Timhaka ta mabhuku ma tako ka Cibhukwana ca Mutlhangano
4-10 KA MAIO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 36-37
“A vamakabye va Josefa va no mu lusela”
(Genesisi 37:3, 4) Makunu Izrayeli i wa randza Josefa ku hundza vontlhe vana vakwe, hakuva i wa hi n’wanana wa wukhosana gakwe; i no mu mahela a bhaji go leha. 4 Makunu laha vanakulobye va nga wona lezvaku wa randziwa hi raru wabye ku hundza vontlhe vanakulobye, zvonake va lo mu venga, va nga wulawuli naye hi kurula.
“Zwanani a noro lowu”
A Bhibhiliya gi hlamula giku: “Makunu laha vanakulobye va nga wona lezvaku wa randziwa hi raru wabye ku hundza vontlhe vanakulobye, zvonake va lo mu venga, va nga wulawuli naye hi kurula.” (Genesisi 37:4) A ciluse cabye ci nga ha zwisiseka, kanilezvi ku wa nga hi wutlhari ka vamakabye va Josefa a kuza va chikela laha ka ku venga a makabye wabye. (Mavingu 14:30; 27:4) Wa tshuka uva ni ciluse ca hombe hi ku wona wokari na a khatalelwa kutani ku nyikwa wudzundzo legi wenawu u nga gi lava? Alakanya a vamakabye va Josefa. A ciluse cabye ci va mahile va maha zvilo lezvi va nga gumesa va ti laya nguvhu hi zvona. A cikombiso cabye ci alakanyisa maKristu lezvaku wutlhari nguvhu a ku ‘tsaka zvin’we ni lava va tsakako.’ — Va Le Roma 12:15.
Handle ko kanakana Josefa i wa li wona a livengo la vamakabye vakwe. Makunu i wa fihla a nguwo yakwe yo hlawuleka loku a vamakabye vakwe va hi laha kusuhani? Zva koteka ku ngha a ringilwe ku maha lezvo. Hambulezvo, alakanya ku Jakobe i wa lava lezvaku a nguwo leyo yiva cikombiso ca lirandzo lakwe. Josefa i wa lava kutsumbeka ka papayi wakwe, kota lezvi yenawu a nga mu tsumba, hikwalaho i wa boha nguwo leyo. A cikombiso cakwe ca lisima ka hina. Hambu lezvi a Dhadhani wa hina wa le tilweni a nga tshukiko ava ni cihlawulela, ka zvikhati zvin’wani wa tshuka a katekisa malandza yakwe yo tsumbeka hi ndlela yo hlawuleka. Tlhatakumbiri, i ma kombela lezvaku mava yo hambana ni tiko legi ga wukanganyisi ni go biha. A ku fana ni nguwo yo hlawuleka ya Josefa, a mahanyela ya maKristu ya lisine ma ma maha mava yo hambana ni vanhu lava va nga cikari kabye. Ka zvikhati zvin’wani, a mahanyela lawo ma vanga a ciluse ni livengo. (1 Pedro 4:4) Xana a muKristu i fanele ku ti fihla kota nandza ga Nungungulu? Ahihi — a nga faneli ku ti fihla, a ku fana na Josefa loyi a nga kala ku fihla a nguwo yakwe. — Luka 11:33.
(Genesisi 37:5-9) Josefa i lo lora a noro a byela a vanakulobye, vona va lo mu venga nguvhu. 6 Hakuva i te ngalo kabye: Zwanani a noro lowu ndzi lorileko! 7 Hi wa kari hi boha a milumbi le masin’wini; zvonake ndzi lo wona a numbi wa mina na wu suka wu yima, zvonake ndzi wona a milumbi ya n’wina yi ta randzela a numbi wa mina yi wu khizamela. 8 A vanakulobye vaku ka yena: Kasi u tava hosi ya hina, u fuma hehla ka hina ke? Zvonake va lo mu venga nguvhunguvhu hi kota ya miloro yakwe ni kuwulawula kakwe. 9 Zvonake i lo lora mun’wani noro, i lo engeta a byela vanakulobye, aku: Ndzi lorile mun’wani noro kambe; ndzi lorile na ndzi wona a gambo ni hweti ni tinyeleti ta khume ni yin’we na zvi ndzi khizamela.
(Genesisi 37:11) Zvonake a vanakulobye va lo mu mahela mona; kanilezvi a raru wakwe i lo alakanya a timhaka leto a ti hlayisa.
“Zwanani a noro lowu”
A miloro leyo yi wata hi ka Jehovha Nungungulu. Yi wa hi miloro ya wuphrofeti, niku Jehovha i wa lava lezvaku a va tivisa a mitlhamuselo ya kona. Hi ndlela yo kari, Josefa i wa fanele ku maha lezvi a vaphrofeti vontlhe lava va tirileko andzhako kakwe, va mahileko a cikhati leci va nga wula mahungu ni kulamula ka Nungungulu hehla ka vanhu vakwe va zvitlula milayo.
Josefa i lo byela vamakabye vakwe hi wunene aku: “Zwanani a noro lowu ndzi lorileko!” A vamakabye vakwe va lo wu zwisisa, niku a va wu tsakelangi ne ni kutsongwani. Va lo hlamula vaku: “Kasi u tava hosi ya hina, u fuma hehla ka hina ke?” A matimu ma engeta ma wula lezvi: “Va lo mu venga nguvhunguvhu hi kota ya miloro yakwe ni kuwulawula kakwe.” A cikhati leci Josefa a nga hlawutela noro wakwe wa wumbiri ka vamakabye vakwe ni papayi wakwe, a zvi va tsakisangi. Ku wuliwa lezvi: “A raru wakwe i lo mu kawuka, aku: I noro muni lowo u lorileko ke? Kasi mina ni nyine wa wena ni vanakuloni hi ta khizama mahlweni ka wena hi ku khozela ke?” Hambulezvo, Jakobe i lo simama a ehleketa hi timhaka leto. Ku ngava lezvaku Jehovha i wo wulawula ni jaha legi? — Genesisi 37:6, 8, 10, 11.
Josefa i wa nga hi wo sangula ne kuva nandza go gumesa legi Jehovha a gi kombeleko ku hlawutela mahungu ya wuphrofeti ma nga tolovelekangiko ka vanhu, lawa va gumesileko va xaniswa hi kota ya wona. Jesu hi yena wa hombe ka vontlhe la’va chumayeleko mahungu lawo, niku i tlhelile a byela valandzeli vakwe aku: “Loku va xanisile mina, va ta xanisa na n’wina kambe.” (Johani 15:20) A maKristu ya titanga tontlhe ma nga gondza zvotala ka kukholwa ni kutiya-hlana ka Josefa.
(Genesisi 37:23, 24) Laha Josefa a nga chikela ka vanakulobye, va lo mu rundzuwula a bhaji gakwe, gona bhaji legi go leha a nga wa ambele. 24 Va lo mu khoma va mu hoxa lomu rinzini; ni rinzi gi wa nga hi na nchumu, a mati ma wa hi hava.
(Genesisi 37:28) Laha va nga wa hundza va mahungani va maMidiani, va lo humesa Josefa hi lomu rindzini, zvonake va lo mu xavisa ka vaIxmayeli hi mali yo basa ya 20 wa maxekeli. A vamahungani va lo famba na Josefa le Gipite.
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 36:1) Leli hi lixaka Ia Esau, loyi a nga Edomi:
it-1752
Edhomi
Edhomi [zvi wulako ku, wo pswhuka], vaEdhomi.
Edhomi ku wa hi vito ga wumbiri gi nga nyikilwe Esawu, a hahla ga Jakobe. (Gen 36:1) Va mu nyikile a vito legi hi kota ya lezvi a nga xavisile a wutewula gakwe hi kota ya kuga ko pswhuka. (Gen 25:30-34) Zvi kotlene hi ku a cikhati leci Esawu a nga pswaliwa i wa hi wo pswhuka nguvhu (Gen 25:25), ni ku a vanhu vo pswhuka va vile kona laha misaveni ka matshamu lawa yena ni vana vakwe va nga hanya kona.
(Genesisi 37:29-32) Zvonake Rubheni i lo tlhela aya rindzini, i loya wona lezvaku Josefa a nga kona. 30 Hikwalaho i lo handzula tinguwo takwe, i lo wuya ka vanakulobye aku: A n’wanana a nga ha hi kona, xana ndzi taya kwihi mina? 31 Zvalezvo va lo daya cimbutana, va teka bhaji ga Josefa va lo gi totela nkhata; 32 va lo rumela a bhaji lego go leha ka raru wakwe, va yaku: Hi nga cuwuka a bhaji legi hi nga gi kuma, kutani i bhaji ga n’wana wa wena, kutani a hi gona.
it-1628-629
Mugadhi
Loku a murisi a wula lezvaku i wa ta hlayisa kutani ku vhikela ntlhambi, i wa komba ku wa vhumela hi mbilu yontlhe ku i ta gadha a zvihari lezvo. I wa tsumbisa n’winyi wa ntlhambi ku i wa ta wu gisa wu tlhela wu nga yiviwi hakuva i wa ta hakhela kudhura. Hikwalaho, a wutihlamuleli gakwe gi wahi ga hombe hakuva a nayo lowu va wu bohileko, zvi wa ta lava ku a mugadhi a hakhela loku a zvihari zvi humelelwa hi mhango hi kota ya ku ti hunda hi zvilo zvakwe, kutani loku ku humelela a civandza co kari ci zvi bayisa. Kasi a mugadhi a potsa a wutihlamuleli ga ku hakela loku ku humelela mhango, i wa fanele kuya kombisa a kustumunyu ga kona hi ku kombisa a cirumbi ca cihari leci ci delweko. A n’winyi wa ntlhambi i wa ta hlola a cirumbi leco a guma a mu tsetselela.
A nayo lowu wu wa tirisiwa ka mugadhi mun’we ni mun’wani a kupatsa ni maxaka ya laha ngangweni, hi cikombiso ka nʼwana wa matewula loyi a nga hi ni wutihlamuleli ga ku hlayisa vamakabye vakwe va tindzisana. Hikwalaho ha zvi kota a ku wona a cigelo ca ku karateka ka Rubheni, a matewula hi kota ya wutomi ga Josefa kota lezvi zvi tsalilweko lomu ka Genesisi 37:18-30. Laha a vamakabye vakwe va nga lava ku mu daya, yena i te: ‘Ngha hi nga mu dayi’ . . . ‘Mu nga halati nkhata. . . . mu nga kali mu veka canja hehla ka yena. Yena i lo wula lezvo kasi ku mu ponisa mandleni yabye, a mu tlhelisa ka Papayi wakwe’. Laha Rubheni a ngazwa ciwundza ca kuvhumaleka ka Josefa, i no swireka nguvhu, a handzula a tinguwo takwe a kanyuluka a ku: ‘A n’wanana a nga ha hi kona, xana ndzi taya kwihi mina?’. I wa zvi tiva ku i wa hi ni wutihlamuleli ga ku lahleka ka Josefa. Kasi ku potsa wutihlamuleli lego, va no luka mano ya lezvaku Josefa i delwe hi civandza. Va guma va tsakamisa a nguwo ya Josefa hi nkhata wa mbuti. Va no teka a nguwo leyo va ya komba Jakobe, a papayi wabye tlhelo mulamuli wa timhaka ta laha kaya loyi a nga nyikile Rubheni a wutihlamuleli. Laha a vamakabye va Josefa va nga mu komba a nguwo leyo yi tsakamileko hi nkhata kota wukustumunyu ga kona, Jakobe i no tekela ku kholwa ku Josefa i delwe hi civandza. — Gen 37:31-33.
11-17 KA MAIO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 38-39
“Jehovha a nga mu tsukulangi Josefa”
(Genesisi 39:1) Josefa i lo yiswa Gipite; Potifare, a nduna ya Faro, a murangeli wa vanyakasani, a muGipite, i lo mu xava ka vaIxmayeli lava va nga mu yisa leyo.
“Ndzi ta mahisa kuyini a kubiha loku?”
“Josefa i lo yiswa Gipite; Potifare, a nduna ya Faro, a murangeli wa vanyakasani, a muGipite, i lo mu xava ka vaIxmayeli lava va nga mu yisa leyo.” (Genesisi 39:1) Hi magezwana lawa, a matimu ya Bhibhiliya ma hi vhuna ku alakanyela lezvi a jaha legi gi nga vekiswa zvona hasi hi ku tlhela gi xaviswa kambe. I wo mahiwa cibya, ca ku cibya! Hi nga ha alakanyela Josefa na a landzela a hosi yakwe ya yiswa, a nduna ya muGipite, na va famba hi maruwa ya dhoropa ga hombe gi teleko hi vaxavisi ni vaxavi na vaya kaya ka kuswa, laha Josefa a to ya tshama kona.
Kaya! Josefa i wa nga ta tshuka a ku vitanisa lezvo. I wa kulele ka ngango wa ku hanya hi ku fambafamba na va tshama lomu matendeni laha va nga kari va rura hi kukhandzakanya na va hlayisa mitlhambi yabye ya tiyivhu. Lomu Josefa a nga hi kona makunu, a vaGibhite lavo vo ganya vo kota Potifare, va wa hanya ka tiyindlu to chandza ni ku pendiwa ti saseka. A titlhari ta ku vhevhulela zvilo zva kale ti bika lezvaku a vaGibhite va kale va wa zvi randza nguvhu a zvilo zvo chandza, masimu ya zvitsangi ma nga hi ni tisinya ta mindzhuti ni mativa lawa ku nga kula tihlanga, tisinya ta mindzhuti ni tisinya tin’wani ta mati. A tiyindlu tin’wani ti wa kumeka ka matshamu ya le handle ya kurula lomu cikari ka masimu ya zvitsangi, na ti hi ni mavharanda zvi nga koteka ku nyima kona u beliwa hi moya khwatsi, majanela ya hombe kasi ku nghena moya, tikwartu to tala, wutshamu ga kugela kona, ni tikwartu ta zvitiri.
(Genesisi 39:12-14) A wasati i Io khoma Josefa hi nguwo yakwe, aku: A hi etlele hontlhe! Kanilezvi i lo siya nguwo yakwe canjeni gakwe, a tsutsuma a huma handle. 13 Makunu laha wasati a nga wona lezaku i siyile a nguwo yakwe a tsutsuma a huma handle, 14 yena i lo vitana a vanhu va yindlu yakwe, aku: Cuwukani, ku nehilwe a muHebheru laha ngangweni wa hina ku ta hi xengetela. Yena i lota ka mina aku ngha a etlela na mina, kanilezvi ndzi loba huwa.
(Genesisi 39:20) A n’winyi wa Josefa i lo mu khoma a mu hoxa paxweni, lego ku khotselwako kona a tiperesu ta hosi; zvinghaho i lo tshama paxweni.
‘Ndzi ta mahisa kuyini a kubiha loku?’
A hi tivi zvotala xungetano hi lezvi a mapaxo ya vaGibhite ma nga tshamisile zvona cikhatini leco. A titlhari ta ku vhevhulela zvilo zva kale ti kumile marumbi ya matshamu lawo — ku nga hi tiyindlu ta hombe ni to tiya nguvhu ti nga hi ni tikwaruto ta zvibochwa ni mapaxo ya lomu hasi. Hi ndzhako ka cikhati, Josefa i wulawulile hi wutshamu legi na a tirisa gezu gi wulako ku “nkele,” gi kombako wutshamu go kala ku wonekela ni go tshisa. (Genesisi 40:15) Ka bhuku ga Tisimu, hi kuma lezvaku Josefa i kumene ni tixanisa tin’wani. Gi ngalo: ‘A milenge yakwe yi lo bayisiwa hi makhotso, a bohiwa hi tisimbi.’ (Tisimu 105:17, 18) Ka zvikhati zvin’wani a vaGibhite va wa boha tikhumbi tabye hi lomu ka zvisungunu, a mawoko yabye na ma hi se ndzhako; a van’wani va wa fasiwa a makordhawu ya zviketse hi lomu nkolweni. Josefa a nga no ku xaniseka — lezvo na a nga wonhangi nchumu ci nga ringana ku a xanisiwa hi ndlela leyo!
A ya kubiha hi lezvaku a tixanisa leto ti wa nga hi ta cikhatanyana. A matimu me ngalo Josefa “i lo tshama paxweni.” I tshamile malembe yo tala ka wutshamu lego go tshisa! Josefa i wa nga zvi tivi a ku a nga tshuka a huma. Laha a masiku lawo yo nonoha ma nga maha mavhiki, ma hundza mava tihweti, i zvi kotisile kuyini a kuva a nga mbheli ntamu ni kutsumba kontlhe ke?
A matimu ma hi nyika a hlamulo lowu wo tiyisa hlanha: “Jehovha i wa hi zvin’we na Josefa; i lo mu kombisa wuxinji.” (Genesisi 39:21) A ku na paxo, makhotso, ge hambu a wutshamu ga munyama legi gi nga sivelako lezvaku a wuxinji ga Jehovha gi chikelela a malandza yakwe. (Va Le Roma 8:38, 39) Hi nga ha alakanyela Josefa na a chulula kukarateka kakwe ka Dhadhani wakwe wa le tilweni hi mukhongelo, zvonake a kuma kurula ni kutangala loku ku nyikwako ntsena hi “Nungungulu wa kuchavelela kontlhe.” (2 Va Le Korinte 1:3, 4; Va Le Filipi 4:6, 7) Zvini zvin’wani lezvi Jehovha a maheleko Josefa? Hi kuma lezvaku i lo maha Josefa a “kuma thomo ka nduna ya paxo.”
(Genesisi 39:21-23) Kanilezvi Jehovha i wa hi zvin’we na Josefa; i lo mu kombisa wuxinji, a mu maha lezvaku a kuma thomo ka nduna ya paxo. 22 A nduna ya paxo yi lo yimisa Josefa hehla ka tontlhe tiperesu leti ti nga wa hi paxweni ni zvontlhe lezvi zvi nga wa mahiwa lomo, zvi wa mahiwa hi yena. 23 Ni nduna ya paxo yi wa nga ha cuwuki nchumu ca lezvi zvi nga wa hi canjeni ga Josefa, hakuva Jehovha i wa hi zvin’we naye ni zvontlhe lezvi a nga wa zvi maha, Jehovha i wo zvi katekisa.
‘Ndzi ta mahisa kuyini a kubiha loku?’
A matimu ma hi nyika a hlamulo lowu wo tiyisa hlanha: “Jehovha i wa hi zvin’we na Josefa; i lo mu kombisa wuxinji.” (Genesisi 39:21) A ku na paxo, makhotso, ge hambu a wutshamu ga munyama legi gi nga sivelako lezvaku a wuxinji ga Jehovha gi chikelela a malandza yakwe. (Va Le Roma 8:38, 39) Hi nga ha alakanyela Josefa na a chulula kukarateka kakwe ka Dhadhani wakwe wa le tilweni hi mukhongelo, zvonake a kuma kurula ni kutangala loku ku nyikwako ntsena hi “Nungungulu wa kuchavelela kontlhe.” (2 Va Le Korinte 1:3, 4; Va Le Filipi 4:6, 7) Zvini zvin’wani lezvi Jehovha a maheleko Josefa? Hi kuma lezvaku i lo maha Josefa a “kuma thomo ka nduna ya paxo.”
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 38:9, 10) Onani i wa zvi tiva lezvaku a vanana va kona va nga tava vakwe, hikwalaho loku aya ka sati loye wo siyiwa hi nakulobye, i wo halatela hasi kasi a nga nyiki pswalo ka nhondzo yakwe. 10 Makunu lezvi a nga wa zvi maha zvi wa bihile mahlweni ka Jehovha, hikwalaho Jehovha i lo mu dayawu kambe.
it-3133
Onani
(Oʹnan) [gi nga gezu gi wulako ku: “Ntamu wa kuvanga; ntamu wa hombe”].
Mun’we wa vana va Judha, a nʼwana wa wumbiri ka lava a nga pswala ni muKhanani wa ku hi Xuwa. (Gen 38:2-4; 1Kr 2:3) Andzhako ka loku Era, a nhondzo ya Onani, a delwe hi Jehovha hi kota ya lezvi a nga maha zvilo zvo biha lezvo na a nga hi na n’wana, Judha i byelile Onani lezvaku a chadha ni sati wa makabye wakwe wa ku hi Tamari. A n’wana loyi a nga wa ta pswaliwa, i wa ta vitaniwa hi vito ga Era niku a tshomba ya wutewula yi wa ta lumba a n’wana loye. Maku loku ku nga kumeki a n’wana a tshomba yi wa ta lumba Onani. Loku Onani a hlengela masango na Tamari, i wa “halatela hasi” a mbewu wutshan’wini go chela lomu ka Tamari. Ku wa nga hi lezvaku Onani i wo chokocha kutani kuba punyeta, kanilezvi a matimu ma wula lezvaku “loku aya ka sati loye wo siyiwa hi nakulobye” a ya hlengela naye masango, i wo halatela lahasi. Zvi wonekisa ku a cikhati leci va nga kari va hlengela masango loku a mbewu ya wubeleki yi lava ku huma Onani i wo “tsemarisa masango” kasi yi nga ngheni lomu ka ciro ca wubeleki ca Tamari. Onani i no dawa hi Jehovha yenawu na a nga hi na n’wana hi kota yo kala ku ingisa a papayi wakwe, ni kufelela kakwe, ni ku xakela wukati a nga kombisi cichavo hi lulamiselo legi ga Jehovha. — Gen 38:6-10; 46:12; Mitse 26:19.
(Genesisi 38:15-18) Laha Judha a nga mu wona i lo alakanya lezvaku cibhayi; hakuva i wa fenengetile a nghohe yakwe. 16 Zvonake i lo hambuka aya ka yena, aku: Ndzi vhumele ndzita ka wena. Hakuva i wa nga zvi tivi lezvaku i katamwane wakwe, hakuva i wa fenengetile a nghohe yakwe. Zvonake aku: U ta ndzi nyika yini loku u enghena ka mina? 17 Yena aku: Ndzi ta ku rumela a cimbutana ca le ntlhambini wa mina. Wasati aku: Ndzi ta sala ni cifungo muni u kala u rumela a cimbutana? 18 Yena i te ngalo: U lava a cifungo muni? Wasati aku: Ndzi lava a cingwavila ca wena, ni masindza ya wena, ni nhonga leyo yi nga canjeni ga wena. Yena i lo zvi nyika ka yena, i loya enghena ka yena, a mu xurisa nyimba.
w04 15/1 30 ¶5-6
Zviwutiso zva vagondzi
Judha i mahile kubiha hi lezvi a nga kala ku nyikela Sela ka Tamari, kota lezvi a nga tsumbisile. I tlhelile a hlengela masango ni wasati a nga alakanya lezvaku i wa hi cibhayi ca lomu tempeleni. Lezvo zvi wa hambene ni lezvi Nungungulu a nga zvi lava zva ku munhu a hlengela masango ntsena loku a chadhile. (Genesisi 2:24) Hi lisine, Judha a nga hlengelangi masango ni wasati wa cibhayi. Kanilezvi, i no teka wutshamu ga n’wana wakwe Sela, hi ku hlambela a katamwane wakwe, a tlhela a pswala naye vana.
A hi lezvaku Tamari i wo va ni mawonela ya hava. A mahahla yakwe a ma nga woniwi kota vana va ku pswalelwa wubhayini. Laha Bhowazi wa le Bhetlehema a nga chadha na Rute a muMowabhi na a landzela mukhuwa ku vhuxa lixaka, a madhota ma no dzundza Perezi a n’wana wa Tamari ma byela Bhowazi ma ku: ‘Ngha a yindlu ya wena yi fanana ni yindlu ya Perezi, loyi Tamari a nga beleka na Judha, zviva nghaho ni ka vanana lava Jehovha a ta nga ku nyika hi pswatsana loyi.’ (Rute 4:12) Perezi yenawu wa patseka ka xaxameto wa vakokwani va Jesu. — Matewu 1:1-3; Luka 3:23-33
18-24 KA MAIO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 40-41
“Jehovha a nga mu tsukulangi Josefa”
(Genesisi 41:9-13) Zvonake a nduna ya vacheleteli va vhinya yi te ngalo ka Faro: Inyamutlha ndza alakanya a nandzu wa mina. 10 Hi gin’wani siku Faro i wa zangarele malandza yakwe, a hi enghenisa paxweni, lomu ndlwini ya nduna ya vanyakasani, mina ni nduna ya vabhiki. 11 Makunu hi wa lo lora miloro ya hina wusiku gin’we, mina na yena; mun’we ni mun’wani i wa lo lora a noro lowu wu nga ni tlhamuselo wa wona. 12 Makunu ku wa hi kona na hina a mufana wa muHebheru, a nandza ga nduna ya vanyakasani. Hi lo mu hlawutela, yena i lo tlhamusela a miloro ya hina, ka mun’we ni mun’wani kota lezvi a lorisileko zvona. 13 Makunu zvi mahisile zvalezvi a tlhamuseleko ka hina; Faro i ndzi tlhelisele ntirweni wa mina, a munghana wa mina a hayekwa.
A “kutlhamusela a kuti hi ka Nungungulu ke?”
A mucheleteli wa zvakunwa i wa rivele Josefa, kanilezvi Jehovha a nga tshukangi a mu rivala. Ka wusiku go kari, Nungungulu i lo rumela miloro mimbiri yo hlamalisa nguvhu ka Faro. Ka wo sangula, a hosi yi lo wona a ntlhanu wa tihomu ni timbiri to saseka ni to kuluka na ti huma hi le Congweni wa Nilo, na ti landzelwa hi ntlhanu wa tihomu ni timbiri to swara na ti wondzile. Leti to wondza ti lo mita leti to kuluka. Andzhako ka lezvo, Faro i lo tlhela a lora wun’wani laha a nga wona ntlhanu wa mipon’wani ni mimbiri yo chela khwatsi. Kanilezvi, andzhako ka lezvo i lo wona yin’wani ya ntlhanu ni mimbiri, yo wuna na yi womile hi mheho ya cikobani, zvonake yi lo mita leyi yo chela khwatsi. Ni mixo ya kona, Faro i lo vhuka na a karateka nguvhu hi kota ya miloro yakwe. Hikwalaho, i lo vitanisa a titlhari takwe tontlhe ni vapristi vakwe va nga hi vangoma, kasi ku ta mu tlhamusela. Vontlhe va lo zvi tsandzeka. (Genesisi 41:1-8) Kani lezvo zvi wula lezvaku va lo ta vhumala co wula kutani va lota ni mawonela yo tala yo hambana, a hi zvi tivi. Kani hi zvihi zvi nga maheka, Faro i lo mbhela ntamu— hambulezvo, i wa karateka nguvhu hi ku lava a tlhamuselo wa miloro leyo yo karata.
Hi kugumesa, hi kona a mucheleteli wa zvakunwa a nga alakanya Josefa! A livhalo li lo sangula kuba, zvonake a byela Faro xungetano hi jaha go hlamalisa gi nga hi lomu paxweni, legi ka malembe mambiri ndzhako gi nga tlhamusele a noro wakwe ni wa mubhiki. Hi kuhatlisa, Faro i lo vitanisa Josefa hi lomu paxweni. — Genesisi 41:9-13.
(Genesisi 41:16) Josefa i lo hlamula Faro, aku: A hi mina, Nungungulu hi yena a to hlamula khwatsi ka Faro.
(Genesisi 41:29-32) Ku tata a malembe ya ntlhanu ni mambiri ya pfuno wa hombe tikweni gontlhe ga Gibhite. 30 Hi le ndzhako ku tata a malembe ya ntlhanu ni mambiri ya ndlala; a pfuno wontlhe wu ta rivalwa lomu tikweni gontlhe ga Gibhite, a ndlala yi ta mbheta tiko. 31 A pfuno wu nga ha ta tibyiwa lomu tikweni hi kota ya ndlala leyi yi ta ngata hi le ndzhako, hakuva yi tava ndlala ya hombe nguvhu. 32 A miloro leyo yi wuyetilwe ka Faro, hakuva i mhaka yi tiyisilweko hi Nungungulu, na Nungungulu i ta hatlisa ku maha lezvo zvilo.
A “kutlhamusela a kuti hi ka Nungungulu ke?”
Jehovha i randza vanhu vo ti koramisa ni vo tsumbeka. Hikwalaho, a zvi hlamalisi lezvi a nyikileko Josefa a tlhamuselo wa miloro leyi yi nga tsandzekiwa hi titlhari ni vapristi va Faro. Josefa i lo tlhamusela lezvaku a miloro ya Faro ya yimbiri yi wa hi ni mitlhamuselo yo fana. A kuva yi phindilwe kumbiri, Jehovha i wo komba lezvaku “i mhaka yi tiyisilweko” — yi wa nga ta thindeka. A tihomu to kuluka ni mipon’wani yo chela khwatsi zvi wa yimela a ntlhanu wa malembe ni mambiri ya pfuno le Gibhite, kasike a tihomu to wondza ni mipon’wani yo wuna zvi wa yimela a ntlhanu wa malembe ni mambiri ya ndlala lawa ma nga wa ta landzela lawa ya pfuno. A ndlala leyo yi wa ta mbheta a zvakuga zvontlhe zva tiko. — Genesisi 41:25-32.
(Genesisi 41:38-40) Zvonake Faro i te ngalo ka malandza yakwe: Xana hi ta mu kuma a munhu wo kota loyi ke? Loyi a nga ni Moya wa Nungungulu ke? 39 Zvonake Faro aku ka Josefa: Kota lezvi Nungungulu a ku kombileko a timhaka tontlhe leti, a nga kona munhu wo tlhariha ni wo pima kota wena. 40 Wena u tava wa hombe hehla ka yindlu ya mina, a tiko ga mina gontlhe gi ta fumelwa hi nomu wa wena. Ntsena lezvaku ndzi tava wa hombe ka wena hi wuhosi ga mina basi.
A “kutlhamusela a kuti hi ka Nungungulu ke?”
Faro i lo tatisa citsumbiso cakwe. Zvalezvo Josefa i lo ambexwa tinguwo to saseka ta wukene. Faro i lo mu nyika a kordhawu ga ndzalama, ni phera ya cifungo, ni kareta ya wuhosi, ni ntamu wa ku fambafamba lomu tikweni gontlhe ni ku maha lezvaku a makungo yakwe ma tira. (Genesisi 41:42-44) Ndzeni ka siku gin’we, Josefa i lo huma hi lomu paxweni aya ndlwini ya wuhosi. I lo vhuka na a hi khumbi ya khumbi, a etlela na a hi wa wumbiri hi ntamu mufun’weni wa Faro. Zvi lo tekela ku dlunyateka lezvaku Josefa i wa hi ni cigelo co zwala ca ku tsumba Jehovha! Jehovha i lo wona a kubiha kontlhe loku ku xanisileko a nandza gakwe hi malembe yo tala. I lo lulamisa a zvikarato lezvo hi cikhati ci faneleko ni hi ndlela ya yi nene kambe. Jehovha i wa nga alakanyeli a ku lulamisa a kubiha loku Josefa a mahelweko kona ntsena, kanilezvi ni ku hlayisa a tiko ga Israyeli legi gi nga hata. Ka ndzima yi tako ya xaxamelo lowu hi ta wona lezvi zvi mahisileko zvona.
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 41:14) Zvonake Faro i lo rumela ku ya vitana Josefa; zvalezvo va hatlisa ku ya mu humesa paxweni. I lo ti cinga, a ambala tinguwo tin’wani, a ya enghena ka Faro.
U WA ZI TIVA?
Hikuyini Josefa a nga ti halula a tlhela a chefa na a nga seya ka Faro?
Hi kuya hi matimu ma nga ka Genesisi, Faro i lo laya lezvaku Josefa, loyi a nga hi khumbi ya muHebheru, a yiswa kakwe kasi a ya mu tlhamusela a miloro yakwe leyi yi nga mu karata. Ka cikhati leco, Josefa i wa hi ni malembe yo tala na a hi paxweni. Hambu lezvi a nga laveka hi cihatla ka Faro, Josefa i lo ranga hi ku tsemeta misisi a tlhela a chefa malevhu. (Genesisi 39:20-23; 41:1, 14) A kuva a mutsali wa bhuku ga Genesisi a kumbukile zvilo lezvi zvo kala ku vhuna nchumu, zvi komba ku i wa yi tiva khwatsi a mikhuwo ya vaGibhite.
A ku tsika malevhu ma kula ku wa hi nchumu wo toloveleka cikari ka matiko yo tala ya kale, a ku patsa ni vaHebheru. A kuhambana ni lezvo, “a vanhu va Gibhite wa kale va wa hi vona ntsena tiko ga Mutsuwuka-gambo va nga zvi wona na zvi nga amukeleki ku fuya malevhu,” ku wula bhuku Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, gi tsalilweko hi McClintock na Strong.
Xana a ku tsemeta zvi wa gumelwa ka malevhu ntsena? A revista Biblical Archaeology Review gi komba lezvaku a mikhuwo yo kari ya vaGibhite yi wa lava lezvaku loku a wanuna a lava kuya ka Faro a ranga hi ku ti longisela a ku khwatsi hi loku a lava ku nghena lomu tempeleni. Ka zviyimo lezvo, zvi wa ta lava lezvaku Josefa a tsemeta misisi ya hloko ni miri wakwe wontlhe.
(Genesisi 41:33) Makunu ngha Faro a hlawula a munhu wa mano na tlharihile, a mu yimisa hehla ka tiko ga Gibhite.
w09 15/11 28 ¶14
Kombisa matshamela ya ma nene kota mutiri wa Nungungulu
14 Cikhatini ca kutsaliwa ka Bhibhiliya, a vapswali lava va nga chava Nungungulu va wa gondzisa a vana vabye a tigondzo tshinya ta mahanyela ya ma nene. Wona ndlela ya cichavo leyi Abrahama ni n’wana wakwe Isaka va nga bhulisana hi yona ka Genesisi 22:7. Josefa yenawu i kombisile lezvaku i kumile a gondziselelo ya yi nene hi ka vapswali vakwe. Laha a nga hi paxweni, i kombisile wu nene ni ka zvibochwa-kuloni. (Gen. 40:8, 14) A magezu yakwe ka Faro ma komba lezvaku yena i wa gondzile a ndlela yi nene ya ku wulawula khwatsi ni lava va nga ni zvikhundla zvo tlakuka. — Gen. 41:16, 33, 34.
25-31 KA MAIO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | Genesisi 42-43
“Josefa i kombisile kutikhoma ka ku cima a wu se ku wona!”
(Genesisi 42:5-7) A vana va Izrayeli va loya kuxujeni zvin’we ni van’wani, hakuva a ndlala yi wa hi kona lomu tikweni ga Kanani. 6 Josefa i wa hi mufumeli tikweni ga Gipite, hi yena kambe a nga xavisa ka vanhu va matiko; ni vanakulobye va lota khizama mahlweni kakwe. 7 Laha Josefa a nga wona vanakulobye, i lo va tiva; yena i lo ti mahisa ku khwatsi hi munhu a nga va tiviko, a wulawula kabye hi mona, aku: Muta hi kwihi? Vaku: Hita hi tikweni ga le Kanani, hita hi ta xava zakuga.
‘Ndzi ta ti veka wutshan’wini ga Nungungulu xana ke?’
Ahati Josefa ke? I lo tekela ku va tiva a vamakabye vakwe! A ca hombe ka zvontlhe, hi lezvaku a cikhati leci a nga va wona na va mu khizamela, a maalakanyo yakwe ma lo tekela ku mu yisa ka cikhati leci a nga hi jaha. A matimu ma hi byela lezvaku “Josefa i lo alakanya miloro” leyi Jehovha a nga mu nyikile a cikhati leci a nga hi jaha, na yi profeta a cikhati leci a vamakabye vakwe va nga wa ta mu khizamela — ku nga zvalezvi va nga kari va maha makunu! (Genesisi 37:2, 5-9; 42:7, 9) Makunu, Josefa i wa ta maha yini? I wa ta va angarela kutani i wa ta phota lezvi va nga mu mahele ke?
‘Ndzi ta ti veka wutshan’wini ga Nungungulu xana ke?’
Kuzvilava u nga ta tshuka uva ka ciyimo co fana ni leco. Hambulezvo, a tiholova ni kungazwanani cikari ka ngango zvi tele nguvhu inyamutlha. Loku hi kumana ni zvikarato lezvo, kuzvilava hi nga maha lezvi a mbilu ya hina yi hi rumako, hi tlhela hi landzela a ku nga mbheleli ka hina. Hambulezvo, wutlhari a ku pimanyisa a cikombiso ca Josefa hi tlhela hi zama ku wona lezvi Nungungulu a lavako lezvaku hi lulamisisa zvona a zvilo. (Mavingu 14:12) Alakanya lezvaku, a ku fana ni lezvi zvi nga zva lisima a ku lava kurula ni maxaka ya hina, a ku lava ku rula na Jehovha ni N’wana wakwe zva lisima nguvhu a ku hundza lezvo. — Matewu 10:37.
(Genesisi 42:14-17) Josefa aku ka vona: Hi zvalezvo ndzi wulako ha zvona lezvaku mu tihloli; 15 n’wina mu ta ringiwa laha, hakuva ndzi tiyisile na ndzi hlambanya hi wutomi ga Faro! Cima mu nga ta huma laha, loku mu nga nehi ndzisana ya n’wina laha! 16 Rumani mun’we wa n’wina a landza ndzisana ya n’wina: n’wina n’wentlhe mu ta bohiwa mu sala laha, kasi a timhaka ta n’wina ti ta woneka lezvaku ti nene; loku zvi nge nghaho, ndza hlambanya hi wutomi ga Faro, mu tihloli. 17 I lo va enghenisa vontlhe lomu paxweni, va tshama masiku manharu.
‘Ndzi ta ti veka wutshan’wini ga Nungungulu xana ke?’
Josefa i lo sangula ku ringa vamakabye vakwe hi tindlela to hambanahambana kasi ku wona lezvi va nga tshamisile zvona. I lo sangula ku va bhongela, na a tirisa mutlhamuseli kasi ku va lumbeta lezvaku va wa hi tihloli ta matiko man’wani. Kasi ku ti yimelela, va lo byela Josefa xungetano hi ngango wabye — lezvi zvi nga patsa a mhaka-tshinya ya lezvaku va wa hi ni makabye wa mutsongwani a nga sele kaya. Josefa i lo zama ku fihla a kutizwa kakwe. Xana a makabye wakwe wa mutsongwani i wa ha hanya futsi? Makunu, Josefa i lo tiva ndlela ya ku simama ni mhaka leyo. I lo wula lezvi: “Mu ta ringiwa,” a gumesa a va byela lezvaku i lava ku wona a makabye loye wa mutsongwani. Andzhako ka lezvo, i lo va vumelela lezvaku va tlhela kaya kasi va ta wuya ni ndzisana yabye loku va vumela ku a mun’we wabye a sala kota khumbi. — Genesisi 42:9-20.
(Genesisi 42:21, 22) Vona va lo wulawulisana voce, vaku: Hakunene hi na ni nandzu ka nakulori, hakuva hi lo mu wona na a xaniseka mbilwini yakwe, hi ala ku mu zwela wusiwana, laha a nga wa hi khongotela; hi kota ya lezvo ha humelwa hi khombo ga kunghahi. 22 Rubheni i lo va hlamula, aku: A ndzi mu byelangi ndziku, mu nga mahi kubiha ka nakulori ke? Kanilezvi a mu ingisangi; hi nkhata wakwe wu labyiwako makunu.
it-2598 ¶4
Josefa
Hi kota ya lezvi zvi nga va humelela, a vamakabye va Josefa va no alakanya ku va wa xaniseka hi kota ya lezvi va xavisileko a makabye wabye kota khumbi ka malembe ma hundzileko. Va no wulawula hi zvihoxo zvabye a makabye wabye na a hi kona kanilezvi na va nga mu tivi. Laha a ngazwa a magezu yabye ya ku ti sola, Josefa i no khumbeka nguvhu laha ka kuza a suka mahlweni kabye a ya rila. Laha a nga wuya, i no laya lezvaku ku khomiwa Simeyoni kala va wuya ni makabye wabye wa ndzisana. — Gen 42:21-24
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 42:22) Rubheni i lo va hlamula, aku: A ndzi mu byelangi ndziku, mu nga mahi kubiha ka nakulori ke? Kanilezvi a mu ingisangi; hi nkhata wakwe wu labyiwako makunu.
(Genesisi 42:37) Zvonake ku lo hlamula Rubheni, aku ka raru wakwe: Loku ndzi nga wuyi naye ka wena, u ta daya a vana va mina va vambiri; mu hendlelete canjeni ga mina, ndzi ta wuya naye.
it-3466
Rubheni
A matshamela yo kari ya ma nene lawa Rubheni a nga hi nawo ma wonekile a cikhati a nga byela a vamakabye vakwe va 9 lezvaku va chela Josefa lomu ka hlowo yo woma wutshan’wini ga ku mu daya, na a hi ni kungo ga ku wuya a ta mu humesa na va nga zvi tivi. (Gen 37:18-30) Andzhako ka 20 wa malembe ni ku hundza, laha a vamakabye valava va van’we va nga ehleketa lezvaku a ku tseketsela loku va nga kumana nako le Gibhite ku wa vangiwa hi lezvi va nga xanisile Josefa, Rubheni i no va alakanyisa lezvaku yena i wa nga patsekangi ka kungo lego go lava ku daya Josefa. (Gen 42:9-14, 21, 22) Hi kufanana, a cikhati leci Jakobe a nga ala ku Bhenjamini a famba ni vamakabye vakwe ka liendzo la wumbiri la kuya Gibhite, kuve Rubheni a nga nyikela a vana vakwe va vambiri kota citiyisekiso, aku: ‘Loku ndzi nga wuyi naye ka wena, u ta [va] daya’. — Gen 42:37.
(Genesisi 43:32) Va lo mu phamela hi tlhelo, ni vaGibhite lava a nga kari aga navo va lo phamelwa hi tlhelo, hakuva a vaGibhite va wa nga gelani ni maHebheru, hakuva leci ci wa hi cinyenyeko kabye.
w04 1/15 29 ¶1
Timhaka-tshinya ta bhuku ga Genesisi — II
43:32 — Hikuyini a vaGibhite zvi nga va nyenyeza a kuga zvakuga ni vaHebheru? A cigelo tshinya kuzvilava ku wa hi kuhambana ka wukhongeli kutani cihlawulela ca hlonge. A vaGibhite kambe va wa nyenya a varisi. (Genesisi 46:34) Hikuyini? Kuzvilava hi ku a varisi va wa hi ka ciyimo ca nyalidede loku zvita hi ka lezvi va nga xaxametisilwe zvona. Ku ngava lezvaku lezvi a tindhawu ta kuva va rima ti nga gemilwe, a vaGibhite va wa chepeta varisi lava va nga famba va lavetela a cipandze ca kuva va gisa mitlhambi yabye.