NDZIMA YA CIGONDZO N.° 49
LISIMU 44 Mukhongelo wa munhu a karatekileko
A bhuku ga Joba gi nga ku vhuna a cikhati leci u nyikako wusungukati
“Kanilezvi zvezvi, wena Joba, zwana magezu ya mina”. — JOBA 33:1.
LEZVI HI TO GONDZA
Hi ta wona lezvi a bhuku ga Joba gi nga hi vhunisako zvona ku nyika wusungukati ga ginene.
1-2. Zvikarato muni lezvi a vanghana vanharu va Joba na Elihu va nga kumana nazvo?
A MAHUNGU ma no hangalaka hi kuhatlisa, a ku khwatsi i nhova, cikari ka vanhu va le Mutsuwuka-gambo. Joba, a wanuna a nga dhumile hi lezvi a nga ganyile, i wa salisile zvezvi. A cikhati leci a vanghana vanharu va Joba, Elifaze, na Bhildhadhe, na Zofare va nga tiva lezvi zvi nga mu humelele, va no endza vaya Uzi kasi va ya mu chavelela. Kanilezvi va wa nga longangi a ku wona a ciyimo leci Joba a nga hi ka cona.
2 Hi nga alakanyela a ciyimo leci: Phela Joba i wa luzile zvontlhe a nga hi nazvo. I wa luzile ntlhambi wakwe wa hombe wa tiyivhu, tihomu, makameli ni timbongola. A vana vakwe va wa file niku a kutala ka malandza yakwe ma wa delwe. A yindlu leyi a vana va Joba va nga fela ka yona yi wa hahlukile. A zvi nyimangi laho, Joba wutsumbu i no babya nguvhu. A miri wakwe wontlhe wu no tala hi zvidlayi zva bayisela ga cima. Na va hata hi kule, a vavanuna lavo va vanharu va no wona Joba a karatekileko na a tshamile laha khumeni. Zvini va nga maha? Va no mbheta 7 wa masiku wontlhe na va miyele va nga mu byeli ne gezu gin’we a wanuna loye a ngazwa kubayisa ka hombe. (Joba 2:12, 13) Ka cikhati co kari, ku no chikela jaha ga ku hi Elihu gi tshama cikari kabye. Hi kugumesa, Joba i no vhula nomu a rukatela a siku legi a nga pswaliwa hi gona a tlhela a navela ni kufa. (Joba 3:1-3, 11) Phelasi Joba i wa lava ku vhuniwa! Lezvi a vavanuna lava va nga wula ni lezvi va nga zvi wulisa zvona zvi ta komba ku xana hakunene va wa hi vanghana va Joba ke; kona hakunene va wa khatala hi ciyimo cakwe ke.
3. Zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima leyi?
3 Jehovha i no ruma Mosi a tsala lezvi a vanghana vanharu va Joba na Elihu va nga wula ni ku maha. Zvi wonekisa ku khwatsi a zvokari lezvi Elifaze a nga wula zvi pimiselwe hi moya wo biha. A kuhambana ni lezvo, lezvi Elihu a nga wula zvi wata hi ka Jehovha. (Joba 4:12-16; 33:24, 25) Kunene, zva hlamalisanyana lezvi ka ku hambu lezvi a bhuku ga Joba gi nga ni wusungukati go kari ga ginene nguvhu a ku hundza gontlhe gi tshukileko gi nyikiwa vanhu, gi na ni wusungukati go biha kambe. Makunu, hi ta wona lezvi a bhuku ga Joba gi nga hi vhunisako zvona loku zvi lava ku hi mu nyika wusungukati wokari. A ku sangula, a hi bhuleni hi cikombiso ca hava ca vanghana vanharu va Joba. Hi kulandzela, hi ta bhula hi cikombiso cinene leci Elihu a hi vekeleko. Laha hi kambisisako ciyimo cin’we ni cin’wani, hi ta wona lezvi kuzvilava a vaIzrayeli va nga vhunekisa zvona hi bhuku ga Joba ni lezvi hinawu hi nga vhunekisako zvona nyamutlha.
LEZVI A VANGHANA VANHARU VA JOBA VA NGA MU NYIKISA ZVONA WUSUNGUKATI
4. Hikuyini a vanghana vanharu va Joba va tsandzekileko ku tatisa kungo gabye? (Wona ni mufota.)
4 A Bhibhiliya gi wula lezvaku a vanghana vanharu va Joba a va yela ku ya “tangalisa Joba ni ku mu chavelela”, andzhako ka kuzwa a makhombo lawa ma nga mu humelele. (Joba 2:11) Kanilezvi a va zvi kotangi ku tatisa kungo gabye. Hikuyini? Hi zvigelo zvinharu hi wutsongwani ga kona. Co sangula, va tsutsumele ku chikelela magumo ya hava. Hi cikombiso, va mahile cihoxo hi ku alakanya ku Joba i wo tsayisiwa hi kota ya zviwonho a nga mahile.a (Joba 4:7; 11:14) Ca wumbiri, a kutala ka wusungukati legi a vavanuna lavo va nga nyika Joba gi wa nga vhuni nchumu, gi wa nga kombisi lirandzo niku gi no mu engetela kuzwa kubayisa. Hi cikombiso, hi wunharu gabye, va wulile zvilo zvi nga wonekisa ku khwatsi zvi nene kanilezvi na zvi nga hi na ciseketelo. (Joba 13:12) Hi makhati mambiri, Bhildhadhe i byelile Joba lezvaku i wa wulawula a nga pimi. (Joba 8:2; 18:2) Niku Zofare i no wula magezu ya ku tlhava aku Joba i wa hi ni “hloko yo tala mati”. (Joba 11:12) Ca wunharu, hambu lezvi ka ku va wa ngayi hi ku bhongabhonga a cikhati leci va nga wulawula na Joba, a mawulawulela yabye a kutala ka zvikhati ma wa hi ya kuchepeta, kutseketsela, ni ku lumbeta. (Joba 15:7-11) Hi magumo, a vavanuna lava leci va nga ci lava nguvhu ku wa hi ku kona Joba, wutshan’wini ga ku khongotela mbilu yakwe kutani ku tiyisa kukholwa kakwe.
A cikhati leci u mu nyikako wusungukati wokari, potsa ku wulawula hi ndlela yi mahisako ku khwatsi wo mu chepeta. A kungo ga wena gi fanele kuva ku mu vhuna (Wona paragrafo 4)
5. A wusungukati legi Joba a nga nyikiwa hi vanghana vakwe give ni wuyelo muni?
5 A zvi hi hlamalisi lezvi a wusungukati legi Joba a nga nyikiwa hi vanghana vakwe gi nga kala ku pswala mihandzu ya yinene. Joba i ti zwile na a fayetelwa hi magezu yabye. (Joba 19:2) Kuzvilava wa zvi zwisisa ku hikuyini a nga zvi lava nguvhu a ku ti basisa. Lezvo zvi mu mahile aza a pimisa zvilo zvo huma ndleleni a tlhela a phuraphura. (Joba 6:3, 26) A vanghana va Joba a va mu byelangi zvilo zvi nga yelana ni maalakanyo ya Jehovha ne a va mu zwelangi wusiwana. Hi cigelo leco, va zile va tirisiwa hi Sathani na va nga zvi lavi. (Joba 2:4, 6) A matimu lawa ma va vhunisile kuyini a vanhu va cikhatini ci hundzileko niku ma nga hi vhunisa kuyini nyamutlha?
6. Zvini lezvi a madhota ya Izrayeli ma gondzileko ka cikombiso ca hava ca vanghana vanharu va Joba?
6 Lezvi kuzvilava a vaIzrayeli va nga vhunekisa zvona. Andzhako ka ku wumba a tiko ga Izrayeli, Jehovha i yimisile a vavanuna va nga ringanelwa, a madhota, kasi ku lamula tiko hi kuya hi milayo yakwe yo lulama. (Dhewu. 1:15-18; 27:1) A vavanuna lavo va wa fanele ku ranga hi ku ingisela khwatsi na va nga se nyika wusungukati kutani ku lamula. (2 Kro. 19:6) Va wa fanele ku tlhela va maha zviwutiso a ku hundza ku tsutsumela ku alakanya ku va zvi tiva zvontlhe zvi patsekako. (Dhewu. 19:18) Lava va nga nyika wusungukati le Izrayeli va wa fanele ku potsa ku wulawula hi ndlela ya hava ka lava va ngaya va ya lava civhuno kabye. Hikuyini? Lezvo zvi wa hi zva lisima hakuva a munhu i wa nga ta tiya ku wula lezvi hakunene a nga ti zwisa zvona loku a madhota ma wa nga kombisi wunene. (Ekso. 22:22-24) A madhota ya Izrayeli lawa ma nga kambisisa a matimu ya Joba ma gondzile zvokari ka wona.
7. A handle ka madhota ya Izrayeli, hi vamani va nga fanele ku nyika wusungukati niku va vhunekisile kuyini hi matimu ya Joba? (Mavingu 27:9)
7 Kunene, a hi vavanuna va buvhileko basi va nga fanele ku va nyika wusungukati a vaIzrayeli. Hi lisine, vontlhe a vaIzrayeli — vaswa kutani va kulileko, vavanuna kutani vavasati — va wa fanele ku va nyika wusungukati a vaIzrayeli-kuloni lava va nga lava ku chukwatisa wukhozeli gabye kutani mahanyela yabye. (Lis. 141:5) A wusungukati lego cikombiso ca wunghana ga lisine. (Lera Mavingu 27:9.) A cikombiso ca hava ca vanghana vanharu va Joba ci vhunile vaIzrayeli a ku tiva lezvi va nga kala va nga faneli ku wula kutani ku maha a cikhati leci va nga nyika wusungukati.
8. Zvini hi faneleko ku zvi potsa a cikhati leci hi va nyikako wusungukati van’wani? (Wona ni mifota.)
8 Lezvi hi nga vhunekisako zvona. Kota maKristu, hi fanele ku vhuna vamakabye va hina a cikhati leci va kumanako ni zvikarato. Hambulezvo, kasi ku maha lezvo, hi fanele ku potsa ku maha lezvi a vanghana vanharu va Joba va mahileko. Co sangula, hi fanele ku ti khoma, hi nga tsutsumeli ku chikelela magumo ni ku tiyiseka ku lezvi hi wulako zvi seketelwa ka zvilo zva lisine. Ca wumbiri, a wusungukati ga hina gi fanele ku seketelwa ka Mhaka ya Nungungulu, wutshan’wini ga ku tirisa mawonela ya hina a ku fana ni lezvi Elifaze a mahileko hi makhati yo tala. (Joba 4:8; 5:3, 27) Ca wunharu, hi fanele ku potsa ku wulawula magezu yo tlhava kutani ku tseketsela. Alakanya ku a zvokari lezvi Elifaze ni vanghana vakwe va nga wula zvi wa hi lisine; a zvin’we zva lezvi va zvi wulileko zvi zile zvi tshahiwa hi mutsali mun’wani wa Bhibhiliya a pimiselweko. (Fananisa Joba 5:13 ni 1 Va Le Korinte 3:19.) Hambulezvo, a kutala ka lezvi va zvi wulileko a zvi kombisangi cichavo hi Nungungulu niku zvi mu bayisile nguvhu Joba; hikwalaho, Jehovha i wulile lezvaku lezvi va zvi wulileko zvi wa hi mawunwa. (Joba 42:7, 8) A wusungukati ga ginene a gi mahisi ku khwatsi Jehovha a nga tsetseleli niku a nga ma randzi malandza yakwe. A hi bhuleni hi lezvi hi gondzako ka cikombiso ca Elihu.
Laha u nyikako wusungukati 1) seketela magezu ya wena ka zvilo zva lisine, 2) tirisa Mhaka ya Nungungulu u tlhela 3) u wulawula hi ndlela ya yinene (Wona paragrafo 8)
ELIHU I MU CHAVELELISILE KUYINI JOBA?
9. Tlhamusela ku hikuyini zvi nga lava ku Joba a vhuniwa andzhako ka ku a vanghana vakwe va vanharu va gumesile ku wulawula niku Jehovha i mu vhunisile kuyini.
9 Hi kufamba ka cikhati, Joba ni vanghana vakwe va no nyima ku kanetisana; phela a bhulo gi wa nga ha tsakisi. A vavanuna lavo va wa wulawulile zvotala, laha ka kuza a magezu yabye ma tata 28 wa zvipimo zva Bhibhiliya niku a kutala ka lezvi va nga wula va zvi wulile na va zangarile ni ku swireka. Ha zvi zwisisa khwatsi ku hikuyini Joba a nga simama a mbhelile ntamu! I wa ha lava ku chavelelwa ni ku nyikiwa wusungukati. Jehovha i mu vhunisile kuyini Joba? I tirisile Elihu kasi ku mu nyika wusungukati. Hikuyini Elihu a nga kala ku tekela ku wulawula? I te: “Ndzi mufana kanilezvi n’wina mu khosahele. Hikwalaho, ndzi no kombisa cichavo ndzi miyela”. (Joba 32:6, 7) A jaha lego ga ku hi Elihu gi wa zvi zwisisa lezvi a votala va zvi zwisisako nyamutlha, zvaku: Lava va kulileko va hanyile nguvhu niku va gondzile zvotala, hikwalaho, va na ni wutlhari ni matimu yo tala ya kuhanya ya ku a kutala ka vaswa a va nawo. Kanilezvi, andzhako ka ku ingisela Joba ni vanghana vakwe hi lihlazva-mbilu a nga ha simamangi a miyele. I no wula lezvi: “A tanga ha yoce a yi mahi munhu a tlhariha, ne a hi vakhosaheleko voce va tivako zvakululama.” (Joba 32:9) Zvini lezvi Elihu a nga wula hi kulandzela, kona i zvi wulisile kuyini?
10. Zvini lezvi Elihu a nga maha na a nga se mu nyika wusungukati Joba? (Joba 33:6, 7)
10 Elihu i no ranga hi ku rulisa a mbilu ya Joba na a nga se mu nyika wusungukati. I zvi mahisile kuyini? Co sangula, i no ti khoma a zama ku rula. Hi zvi tiva hi ku a Bhibhiliya gi hi byela lezvaku kusanguleni Elihu i wa tele sakwa ni hafu. (Joba 32:2-5) Hambulezvo, Elihu a nga mu tekelangi hehla Joba hi lezvi a nga zangarile. Kanilezvi, i no wulawula naye hi ku ti koramisa ni cinghana. Hi cikombiso, i no byela Joba, aku: “Mahlweni ka Nungungulu ndza fana na wena”. (Lera Joba 33:6, 7.) Hi kulandzela, Elihu i no zvi kombisa kubaseni lezvaku i wa mu ingisele khwatsanyana Joba. I mahile lezvo hi ku songa timhaka-tshinya ta lezvi Joba a nga wulile ka 6 wa makhati lawa a nga wulawula. (Joba 32:11; 33:8-11) Elihu i mahile zvalezvo kambe a cikhati leci a nga mu nyika wusungukati gin’wani Joba. — Joba 34:5, 6, 9; 35:1-4.
11. Elihu i mu nyikisile kuyini wusungukati Joba? (Joba 33:1)
11 Laha Elihu a nga mu nyika wusungukati Joba, a nga mu mahangi a tizwa na a nga vhuni nchumu kanilezvi i mu kombisile cichavo a wanuna loye wa kukholwa. Hi cikombiso, Elihu i tirisile vito ga Joba, ku nga zvilo zvi wonekisako ku khwatsi lava va vanharu a va mahangi. (Lera Joba 33:1.) Kuzvilava Elihu i alakanyile lezvi a nga zvi lavisa zvona ku wula cokari, a cikhati leci Joba ni vanghana vakwe va nga kari va kanetisana. Hikwalaho, i no mu nyika mole Joba wa ku a wulawula laha a nga kari a mu nyika wusungukati. (Joba 32:4; 33:32) Ahandle ka lezvo, Elihu i no mu byela zvi ku dlunya Joba a ku hikuyini a zvokari lezvi a nga wula ni ku maha zvi nga kala zvi nga hi zvinene. Niku hi wunene i no mu alakanyisa a wutlhari ga Jehovha, ntamu wakwe, ni kululama kakwe, ni lirandzo lakwe li nga mbheliko. (Joba 36:18, 21-26; 37:23, 24) Handle ko kanakana, a wusungukati ga ginene ga Elihu gi longisele mbilu ya Joba kasi a ingisela wusungukati go engeteleka, legi makunu a nga nyikiwa hi Muvangi wakwe. (Joba 38:1-3) A cikombiso ca Elihu ci va vhunisile kuyini vanhu va cikhati ci hundzileko niku ci nga hi vhunisa kuyini nyamutlha?
12. Jehovha i va tirisisile kuyini vaphrofeti kasi ku vhuna vanhu vakwe niku kuzvilava a vaIzrayeli va vhunekisile kuyini hi cikombiso ca cinene ca Elihu?
12 Lezvi kuzvilava a vaIzrayeli va nga vhunekisa zvona. Cikhatini ca vaIzrayeli, Jehovha i yimisile a vaphrofeti kasi ku gondzisa vaIzrayeli ni ku va nyika wusungukati. Hi cikombiso, cikhatini ca valamuli, Dhebhora i no gi nyika zvileletelo a tiko ga Izrayeli hi tlhelo ga moya a ku khwatsi i mamani; muphrofeti Samuweli i no tira hi ku ti karata kota muwulawuli wa Jehovha kusukela wusweni gakwe. (Vala. 4:4-7; 5:7; 1 Sam. 3:19, 20) Cikhatini ca tihosi, Jehovha i no yimisa vaphrofeti vo landzelana kasi ku tiyisa vanhu vakwe hi tlhelo ga moya ni ku va nyika wusungukati lava va nga hambukile ka wukhozeli go basa. (2 Sam. 12:1-4; Miti. 3:24) A cikombiso ca Elihu ci tsalilweko bhukwini ga Joba ci na ni ntamu wa ku vhuna vavanuna ni vavasati va kukholwa a ku tiva co wula ni mawulela ya kona a cikhati leci va nyikako wusungukati.
13. A maKristu nyamutlha ma nga va chavelelisa kuyini a vakhozeli-kuloni?
13 Lezvi hi nga vhunekisako zvona. Kota maKristu, hinawu hi tivekisa kurandza ka Nungungulu hi ku kanela lezvi zvi nga ka Mhaka yakwe, a Bhibhiliya. A ndlela yin’wani ya ku maha lezvo ku tirisa magezu ma akako ni ku tiyisa vakhozeli-kulori. (1 Kor. 14:3) A madhota hi wona nguvhunguvhu ma faneleko ku wulawula hi ndlela yi ‘chavelelako’ a vamakabye vabye, hambu lava kuzvilava va zangarileko kutani va tolovelako ku “phuraphura”. — 1 Tes. 5:14; Joba 6:3.
14-15. Nyika cikombiso ca lezvi a dhota gi nga mu pimanyisisako zvona Elihu a cikhati leci gi nyikako wusungukati.
14 Ehleketa hi ciyimo leci. A dhota go kari gi tiva lezvaku a makabye wo kari wa cisati lomu bandleni i na ni dhepresawu. Makunu, gona ni makabye mun’wani va boha ku ya mu vhuxela kasi ku zama ku mu tiyisa. A cikhati leci va mu vhuxelako, a makabye loye i kombisa ku i na ni maalakanyo ya hava. I tlhamusela lezvaku hambu lezvi a yako mitlhanganweni ni kuchumayeleni, a nga kumi litsako. Zvini lezvi a dhota gi faneleko ku maha ka ciyimo leco?
15 Co sangula, gi fanele ku zama ku zwisisa a cinya ca kukarateka kakwe. Kasi gi zvi kota ku maha lezvo gi fanele ku mu ingisela khwatsanyana. A ku i tizwa na a nga ringanelwi hi lirandzo la Nungungulu? A ku a “karateka hi wutomi” hi kona ku mu pandzako mbilu? (Luka 21:34) Ca wumbiri, a dhota gi fanele ku hlota tindlela ta ku dzundza a makabye loye. Phela, hi lisine, yena wa ha simama kuya mitlhanganweni ni kuchumayeleni hambu lezvi zvi kalako zvi nga mu oloveli. Ca wunharu, neti a dhota gi ci zwisisa khwatsi a ciyimo ca makabye loye ni lezvi zvi mu mahako a mbhela ntamu, gi fanele ku tirisa Bhibhiliya kasi mu tiyisekisa lezvaku Nungungulu wa mu randza. — Gal. 2:20.
SIMAMA KU VHUNEKA HI BHUKU GA JOBA
16. Hi nga simamisa kuyini ku vhuneka hi bhuku ga Joba?
16 A ho ku vhuneka hi ku kambisisa a bhuku ga Joba! Kota lezvi hi zvi wonileko ka ndzima yi hundzileko, a matimu lawa ma pimiselweko a ma hi gondzisi basi a ku hikuyini Nungungulu a vhumelelako kuxaniseka, kanilezvi ma tlhela ma hi gondzisa lezvi hi nga ku timiselisako zvona. A cin’wani kambe, kota lezvi hi zvi wonileko ka ndzima leyi, hontlheni hi nga gondza a ku nyika wusungukati hi ku pimanyisa cikombiso ca Elihu, wutshan’wini ga ku pimanyisa cikombiso ca hava ca vanghana vanharu va Joba. Zvi ngo yini a ku tlhela u vhuxeta lezvi u gondzileko ka bhuku ga Joba na u nga se va nyika wusungukati van’wani ka khati gi tako zvi to lava ku u maha lezvo? Loku ku hi lezvaku ka hundza cikhati co leha na u lerile bhuku ga Joba, maha makungo ya ku tlhela u gi lera kambe. U ta pola ku ga ha vhuna nguvhu nyamutlha, a kufana ni cikhati leci gi nga tsaliwa hi cona.
LISIMU 125 “Va katekile lava va nga ni wuxinji!”
a Zvi wonekisa ku khwatsi a moya wo biha wu mahile Elifaze a chikelela magumo ya ku a ku na munhu wo lulama mahlweni ka Jehovha niku i hava a nga tsakisako Nungungulu. Zvontlhe lezvi Elifaze a nga wula zvi wa seketelwa ka mawonela yakwe yo gombonyeka. I phindaphindile mawonela lawo ka makhati manharu lawa a nga wulawula. — Joba 4:17; 15:15, 16; 22:2.