MATIMU YA WUTOMI
A ku tirela Jehova hi wona ntiro wa mina wutomini ga mina gontlhe
Anzhako ka kuva nzi mbhetile a xikola sekundaria hi Janeiro wa 1937, nzi lo ya ti tsalelisa ka Universidade ya Iowa, Estados Unidos ku nga hi kusuhani ni laha hi nga tshama kona — a mupela-gambo wa Estados Unidos. Kota lezi nzi ngaya xikoleni ni ku tira kasi nzi kuma mali yo ti hakhelela xikola, nzi wa salelwa hi xikhati xitsongwani xa ku maha zilo zinwani. Kusukela wunwananeni, a kupima ka mina ku wa hi ka kuva nzi gonza ku aka maprediyu yo leha nguvu ni ku maha mabhulaho yo hayekiwa.
Kusanguleni ka lembe ga 1942, xikhatanyana nzhako ka kuva Estados Unidos a nghena ka Yimpi ya Wumbiri ya Misava, nzi wa hi ka lembe ga wuntlhanu ka kursu ya mina, niku ku wo kiyela tihwetanyana kasi nzi amukela a diploma ga xikhundla xa wu-bacharel ga wunjiniyela ga kuaka. Nzi wa hanya ni vanhu vambiri ka yindlu yinwe. A munwe wabye i lo nzi byela lezaku nzi ya wulawula ni munhu “a nga enzela a majaha lawa ma nga hanya ka yindlu ya lahasi.” Nzi lo ya tlhangana na John O. (Johnny) Brehmer, a nga hi Mboni ya Jehova. Nzi lo hlamala hi lezi a nga zi kota ku hlamula ni xihi xiwutiso hi ku tirisa a Biblia. Nzi lo sangula ku gonza a Biblia na Johnny hi kukhanzakanya, niku hi kugumesa nzi lo sangula ku famba naye ntirweni wakwe wa kuxumayela, xontlhe xikhati nzi nga zi kota.
A papai wa Johnny, Otto, i mahile Mboni na a hi murangeli wa bako le Walnut, Iowa. Otto i lo tsika a ntiro wakwe kasi ku nghenela wutireli ga xikhati xontlhe — ku nga hi ku mbheta a 100 wa tihora hi hweti ntirweni wa kuxumayela. Hi kufamba ka xikhati, a xikombiso xakwe xa xi nene, zinwe ni xa ngango wakwe, xi lo nzi kuca a ku maha xiboho xa lisima.
XIKHATI XA KU MAHA XIBOHO
Ka siku go kari, a murangeli wa Universidade i lo nzi byela lezaku a tinota ta mina ta chika niku nzi wa nga ta pasa hi tinota ta kale. Nza alakanya a ku nzi khongelile nguvu ka Jehova Nungungulu lezaku a nzi nyika wurangeli. Xikhatanyana nzhako ka lezo, nzi lo vitaniwa lezaku nzi ya tlhangana ni mugonzisi wa mina wa wunjiniyela. I lo nzi byela lezaku i amukele mahungu ya xikombelo xa njiniyela, niku i va byelile lezaku nzi ta vumela ntiro lowo, hambu lezi a nga kala ku ranga hi ku nzi wutisa. Nzi lo mu bonga a mugonzisi loye, kanilezi nzi lo tlhela nzi mu tlhamusela lezaku nzi ti yimisele ku tirela Jehova wutomini ga mina gontlhe. Hi 17 ka Junho wa 1942, nzi lo bapatizwa niku zalezo nzi lo yimiswa lezaku nzi tira kota phayona, ku nga lezi a vaxumayeli va xikhati xontlhe va Timboni ta Jehova va vitaniswako zona.
Hi 1942, nzi lo vitaniwa lezaku nziya wusochweni, hikwalaho nzi loya hofiseni ya xitsalela xa wusochwa nzi ya tlhamusela xigelo xa mina xa ku ngayi yimpini. Nzi lo va komba maphepha nzi tsalelweko hi vagonzisi va mina na va wulawula hi matshamela ya mina ya ma nene ni wutlhari ga mina go hlamalisa kota njiniyela wa kuaka. Kanilezi, hambu lezi ku nga hi ni wukustumunyu legi ga gi nene, hi kugumesa nzi lo nyikwa multa ya 10.000 wa madolari ya Amerika kota tsayiselelo, nzi tlhela nzi konelwa ku tshama ntlhanu wa malembe paxweni ga le Leavenworth, Kansas.
WUTOMI GA MINA LOMU PAXWENI
Paxo ga Leavenworth, Estados Unidos, nyamutlha. Hi kwalomu a xipimo xa 230 wa hina hi nga valelwe kona
Kwalomo ka ku hunza 230 wa vaswa va Timboni ta Jehova va lo khonwa va yisiwa masinwini ya Leavenworth, lawa ma nga lumba paxo ga mufumo ga Leavenworth. Ku’ve paxo legi hi nga nyikwa mitiro, lezo na hi rangelwa hi varinzeli vo hambanahambana. A vokari xikari kabye va wa xi tiva xiyimo xa hina xa wuKristu xa ku nga ti ngheniseli ka politika niku va wa seketela a mawonela ya hina.
A varinzeli vo kari va wa seketela mizamo ya hina ya ku simama ni tolovelo wa hina wa ku maha mitlhangano ya wuKristu. Vona kambe va wa hi vuna ku nghenisa mabhuku ma seketelweko ka Biblia lomu paxweni. A muwoneleli wa paxo i tlhelile a ti tsalelisa kasi ku amukela a revista ga Consolação (zalezi ku nga Despertai!) hweti ni hweti!
KUHUMA KA MINA PAXWENI NI NTIRO WA WURUMIWA
Anzhako ka kuva nzi tirile malembe manharu lomu paxweni, ka lawa ya ntlhanu nzi nga konelwe wona, nzi lo humesiwa hi 16 ka Fevereiro wa 1946, anzhako ka tihweti to kari na Yimpi ya Wumbiri ya Misava yi mbhelile. Zalezo, nzi lo tlhela nzi sangulisa kambe a ntiro wa xikhati xontlhe kota phayona. A xiavelo xa mina xi wa hi ku tlhelela doropeni ga Leaventworth, Kansas. Nzi lo rurumela hi kuchava hakuva a Timboni ta Jehova ti wa vengiwa nguvu ka wutshamu lego. A ku kuma ntiro wa ku ti hanyisa zi wa karata, niku a nza ha wuli hi ku kuma ko tshama kona.
Nzi alakanya murinzeli wo kari a nga tirile ku gada paxo nzi mu kumileko na nzi famba nzi xumayela hi muti ni muti, loyi a nga nzi bhongela aku: “Suka laha kaya ka mina!” A xikhati nzi nga wona nhonga canjeni gakwe, nzi lo karateka nguvu, zonake nzi suka hi xihatla. Ka muti wunwani, a wasati wo kari i lo wula lezi: “Nyimanyana, nza wuya” zonake a vala livati. Nzi lo rinzela, zonake hi xitshuketi ku vululiwa njhanela le hehla, nzi cheliwa mati yo tala ya chaka. Hambulezo, a wutireli ga mina gi wa hi ni makatekwa ya gona. Hi nzhako ka xikhati nzi lo tiva lezaku a vokari nzi nga va nyikile mabhuku ma seketelweko ka Biblia va mahile Timboni ta Jehova.
Hi 1943 ku lo yimiswa xikola xiswa xa varumiwa le nwalungu wa Nova York. Nzi lo rambiwa kuya ka xikola lexo, niku nzi lo pasa ka ntlawa wa wukhume hi 8 ka Fevereiro wa 1948. Hi nzhako ka xikhati a xikola lexo xi lo vitaniwa lezaku Xikola xa Biblia xa Gileadi xa Torre de Vigia. Anzhako ka ku pasa, nzi lo amukela a xiavelo xa ku ya tira Costa do Ouro, zalezi ku nga Gana.
Laha nzi nga chikela le Costa do Ouro, a xiavelo xa mina ku wa hi ku xumayela varangeli va mufumo ni vanhu va kuta hi Europa. Kumbheleni ka viki nzi wa tira zinwe ni bandla ga Timboni ta Jehova niku nzi wa vuna a ziro za gona ntirweni wa kuxumayela hi muti ni muti. Nzi wa tlhela nzi enzela a Timboni leti ti nga hi kule nguvu ni mabandla lezaku nzi ti gonzisa a ntiro wa kuxumayela. Ahandle ka lezo, nzi lo tira kota muwoneleli wa xipanze le Costa do Marfim.
Ka xikhati nzi nga tira ka matshamu lawo, nzi lo gonza ku hanyisa lezi a vahanyi va Afrika va hanyisako zona — nzi wa etlela lomu ka yindlu ya ku bhamiwa, nziga hi mandla, nzi tlhela nzi ti ruma “handle” ka muti a ku khwatsi hi lezi a vaIsraeli va nga mahisa zona le xiwuleni. (Deuteronome 23:12-14) A ku maha lezo zi vunile mina ni varumiwa-kulori lezaku hiva ni nduma yi nene. A vasati va varangeli vo kari va lo sangula ku gonza a Biblia na hina. Hikwalaho, a xikhati lexi a vakaneti va hina va nga hi vangela zikarato va tlhela va humesa xileletelo xa lezaku a mapasaporte ya hina ma nga ha tiri, a vasati va varangeli lavo va lo rilela vanuna vabye, zonake a xileletelo lexo xi lo cica!
Khwatsi hi lezi zi nga kari zi humelela varumiwa vo tala le Afrika, hi magumo nzi lo kuma malaria. Nzi lo khonwa hi xirami xa hombe nguvu ni tifeveri ti nga nzi djudja nguvu kupima. Ka zikhati zinwani, nzi wa kurumeteka ku khoma a hlaya wa mina wa lahasi kasi wu nga tshami hi ku rurumela. Hambulezo, a ntiro wa mina wu wa simama ku nzi nehela litsako ni kuxalala.
Ka mune wa malembe yo sangula le Afrika, nzi wa tsalelana na Eva Hallquist, loyi nzi nga tivana naye na nza ha hi le Estados Unidos. Nzi lo tiva lezaku i wa lava ku pasa a ntlawa wa wu 21 wa Xikola xa Gileadi hi 19 ka Julho wa 1953, ka gotsovanyano wa matiko manyingi wa Timboni ta Jehova ka Kampo ya Ianque ya Nova York. Nzi lo bhulisana ni murangeli wa xitimela lezaku nzi maha mitiro yo kari kwalomu ka xitimela kota hakhelo ya kuva nziya Estados Unidos.
Anzhako ka 22 wa masiku na hi famba lomu bimbini, ka zikhati zinwani na ku hi ni bhubhutsa, nzi lo chikela, nzi hunza nziya tsinza ka Timboni ta Jehova le Brooklyn, nzi ya lavetela Eva. Na hi tshamile le hehla ka yindlu yo kari laha hi nga kari hi wona Nova York, nzi lo mu kombela lezaku hi chada zinwe. Hi nzhako ka xikhati, Eva i lota Costa do Marfim kasi hi ta tira zinwe.
NZI SANGULA KU HLAYISA NGANGO
Anzhako ka ku tira na Eva hi malembe yo tala le Afrika, nzi lo amukela papilo gi ngata hi ka mamani gi nga wula lezaku papai i wa babya nguvu hi kankro. Hi lo kombela maferiya xiavelweni xa hina, hi tlhela Estados Unidos. A mababyi ya papai ma lo tshinga hi xihatla, zonake afa.
Anzhako ka kuva hi mbhetile xipimo xa mune wa malembe na hi tlhelile Gana, hi lo tiva lezaku mamani i wa tshama hi ku babya-babya. A vanghana vo kari va lo hi nyika mawonela ya lezaku mina na Eva hi tlhela kaya hi ya khatalela mamani. Lexo xi’ve xiboho xo nonoha nguvu hi nga fanele ku maha. Anzhako ka 15 wa malembe ntirweni wa wurumiwa, lawa a 11 hi nga hi zinwe, hi lo tlhelela Estados Unidos.
Na nzi hi ni hosana yo kari le Costa do Ouro, nyamutlha ku nga Gana
Hi malembe yo tala, hi lo khatalela mamani, hi mu vuna lezaku aya mitlhanganweni loku a zi kota. Hi 17 ka Janeiro wa 1976, i lofa na a hi ni 86 wa malembe. Kanilezi anzhako ka 9 wa malembe ku lo humelela nchumu wo bayisa nguvu ku hunza lowo. Eva i lo kuma ni kankro. Hi lolwa ni wubabyi lego hi tindlela tontlhe, kanilezi hi kugumesa hi lo hlulwa yimpini leyo, zonake afa hi 4 ka Junho wa 1985, na a hi ni 70 wa malembe.
KU LOVA NI KUCICA KUNWANI KO TSAKISA
Hi 1988, nzi lo rambiwa a kuya kuhendleletiweni ka hofisa ya ravi yi nga ha hi ku engetelwa le Gana. Lexo xi’ve ximaho xo tsakisa nguvu! Ka 40 wa malembe ma nga hunzile, a xikhati lexi nzi nga chikela le Gana na nza ha hi ku mbheta xikola xa Gileadi, ku wova ni Timboni ti tsongwani ntsena. Hi 1988, ku wa hi ni Timboni to hunza 34.000, niku zalezi ti kusuhani ni ku chiketa a 114.000 wa tona!
Hi 6 ka Agosto wa 1990, anzhako ka malembe mambiri na nzi enzele Gana, nzi lo chada na Betty Miller, a munghana wa Eva. Mina na Betty Miller ha ha simama ku maha a ntiro wa Jehova kota wona ntiro wa hina wutomini ga hina gontlhe. Hi gi rinzela hi mahlo yo pswhuka a siku legi hi to tlhela hi wona kambe a vakokwani va hina, vapswali va hina, na Eva laha misaveni loku va ta vuxiwa Paradiseni. — Mitiro 24:15.
A mihloti yo huma loku nzi alakanya a lungelo ga hombe legi nzi vileko nago ga ku tirisiwa hi Jehova hi 70 wa malembe ni ku hunza ntirweni wakwe. A kutala ka zikhati nzi mu bonga nguvu hi kuva a nzi vunile ku maha a ntiro wakwe wuva wona ntiro wa mina wutomini ga mina gontlhe. Hambu lezi nzi nga kwalomo ka 90 wa malembe, Jehova, a njiniyela wa kuaka wa hombe ka vontlhe, wa ha nzi tiyisa hlana a tlhela a nzi nyika ntamu wa kuya mahlweni nzi mu tirela wutomini ga mina gontlhe.