Eklesiasta 4:9, 10.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 63]

Loko u hanya hi ndlela leyi van’wana va hanyaka ha yona leswaku u ta amukeleka, va ta ku lawula

Ndzima 9

Ndzi Nga Lwisana Njhani Ni Miringo?

Karen a a ri exinkhubyanini naswona ku nga si hela ni khume ra timinete a fikile, u vone vafana vambirhi va nghena va khome tiphepha-bege timbirhi letikulu. A a swi tiva leswi a swi ri endzeni ka tiphepha-bege toleto. A a twe vafana volavo va vula leswaku byala byi ta va byi lo vuya hi masaka exinkhubyanini xolexo.

Loko Karen a ha hlamale leswi a swi vonaka, u twe rito ra munhu la n’wi toloveleke ri ku: “Ha yini u lava ku hi onhela xinkhubyana?” Loko Karen a hundzuluka u vone munghana wakwe Jessica a khome mabodlhela mambirhi ya byala lama ha ku pfuriwaka. Jessica u teke rin’we a ri nyika Karen kutani a ku: “U nga ndzi byeli leswaku wa ha ri ntsongo lerova u nge tiphini hi byala!”

Karen a a lava ku ala, kambe a a chava. Jessica i munghana wakwe, naswona Karen a a nga lavi ku onha xinkhubyana hilaha Jessica a vuleke hakona. Handle ka sweswo, Jessica a a ri un’wana wa vanhwanyana lava nga ni mahanyelo lamanene. Loko o nwa, swi ta va swi nga bihanga leswaku na yena a nwa. Karen u tibyele leswi, ‘Lebyi ko va byala ntsena, a swi fani ni ku tirhisa swidzidziharisi kumbe ku endla timhaka ta masangu.’

LOKO wa ha ri muntshwa, miringo yi ta hi tindlela to hambana-hambana. Minkarhi yo tala yi va yi katsa vanhu va rimbewu leri hambaneke ni ra wena. Ramon, mufana la nga ni malembe ya 17 u ri: “Vanhwanyana va le xikolweni va phikelela ku endla swilo leswi u nga swi laviki. Va rhandza ku ku khoma-khoma va lava ku vona leswaku u ta endla yini. Hambi wo ala a va tshiki!” Deanna, loyi na yena a nga ni malembe ya 17, u tshame a langutana ni xiyimo lexi fanaka. U ri: “Mufana un’wana u te eka mina a fika a ndzi angarha. Ndzi bakanye voko ra yena, ivi ndzi ku: ‘U ringeta ku endla yini? Ni ku ku tiva a ndzi ku tivi!’”

Na wena u nga ha langutana ni miringo naswona yi nga ha tikomba onge a yi heli. Ndzingo lowu hambetaka wu nga fana ni munhu la yaka emahlweni a gongondza enyangweni wa wena lowu nga ni mfungho lowu tsariweke leswaku “U Nga Ngheni.” Xana u tshamela ku ringiwa ku tlula hilaha a wu swi langutele hakona? Hi xikombiso, eka swilo leswi xaxametiweke laha hansi, xana xi kona lexi ku ringaka?

□ Ku dzaha

□ Ku languta swifaniso swo navetisa rimbewu

□ Ku nwa byala

□ Ku hlanganyela eka timhaka ta masangu

□ Ku tirhisa swidzidziharisi

□ Swin’wana ․․․․․

Loko u funghe hi ✔ eka swilo leswi swi nga laha henhla, u nga gimeti hileswaku a wu faneleki ku va Mukreste. U nga dyondza ku lawula ku navela loko biha ni ku lwisana ni ndzingo. Njhani? Swa pfuna ku tiva leswi vangaka ndzingo. Xiya swivangelo leswinharhu.

1. Ku nga hetiseki. Vanhu hinkwavo lava nga hetisekangiki va ni mboyamelo wo endla swo biha. Hambi ku ri muapostola Pawulo, loyi a a ri Mukreste la wupfeke, u pfumerile hi ku kongoma a ku: “Loko ndzi navela ku endla leswi lulameke, leswo biha swi kona eka mina.” (Varhoma 7:21) Swi le rivaleni leswaku hambi ku ri munhu la nga ni mahanyelo lamanene, minkarhi yin’wana a nga ha xiya leswaku u teriwa hi “ku navela ka nyama ni ku navela ka mahlo.” (1 Yohane 2:16) Kambe ku tshamela ku anakanya hi ku navela loko biha swi nga va ni vuyelo byo biha, hikuva Bibele yi ri: “Ku navela, loko ku xurhe, ku veleka xidyoho.”—Yakobo 1:15.

2. Ku kuceteriwa hi swilo leswi u swi vonaka. Ndzingo wu tshama wu ri kona. Trudy u ri: “Exikolweni ni le ntirhweni, minkarhi hinkwayo vanhu va vulavula hi timhaka ta masangu. Ti endliwa ti tikomba ti tsakisa swinene eka TV ni le ka tifilimi minkarhi hinkwayo. A hi kanyingi u vonaka vuyelo bya kona byo biha!” Trudy u swi tiva kahle leswaku nkucetelo wa tintangha ni wa swihaxa-mahungu wu nga va ni matimba ku fikela kwihi. U ri: “Loko ndzi ri ni malembe ya 16, ndzi sungule ku rhandzana ni jaha rin’wana. Manana u tshame na mina ehansi, a ndzi byela leswaku loko ndzi ya emahlweni ndzi rhandzana na rona, ndzi ta tika. Leswi Manana a nga swi vula swi ndzi tseme nhlana! Endzhaku ka tin’hweti timbirhi se a ndzi tikile.”

3. “Ku navela loku fambisanaka ni vuntshwa.” (2 Timotiya 2:22) Xivulwa lexi xi nga katsa ku navela kwihi ni kwihi loku vantshwa va vaka na kona, ko tanihi ku navela ku amukeleka kumbe ku navela ku tekiwa tanihi munhu la kuleke. Ku navela ko tano a ku bihanga, kambe loko ku nga lawuriwi ku nga endla leswaku swi ku tikela ku lwisana ni ndzingo. Hi xikombiso, ku navela ku tekiwa tanihi munhu la kuleke swi nga ha ku endla u hetelela u fularhele milawu leyinene leyi u dyondzisiweke yona ekaya. Leswi hi leswi humeleleke Steve loko a ri ni malembe ya 17. U ri: “Endzhakunyana ka ku khuvuriwa ka mina, ndzi xandzukele vatswari va mina ndzi tlhela ndzi endla swilo hinkwaswo leswi va ndzi dyondziseke leswaku ndzi nga swi endli.”

Ndlela Yo Lwisana Ni Miringo

A swi kanakanisi leswaku ku navela loku boxiweke laha henhla ku ni matimba swinene. Nilokoswiritano, u nga wu hlula ndzingo. Njhani?

● Xo sungula, xiya ndzingo lowu swi ku tikelaka swinene ku lwisana na wona. (U nga ha va se u swi endlile sweswo eka tluka 65.)

● Endzhaku, tivutise leswi, ‘Xana ndzingo lowu wu tala ku ndzi hlasela rini?’ Fungha hi ✔ eka rin’wana ra mabokisi lama landzelaka:

□ Loko u ri exikolweni

□ Loko u ri wexe

□ Loko u ri entirhweni

□ Kun’wana ․․․․․

Ku tiva leswaku ndzingo wu tala ku ku hlasela rini swi nga ha ku pfuna leswaku u wu papalata hilaha ku heleleke. Hi xikombiso, ehleketa hi mhaka leyi ku buriweke ha yona exinghenisweni xa ndzima leyi. I yini leswi Karen a swi voneke leswi kombiseke leswaku swilo a swi nga ta famba kahle eka xinkhubyana lexi a yeke eka xona?

․․․․․

Xana a a ta va a wu papalate njhani to ho suka ndzingo wolowo?

․․․․․

● Leswi sweswi se u wu tivaka ndzingo wa kona naswona u swi tivaka leswaku wu nga tala ku humelela rini, se u swi lunghekerile ku teka goza. Nchumu wo sungula lowu u faneleke u wu endla i ku kuma ndlela leyi u nga wu balekelaka ha yona. Laha hansi tsala leswi u nga swi endlaka.

․․․․․

(Swikombiso: Loko u tala ku hlangana ni vadyondzi-kuloni loko u huma exikolweni, lava ku kucetelaka leswaku u dzaha na vona, kumbexana u nga cinca ndlela yoleyo ivi u famba hi yin’wana. Loko u tala ku kuma swifaniso swo navetisa rimbewu eka khompyuta ya wena, u nga ha anakanya hi ku hoxa tiprogreme leti sivelaka swilo swo tano leswaku swi nga humeleli eka khompyuta ya wena. Nakambe, u nga tsala marito ya leswi u endlaka ndzavisiso wa swona eka Internet hi ku kongoma leswaku swifaniso sweswo swi nga humeleli.)

I ntiyiso leswaku a wu nge yi papalati hinkwayo miringo. Minkarhi yin’wana u nga tikuma u langutane ni ndzingo wo karhi lowukulu, kumbexana hi nkarhi lowu u nga wu langutelangiki. Xana u ta endla yini?

Tshama U Lunghekile

Loko Yesu a “ringiwa hi Sathana” u ale hi ku hatlisa. (Marka 1:13) Ha yini? Hikuva se a a swi tiva leswaku u seketela mani. Yesu a a tiyimisele ku yingisa Tata wakwe minkarhi hinkwayo. (Yohane 8:28, 29) A a vula swi huma embilwini loko a ku: “Ndzi xike hi le tilweni ku ta endla ku rhandza ka loyi a ndzi rhumeke, kambe ku nga ri ka mina.”—Yohane 6:38.

Eka tluka leri landzelaka, tsala swivangelo swimbirhi leswi endlaka leswaku u papalata ndzingo lowu u tshamaka u ri karhi u langutana na wona ni swilo swimbirhi leswi u nga swi endlaka leswi nga ku pfunaka ku lwisana ni ndzingo wolowo.

Leswi endlaka u wu papalata:

1 ․․․․․

2 ․․․․․

Leswi nga ta ku pfuna leswaku u lwisana na wona:

1 ․․․․․

2 ․․․․․

Tsundzuka leswaku loko u pfumela ku hluriwa hi ndzingo, u hundzuka hlonga ra ku navela ka wena n’wini. (Tito 3:3) Ha yini u pfumela ku lawuriwa hi ku navela ka wena? Vana ni xivindzi xo lawula ku navela ka wena ematshan’weni yo pfumela ku lawuriwa hi ku navela ka wena. (Vakolosa 3:5) Naswona khongela hi mhaka yoleyo leswaku u ta kota ku ya emahlweni u lwisana ni ndzingo.—Matewu 6:13.a

HLAYA LESWI ENGETELEKEKE HI MHAKA LEYI EKA VHOLUMO 2, NDZIMA 15

[Nhlamuselo ya le hansi]

MATSALWA

“Xikwembu xa tshembeka, a xi nge mi tshiki mi ringiwa hi ndlela leyi tlulaka leswi mi nga swi tiyiselaka, kambe loko mi ringiwa xi ta mi nyika ndlela yo huma, leswaku mi kota ku swi tiyisela.”—1 Vakorinto 10:13.

XITSUNDZUXO

Tirhisa nhloko-mhaka leyi nge, “Ku Tilunghiselela Ku Langutana Ni Ntshikilelo Wa Tintangha,” leyi kumekaka eka matluka 132 na 133 ya buku leyi nge Swivutiso Leswi Vantshwa Va Swi Vutisaka—Tinhlamulo Leti Tirhaka, Vholumo 2, leswaku u ta lunghiselela tinhlamulo leti u nga ti tirhisaka loko munhu un’wana a ku ringa leswaku u endla swilo swo biha.

XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?

Xikwembu a xi profete leswaku Yesu a a ta tshembeka, kambe sweswo a swi vuli leswaku Yesu a a fana ni rhoboto, leri endleriweke ku yingisa. Ku ri na sweswo, Yesu a a ri ni ntshunxeko wo tihlawulela. U tihlawulele ku tshama a tshembekile—a a nga kunguhateriwanga ka ha ri emahlweni leswaku u ta tshembeka. Xexo i xin’wana xa swivangelo leswi endleke leswaku a khongela swinene loko a langutane ni ndzingo.—Vaheveru 5:7.

LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!

Leswaku ndzi tshama ndzi lunghekele ku lwisana ni ndzingo wo karhi, ndzi ta ․․․․․

Vanhu, tindhawu swin’we ni swiyimo leswi ndzi faneleke ku swi papalata swi katsa ․․․․․

Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․

U NGA KU YINI?

● Xana swivumbiwa leswi hetisekeke swi nga ringiwa?—Genesa 6:1-3; Yohane 8:44.

● Xana ku tshembeka ka wena ku va khumba njhani van’wana loko u lwisana ni ndzingo?—Swivuriso 27:11; 1 Timotiya 4:12.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 68]

“Nchumu lowu ndzi pfunaka i ku tiva leswaku ku ni Munhu la nga ni matimba swinene evuakweni hinkwabyo loyi a ndzi seketelaka nileswaku ndzi nga kombela mpfuno wa yena nkarhi wun’wana ni wun’wana!”—Christopher

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 67]

Ringeta Leswi!

Khoma khampasi, u endla leswaku ximhandzana xa yona xi languta en’walungwini. Kutani veka maginete etlhelo ka yona. Xana ku endleka yini? Ximhandzana xa yona a xa ha languti etlhelweni leri faneleke. Ematshan’weni ya sweswo, xi landzelela maginete.

Ripfalo ra wena ri fana ni khampasi yoleyo. Loko ri leteriwe kahle, ri ta tshama ri langute etlhelweni leri faneleke, ni ku ku pfuna leswaku u endla swiboho swa vutlhari. Kambe vanghana vo biha va nga ha soholota ndlela leyi u yi langutaka ha yona mimpimanyeto ya mahanyelo lamanene, ku fana ni maginete. U dyondza yini emhakeni leyi? Ringeta ku papalata vanhu ni swiyimo leswi nga onhaka ndlela leyi u yi langutaka ha yona mimpimanyeto ya mahanyelo lamanene!—Swivuriso 13:20.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 69]

Loko u pfumela ku hluriwa hi ndzingo, u hundzuka hlonga ra ku navela ka wena n’wini