Va lo ti hendleleta hi kuziranza — Matikweni ya Mupela-gambo wa Afrika

NA A ha kula ka tikwana ga wusiwana le Costa do Marfim, Pascal i wa xuva ku hanya wutomi ga chukwana. Kota lezi a nga hlakana hi kulwa bhoksi, i wa ti wutisa lezi: ‘Xana nzi nga gonza kwihi a ku maha mihlakano ya mapalisana kala nziza nziva ni nduma ni ku ganya hi ntiro lowo ke?’ Laha a nga hi ni xipimo xa 25 wa malambe, i lo alakanya lezaku a tiko ga gi nene ga ku gonza lezo ku wa hi Europa. Kanilezi, kota lezi a nga hi hava mapasi yo enza hi wona, i wa to nghena Europa hi ku fohla.

Hi 1998, na a hi ni 27 wa malembe, Pascal i lo sangula lipfhumba lakwe. I lo tsemakanya mbhingano a nghena Ghana, a hunza hi Togo a tsemakanya Benin; hi kugumesa i lo chikela xidoropaneni xa Birni Nkonni tikweni ga Níger. Makunu xi wa chikele a xikhati xo nonoha nguvu xa lipfhumba lakwe. Kasi aya nwalungu, i wa fanele ku khilela a kamiyawu a tsemakanya xiwula xa ligwangwa xa Sahara. Zonake, loku a chikela Bimbini ga Mediteraneyo i wa ta khilela ngalava a famba hi yona kala Europa. A makungo ma wa hi lawo, kanilezi ku lo humelela zilo zimbiri le Níger zi nga mu tsanzekisa ku famba.

A xo sangula, i lo mbhelelwa hi mali. A xa wumbiri, i lo kumana ni phayona gi vitwako Noé, loyi a nga sangula ku gonza Biblia zinwe naye. Lezi a nga zi gonza zi lo mu khumba nguvu, zonake a cica lezi a nga gi wonisa zona a wutomi. A mixuvo yakwe ya ku lava zilo za nyama yi lo valetwa hi mixuvo ya moya. Hi Dezembro wa 1999, Pascal i lo bapatizwa. Kota ndlela yo kombisa kubonga ka Jehova, hi 2001 i lo sangula ku phayona le Níger — ka doropa galegi a nga gonza ka gona a lisine. I ti zwisa kuyini hi ntiro wakwe? I wula lezi: “Nzi hanya wutomi ga gi nene nguvu!”

NZI HANYA WUTOMI GA GI NENE NGUVU — LE AFRIKA

A ku fana na Pascal, a vanhu vo tala va zi wona lezaku kasi va xalala wutomini gabye va fanele ku ti karatela ku tatisa mixuvo ya moya. Kasi va tatisa mixuvo leyo, a vokari va sukile Europa va rurela Afrika lezaku va ya tira lomu ku nga ni xilaveko xa vahuweleli va Mufumo. Kunene, a xipimo xa 65 wa Timboni ti tako hi Europa — ti nga kwalomu ka tanga ya 17 kuya ka 70 wa malembe — ti rurele matikweni ya Mupela-gambo wa Afrika yo kota Benin, Burkina Faso, Níger, ni Togo.a Xini xi nga va kuca ku suka matikweni yabye, niku mihanzu muni va yi kumako ke?

Anne-Rakel a tako hi Dinamarka i bika lawa: “A vapswali va mina va wa hi varumiwa le Senegal. Xontlhe xikhati va wa wulawula za zi nene xungetano hi ntiro wa wurumiwa laha ka kuza minawu nzi navela a wutomi lego.” Ka 15 wa malembe ma hunzileko, a xikhati lexi Anne-Rakel a nga ha sangula malembe ya wu 20, i lo rurela Togo, laha a tirako ka bandla ga lirimi la mawoko. Xana a kurura kakwe aya seyo ku va kucisile kuyini vanwani ke? I wula lezi: “Anzhako ka xikhati, a nzisana ya mina ya nhanyana ni makabye wa mina wa mufana va lo nzi lanza seno Togo.”

Aurele, a makabye wa xinuna wa 70 wa malembe a chadileko a tako hi França i ngalo: “Ka ntlhanu wa malembe ma hunzileko, a xikhati lexi nzi nga kuma peceni, nzi lo kurumeteka ku hlawula a nchumu munwe ka lezi zimbiri: kuhanya wutomi go rula le França na nzi rinzela Paradise kutani ku maha xokari kasi nzi engetela wutireli ga mina.” Aurele i lo hlawula ku engetela wutireli gakwe. Ka xipimo xa malembe manharu ma hunzileko, yena zinwe ni sati wakwe, Albert-Fayette, va lo rura vaya Benin. Aurele i ngalo: “A ku ti hendleleta lezaku hi tirela Jehova ka wutshamu legi hi wona nchumu wa wu nene nguvu a ku hunza yontlhe hi wu mahileko.” I engeta a wula lezi na aku nwe: “Kota lezi a zipanze zo kari za wutshamu legi hi xumayelako ka gona zi nga mbhirini ya bimbi, zi nzi alakanyisa Paradise.”

Clodomir ni sati wakwe, Lysiane, va lo suka França vaya Benin ka 16 wa malembe ma hunzileko. Kusanguleni, va wa xuva nguvu a maxaka yabye ni vanghana le França ni lezaku a patswa lowu wu wa chava na va alakanya ku va nga ta zi kota ku tolovela a wutomi gabye ga giswa. Hambulezo, a kuchava kabye ku wa nga hi na xigelo. Va lova ni litsako la hombe. “Hi xiringaniso, ka 16 wa malembe lawa hi nga seno, hive ni lungelo ga ku vuna munhu munwe lembe ni lembe lezaku a vumela lisine,” ku wula Clodomir.

Sébastien na Johanna, a patswa wu chadileko wu tako hi França, va lo rurela Benin hi 2010. Sébastien i ngalo: “Hi na ni ntiro wo tala laha bandleni. A ku tira laha zi fana ni ku gonza xikola xa hlengeletano hi kuhatlisa nguvu!” Xana a zilo zi fambisa kuyini wutirelini ga simu ke? Johanna i ngalo: “A vanhu va na ni tora ga lisine. Hambu loku hi nga hi kuxumayeleni, a vanhu vo hi nyimisa laha ruweni lezaku va hi maha ziwutiso za Biblia ni ku hi kombela mabhuku ya hina.” Va ti zwisa kuyini wukatini gabye hi lezi va nga rura ke? Sébastien i wula lezi: “A kurura hita seno za tiyisa a wukati ga hina. A zo kutsakisa a ku phumisa magambo ni magambo na nzi tira sinwini ni sati wa mina.”

Eric ni sati wakwe, Katy, va tira kota maphayona ka vahanyi va hangalakileko le nwalungu wa Benin. Ka xipimo xa khume ga malembe ma hunzileko, na va ha hanya França, va lo sangula ku gonza tinzima ti wulawulako hi kuya tira lomu ku nga ni xilaveko xa hombe ni ku bhula ni vaxumayeli va xikhati xontlhe. Lezo zi lo va nyika mixuvo ya kuya tira matiko-wundle, ku nga lezi va nga zi maha hi 2005. A kuanza loku va nga ku wona ka hlamalisa. Eric i wula lezi: “Ka malembe mambiri ma hunzileko, a ntlawa wa hina xidoropaneni xa Tanguiéta wu wova ni 9 wa vahuweleli; a nyamutlha hi na ni 30. Hi Sonto, xipimo xa 50 kala 80 wa vanhu vata mitlhanganweni. A hi kutsakisa ka zona a ku wona kuanza loku!”

POLA ZIKARATO U TLHELA U ZI HLULA

Zikarato muni lezi lava va rurelako matshanwini ma nga ni xilaveko xa hombe va tlhanganako nazo? Benjamin, wa 33 wa malembe, makabye wa Anne-Rakel. Hi 2000 le Dinamarka i lo kumana ni murumiwa a nga tirile le Togo. Benjamin i ngalo: “Laha nzi nga byela a murumiwa loye lezaku nzi xuva kuva phayona, i te ngalo: ‘Isawena, zi ngava zi nene nguvu a ku tira wuphayona ga wena le Togo.’” Benjamin i lo alakanyela hi mhaka leyi. I ngalo: “Phela ka xikhati lexo, ne nzi wa nga seva ni 20 wa malembe, kanilezi a vamakabye va mina va xisati va vambiri va wa sina va tira Togo. Lezo zi nzi hehukisele a kuva nziya seyo.” Kunene i lo rura. Hambulezo, ku wa hi ni xikarato. Benjamin i tlhamusela lezi: “Nzi wa nga tivi ne ni gezu ginwe ga xiFrança. A 6 wa tihweti to sangula ti wa nonoha hakuva nzi wa nga bhuli ni munhu.” Hambulezo, hi kufamba ka xikhati i lo chukwatisa. Ka xikhati lexi Benjamin i tira Beteli ya Benin, a veka tikanelo ni ku vunetela ka xipanze xa makomputadori.

Eric na Katy, lava va kumbukilweko kusanguleni, va tirile ka simu ga lirimi limbe le França na va nga se rurela Benin. Xana a ku hanya França zi wa fana ni ku hanya matikweni ya Mupela-gambo wa Afrika ke? Katy i ngalo: “Zi wa nga olovi a ku kuma wutshamu ga gi nene ga ku hanya kona. Hi tihweti to kari hi tshamile ka yindlu yi nga hiko na magezi ge hambu mati nzeni ka yona.” Eric i engeta aku: “Ku chayiwa wucenje hi pfumawulo wo tlakuka lomu ka vaakelani kala phinzulani. Lexi u faneleko ku maha ku timisela a xiyimo lexo kala u tolovela.” Hi wumbiri gabye ve ngalo: “A litsako la ku tira wutshanwini gi nga tshukangiko gi xumayelwa nja hombe nguvu a ku hunza ni xihi xikarato u nga ha kumanako naxo.”

Michel na Marie-Agnès, patswa wu chadileko wu tako hi França wu nga kusuhani ni ku tlhanganyisa a 60 wa malembe, va lo rurela Benin ka xipimo xa ntlhanu wa malembe ma hunzileko. Kusanguleni va wa karatekile. Michel i ngalo: “A vokari va wa fananisa a kurura ka hina ni munhu loyi a fambako hehla ka lingoti na a chova a wilibhala (xikarinyana) — hina na hi khilele a xikarinyana lexo! Zi wa ta chavisa nguvu loku u nga zi tivi lezaku a munhu loyi a fambako hehla ka lingoti hi Jehova. Hikwalaho, hi lo vumela ku choviwa hi Jehova ni ku famba zinwe naye.”

NDLELA YA KU TI LONGISELA

Lava va nga ni malembe yo hlaya na va tira ka matiko ma nga ni xilaveko xa hombe va khanyisa a lisima la ku ti longisela hi ku maha lezi zi lanzelako: Maha makungo na ga ha hi mixo. Gonza ndlela yo tolovela mahanyela maswa. U ngagi mali yo hunza leyi u gemileko ku yi tirisa. Tsumba Jehova. — Luka 14:28-30.

Sébastien, loyi a kumbukilweko kusanguleni, i bika lezi: “Na hi nga se rura, mina na Johanna hi lo kweketa mali hi malembe mambiri hi ku nga ha xavi nguvu zilo kutani ku nga ha tirisi mali kuhlakaneni.” Kasi va simama ku tira matiko-wundle, lembe ni lembe va tlhela Europa va ya tira hi tihweti to kari kasi va kuma mali ya ku yi tirisa a lembe gontlhe na va phayona le Benin.

Marie-Thérèse munwe wa 20 wa vamakabye va xisati va nga chadangiko va tako hi matiko-wundle va tirako matshanwini ma nga ni xilaveko xa hombe matikweni ya Mupela-gambo wa Afrika. I wa hi muchembeli wa xibhomba le França; hambulezo hi 2006, i lo teka maferiya ya lembe kasi ku ya phayona le Níger. Zalezo, i lo zi wona lezaku a wutomi lego hi gona legi hakunene a nga ti karatela kuva nago. Marie-Thérèse i ngalo: “Laha nzi nga tlhela França, nzi lo bhula ni mulungu wa mina xungetano hi mixuvo ya mina ya ku cica matirela, niku i lo vumela ku cica matirela ya mina. Ka xikhati lexi, kusukela Maio kala Agosto nzi fambisa xibhomba le França; kusukela hi Setembro kala Abril nzo phayona le Níger.”

Lava va ‘lavako mufumo kuranga’ ngha va tsumba lezaku Jehova i ta va nyika ‘zontlhe lezi zi lavekako.’ (Mat. 6:33) Kasi ku kombisa: Wona lezi zi nga humelela ka Saphira, a makabye wa xisati wa gwenza a tako hi França, loyi a nga kusuhani ni ku tlhanganyisa a 30 wa malembe, a tirako kota phayona le Benin. Hi 2011 i lo tlhela França kasi ku ya tira lezaku a kuma mali ya ku ti hlayisa hi yona ka lembe lego gi nga lanzela (gi nga ga wu 6) na a hi Afrika. Saphira i bika lawa: “Ku wa hi Wazihlanu, a siku go gumesa ku tira, kanilezi nzi wa ha lava khume ga masiku na nzi tira kasi nzi eneta mali leyi yi nga laveka lezaku nzi yi tirisa a lembe gontlhe. Nzi wa no salelwa hi maviki mambiri ntsena kasi nzi suka França. Nzi lo khongela ka Jehova, nzi mu tlhamusela a xikarato xa mina. Xikhatanyana nzhako ka lezo, nzi lo fonelwa hi koponi yo kari yi nzi wutisa lezaku xana nzi wa ta zi kota ku tira na nzi valeta wokari hi maviki mambiri ke.” Hi Muvulo, Saphira i loya ntirweni lowo kasi a ya gonzisiwa hi munhu loyi a nga lava ku mu valeta. I ngalo: “A nzi no ku hlamala hi ku tiva lezaku a munhu loyi a nga lava ku valetwa makabye wa xisati wa muKristu a nga lava lisesa la khume ga masiku kasi a ya gonza Xikola xa Ntiro wa Wuphayona! A mulungu wakwe i wa alile ku mu nyika a lisesa ahandle ka loku a kuma muvaleti. I wa khongotele Jehova lezaku a maha xo kari ka mhaka leyi — khwatsi hi lezi minawu nzi nga zi mahile.”

XIBUKA XA KUXALALA KA LISINE

A vamakabye vo kari va xinuna ni va xisati va tira matikweni ya Mupela-gambo wa Afrika kuringana malembe yo tala, niku va ku wona kota kaya kabye. A vanwani va tshama malembe yo kari zonake va gumesa va tlhela matikweni yabye. Kanilezi, kala nyamutlha a vamakabye lavo va tirileko matikweni ma nga ni xilaveko xa hombe xikhatini lexo va ha vuneka hi wutlhari legi va gi kumileko ka malembe lawa va nga tira matiko-wundle. Va zi wonile hi mahlo lezaku a kuxalala ka lisine wutomini ku kumiwa hi ku tirela Jehova.