Simama ku famba hi “Ndlela yi basileko”

1-2. Ciboho muni ca lisima leci a vaJudha va nga fanele ku maha? (Ezra 1:2-4)

A HOSI yo kari yi no maha citiviso co kari! A vaJudha lava va nga hi wukhumbini le Bhabhuloni hi cipimo ca 70 wa malembe, va wa tlhatlhekile a ku ti tlhelela tikweni gabye le Izrayeli. (Lera Ezra 1:2-4.) Lezvo zvi wa ta koteka ntsena hi kurandza ka Jehovha. Hikuyini hi nga wulako lezvo? Hi ku a vaBhabhuloni va wa nga toloveli ku tlhatlha tikhumbi tabye. (Isa. 14:4, 17) Kanilezvi Bhabhuloni i wa hahlulilwe niku a hosi leyi ya yiswa yi wa byelile a vaJudha lezvaku va nga huma ka tiko lego. Hi kota ya lezvo, a vaJudha vontlhe, nguvhunguvhu a tihloko ta mingango, ti wa fanele ku maha ciboho ca ku huma Bhabhuloni kutani ku simama seyo. Kuzvilava a zvi va olovelangi ku maha ciboho leco. Hikuyini?

² A votala kuzvilava va wa khosahele nguvhu kasi ku maha liendzo lelo. Niku kota lezvi a vaJudha vo tala va nga pswalilwe le Bhabhuloni, va wa nga se tshuka va hanya ka wutshamu gin’wani. Ka vona, a tiko ga Izrayeli gi wa hi tiko ga vakokwani vabye basi, va wa nga gi woni kota kaya gabye. Zvi wonekisa ku khwatsi a vaJudha vo kari va wa ganyile le Bhabhuloni, laha ka ku kuzvilava va zvi wonile na zvi karata a ku tsika mimiti yabye ya yi nene kutani mabhindzu yabye ni ku ti zwananisa ni tiko go kala va nga gi tivi.

3. Jehovha i wa ta va chachazelisa kuyini a vaJudha lava va nga wa ta tlhela Izrayeli?

³ Ka vaJudha vo tsumbeka, a makatekwa ya ku tlhela Izrayeli ma wa hi ya lisima nguvhu ku hundza ni kwihi kutikarata va nga wa ta ku maha. A makatekwa ya hombe va nga wa ta ma kuma ma wa patsa a wukhozeli gabye. Hambu lezvi ku nga hi ni 50 wa titempeli ni ku hundza ta wukhozeli ga mawunwa le Bhabhuloni, ne yin’we tempeli ya Jehovha yi wa nga hi kona tikweni lego. Ku wa nga hi na alati laha a vaIzrayeli va nga wa ta maha kona miphahlo yi nga laveka hi kuya hi Nayo wa Mosi, niku ku wa nga hi na vapristi va nga xaxametilwe kasi ku nyikela miphahlo seyo. A ku tsika lezvo, ku wa hi ni vanhu vo tala lomu dhoropeni lego va nga khozela vanungungulu va mawunwa a ku hundza lava va nga chava Jehovha ni ku ingisa milayo yakwe. Hikwalaho, a vaJudha vo tala nguvhu va nga randza Jehovha va wa zvi rindzela hi mahlo yo pswhuka a ku tlhela tikweni gabye ga mabeleko, lomu va nga wa ta ya vhuxa a wukhozeli go basa.

4. Civhuno muni leci Jehovha a nga tsumbisa ku nyika vaJudha lava va nga wa ta tlhela Izrayeli?

⁴ A lipfhumba lo karata la ku suka Bhabhuloni kala Israyeli kuzvilava li wa ta teka mune wa tihweti. Kanilezvi Jehovha i wa tsumbisile lezvaku ni cihi cikarato ci nga wa ta wonekisa ku khwatsi ci ta va tsandzekisa ku chikela, ci wa ta susiwa. Isaya i tsalile lezvi: ‘Longisani a ndlela ya Jehovha lomu ciwuleni, lulametani a gondzo ga Nungungulu wa hina lomu ligwangweni. . . . A matshamu ma gombonyekileko ma ta lulametwa, ni matshamu ya magomagoma ma ta ecetelwa.’ (Isa. 40:3, 4) Hi nga zama ku wona wutshamu lego: A ruwa ga hombe lomu ciwuleni, a wutshamu gi basileko go kala zvitsunga! A vaendzi va wa ta tsaka nguvhu hi ku famba hi ruwa lego! Zvi wa ta va olovela nguvhu a ku endza hi ruwa go lulama a ku hundza ku noma zvitsunga ni ku chika kutani ku famba lomu ka mindzhelelo. Lezvo zvi wa ta hatlisa kambe.

5. I vito muni gi nyikilweko a ndlela yo fananisa ya Bhabhuloni ni Izrayeli?

⁵ Nyamutlha, a tindlela to tala ti tiviwa hi mavito kutani tinumero. A ndlela yo fananisa leyi Isaya a tsalileko xungetano hi yona yonawu yi wa hi ni vito go kari. Hi lera lezvi: ‘A gondzo gi tava kona laho, ni ndlela, leyi yi ta nga vitanwa aku i Ndlela yi basileko; a vangahlazvekangiko va nga ta hundza ha yona’. (Isa. 35:8) A citsumbiso leci ci wa wula yini ka vaIzrayeli cikhatini leco? Kona lezvo zvi wula yini ka hina nyamutlha?

“NDLELA YI BASILEKO” — CIKHATINI CI HUNDZILEKO NI ZVEZVI

6. Hikuyini a ndlela leyi yi vitanilweko yo basa?

⁶ “Ndlela yi basileko” — a hi ku saseka ka vito legi! Hikuyini a ndlela leyi yi vitanilweko yo basa? Ku wa nga tava ni wutshamu tikweni gi vhuxilweko ga Izrayeli kasi ku nghena a vanhu ‘vangahlazvekangiko’ — ni wihi muJudha a nga ti yimisele ku maha zvakubiha, kutani zviwonho zvin’wani zva hombe kutani ku khozela zvifananiso, i wa nga ta nghena le Izrayeli. A vaJudha lava va nga wa ta tlhela va wa fanele kuva “vanhu va kubasa” mahlweni ka Nungungulu wabye. (Deut. 7:6) Hambulezvo, lezvo zvi wa nga wuli ku lava va nga humile hi Bhabhuloni va wa nga faneli ku cica zvokari kasi ku tsakisa Jehovha.

7. Zvini lezvi a vaJudha vo kari va nga fanele ku cica? Nyika cikombiso.

⁷ Kota lezvi hi nga zvi wona kusanguleni, a kutala ka vaJudha va pswalelwe Bhabhuloni, niku kuzvilava va wa tolovele a mapimisela ni mahanyela yo kari ya vaBhabhuloni. Andzhako ka malembe yo tala loku a vaJudha va tlhelile Izrayeli, Ezra i no tiva lezvaku a vaJudha vo kari va wa tekene ni vavasati va wukhongeli ga mawunwa. (Ekso. 34:15, 16; Ezra 9:1, 2) Hi ndzhako ka cikhati, Govhernadhori Nehemiya i no hlamala laha a nga pola lezvaku a vanana lava va nga pswalelwe le Izrayeli ne va wa nga li tivi a lirimi la ciJudha. (Deut. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) A vanana lavo va wa ta gondzisa kuyini a ku randza ni ku khozela Jehovha na va ga ci zwisisi a ciHebheru — a lirimi leli a Mhaka ya Nungungulu li nga tsalilwe hi lona ke? (Ezra 10:3, 44) A vaJudha lavo va wa fanele ku cica zva hombe, kanilezvi zvi wa ta va olovela nguvhu a ku cica zvilo lezvo le Izrayeli, hakuva hi kona a wukhozeli go basa gi nga kari gi vhuxiwa hi kutsongwani-kutsongwani. — Neh. 8:8, 9.

8. Hikuyini lezvi zvi nga maheka ka malembe ma hundzileko zvi faneleko ku hi khumba nyamutlha? (Wona mufota wa kapa.)

⁸ A vokari va ngaku: ‘Lezvo zva hlamalisa nguvhu!’ Va tlhela va ti wutisa ku: ‘A ku lezvi zvi nga humelela vaJudha ka malembe lawo zva wula cokari ka hina nyamutlha?’ Ina, hakuva hi ndlela yo kari hi famba hi “Ndlela yi basileko”. Kani hi vatotilweko kutani hi va “tiyivhu tin’wani”, hi fanele ku simama hi famba hi “Ndlela yi basileko” hakuva yi yisa paradhesini ga moya ni ka makatekwa ya cikhatini ci tako ya Mufumo wa Nungungulu.b (Joh. 10:16) Kusukela 1919 Nguveni ya Hina, a vanhu vo tala nguvhu — vavanuna, ni vavasati ni vanana — va kari va huma Bhabhuloni wa Hombe, ku nga wukhongeli gontlhe ga mawunwa, va sangula ku famba hi ndlela yo fananisa. Kuzvilava wenawu u cikari ka vanhu lavo. Hambu lezvi a vanhu va sangulileko ku famba hi ndlela leyo kwalomu ka 100 wa malembe ma hundzileko, ku ni lava va nga sangula ku hlahla a ndlela leyo ka malembe yo tala mahlweni ka lezvo.

KU HLAHLIWA KA NDLELA

9. Hi kuya hi Isaya 57:14, a “Ndlela yi basileko” yi longiselisilwe kuyini?

⁹ Ka vaJudha lava va nga kari va huma hi Bhabhuloni, Jehovha i mahile tindlela ta ku va susela a zvikarato. (Lera Isaya 57:14.) Ku wuliwa yini xungetano hi “Ndlela yi basileko” nyamutlha? Hi malembe yo tala mahlweni ka 1919, Jehovha i tirisile a vavanuna va ku chava Nungungulu kasi va vhula ndlela ya ku huma ka Bhabhuloni wa Hombe. (Wona mongo wa Isaya 40:3.) Va mahile ntiro wu nga laveka wa ku longisela — ku hlahla ndlela ya moya — kasi zvi koteka ku hi ndzhako ka cikhati a vanhu va timbilu ti longileko va huma Bhabhuloni wa Hombe va tlhela va nghena ka paradhise ga moya, lomu a wukhozeli go basa ga Jehovha gi vhuxilweko. A ntiro lowo wa ku “hlahla ndlela” wu wa patsa yini? Wona mitiro yo kari yi mahilweko.

10-11. A ku gandla mabhuku ni ku hundzulusela Bhibhiliya zvi vhunisile kuyini ku hangalasa wutivi ga Bhibhiliya? (Wona ni mufota.)

¹⁰ Kugandla mabhuku. Kala kwalomu ka va 1450, a Bhibhiliya gi wa kopiyariwa hi mandla. A ntiro lowo wu tekile cikhati co leha, niku a tikopiya ta Bhibhiliya ti wa kala ni ku ti wa dhura nguvhu. Kanilezvi a cikhati leci ku ngava ni muchini wa ku gandla Bhibhiliya, zvi vevukile a ku ku humesiwa a maBhibhiliya yo tala ku tlhela ku avelwa a vanhu vo tala.

¹¹ Kuhundzulusela. Hi malembe yo tala a Bhibhiliya gi wa kumeka hi ciLatini basi, makunu gi wo zwisisiwa ntsena hi lava va nga gondzile khwatsi. Hambulezvo, a cikhati leci a ntiro wa kugandla mabhuku wu ngaya wu toloveleka, a vavanuna va nga kombisa cichavo hi Nungungulu va no tira yi nga chayi kasi ku hundzulusela Bhibhiliya hi tirimi to tala leti a vanhu va nga wulawula. Makunu lava va nga lera Bhibhiliya va wa ta zvi kota ku fananisa lezvi va nga gondzisiwa hi varangeli va wukhongeli ni lezvi a Bhibhiliya hakunene gi gondzisako.

12-13. Nyika cikombiso co kari ca lezvi a zvigondzani zva Bhibhiliya zvo tsumbeka zvi nga tlhamuselisa zvona a tigondzo ta wukhongeli ga mawunwa hi va 1835.

¹² Mabhuku ma hi vhunako ku zwisisa Bhibhiliya. Lava va nga gondza Bhibhiliya hi wukheta va gondzile zvotala hi ku lera Mhaka ya Nungungulu. Kanilezvi a varangeli va wukhongeli va no kwata hi lezvi a zvigondzani zva Bhibhiliya zvi nga sangula ku byela van’wani lezvi zvi nga kari zvi gondza. Hi cikombiso, kwalomo ka va 1835, a vavanuna vo tala va ku tsumbeka va no sangula ku humesa zviphephana zvi nga paluxa tigondzo ta wukhongeli ga mawunwa.

¹³ Kwalomo ka va 1835, a wanuna wo chava Nungungulu, wa ku hi Henry Grew, i no humesa ciphephana ci nga wulawula hi ku ngafi ka muhefemulo. Ka ciphephana leco, i tlhamusele lezvaku a kungafi cinyikiwo ci tako hi ka Nungungulu, na ku nga hi lezvaku a munhu o pswaliwa nako, kota lezvi a tichichi to tala ti gondzisako. Hi 1837, a murangeli wo kari wa ku hi George Storrs i no kuma kopiya ya ciphephana leco na a endza hi citimela. I no ci lera a tlhela a tiyiseka lezvaku i kumile lisine la lisima. I no boha ku bhulela van’wani lezvi a nga zvi gondza. Hi 1842, i no veka tikanelo to hlaya a tlhamusela ciwutiso leci: “Xana a va kubiha a vafi?”. Lezvi zvi nga tsaliwa hi George Storrs zvi no khumba nguvhu a jaha go kari ga ku hi Charles Taze Russell.

14. Makabye Russell ni vanghana vakwe va vhunekisile kuyini hi ntiro lowu wu nga mahilwe cikhatini ci nga hundza? (Wona ni mufota.)

¹⁴ Makabye Russell ni vanghana vakwe va vhunekisile kuyini hi ntiro lowu wu nga mahilwe cikhatini ci nga hundza? Laha va nga kari va gondza, zvi kotekile ku va kambela madhisiyonario ya tirimi ta kale ni lezvi a maBhibhiliya yo tala ma nga kari ma wula, zvontlhe lezvo zvi wa mahilwe vona na va nga se sangula ntiro wabye. Va vhunekile kambe hi lezvi a vanuna vo kari va nga kambisisile xungetano hi Bhibhiliya, vo kota Henry Grew, George Storrs ni van’wani. Makabye Russell ni vanghana vakwe va patsekile ka ntiro wa moya hi ku humesa mabhuku ni zviphephana zvo tala zvi nga wulawula hi lezvi a Bhibhiliya gi gondzisako.

15. Zvilo muni zva lisima zvi nga maheka hi 1919?

¹⁵ Hi 1919, Bhabhuloni wa Hombe i no luza a ntamu wakwe hehla ka vanhu va Nungungulu. Ka lembe lego, a “nandza go tsumbeka ni go tlhariha” gi no sangula ntiro wa lisima kasi ku vhuna vanhu va timbilu ti nene lezvaku va famba hi “Ndlela yi basileko”. (Mat. 24:45-47) A ntiro lowu a van’wani va nga mahile cikhatini ci hundzileko wa ku hlahla ndlela, wu vhunile lava va nga sangula ku famba hi ndlela leyo lezvaku va gondza zvo tala xungetano hi Jehovha. (Mav. 4:18) Va wa ta zwananisa wutomi gabye ni kurandza ka Jehovha. Jehovha i wa nga rindzeli lezvaku a vanhu vakwe va cica zvontlhe zvi nga laveka hi khati gin’we. Kanilezvi, i basisile vanhu vakwe hi cikhati co leha. (Wona kwadru “Jehovha i basisa vanhu vakwe hi kutsongwani-kutsongwani”.) Hontlheni hi ta tsaka nguvhu a cikhati zvi to koteka a ku hi tsakisa Nungungulu wa hina ka zvontlhe hi mahako! — Kol. 1:10.

A “NDLELA YI BASILEKO” YA HA VHULULEKILE

16. I ntiro muni wu mahiwako ‘Ndleleni yi basileko’ kusukela 1919? (Isaya 48:17; 60:17)

¹⁶ A maruwa wontlhe kasi ma tshama ma hi ma nene ma fanele ku khatalelwa hi kukhandzakanya. Kusukela 1919, laha ka “Ndlela yi basileko” ka ha simama ku tiriwa kasi a vanhu vo tala va huma Bhabhuloni wa Hombe. A nandza go tsumbeka ni go tlhariha, legi gi nga ha hi ku yimisiwa, gi no sangula ku tira. Hi 1921, gi no humesa bhuku A Harpa de Deus, kasi ku vhuna lava va ha sangulako ku gondza lezvaku va tiva lisine la Bhibhiliya. Hi kufamba ka cikhati, ku no humesiwa cipimo ca 6 wa timiliyoni ta tikopiya ta bhuku legi, hi 36 wa tirimi, niku a vanhu vo tala va gondzile lisine hi gona. Zvezvanyana, ku humesilwe bhuku giswa ga ginene nguvhu kasi hi fambisa hi gona zvigondzo va Bhibhiliya — a bhuku Ti buze hi wutomi kala kupindzuka!. Kusukela loku ku sangula masiku yo gumesa kala lezvi, Jehovha i kari a tirisa hlengeletano yakwe kasi ku humesa zvakuga zvo tala zva moya lezvi zvi vhunako hontlheni a ku simama hi famba hi “Ndlela yi basileko”. — Lera Isaya 48:17; 60:17.

17-18. A “Ndlela yi basileko” yiya kwihi?

¹⁷ Hi nga wula ku contlhe cikhati a wokari a vhumelako cigondzo ca Bhibhiliya, i kuma lungelo ga ku famba ‘Ndleleni yi basileko’. A vokari va famba ndleleni leyi hi cikhati citsongwani va gumesa va zvi chokola. A van’wani va ti yimisele ku simama va famba ka yona kala va chikela lomu yi yako kona. Kasi yiya kwihi?

¹⁸ Ka lava va nga ni kutsumba ka ku hanya le tilweni, a “Ndlela yi basileko” yi va yisa “paradhiseni ga Nungungulu” le tilweni. (Kuv. 2:7) Ka lava va nga ni kutsumba ka ku hanya laha misaveni, a ndlela leyi yi va yisa ka ku vava vanhu vo mbhelela, kumbheleni ka 1000 wa malembe ya kufuma ka Kristu. Loku ku hi lezvaku u famba hi ndlela leyi nyamutlha, u nga cuwuki ndzhako ne u nga yi tsiki, kala u chikela lomu yi yako kona! Hi xuva ku u ti “fambela khwatsi”.