Lava va ranzako Jehova, “a xi kona xo va khunguvanyisa”

1. Xana a mutsutsumi wo kari i zi kombisile kuyini lezaku i wa nga ta tsika ku tsutsuma?

KUSUKELA kusanguleni ka wunhwana gakwe, Mary Decker i wa chachazelwa kota mutsutsumi wa hombe misaveni. Ku wa alakanyelwa lezaku hi yena a nga wa ta ganya a kordawu ga nzalama ka mapalisana ya ku tsutsuma a 3.000 wa timetro ka maolimpiada ma nga maheka hi ximumu xa 1984. Kanilezi, a nkonzo wakwe a wu zangi wu tsemakanya a nzhati wo gumesa. I lo ti phinganyeta hi nenge wa mutsutsumi-kulobye zonake awa a nzunza hi hloko. Laha a nga wile a ti bayisa zonake a rila, i lo tlakuliwa lezaku a huma laha ruweni. Hambulezo, Mary a nga tsikangi ku tsutsuma. Hi 1985, na ku nga se hunza lembe, i lo tlhela a sangula ku tsutsuma na a tiyile khwatsi a tlhela a tsutsuma ku pala vavasati vontlhe.

2. Xana a maKristu ma le kutsutsumeni hi ndlela muni, niku a kungo ga hina gi fanele kuva gihi?

² Kota maKristu, hi le ka mapalisana ya kutsutsuma — yo fana ni ku tsutsuma hi milenge. A kungo ga hina gi fanele ku tsutsumela ku ganya. A kutsutsuma ka hina a hi ka pfhuka wo koma, laha a munhu a faneleko ku tsutsuma hi ku hatlisa hi laha a zi kotako hi kona kasi a ganya, ge hambu kuva ku ti tololanyana ko kari laha munhu a tshukako a nyima a humula loku a zi lava. Kanilezi, ku nga fananiswa ni kutsutsuma ka pfhuka wo leha laha ku lavekako kutimisela kasi ku ganya. Ka papilo gakwe legi a nga tsalela maKristu ya le Korinte, gi nga hi tiko gi nga tiveka nguvu hi mapalisana ya kutsutsuma, Paule i tirisile mufananiso wa mutsutsumi. I te ngalo: “A mu zi tivi lezaku lava va palisanako ku tsutsuma va tsutsuma vontlhe, kanilezi munwe ntsena a amukelako a nchachazelo ke? Tsutsumani kota yena, kasi mu fela ku wu kuma.” — 1 Kor. 9:24.

3. Hi vamani va ganyako ka mapalisana ya kuya wutomini ga pinzukelwa?

³ A Biblia gi hi byela lezaku hi nghena ka mapalisana lawa yo fananisa. (Gonza 1 Va Le Korinte 9:25-27.) A nchachazelo wa kona wutomi ga pinzukelwa, le tilweni a maKristu ma totilweko ni laha misaveni a vatsutsumi lava vanwani. A ku hambana ni mapalisana manwani, vontlhe lava va nghenako ka mapalisana lawa va tlhela va timisela va kuma nchachazelo. (Mat. 24:13) A vatsutsumi, va luza ntsena loku va nga tsutsumi hi ku lanzela milayo ya kona kutani loku va nga chikeli magumo. Ahandle ka lezo, hi ka mapalisana lawa ntsena a nchachazelo wa kona ku nga wutomi ga pinzukelwa.

4. Xini xi mahako lezaku a mapalisana ya ku ganya wutomi ga pinzukelwa ma nga olovi?

⁴ A ku chikela magumo, a zi olovi. Zi lava ku ti khoma u tlhela u tiva lexi u tsutsumelako xona. Munhu munwe ntsena — ku nga Jesu Kristu — loyi a zi kotileko ku tsutsuma a chikela magumo na a nga zangi a khunguvanyeka kutani ku ti phinganyeta ne khati ginwe. Kanilezi, a mupizani wakwe Jakobe i tsalile lezaku vontlhe a valanzeli va Kristu va “khubeka hi zilo zinyingi.” (Jak. 3:2) Kunene, lezo lisine! Hontlheni a hi na ku ti phendla ka kungambheleli ka hina ni loku ka vanwani. Hikwalaho, hi nga tshuka hi ti phinganyeta, hi dedereka zonake hi hungula kutsutsuma ka hina. Kuzilava hi ngawa futsi; kanilezi hi tekela ku vuka hi simama ku tsutsuma. A vanwani va wile va ti bayisa laha ka kuza va lava ku vuniwa kasi va tlhela va kuma ntamu wa ku simama va tsutsuma va kongoma magumo. Hikwalaho, za koteka ku hi tshuka hi ti phinganyeta kutani kuwa futsi, hi xikhatanyana hambu hi kuphindaphinda. — 1 Tih. 8:46.

LOKU U TSHUKA U TI PHINGANYETA, U NGA TSUKULI

5, 6. (a) Xana a ku na nchumu wo “khunguvanyisa” muKristu hi ndlela muni, niku xini xi to mu vuna ku “vuka”? (b) Hikuyini a vokari va nga vukiko loku va ti phinganyetile?

⁵ Kuzilava wa tolovela ku tirisa magezu yo kota “ku khunguvanyeka” kutani ku ti phinganyeta, ni “kuwa” kasi ku komba a xiyimo xa munhu hi tlhelo ga moya. A magezu lawa ya lomu ka Biblia, ma ngava ni tlhamuselo munwe, kanilezi a hi zikhati zontlhe. Hi xikombiso, wona magezu ma nga ka Mavingu 24:16: “A munhu nene iwa ntlhanu wa zikhati ni zimbiri, a vuka kambe; kanilezi a wa kubiha i ta [khunguvanyeka] makhombyeni.”

⁶ Jehova a nga ta tsika lava va mu tsumbako va khunguvanyiswa kutani ku phinganyetwa ge hambu ku wisiwa hi zilo lezi zi nga wa ta va maha va tsanzeka ku vuka — kani xikarato kani xikhunguvanyiso wukhozelini gabye. Ha tiyiseka lezaku Jehova i ta hi nyika ntamu wa ku “vuka” kasi hi simama ku mu khozela hi ntamu wa hina wontlhe. Hakunene, lezo za va tiyisa nguvu hlana vontlhe lava va mu ranzako Jehova hi mbilu yontlhe! A vakubiha ne a va zi lavi ku vuka. Ne a va laveteli ku vuniwa hi moya wa Nungungulu ni vanhu vakwe, niku va tlhela va ala xivuno loku va nyikiwa. A ku hambana ni vanhu lavo, ‘lava va ranzako nayo wa Jehova’ a ku na xibho xi nga va gumulako va huma va nga ha wuyi mapalisaneni ya kuya wutomini ga pinzukelwa. — Gonza Tisimu 119:165.

7, 8. Xana a munhu a ‘ngawa’ a tlhela a simama ku amukeleka ka Nungungulu hi ndlela muni?

⁷ A vokari va phazamile va wela ka xionho xa xitsongwani — hambu kuza va phindaphinda — hi kota ya gome. Kanilezi, va ha simama kuva vanhu vo lulama mahlweni ka Jehova loku va simama ku “vuka,” lezo loku va ti sola hi mbilu yontlhe, va ti karatela ku tlhela va sangulisa ku mu tirela hi kutsumbeka. Lezo zi woneka khwatsi ka lezi Nungungulu a tirisanisileko zona na Israeli wa kale. (Isa. 41:9, 10) A bhuku ga Mavingu 24:16, legi gi tshahilweko le nzhako, a gi khanyisi ‘zihoxo’ za hina, kanilezi gi khanyisa a mhaka ya yi nene, ku nga ‘kuvuka’ ka hina hi ku vuniwa hi Nungungulu wa hina wa tipswalo. (Gonza Isaya 55:7.) Kota ndlela ya ku kombisa lezaku va hi tsumba, Nungungulu na Jesu Kristu va hi kuca lezaku hi “vuka.” — Tis. 86:5; Joh. 5:19.

⁸ A mutsutsumi, hambu loku a ti phinganyeta kutani kuwa, a nga hava ni xikhati xa ku vuka a tiya a tlhela a zi kota ku tsutsuma kala magumo loku a hatlisa ku maha xo kari. Mapalisaneni ya hina ya kuya wutomini ga pinzukelwa, a hi gi tivi ‘siku ni xikhati’ legi hi to chikela hi gona magumo. (Mat. 24:36) Hambulezo, loku hi ngawi makhati yo tala, hi kona hi tova ni ntamu wa ku simama hi tsutsuma hi nga tsukuli, hi tlhela hi chikela magumo hi kuma nchachazelo. Makunu, hi yihi ndlela ya ku nga ti phinganyeti?

ZIKHUNGUVANYISO ZI TSANZEKISAKO MUNHU KUYA MAHLWENI

9. Zikhunguvanyiso muni hi to wulawula hi zona?

⁹ Zalezi hi ta wulawula hi ntlhanu wa zikhunguvanyiso — gome ga munhu wutsumbu, kunavela ka nyama, ku onhelwa hi mukholwa-kuloni, tixanisa, ni kungambheleli ka vanwani. Hambulezo, loku ku hi lezaku hi khunguvanyisilwe ngha hi alakanya lezaku Jehova munhu wa lihlaza-mbilu la hombe nguvu. A nga hatliseli ku hi wona kota vanhu vo kala ku tsumbeka.

10, 11. I gome muni legi Davida a ngalwa nago ke?

¹⁰ A gome ga munhu wutsumbu gi nga fananiswa ni maribye kutani zigodo zi wileko lomu ruweni. Loku hi cuwuka lezi zi mahekileko wutomini ga Hosi Davida na mupostoli Pedro, hi nga wona a tixaka timbiri ta gome — ku kala kutikhoma ni kuchava munhu.

¹¹ Lezaku Hosi Davida i wa hi ni gome go kala kutikhoma, zi wonekile ka lezi a zi mahileko na Batexeba. Niku a xikhati lexi a nga rukiwa hi Nabali, Davida i wa lava ku maha zilo hi matloti. Kunene, Davida i tsanzekile ku ti khoma, kanilezi a nga tsukulangi ku zama ku tsakisa Jehova. Hi ku vuniwa hi vanwani, i zi kotile ku tlhela a tiya hi tlhelo ga moya. — 1 Sam. 25:5-13, 32, 33; 2 Sam. 12:1-13.

12. Xana Pedro i simamisile kuyini ku tsutsuma hambu lezi a nga ti phinganyetile?

¹² Pedro i wa hi ni gome ga kuchava munhu, a khunguvanyeka ka zikhati zo kari; hambulezo, i simamile ku tsumbeka ka Jesu na Jehova. Hi xikombiso, i alile Hosi yakwe lomu ka talo wa vanhu. A nga mu alangi khati ginwe, kanilezi, manharu. (Luka 22:54-62) Ka khati ginwani, i lo tsanzeka ku kombisa a wumunhu ga wuKristu, hi ku wona maKristu ya vaJuda na ma hi ma nene ku hunza maKristu ya vamatiko. Hambulezo, mupostoli Paule i wa zi zwisisa khwatsi — lezaku lomu bandleni a ku faneli kuva ni xihlawulela. Lezi Pedro a zi mahileko zi wa nga lulamangi. Na lezi Pedro a zi mahileko zi nga se onha kuzwanana ka vamakabye, Paule i lo mu kawuka hi kukongoma. (Gal. 2:11-14) Xana Pedro i vile ni matshanza zonake a khunguvanyeka a huma mapalisaneni ya kuya wutomini? Ne ni kutsongwani. I lo vumela wusungukati ga Paule, a gi tirisa zonake a simama ku tsutsuma.

13. Xana a mababyi ma ngava xikhunguvanyiso hi ndlela muni?

¹³ Ka zikhati zinwani, a gome ga munhu gi yelana ni lihanyo. Lexo kambe, xi ngava xikhunguvanyiso. A lihanyo la hina, li nga tshuka li colopetela lezi hi tsutsumisako zona hi tlhelo ga moya hambu kuza li hungula ntamu wa ku tsutsuma, kutani ku hi karalisa futsi. Hi xikombiso, a makabye wo kari wa xisati wa le Japani i babyile nguvu loku ku hunzile a 17 wa malembe na a bapatizilwe. I karatekile nguvu hi lihanyo lakwe laha ka kuza a babya hi tlhelo ga moya. Hi kufamba ka xikhati i lo hola. A madota mambiri ma lo mu vuxela. Laha a nga tiyisilwe hi magezu yabye ya ma nene, i lo sangula kuya mitlhanganweni. Loku a zi alakanya, i ngalo: “Nzi khumbekile nguvu laha ka kuza nzi lava ni ku rila hakuva a vamakabye lavo va lo nzi losa hi liranzo.” A makabye wa hina, makunu i tlhelile a wuya kutsutsumeni.

14, 15. Zini hi faneleko ku tiya hlana hi maha loku a kunavela ko biha ku sangula? Nyika xikombiso.

¹⁴ A kunavela ka nyama ku phinganyetile votala. Loku hi ringwa hi kunavela ka nyama, hi fanele ku maha zontlhe hi zi kotako kasi hi tshama na hi basile hi tlhelo ga moya, ga maalakanyo, ni ga mahanyela. Alakanya wusungukati ga Jesu ga ‘ku hoxa kule,’ hi ndlela yo fananisa, ni xihi xi nga wa ta hi phinganyeta, hambu loku ku hi tihlo kutani canja ga hina. Xana lezo zi wa nga faneli ku patsa maalakanyo ni mitiro yo biha lezi zi humesako votala kutsutsumeni ke? — Gonza Mateu 5:29, 30.

¹⁵ A makabye wo kari wa xinuna a wundlilweko ngangweni wa maKristu i tsalile lezaku kusukela kale ilwa ni xiringo xa ku lava ku hlengela masango ni vavanuna-kulobye. I ngalo: “Xontlhe xikhati nzi wa nga tizwi na nzi tlhatlhekile xikari ka vanwani. Zi wa wonekisa ku khwatsi nzi wa hambene nguvu navo.” Laha a nga hi ni 20 wa malembe, i wa hi phayona ga xikhati xontlhe a tlhela ava nanza ga wutireli bandleni. Kanilezi, i lo gumesa awa lomu manyaleni, a tsayisiwa zonake a gumesa a vuniwa hi madota. A ku khongela, ku gonza Mhaka ya Nungungulu, ni ku ti karatela ku vuna vanwani, zi mu vunile ku tlhela a vuka a tiya hi tlhelo ga moya. Loku ku hunzile malembe yo kari, i wulile lezi: “Ka zikhati zo kari, nza tshuka nziva ni kunavela loko, kanilezi a nzi ku tsiki ku nzi hlula. Nzi gonzile lezaku Jehova a nga ta ku tsika u ringwa hi za ku hunza a ntamu wa wena. Hikwalaho, nzi tsumba lezaku Nungungulu wa zi wona ku nzi ta zi kota.” A makabye loyi i gumesa hi magezu lawa: “Zontlhe ziringo lezi nzi lwisanako nazo zi nga ta hava kona misaveni yiswa. Hi zalezo nzi zi rinzelako! Na masiku lawo ma nga se chikela, nzi ta simama kulwa.” I ti yimisele ku nga humi kutsutsumeni.

16, 17. (a) Xini xi nga vuna a makabye loyi a nga tizwa na a onhelwe ke? (b) Kasi hi potsa ku khunguvanyeka, hi fanele ku veka a kupima ka hina ka yini?

¹⁶ A ku onhelwa hi mukholwa-kuloni zi ngava xikhunguvanyiso. A makabye wo kari le França a nga tirile kota dota, i lo tizwa na a onhelwe zonake a zangara. Hikwalaho, i lo nyima ku ti tlhanganisa ni bandla zonake a hola hi tlhelo ga moya. I lo enzelwa hi madota mambiri, ma ya demba ndleve khwatsi ma mu ingisela hi matsenya, na ma nga mu tsemarisi a xikhati lexi a nga tlhamusela lezi zi nga mahekile, kota lezi a nga zi wonisa zona. Va lo mu kuca ku rula a nzhwalo wakwe ka Jehova va tlhela va khanyisa lezaku a xa lisima ka zontlhe ku tsakisa Nungungulu. I lo maha lezo futsi zonake hi xikhati xi tsongwani a wuya kutsutsumeni, a tlhela a sangulisa ku maha mitiro ya bandla.

¹⁷ A makristu wontlhe ma fanele ku veka kupima ka wona ka Jesu Kristu, a hloko ya bandla, ku ngahi ka vanhu va nga mbhelelangiko. Jesu, loyi a mahlo yakwe ma nge “khwatsi malangavi ya nzilo,” i wona zontlhe hi ndlela yi lulamileko, niku hi kota ya lezo, i wona zo hunza lezi hina hi nga wa ta zi wona. (Kuv. 1:13-16) Hi xikombiso, wa zi tiva lezaku lezi zi wonekisako ku khwatsi hi lo onhelwa, zi ngava zilo hi nga kala ku zi zwisisa khwatsi. Jesu i ta lulamisa a zikarato za bandla hi ndlela yi nene ni hi xikhati xi faneleko. Hikwalaho, ngha hi nga tshuki hi vumelela a mitiro kutani a ziboho za muKristu-kulori ziva zikhunguvanyiso ka hina.

18. Hi nga yi hlulisa kuyini a minzhingo ni ziyimo zo nonoha ke?

¹⁸ A zikhunguvanyiso zinwani za zimbiri tixanisa ni kungambheleli ka vanwani lomu bandleni. Ka mufananiso wakwe wa muxwanyi, Jesu i wulile lezaku a “kukarateka kutani kuxaniseka” hi kota ya mhaka, zi wa ta khunguvanyisa vokari. A tixanisa leto kani tita hi ka mani — maxaka, vaakelani, kutani tihosi ta tiko — ti ngava xikhunguvanyiso nguvunguvu ka loyi ‘a nga hiko na mitsu,’ loyi a nga tiyangiko hi tlhelo ga moya. (Mat. 13:21) Kanilezi, loku hi hlayisa khwatsi a tshamela ga mbilu ya hina, a mahungu ya Mufumo ma ta hi vuna ku zima timitsu to tiya ta kukholwa ka hina. Loku u kumana ni minzhingo, ti karatele ku tshama hi ku ehleketa hi zilo zi dzunzekako. (Gonza Va Le Filipi 4:6-9.) Hi ku vuniwa hi Jehova, hi ta zi kota ku hlula minzhingo, hi nga tsiki ziyimo zo nonoha lezaku ziva zikhunguvanyiso.

19. Zini hi nga mahako kasi hi nga humi kutsutsumeni loku a munwani a hi khunguvanyisa?

¹⁹ A ya kubiha hi lawa yaku hi kufamba ka malembe a vokari va tsikile kungambheleli ka vanwani ku va humesa kutsutsumeni. A mawonela yo hambana ka zilo zi yelanako ni livalo, za tshuka ziva zikhunguvanyiso kabye. (1 Kor. 8:12, 13) Loku a wo kari a hi khunguvanyisa, xana hi ta vumelela lezaku a nchumu lowo wa wutsongwani wuva mhaka ya hombe ke? A Biblia gi luleka a maKristu lezaku ma tsika ku lamula, kanilezi ma tsetselela vanwani, ma nga kurumeti lezaku ngha ma mahelwa kululama. (Luka 6:37) Loku u kumana ni xiringo xi zi kotako kuva xikhunguvanyiso, ti wutise lezi: ‘A nzo lamula munwani hi kuya hi lezi nzi zi ranzako? Kota lezi nzi zi tivako lezaku a vamakabye va mina a va mbhelelangi, xana nzi ta vumelela a kungambheleli ka munwani ku nzi humesa mapalisaneni ya kuya wutomini?’ A ku ranza Jehova zi nga hi vuna ku nga tsiki ne xinwe lexi munwani a xi mahako xi hi tsanzekisa ku chikela magumo ka mapalisana.

TSUTSUMA HI KUTIMISELA — POTSA ZIKHUNGUVANYISO

20, 21. Zini u ti yimiseleko ku maha mapalisaneni ya kuya wutomini?

²⁰ Xana u ti yimisele ku ‘mbheta a kutsutsuma ka wena’? (2 Tim. 4:7, 8) Loku zi hi tano, u fanele ku maha xigonzo xa wena wutsumbu. Tirisa a Biblia ni mabhuku ya hina lezaku ma ku vuna ku hlola, ku ehleketa, ni ku tiva zilo lezi zi nga tshukako ziva zikhunguvanyiso ka wena. Kombela hi mbilu yontlhe lezaku a moya wa ku basa wu ku nyika a ntamu lowu u wu lavako hi tlhelo ga moya. Alakanya lezaku, a ku na mutsutsumi loyi a konelweko ku nga chikeli magumo ka mapalisana ntsena hi loku a tshukile a kumana ni zikhunguvanyiso kutani kuwa. Wa zi kota ku vuka a tlhelela kutsutsumeni. A nga tlhela a tirisa zona zibho lezi kota ribye go noma a ya djatamela le kule, a gonza zilo za lisima ni ka wihi nzhingo a kumanako nawo kukholweni kakwe.

²¹ A Biblia gi komba lezaku lava va nghenako ka mapalisana ya kuya wutomini va fanele ku maha xo kari, ku ngahi ku tshama va nga mahi nchumu. Zi hambene ni ku khilela mova wu pakeleko lava va yako kuganyeni. Hi fanele ku tsutsuma ha hoce mapalisaneni ya kuya wutomini. Laha hi mahako lezo, a “kurula ka hombe” loku ku tako hi ka Jehova ku ta ku khwatsi i moya wu hi chovako hi lenzhako. (Tis. 119:165) Ngha hi tsumba lezaku i ta hi katekisa zalezi hi tlhela hi kuma makatekwa ma nga mbheliko lawa ma to kumiwa hi vontlhe lava va tsutsumako kala magumo. — Jak. 1:12.