Timhaka ta mabhuku ma tako ka Cibhukwana ca Mutlhangano

7-13 KA JANEIRO

TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | MITIRO 21-22

“A kurandza ka Jehovha a ku maheke”

(Mitiro 21:8-12) Ka siku gi nga landzela, hi no suka hiya Khezariya hi ya nghena mutini wa muvhangeli Filipu, a nga hi mun’we wa lava va 7, hi tshama naye. ⁹  A wanuna loye i wa hi ni mune wa vanhwana va nga kari va phrofeta. ¹⁰ Kanilezvi, na hi tshamile laho a masiku yo tala, ku no relela muphrofeti hi le Judhiya, a vitaniwako ku hi Agabhusi. ¹¹  I nota ka hina, a ta teka libhandi la Pawule a ti boha minenge ni mawoko, aku: “A moya wo basa wu ngalo: ‘A n’winyi wa libhandi leli i ta bohisiwa lezvi hi vaJudha le Jerusalema, va mu nyikela mandleni ya vamatiko.’” ¹²  Makunu loku hi zwile lezvo, hina ni lava va nga hi laho, hi no mu khongotela lezvaku a ngayi Jerusalema.

bt 177-178 ¶15-16

“A kurandza ka Jehovha a ku maheke”

A cikhati leci Pawule a nga hi mutini wa Filipu, ku no chikela mun’wani munhu wo chaviseka ku nga Agabhusi. Lava va nga tlhangene mutini wa Filipu va wa zvi tiva ku Agabhusi i wa hi muphrofeti; i wa phrofetile hi ndlala ya hombe yi nga wa tava kona cikhatini ca kufuma ka Klaudhyu. (Mitiro 11:27, 28) Kuzvilava va wa ti wutisa ku: ‘I tela yini Agabhusi? Mahungu muni a tako nawo?’ Va wa mu cuwukisela khwatsi, a se teka libhandi la Pawule li nga hi ni wutshamu go chela kona mali ni zvilo zvin’wani; a ti boha minenge ni mawoko hi lona. A guma a sangula ku wulawula. A mahungu lawo ma wa hi ya ntamu: “A moya wo basa wu ngalo: ‘A n’winyi wa libhandi leli i ta bohisiwa lezvi hi vaJudha le Jerusalema, va mu nyikela mandleni ya vamatiko.’” — Mitiro 21:11.

A ciphrofeto leco ci tiyisile lezvaku Pawule i wa taya Jerusalema. Ci kombile kambe lezvaku a ku wulawulisana kakwe ni vaJudha ku wa ta maha lezvaku a “nyikelwa mandleni ya vamatiko”. A ciphrofeto leco ci va khumbile nguvhu lava va nga hi laho. Luka i tsalile lezvi: “Makunu loku hi zwile lezvo, hina ni lava va nga hi laho, hi no mu khongotela lezvaku a ngayi Jerusalema. Pawule i no hlamula aku: ‘Hikuyini mu rilako mu pandza a mbilu ya mina? Zvi tiveni lezvaku, mina a ndzi longangi a ku ya bohiwa basi, kanilezvi ndzi longile hambu ni ku yafa le Jerusalema hi kota ya vito ga Hosi Jesu.’” — Mitiro 21:12, 13.

(Mitiro 21:13) Pawule i no hlamula aku: “Hikuyini mu rilako mu pandza a mbilu ya mina? Zvi tiveni lezvaku, mina a ndzi longangi a ku ya bohiwa basi, kanilezvi ndzi longile hambu ni ku yafa le Jerusalema hi kota ya vito ga Hosi Jesu.”

bt 178 ¶17

“A kurandza ka Jehovha a ku maheke”

Hi nga alakanyela a cimaho leci ci landzelako. A vamakabye, a ku patsa na Luka va khongotela Pawule lezvaku a nga fambi Jerusalema. A van’wani vo rila. Na a kuciwa hi lirandzo va nga mu kombisa, Pawule i no va byela hi wunene lezvaku vo mu “mbheta ntamu,” kutani lezvi a wuhundzuluseli gin’wani ga ciGreki gi nge ku “pandza a mbilu” yakwe. I simamile a tiya ka ciboho cakwe, a ku khwatsi hi cikhati leci a nga kumana ni vamakabye le Tire, laha a nga kala ku vhumela lezvaku a ku khongotelwa ni mihloti ya vamakabye zvi mu maha a tlhelela ndzhako. Wutshan’wini ga lezvo, i no va tlhamusela lezvaku hikuyini a faneleko kuya Jerusalema. Hi nga wona a kutiya-hlana ni ku ti yimisela a ku kombisileko! A ku fana ni lezvi Jesu a zvi mahileko mahlweni kakwe, Pawule i wa ti yimisele kuya Jerusalema. (Mah 12:2) Pawule i wa nga tsakeli kufa hi kota ya ku yimela lisine, kanilezvi loku zvi wa no humelela, i wa ta zvi wona kota wudzundzo a kufa kota mulandzeli wa Kristu Jesu.

(Mitiro 21:14) Laha hi nga wona ku a nga vhumeli, hi no mu tsika, hiku: “A kurandza ka Jehovha a ku maheke.”

bt 178 ¶18

“A kurandza ka Jehovha a ku maheke”

Xana a vamakabye va hlamulisile kuyini? Hi magezu matsongwani va kombisile cichavo. Hi lera lezvi: “Laha hi nga wona ku a nga vhumeli, hi no mu tsika, hiku: ‘A kurandza ka Jehovha a ku maheke.’” (Mitiro 21:14) Lava va nga zama ku khongotela Pawule lezvaku a ngayi Jerusalema a va mu kurumetangi lezvaku a tirisa mawonela yabye. Na va tiva lezvi zvi nga hi kurandza ka Jehovha, va no vhumela va mu ingisela va tlhela va mu tsika a famba hambu lezvi a ku maha lezvo zvi nga va karatela. Pawule i wa sangulile lipfhumba leyi hi magumo li nga wa ta mu yisa kufeni. Na zvi mu olovele Pawule loku lava va nga mu randza va wa nga zamangi ku mu maha a tlhelela ndzhako.

Kela titshomba ta moya

(Mitiro 21:23, 24) Maha lezvi hi to ku byela: Laha, hi na ni mune wa vavanuna va hlambanyileko ka Nungungulu. ²⁴ Teka vavanuna lava u ya ti basisa zvin’we navo hi kuya hi nayo, u va hakhelela kasi va haluliwa tihloko. Makunu vontlhe va ta zvi tiva lezvaku lezvi va zvi zwako hi wena a hi lisine hakuva wenawu wa ingisa Nayo.

bt 184-185 ¶10-12

“Zwanani kutiyimela ka mina”

Hambulezvo Pawule wutsumbu i kombisile ku khatala hi lava va nga landzela a mikhuwo ya ciJudha yo kota ku nga tiri hi sabhadho kutani ku ngagi lixaka lo kari la zvakuga. (Rom. 14:1-6) Niku a nga wu kanyisangi nayo wa ku nghenela wukwera. Kunene, Pawule i tekile Timote a mu mahisa wukwera kasi a vaJudha va nga mu kanakaneli, hakuva vontlhe va wa zvi tiva lezvaku a papayi wakwe muGreki. (Mitiro 16:3) A ku maha wukwera ci wa hi ciboho ca munhu wutsumbu. Pawule i byelile va le Galatiya aku: “A ku mahiwa wukwera kutani ku nga mahiwi wukwera a hi zva nchumu; leci ci nga ca nchumu kukholwa loku ku tirako hi lirandzo.” (Gal. 5:6) Hambulezvo, a ku maha wukwera hi kota ya ku ingisa nayo kutani ku ti byela ku i kasi ndzi amukeleka ka Jehovha, zvi wa komba kuvhumaleka ka kukholwa.

Hikwalaho, hambu lezvi a kukanetisana loku ku nga kala ku nga hi ka hombe, ku wa maha ku a makholwa ya vaJudha ma jujeka kupima. Hi cigelo leco, a madhota ma mu nyikile cileletelo leci Pawule: “Laha, hi na ni mune wa vavanuna va hlambanyileko ka Nungungulu. Teka vavanuna lava u ya ti basisa zvin’we navo hi kuya hi nayo, u va hakhelela kasi va haluliwa tihloko. Makunu vontlhe va ta zvi tiva lezvaku lezvi va zvi zwako hi wena a hi lisine hakuva wenawu wa ingisa Nayo.” — Mitiro 21:23, 24.

Pawule kuzvilava i wa zvi tiva ku a cikarato ku wa nga hi lezvi a vanhu va nga zvi wula hi yena, kanilezvi ku wa hi kuhiseka loku a makholwa ya vaJudha va nga hi nako hi Nayo wa Mosi. Kanilezvi Pawule wa ti yimisele ku vhumela zvontlhe ntsena loku a nga tshovi a milayo ya Nungungulu. Kusanguleni i tsalile lezvi: “Ka lava va nga lahasi ka nayo, ndzi wa ku khwatsi ndzi lahasi ka nayo, kanilezvi na ndzi nga hi lahasi ka nayo, kasi ndzi fela ku kuma lava va nga lahasi ka nayo.” (1 Kor. 9:20) Ka ciyimo leci, Pawule i tirisanile khwatsi ni madhota ya Jerusalema a ‘ku khwatsi i lahasi ka nayo’. Hi ku maha lezvo, i hi vekele cikombiso ca cinene inyamutlha ca lezvi hi nga tirisanisako zvona ni madhota ni ku nga ma kurumeti ku maha zvilo hi mawonela ya hina. — Mah. 13:17.

(Mitiro 22:16) Makunu u hlwelela yini? Suka u bhabhatiswa, u hlazva zviwonho zva wena hi ku khongela vitweni gakwe.’

tlhamuselo wa nwtsty ka Mit 22:16

u hlazva zviwonho zva wena hi ku khongela vitweni gakwe: kutani ku “hlazva zviwonho zva wena u khongela vitweni gakwe.” A munhu i hlazviwa zviwonho zvakwe hi ku khongela vitweni ga Jesu na ku nga hi ku bhabhatisiwa hi mati. A ku maha lezvo zvi patsa ku kholwa ka Jesu u tlhela u ku kombisa hi mitiro ya wuKristu. — Mit 10:43; Jak 2:14, 18.

14-20 KA JANEIRO

TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | MITIRO 23-24

“A lumbetiwa lezvaku wa vanga gujeguje ni ku vhukela Mufumo”

(Mitiro 23:12) Loku gi cile, a vaJudha va no xuxa cikungo, va hlambanya vaku va nga taga ne kunwa kala va daya Pawule.

(Mitiro 23:16) Kanilezvi a zukulu wa Pawule i nozwa a cikungo leci va nga maha, hikwalaho i no nghena kwarteli a hlawutela Pawule.

bt 191 ¶5-6

“Tiya hlana”

Pawule i tiyisilwe hi cikhati ci nene. Ka siku gi nga landzela, ku wa hi ni ‘40 wa vavanuna ni ku hundza va tshamileko va mu lavelela, na va hlambanyile lezvaku va nga taga ne kunwa kala va daya Pawule’. A ku ‘hlambanya’ loku ku wa komba lezvi a vaJudha va nga ti yimiselisile zvona ka ku daya Pawule. Vo wa kholwa lezvaku loku a makungo yabye ya ku daya Pawule ma tsandza zvi wa ta va vangela mhango. (Mitiro 23:12-15) A makungo ma nga vhumelelwe hi madhota ni vapristi, ku wa hi ku va tlhela va vitanisa Pawule le Tribhunali ya Hombe, a ku khwatsi vo lava ku hlolisisa khwatsi mhaka yakwe. Kanilezvi lomu ndleleni i wa ta rindzelwa hi 40 wa vavanuna ni ku hundza lezvaku va mu daya.

Hambulezvo a zukulu wa Pawule i nozwa makungo lawo aya byela Pawule. Maku Pawule i no mu byela lezvaku aya byela komandante wa masochwa Klaudhyu Lisiya. (Mitiro 23:16-22) Hakunene Jehovha wa va randza vaswa vo kota zukulu wa Pawule loyi a vito gakwe gi nga kumbukiwiko, lava va tiyako hlana va rangisa kutshamiseka ka vanhu va Nungungulu ni ku maha zvontlhe va zvi kotako hi kutsumbeka kasi va vhuvhumisa zvilaveko zva Mufumo.

(Mitiro 24:2) A cikhati leci a nga vitaniwa, Tertuli i no sangula ku kecara Pawule aku: “Felisi, a Dhumileko, hi hanya kuruleni ka hombe hi kota ya wena, ni lezvi u lulamisako zvilo hi wutlhari tikweni ga hina.

(Mitiro 24:5, 6) Hakuva hi polile lezvaku a wanuna loyi i vanga gujeguje, a kucetela vaJudha vontlhe va akileko misaveni yontlhe lezvaku va vhukela mufumo; ni lezvaku hi yena murangeli wa hombe wa wukhongeli ga vaNazareta. ⁶ I wa lava ni ku nyenyezisa tempeli, hi se mu khoma.

bt 192 ¶10

“Tiya hlana”

Le Khezariya Pawule “a vhalelwa ndlwini ya wuhosi ya Herodhi” kala va chikela lava va nga mu kecara hi Jerusalema. (Mitiro 23:35) Andzhako ka ntlhanu wa masiku va no chikela — ku wa hi mupristi wa hombe Ananiyasi, na muwulawuli Tertuli, ni ntlawa wa madhota. Tertuli i no sangula hi ku dzundza Felisi hi lezvi a nga mahela vaJudha, kuzvilava na a lava ku a ingisela khwatsi mhaka yakwe. A gumesa a nghena mhakeni, Tertuli i wulile lezvi hi Pawule: “A wanuna loyi i vanga gujeguje, a kucetela vaJudha vontlhe va akileko misaveni yontlhe lezvaku va vhukela mufumo; ni lezvaku hi yena murangeli wa hombe wa wukhongeli ga vaNazareta. I wa lava ni ku nyenyezisa tempeli, hi se mu khoma.” A vaJudha lava van’wani “va no mu sekela, va ku lezvo lisine.” (Mitiro 24:5, 6, 9) A ku vanga gujeguje, kuva murangeli wa hombe wa wukhongeli, ni ku nyenyezisa tempeli — ku nga zvilo lezvi va nga mu kecara hi zvona, a tsayiselelo ya kona ku wa hi kufa.

(Mitiro 24:10-21) A cikhati leci govhernadhori a nga khweneta Pawule lezvaku a wulawula, i no hlamula aku: “Lezvi ndzi zvi tivako lezvaku a tiko legi gi na ni malembe yo tala na gi lamuliwa hi wena, ndza ti hlamulela ka wena na ndzi tlhatlhekile. ¹¹ Loku u wutisa, u ta zvi tiva lezvaku a ku hundzi 12 wa masiku na ndzi yile Jerusalema ndzi ya khozela; ¹² a va ndzi kumangi na ndzi kanetisana ni munhu lomu tempeleni, ne ku vhuxa woyonga masinagogeni, ne hambu lomu dhoropeni. ¹³ Ne a va nge tiyisi lezvaku lezvi va ndzi kecarako hi zvona zvezvi lisine. ¹⁴ Hakunene ndza vhumela ka wena lezvaku ndzi khozela Nungungulu wa vakokwani va mina hi ndlela leyi a vavanuna lava va nge wukhongeli giswa; kanilezvi ndzi kholwa zvontlhe lezvi zvi tsalilweko Nayweni ni ka Vaphrofeti. ¹⁵ Ndzi na ni kutsumba ka Nungungulu, loku a vavanuna lava vonawu va nga nako, ka lezvaku ku tava kona a kuvhuka ka lava vo lulama ni lava vo kala ku lulama. ¹⁶ Hi kota ya lezvo, contlhe cikhati ndzi ti karatela kuva ni livhalo li basileko mahlweni ka Nungungulu ni ka vanhu. ¹⁷ Loku ku hundzile malembe yo tala, ndzi nota Jerusalema na ndzi neha zvinyikiwo ka vanhu va mina, ni ku ta humesa miphahlo. ¹⁸ Na ndza ha maha zvilo lezvo, va no ta ndzi kuma lomu tempeleni na ndzi ti basisile hi kuya hi nayo, na ndzi nga hi na citshungu ne ku vanga woyonga. Kanilezvi ku wa hi ni vaJudha vo kari va ngata hi provhinsya ya Azia; ¹⁹ loku hakunene va wa hi ni timhaka na mina, na va tile laha va ta ndzi kecara mahlweni ka wena. ²⁰ Hambu ni valava, loku ci hi kona ndzi nga goha va ci kumileko a cikhati ndzi nga thethisiwa hi Tribhunali ya Hombe, i chukwana va wula, ²¹ a ku tsika lezvi ndzi nga wula laha ndzi nga yimile cikari kabye, zvaku: ‘Ndzi laha nyamutlha mahlweni ka n’wina ndzi thethisiwa hi lezvi ndzi kholwako a mhaka ya kuvhuka ka vafileko!’”

bt 193-194 ¶13-14

“Tiya hlana”

Pawule i hi vekele cikombiso ca ci nene kasi hi ci landzela loku hi hi mahlweni ka tihosi hi kota ya lezvi a wukhozeli ga hina gi lumbetiwako ku hi gona gi vangako gujeguje, kutani loku hi lumbetiwa ku hi lumba “wukhongeli go biha”. A ku hambana na Tertuli, Pawule a nga zamangi ku khohlisa govhernadhori hi magezu. Pawule i simamile a rula a tlhela a kombisa cichavo. Hi wukheta, i nyikile wukustumunyu ga lisine ni go zwisiseka. Pawule i no wula ku a “vaJudha vo kari va ngata hi provhinsya ya Azia” lava va nga mu lumbeta lezvaku wa nyenyezisa tempeli va wa nga hi kona ni ku hi kuya hi nayo, Pawule i wa fanele ku wonana navo azwa lezvi va mu kecarako hi zvona. — Mitiro 24:18, 19.

Leci ci hlamalisako ku Pawule a nga tsikangi ku nyika wukustumunyu xungetano hi lezvi a nga zvi kholwa. I tiyile hlana a khanyisa lezvi a nga zvi kholwa hi ku vhuka ka vafileko, ku nga hi mhaka leyi yi nga vhuxile gujeguje a cikhati leci a nga hi Tribhunali ya Hombe. (Mitiro 23:6-10) A cikhati leci a nga yimela a kukholwa kakwe, Pawule i khanyisile citsumbiso ca ku vhuka ka vafileko. Hikuyini? Hakuva Pawule i wa nyika wukustumunyu xungetano hi Jesu ni ku vhuka kakwe hi ka vafileko — ku nga hi zvilo lezvi a valala va nga zvi ala. (Mitiro 26:6-8, 22, 23) A mhaka ya ku vhuka ka vafileko — nguvhunguvhu a ku kholwa ka Jesu ni ku vhuxiwa kakwe hi ka vafileko ku wa hi yona mhaka yi nga vhuxa ku kanetisana.

Kela titshomba ta moya

(Mitiro 23:6) Makunu laha Pawule a nga tiva lezvaku a Tribhunali ya Hombe yi wa hi ni vaSadhusi ni vaFarisi, i no tlakusa gezu, aku: “Vamakabye, mina ndzi muFarisi, a n’wana wa vaFarisi. Ndzi laha ndzi thethisiwa hi lezvi ndzi kholwako a mhaka ya kuvhuka ka vafileko.”

tlhamuselo wa nwtsty ka Mit 23:6

mina ndzi muFarisi: A vokari lava va nga mu ingisela va wa mu tiva Pawule. (Mit 22:5) Hikwalaho a cikhati a nga ku ndzi n’wana wa vaFarisi, va zvi tivile lezvaku i wo lava ku komba ku wa lixaka lin’we navo. Va wa zvi tiva ku a hi lezvaku Pawule i wo phazama lixaka lakwe, kusukela kale a vafarisi va Tribhunali ya Hombe va wa zvi tiva lezvaku Pawule i no maha muKristu wo hiseka. Kanilezvi ka mongo lowo, a magezu ya Pawule ya ku mufarisi ma nga zwisisiwa hi ndlela yin’wani; Pawule i wulile ku muFarisi wutshan’wini ga ku muSadhusi hakuva a vaFarisi va wa kholwa lezvaku ku kona ku vhuka ka vafileko. Hi ku maha lezvo, Pawule i wo veka kubaseni lezvi zvi nga tolovelekile ka vaFarisi lava va nga hi laho. Kuzvilava i wa alakanya lezvaku hi ku vhuxa mhaka leyi, zvi wa ta maha ku a zviro zvo kari zva Tribhunali ya Hombe zvi vhumela a mawonela yakwe, ni ku hi zvalezvo futsi zvi nga maheka. (Mit 23:7-9) A magezu ya Pawule ma nga ka Mit 23:6 ma zwanana ni ndlela leyi a nga ti tlhamusela hi yona andzhako ka cikhati loku a hi mahlweni ka Hosi Agripa. (Mit 26:5) A cikhati leci a nga tsalela maKristu kuloni ya le Filipi na a hi Roma, i tlhelile a wula kambe lezvaku i wa hi muFarisi. (Flp 3:5) Zva lisima kambe a ku wona lezvaku Mit 15:5 i komba lezvaku a makholwa yo kari, hambu andzhako ka loku ma mahile maKristu ma simamile ma woniwa kota lawa a kale ma nga lumba lixaka la vaFarisi.  — Wona tlhamuselo wa Mit 15:5.

(Mitiro 24:24) Andzhako ka masiku yo kari, ku nota Felisi ni sati wakwe Drusila, a nga hi muJudha, a ta vitanisa Pawule kasi ku mu ingisela na a wulawula hi kukholwa ka Kristu Jesu.

(Mitiro 24:27) Kanilezvi loku ku hundzile malembe mambiri, Felisi i no vhaletwa hi Porkiyu Festu cikhundleni cakwe. Kota lezvi Felisi a nga lava ku dzundziwa hi vaJudha, i no tsika Pawule paxweni.

tlhamuselo wa nwtsty ka Mit 24:24

Drusila: I wa hi nhanyana wa ndzisana ka vana vanharu va Herodhi Agripa wo Sangula loyi a kumbukiwako ka Mit 12:1. I pswalilwe kwalomu ka va 38 Nguveni ya Hina ni ku a vamakabye vakwe ku wa hi Herodhi Agripa wa Wumbiri na Bhernike. (Wona tlhamuselo wa Mit 25:13 ni Tlhamuselo wa magezu ya Bhibhiliya, “Herodhi.”) Govhernadhori Felisi ku wa hi nuna wakwe wa wumbiri. A ku sangula i wa chadhile na Hosi Aziz Emesa kanilezvi va tsikene a chadha na Felisi kwalomu ka va 54 Nguveni ya Hina, kutani ku na a hi ni 16 wa malembe. Kuzvilava i wa hi kona a cikhati leci Pawule a nga hi mahlweni ka Felisi a “wulawula hi kululama ni kutikhoma ni kulamula loku ku tako”. (Mit 24:25) A cikhati leci Felisi a nga tsika wugovhernadhori i no vhaletwa hi Festu, i no tsika Pawule paxweni hi kota ya lezvi “a nga lava ku dzundziwa hi vaJudha”, lezvi zvi mahako van’wani va alakanya ku i mahile lezvi hi ku fela ku tsakisa sati wakwe wa nhanyana, loyi a nga hi muJudha. — Mit 24:27.

21-27 KA JANEIRO

TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | MITIRO 25–26

“Pawule a kombela ku yisa mhaka yakwe ka Khezari, hi kulandzela a nyika wukustumunyu ka Hosi Herodhi Agripa”

(Mitiro 25:11) “Loku hakunene ndzi hi mugohi ni loku ndzi wonhile nchumu wu ringanako ku ndzifa, a ndzi ali kufa; kanilezvi loku ci nga hi kona ci tiyisako lezvi a vavanuna lava va ndzi lumbetako, a ku na munhu a to ndzi nyikela kabye hi ku fela ku va tsakisa. Ndzi kombela ku yisa mhaka ya mina ka Khezari!”.

bt 198 ¶6

“A kombela ku yisa mhaka yakwe ka Khezari”

A kuxuva ka Festu ka ku tsakisa vaJudha ku wa ta veka Pawule mhangweni ya kufa. Hikwalaho, Pawule i tirisile a fanelo yakwe kota cisumbulwa ca muRoma. I byelile Festu aku: “Ndzi yimile mahlweni ka citshamu ca kulamula ca Khezari, hi kona ndzi faneleko ku lamuliwa kona. A ndzi gohangi nchumu ka vaJudha, kota lezvi wenawu u zvi wonako. . . . Ndzi kombela ku yisa mhaka ya mina ka Khezari!” A cikombelo leci Pawule a nga ci maha a kutala ka zvikhati ci wa nga aliwe. Festu i no khanyisa aku: “U kombele ku yisa mhaka ya wena ka Khezari; u taya ka Khezari.” (Mitiro 25:10-12) Hi ku kombela ku yisiwa ka wuhosi ga hombe, Pawule i no ma vekela cikombiso a maKristu ya lisine ya masiku ya hina. Loku a valala va hina va hi ‘tsimbeketa vaku i nayo’ a vakustumunyu va Jehovha va tirisa tifanelo tabye ta nayo kasi ku yimela mahungu ya ma nene. — Lis 94:20.

(Mitiro 26:1-3) Agripa i te ngalo ka Pawule: “Wa vhumelelwa ku ti hlamulela.” Pawule i no nawuluta woko, a sangula ku wulawula, aku: ² “Hosi Agripa, ndza tsaka hi ku yima mahlweni ka wena nyamutlha kasi ndzi ti hlamulela ka zvontlhe lezvi a vaJudha va ndzi lumbetako, ³ nguvhunguvhu lezvi u yi tivako khwatsi a mikhuwo yontlhe ya vaJudha ni timhaka leti va kanetisanako hi tona. Hikwalaho, ndza ku khongotela lezvaku u ndzi ingisela hi lihlazva-mbilu.

bt 198-201 ¶10-16

“A kombela ku yisa mhaka yakwe ka Khezari”

Hi cichavo Pawule i no bonga Hosi Agripa hi lungelo ga ku ti yimela mahlweni kakwe, na a tiva lezvaku Hosi Agripa i wa yi tiva khwatsi mikhuwo ya vaJudha ni ku kanetisana loku ku nga hi kona cikari kabye. Pawule i gumesile a tlhamusela wutomi gakwe ga kale aku: “Ndzi wa hi ka wukhongeli go landza nguvhu milayo ku hundza gontlhe; ndzi wa hi muFarisi.” Kota muFarisi, Pawule i wa rindzela kuta ka Mesiya. Makunu kota muKristu, i no tiya hlana a tivekisa Jesu Kristu kota loyi va nga mu rindzela hi cikhati co leha. A kukholwa loku yena ni valala vakwe va nga hi nako — ka lezvaku Nungungulu i ta tatisa citsumbiso leci a ci mahileko kale ka vakokwani vabye — hi kona ku nga maha Pawule a lamuliwa. Lezvo zvi mahile Agripa a xuva nguvhu a kuzwa lezvi Pawule a nga lava ku wula.

Na a alakanya lezvi a nga xanisisa zvona maKristu, Pawule i te: “Minawu ndzi wa alakanya ku ndzi fanele ku vhukela a vito ga Jesu wa le Nazareta . . . Ndzi noza ndziya ni madhoropeni ya le kule ndzi ya va xanisa [valandzeli va Kristu] hi kota ya lezvi ndzi nga va zangarele nguvhu.” (Mitiro 26:9-11) Pawule i wa nga hundzelete zvilo. A vanhu vo tala va wa gi tiva wubihi legi a nga mahele maKristu. (Gal 1:13, 23) Kuzvilava Agripa i ti wutisile ku: ‘Cini ci cicileko wanuna loyi?’

A magezu ma nga landzela ya Pawule ma nyikile hlamulo: “Hi zvalezvo ndzi nga yela zvona Dhamasku na ndzi rumilwe ni ku nyikiwa ntamu hi vapristi lava va tihosana. Na ndzi hi laha ndleleni ni mumu, wena hosi, ndzi no wona kuhatima ko ngangamela ko hundza ni loku ka gambo, na kuta hi le tilweni, ku woninga hehla ka mina ni ka lava ndzi nga famba navo. Makunu laha hontlheni hi nga wile lahasi, ndzi nozwa gezu na gi wulawula na mina hi ciHebheru, giku: ‘Sawule, Sawule, u ndzi xanisela yini? U ta ti bayisa hi ku tshamela kulwa na mina.’ Mina ndziku: ‘Hi wena mani bava?’ A Hosi yiku: ‘Hi mina Jesu loyi u mu xanisako.’” — Mitiro 26:12-15.

Na a nga se wona muwoniso lowu, Pawule i wa “khavetela tlonga” hi ndlela yo fananisa. A ku fana ni cihari ci nga wa ta ti bayisa handle ka cigelo hi ku khavetela tlonga, Pawule i wa ta ti bayisa hi tlhelo ga moya hi ku ala kurandza ka Nungungulu. Lezvi Jesu loyi a vhuxilweko hi ka vafileko a nga woneka ka Pawule le ndleleni ya kuya Dhamasku, zvi mahile wanuna loyi wo hiseka na a nga hi na kongomiso a cica mawonela yakwe. — Johani 16:1, 2

Hi lisine Pawule i mahile ku cica ka hombe nguvhu wutomini gakwe. Na a byela Agripa i te: “A ndzi wu kanyisangi a muwoniso lowo wa le tilweni, kanilezvi a kuranga ndzi no kanela ka va le Dhamasku, ni le Jerusalema, ni le tikweni gontlhe ga Judhiya, ni ka vamatiko, ndziku va wa hundzuluke va tlhelela ka Nungungulu, va tira mitiro yi kombako lezvaku va ti sola.” (Mitiro 26:19, 20) Hi malembe Pawule i mahile hi kumbhelela a ntiro lowu Jesu a mu nyikileko hi ku tirisa muwoniso. Ku ve gihi wuyelo ga kona? Lava va nga amukela mahungu yo saseka lawa Pawule a nga ma chumayela va ti solile ka mahanyela yabye yo biha, va tlhelela ka Nungungulu. A vanhu lavo va nova zvisumbulwa zva zvi nene, va kombisa cichavo hi nayo.

Hambulezvo, a mabhindzu lawo a ma nga vhuni nchumu ka valala va vaJudha va Pawule. Pawule i te: “Hi caleco ci nga maha ku a vaJudha va ndzi khoma le tempeleni va zama ku ndzi daya. Kanilezvi kota lezvi Nungungulu a ndzi vhunako, ndza ha nyika wukustumunyu kala nyamutlha, ka vatsongwani ni vahombe.” — Mitiro 26:21, 22.

Kota maKristu ya lisine, hi fanele ku ‘longa a ku hlamula’ lava va hi wutisako hi kholwa ka hina. (1 Ped. 3:15) Loku hi wulawula ni valamuli zvin’we ni tihosi hi kota ya kukholwa ka hina, zvi nga vhuna a ku landzela a ndlela leyi Pawule a nga yi tirisa a cikhati a nga wulawula na Agripa na Festu. Loku hi tlhamusela valamuli ni tihosi hi cichavo lezvi a lisine la Bhibhiliya li nga chukwatisisa zvona a wutomi ga hina ni ga van’wani lava va amukelako mahungu ya hina kuzvilava hi ta khumba timbilu tabye.

(Mitiro 26:28) Agripa aku ka Pawule: “Hi cikhati ci tsongwani u wa ta ndzi kholwisa ndzi hundzuluka ndzi maha muKristu.”

bt 202 ¶18

“A kombela ku yisa mhaka yakwe ka Khezari”

Kanilezvi Pawule ni no hlamula govhernadhori aku: “Festu a Dhumileko mina a ndzi hlanyi, kanilezvi ndzi wulawula lisine a tipeni ta mina na ti enela. Wena hosi wa ti tiva khwatsi a timhaka leti ndzi wulawulako hi tona hi kutlhatlheka, . . . Hosi Agripa, wa kholwa ka Vaphrofeti ke? Ndza zvi tiva lezvaku wa kholwa.” Agripa aku ka Pawule: “Hi cikhati ci tsongwani u wa ta ndzi kholwisa ndzi hundzuluka ndzi maha muKristu.” (Mitiro 26:25-28) Kani a magezu lawo ma wa huma mbilwini kutani ne, a lisine ku ma wa komba lezvaku a wukustumunyu ga Pawule gi wa yi khumbile nguvhu a hosi.

Kela titshomba ta moya

(Mitiro 26:14) Makunu laha hontlheni hi nga wile lahasi, ndzi nozwa gezu na gi wulawula na mina hi ciHebheru, giku: ‘Sawule, Sawule, u ndzi xanisela yini? U ta ti bayisa hi ku tshamela kulwa na mina.’

tlhamuselo wa nwtsty ka Mit 26:14

ku khavetela tlonga: A tlonga kutani mbhanya i nhonga yo leha yi nga ni muzwa yi tirisiwako kasi ku gula hi yona zvifuyo. (Val 3:31) A magezu lawa ya ku “ku khavetela tlonga” ma gezu yo fananisa ya ciGreki. Ma kombako cihari ci nga ni kanu leci ci tshamako hi ku khavetela tlonga kanilezvi na ci ti bayisa cona wutsumbu. Sawule i wa hi ka ciyimo co fana na a nga se maha muKristu. Hi kulwa ni valandzeli va Jesu, lava va nga seketelwa hi Jehovha Nungungulu, Pawule i wo ti vangela mhango yena wutsumbu. (Ringanisa na Mit 5:38, 39; 1Ti 1:13, 14.) Ka Mutsh 12:11 ku tirisiwa gezu “tipopo” hi ndlela yo fananisa kasi ku wula magezu ya munhu wo tlhariha lawa ma mahako ku loyi a ma zwako a landzela wusungukati.

bi7 tlhamuselo wa magezu ya Bhibhiliya

Tlonga. A tlonga i nhonga yo leha yi nga ni muzwa wa simbi va yi tirisako ku jonga hi yona a zvifuyo. A tlonga wu fananisiwa ni magezu ya munhu wo tlhariha lawa ma kucako loyi a ma zwako lezvaku a ingisa a wusungukati gi nene. A magezu lawa ya ku “ku khavetela tlonga”, mata hi laha ka lezvi a homu ya kanu yi mahako loku yi ala ku guliwa, yi sangula ku khavetela a tlonga yi gumesa yi ti bayisa ha yoce. — Mit 26:14; Val 3:31.

(Mitiro 26:27) Hosi Agripa, wa kholwa ka Vaphrofeti ke? Ndza zvi tiva lezvaku wa kholwa.”

w03 11/15 16-17 ¶14

Vhuna van’wani a ku amukela mahungu ya Mufumo

Pawule i wa zvi tiva lezvaku Agripa i wa hi muJudha. Hi kuya hi lezvi Agripa a nga zvi tiva hi ciJudha, Pawule i wulile lezvaku a ku kustumunya kakwe ku wa patsa ku “hlawutela zvalezvi a Vaphrofeti na Mosi va wulileko lezvaku zvi ta maheka” xungetano hi kufa ka Mesiya ni ku vhuxiwa kakwe. (Mitiro 26:22, 23) Na a wutisa Agripa Pawule i te: “Hosi Agripa, wa kholwa ka Vaphrofeti?” Agripa a se kaye a vhumala co wula. Loku i wa no wula ku a nga kholwi ka vaphrofeti, zvi wa ta khumba a wumunhu gakwe kota muJudha. Kanilezvi loku i wa no vhumela a timhaka ta Pawule, i wa ta nga a komba laha kubaseni lezvaku i yima na Pawule ni ku lezvo zvi wa ta mu maha a vitaniwa muKristu. Pawule hi wutlhari i no tlhela a hlamula ciwutiso cakwe, aku: “Ndza zvi tiva lezvaku wa kholwa.” Zvini lezvi Agripa a nga hlamula? Yena i te: “Hi cikhati ci tsongwani u wa ta ndzi kholwisa ndzi hundzuluka ndzi maha muKristu.” (Mitiro 26:27, 28) Hambu lezvi Agripa a nga kala ku maha muKristu, zvo khwatsi hi ndlela yo kari Agripa i khumbilwe mbilu hi mahungu ya Pawule. — Mahebheru 4:12.

28 KA JANEIRO–3 KA FEVEREIRO

TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | MITIRO 27–28

“Pawule a khilela citimela aya Roma”

(Mitiro 27:23, 24) Hakuva a ngilozi ya Nungungulu loyi ndzi mu khozelako ni ku mu tirela yi wonekile ka mina matolo, ²⁴ yiku: ‘Pawule, u nga chavi. Hakuva u ta ya yima mahlweni ka Khezari. Niku hi kota ya wena, Nungungulu i ta ponisa vontlhe lava u endzako navo.’

bt 208 ¶15

“I hava ni mun’we wa n’wina a to lova”

Kuzvilava Pawule i wa chumayele vanhu vo tala lava va nga hi lomu ka citimela xungetano hi “citsumbiso leci Nungungulu a ci mahileko”. (Mitiro 26:6; Kol 1:5) Makunu kota lezvi a citimela ci nga lava ku pandzeka, kuzvilava i va nyikile cigelo ca ntamu ca lezvaku va tsumba ku va ta pona. I te: “Hakuva a ngilozi . . . , yi wonekile ka mina matolo, yiku: ‘Pawule, u nga chavi. Hakuva u ta ya yima mahlweni ka Khezari. Niku hi kota ya wena, Nungungulu i ta ponisa vontlhe lava u endzako navo.’” Pawule a va khongotela aku: “Hikwalaho, tiyani hlana vavanuna, hakuva ndza kholwa ka Nungungulu lezvaku zvi ta mahekisa zvalezvi a ngilozi yi nga ndzi byelisa zvona. Hambulezvo, hi ta ya hlatiwa ka cihlale co kari.” — Mitiro 27:23-26.

(Mitiro 28:1, 2) Laha hi nga ponile, hi kona hi nga zvi tiva lezvaku a vito ga cihlale leco ku wa hi Melita. ² A vanhu va wutshamu lego va hi mahele wuxinji ga hombe nguvhu. Va no dzivela ndzilo, va hi amukela hontlheni, hakuva ku wa hi ni vhula ni cirami.

bt 209 ¶18

“I hava ni mun’we wa n’wina a to lova”

Lava va nga pona va wa hi ka cihlale ca Melita ci nga kumeka Norte wa Sicília. (Wona a kwadru “Hi kwihi Melita”) A vanhu va wutshamu lego va nga wulawula lirimi limbe, va va “mahele wuxinji ga hombe nguvhu.” (Mitiro 28:2) Va no va dzivelela ndzilo a vanhu lavo va nga va tiviko, lava va nga chikela laho na va tsakamile nguvhu niku rurumela hi cirami. A ndzilo lowo wu va vhunile ku kufumela hambu lezvi ku nga titimela ni vhula. Wu tlhela wu maha ku kuva cihlamaliso ca hombe.

bt 210 ¶21

“I hava ni mun’we wa n’wina a to lova”

A wanuna wo ganya wa ku hi Publiu a nga hi ni mipetso i wa tshama ka cihlale leco. Zva koteka lezvaku ku hi yena a nga hi hosi ya muRoma le Melita. Luka i mu tlhamusela kota “hosana ya cihlale” na a tirisa cikhundla caleci ca cin’we ci nga tirisiwa lomu ka mabhuku mambiri ya ciMelita. I amukele Pawule ni vanghana vakwe a tshama navo masiku manharu laha kaya kakwe. Kanilezvi a Papayi wa Publiu i wa babya. Luka i tlhela a tlhamusela ciyimo ca wubabyi lego. I tsalile lezvi hi wanuna loye: “I wa etlele hi kuzwa feveri ni cikuna”, na a tirisa magezu ma nga tirisiwa hi vadhokodhela. Pawule i no khongela ni ku mu tlhateka mandla a wanuna loye a hanyisiwa. Na va hlamala nguvhu hi lezvi zvi nga mahekile, a vanhu va cihlale leco va no neha van’wani vababyi kasi va hanyiswa, va wata kambe ni zvinyikiwo va ta nyika Pawule ni vanghana vakwe. — Mitiro 28:7-10.

(Mitiro 28:16, 17) Makunu loku hi chikele Roma, Pawule i no vhumelelwa ku tshama yece na a gadhiwa hi musochwa. ¹⁷ Andzhako ka masiku manharu, i no vitanisa madhota ya vaJudha; loku va tlhangene i no va byela aku: “Hambu lezvi ndzi nga kala ku maha nchumu wo vhukela vanhu kutani mikhuwo ya vakokwani va hina, ndzi no khon’wa le Jerusalema ndzi nyikelwa mandleni ya vaRoma.

bt 213 ¶10

“Va nyika wukustumunyu go mbhelela”

Laha makunu va nga chikela Roma, “Pawule i no vhumelelwa ku tshama yece na a gadhiwa hi musochwa.” (Mitiro 28:16) Lava va nga vhalelwa ka paxo lego, kasi va nga tsutsumi a ku tala ka zvikhati va wa bohiwa hi chini lomu ka ciwunu gi gumesa gi bohiwa kambe hi musochwa. Hambulezvo Pawule i simamile a chumayela mahungu ya Mufumo, a chini a gi mu mahangi a miyela. Hikwalaho andzhako ka masiku manharu basi ya ku humula lipfhumba, i no vitanisa madhota ya vaJudha va Roma kasi ku ti tivekisa ni ku va chumayela.

bt 213 ¶10

(Mitiro 27:9) Kota lezvi ku nga hundzile cikhati co leha, makunu zvi wa hi mhango a ku famba hi bimbi, hakuva ku wa sangulile nguva ya cirami [a masiku ya kuyila ma wa sina ma hundzile, A Biblia Go Basa]. Hikwalaho Pawule i no va tlharihisa

tlhamuselo wa nwtsty ka Mit 27:9

masiku ya kuyila: Kutani “siku ga ndzhiho”. A gezu ga ciGreki gi wulako “kuyila” gi wula basi a kuyila loku ku kumbukiwako ka Nayo wa Mosi, loku nga yelana ni siku ga ndzhiho ka lembe ni lembe, loku ku nga vitaniwa kambe a ku Yom Kippur (hi ciHebheru yohm hak·kip·pu·rimʹ, ‘siku ga ku tsetselelwa’ [ka zviwonho]). (Le 16:29-31; 23:26-32; Mitse 29:7; wona nwt glossário “Dia de expiação”.) A gezu ga ciHebheru gi hundzuluselweko ku “mu ta va ni hlomulo” [kuyila] gi yelana ni siku ga ndzhiho, gi tolovelako ku wula tindlela to tala ta ku ti tsona zvakuga, a yo sangula ku nga kuyila. (Le 16:29) A masiku ya kuyila ma wa kotlana ni ku mbhela ka Setembro kutani ku sangula ka Outubro.

(Mit 28:11) Andzhako ka tihweti tinharu hi no suka hi famba hi citimela ca le Alekzandriya leci ci nga tshamile laha cihlaleni hi nguva ya cirami. A citimela leco ci wa hi ni cifananiso ca “Vana va Zewusi” hi le nhovhini.

tlhamuselo wa nwtsty ka Mit 28:11

Vana va Zewusi: Hi kuya hi mikhuwo ya vaGreki ni vaRoma, a “vana va Zewusi” (hi ciGreki, Di·oʹskou·roi) ku wa hi Kastori na Poluxi ku nga hi mahahla ya nungungulu Zewusi Jupiteri na muzindza Leda. Cikari ka lezvi zvin’wani, va wa woniwa kota vawoneleli va vamarinyero, lava va zvi kotako ku va ponisa lomu bimbini. A tlhamuselo wa cifananiso leco, i cin’wani ci nyikako wukustumunyu ga lezvaku a matimu lawa ma tsalilwe hi munhu a nga zvi wona hi mahlo.