Zini zi bihileko laha ka mikhuwo ya Khisimuso?

Kusukela kale, a Khisimuso gi tlhamuselwa kota mubuzo wa wuKristu wa ku alakanya kupswaliwa ka Jesu. Hambulezo, a wunyingi ga mikhuwo yi mahiwako ka mubuzo lowu, yi hi maha hi ti wutisa ku xana yi kala yi zwananiswa ni kupswaliwa ka Jesu na zi sukela kwihi ke.

Hi xikombiso, ku na ni tsheketo wa Papai Noel. Inyamutlha a xikombekiso xo koka kupima xa Papai Noel wa malevu ya kubasa a ti pendileko marama, a bohileko tinguwo ta ku pswhuka, xi tiveka kota ndlela yo huwelela a Khisimuso. A xikombekiso lexi xi vangilwe hi koponi ya mabyala ya le Amerika wa le Nwalungu hi 1931. Lomu ka va 1950, a vaBrazil vo kari va zamile ku valeta Papai Noel hi tsheketo wu nga ni mufananiso wa xisumbulwa xa India — Grandpa Indian (Kokwani wa India). Give gihi wuyelo? Papai Noel i lo hlula Kokwani wa India a tlhela a “hlula nwanana Jesu zonake a maha nduna yi yimelako mubuzo wa 25 ka Dezembro,” hi ku wula ka Mugonzisi Carlos E. Fantinati. Xana a tsheketo wo kota wa Papai Noel hi wona woce wu nga xikarato mhakeni ya Khisimuso? Kasi ku kuma hlamulo, a hi yiseni kupima xikhatini xa kusangula ka wuKristu.

A Encyclopedia Britannica gi wula lezi: “Nzeni ka zana ga malembe go sangula ni ga wumbiri kusanguleni ka wuKristu, a mhaka ya ku hlayisa masiku ya kubelekwa ka tinhenha, kutani ka Jesu” yi wa aliwa nguvu. Hikuyini? A maKristu ma wa wona a mibuzo ya kualakanya masiku ya kubelekwa kota mukhuwo wa wuhedeni wu faneleko ku potsiwa hi kumbhelela. Kunene, lomu ka Biblia a ku na wutshamu ku kumbukiwako siku ga kupswaliwa ka Jesu.

Hambu lezi lomu ka zana ga malembe ga wumune, a maKristu yo sangula ma ngalwa ni mikhuwo ya ku alakanya masiku ya kubelekwa, a Chechi ya Katolika yi lo yimisa Khisimuso. Hi ku lava ku tiyisa xiyimeko xa yona, a Chechi yi lo susa a zihingakanyiso-tshinya za yona — ku nga hi wukhongeli ga wuhedeni ga vaRoma ni mibuzo ya gona ya siku gi nga hi ni tihora titsongwani ta kuwonekela ni tihora to tala ta munyama xikari ka lembe. A bhuku Christmas in America (Khisimuso le Amerika) gi tsalilweko hi Penne L. Restad gi wula lezaku lembe ni lembe kusukela siku ga 17 ka Dezembro kuya ka 1  ka Janeiro, “a kutala ka vaRoma va wa maha mibuzo, va hlakana, va tsaka, va fambafamba hi mitlawa, va tlhela va patseka ka mibuzo yinwani ya ku khozela vanungungulu vabye va mawunwa.” Niku hi siku ga 25 ka Dezembro, a vaRoma va wa maha mubuzo wa kupswaliwa ka Gambo gi nga hluliwiko. A kuva a Khisimuso gi yimisilwe ka siku lego, a Chechi yi lo tirisa mano kasi yi maha vaRoma vo tala va maha mubuzo wa ku alakanya a kupswaliwa ka Jesu wutshanwini ga mubuzo wa kualakanya a kupswaliwa ka gambo. A vaRoma “va wa ha simama ku ti buza hi ziphatiphati za mibuzo leyo ya xikhati xa wuxika,” ku wula bhuku Santa Claus, a Biography, gi tsalilweko hi Gerry Bowler. Hi lisine, va lo “yimisa masiku maswa kanilezi na va tirisa mikhuwo ya kale.”

Zi te dlunya lezaku a xikarato xa hombe xa Khisimuso xi laha ka masangulo ya gona yo nyenyeza. Lomu ka bhuku gakwe The Battle for Christmas, Stephen Nissenbaum, i komba lezaku a Khisimuso “a hi nchumu wa lisima kanilezi mubuzo wa wuhedeni wu wonekisako ku khwatsi wa wuKristu.” Hikwalaho, a Khisimuso a gi dzunzi Nungungulu ge hambu N’wana wakwe, Jesu Kristu. Xana i mhaka yitsongwani leyo? A Biblia gi maha ziwutiso lezi: “Kuhlengela muni xikari ka kululama ni kubiha ke? Kutani hi kwihi a kutlhangana ka kuwonekela ni munyama ke?” (2 Va Le Korinte 6:14) A ku fana ni sinya yi kulako na yi byekele, a Khisimuso gonawu gi bihile laha kaku: ‘A gi na ku lulametwa.’ — Mutshawuteli 1:15.