Lezvi zvi nga ku vhunako kulwa ni kubayisa ka ku felwa ​— Lezvi u nga mahako

Loku u kari u hlota wusungukati kasi lwisana ni kubayisa ka ku felwa, u nga kuma mawonela yo tala nguvhu — a man’wani ma vhuna nguvhu ku hundza man’wani. Kota lezvi zvi nga kumbukiwa kusanguleni, kuzvilava lezvo zvi mahiwa hi ku a munhu ni munhu i bayiseka hi ndlela yakwe. Leci ci vhunako wokari kuzvilava a ci nge vhuni ka mun’wani.

Hambulezvo, ku na ni mawonela yo kari ma vhunileko votala. A mawonela lawo ma tolovela ku wuliwa hi vanhu va chavelelako lava va nga felwa, niku wona ma yelana ni matshinya ya milayo yo tsumbeka ma kumekako ka bhuku ga kale ga wutlhari — ku nga Bhibhiliya.

1: VHUMELA KU VHUNIWA HI MAXAKA NI VANGHANA

• 

  A titlhari to kari ti wula ku lezvo zva lisima nguvhu kasi kuhlula kukarateka ku vangiwako ku hi ku felwa. Hambulezvo, ka zvikhati zvokari u nga tshuka u lava ku tshama wece. Kuzvilava u nga ha swiriwa hi lava va zamako ku ku vhuna. Lezvo zvi tolovelekile.

• U nga alakanyi ku contlhe cikhati u fanele ku tshama ni van’wani, kanilezvi u nga ti tsawukanyisi navo hi kumbhelela. Ka cikhati ci tako u ta tshuka u lava ku va ku vhuna. Hi ndlela yi nene, va byele lezvi u zvi lavako ni lezvi u kalako u nga zvi lavi.

• Ti pimele cikhati ca ku tshama ni van’wani ni ca ku tshama wece.

TSHINYA GA NAYO: ‘A vambiri va chukwana ku hundza mun’we, . . . hakuva loku mun’we awa, mun’wani i ta vhuxa munghana wakwe.’ — Mutshawuteli 4:9, 10.

2: HLAWULA ZVAKUGA U TLHELA U MAHA MA EXERCÍCIO

• A kuva ni kuringanisela ka zvakuga lezvi u gako zvi nga ku vhuna ku hungula kukarateka ku vangiwako hi ku felwa. Zama kuga mihandzu yo hambanahambana, ni matsawu, u tlhela u tiva tixaka ga zvakuga ti nga ni mavhitamina.

• Nwana nguvhu mati ni tisumu leti ti nyikako lihanyo li nene.

• Loku u swihala kuga, gana zvitsongwani hi kuphindaphinda. U nga ha wutisa dhokodhela xungetano hi zvakuga lezvi u faneleko kuga.a

• A ku famba hi kuhatlisa ni ku maha tixaka tin’wani ta ma exercício zvi nga hungula kutizwa ka hava. Ka vokari a ma exercício ma nga nyika cikhati ca ku ehleketa hi matsuva. Ma nga tlhela ma vhuna van’wani a ku nyima ku ehleketa nguvhu hi matsuva.

TSHINYA GA NAYO: “Hakuva a ku se tshuka kuva ni munhu a nga venga a miri wakwe, kanilezvi wa wu wundla ni ku wu tshotshota.” — Va Le Efesusi 5:29.

3: ETLELA ZVI ENELA

• 

  A ku etlela zva vhuna contlhe cikhati, kanilezvi zva lisima nguvhu ka lava va nga felwa, hakuva a kurila ku nga va mbheta ntamu.

• Ti pimele kafe ni byala u nwako, hakuva zvi nga tshuka zvi ku tsona wurongo.

TSHINYA GA NAYO: ‘I chukwana a kuva ni zvitsongwani zvin’we ni kurula ku hundza a ku kuma zvo tala hi kukarateka ni ku landza mheho.’ — Mutshawuteli 4:6.

4: TI ZWANANISI NI CIYIMO

• 

  Tiva lezvaku munhu ni munhu i bayiseka hi ndlela yo hambana ni ya mun’wani. Hikwalaho, u fanele ku ti hlawulela ha wece lezvi zvi nga ku vhunako.

• A votala va wula lezvaku a ku phofula kukarateka kabye ka van’wani zva va vhuna kulwa nako, kuveni a van’wani va zvi wona zvi hi chukwana ku miyela. A titlhari ti na ni mawonela yo tala xungetano hi lisima la ku kombisa lezvi munhu a ti zwisako zvona kasi kulwa ni kubayisa ka ku felwa. Loku u lava ku ti phofula, kanilezvi na u kanakana, zvi nga ku vhuna loku u sangula hi ku mu byela zvitsongwani a munghana wa wena wa hombe.

• A vanhu vo kari va wula lezvaku a kurila zva vhuna kasi kuhlula kukarateka loku va felwe, kuveni a van’wani va zvi kota kuhlula hambu loku va nga rili nguvhu.

TSHINYA GA NAYO: “A mbilu ya tiva kubayiseka ka yona.”— Mavingu 14:10.

5: POTSA KU MAHA ZVILO ZVI TO ENGETELA CIKARATO

• 

  A vokari va felweko va zama ku hungula kubayisa hi kunwa byala kutani ku tirisa mimuri yo lahla mapimo. A ku zama ku mbheta kukarateka hi ndlela leyo, zvi fana ni ku ti vangela mhango ha wece. Zvi to ku vhuna zva cikhatanyana basi, kanilezvi zvi ngava ni mawuyawuya ya hava. Zama ku maha zvilo zvi kalako zvi nga hi na mhango kasi ku hungula kukarateka ka wena.

TSHINYA GA NAYO: “A hi ti hlazveni ka zvontlhe zvi nyenyezisako.” — 2 Va Le Korinte 7:1.

6: RINGANISELA ZVILO

• A votala va zvi wona na zvi vhuna kuta va nyima kukarateka hi ku maha mitiro yi to va vhuna ku rivala kubayisa loku va ku zwako.

• Kuzvilava u nga hungula kukarateka ka wena hi ku ti lavela vanghana kutani ku tiyisa wunghana, ku gondza wutlhari ga ku maha zvilo kutani ku hlakana ni van’wani.

• Hi kufamba ka cikhati, u ta wona kucica. Kuzvilava u ta pola ku hi kutsongwani-kutsongwani u mbheta masiku na u nga se karateka nguvhu — lezvi zvi vhuna nguvhu.

TSHINYA GA NAYO: ‘A cilo cin’we ni cin’wani ci na ni nguva ya cona, . . . a cikhati ca ku rila, ni cikhati ca ku hleka; a cikhati ca hlomulo, ni cikhati ca ku kina.’ — Mutshawuteli 3:1, 4.

7: SIMAMA NI LONGOLOKO WA WENA

• 

  Loku zvi koteka, tekela ku ti mahela longoloko wa lezvi u lavako ku mahisa zvona zvilo.

• Ti vekele cikhati ca ku etlela, ca ku tira, ni ca ku maha zvin’wani. Kuzvilava loku u landzela khwatsi a longoloko wa wena, wu ta ku vhuna ku tlhela u maha zvilo a ku fana ni lezvi u nga mahisa zvona kale.

• A ku tshama na u khomekile hi mitiro ya yi nene, zvi nga ku vhuna ku hungula kubayisa

TSHINYA GA NAYO: ‘Hakuva a nga ta alakanya nguvhu a masiku ya kuhanya kakwe, hakuva Nungungulu i mu hlamula hi ku tsakisa mbilu yakwe.’ — Mutshawuteli 5:20.

8: U NGA TEKELI KU MAHA ZVIBOHO ZVA HOMBE

• A kutala ka lava va hatliselako ku maha zviboho zva hombe andzhako ka ku felwa, va guma va ti laya.

• Loku zvi koteka, nyimanyana ku hundza cikhati na u nga se sangula ku tira, ku cica ntiro, ku hoxa kutani ku nyikela lezvi zvi nga hi zva matsuva.

TSHINYA GA NAYO: ‘A maalakanyo ya loyi a ti karatako ma pfunisa; kanilezvi vontlhe lava va cihatla ni mavhonya va ta vhumala.’ — Mavingu 21:5.

9: ALAKANYA MUFI WA WENA

• 

  A vanhu votala va felweko va zvi wona na zvi vhuna ku maha zvilo zvi va alakanyisako a xaka gabye.

• Kuzvilava zvi nga vhuna a ku hlengeleta mifota, ni ku xaxameta a zvilo lezvi mu nga maha zvin’we kasi ku mu alakanya hi zvona.

• Hlayisa zvilo lezvi zvi to ku maha u alakanya cikhati ca ci nene mu nga hi zvin’we kasi u ta zvi wona ka cikhati ci tako loku a kubayisa ku hundzile.

TSHINYA GA NAYO: “Alakanya masiku ya kaleloko.” — Dhewuteronome 32:7.

10: ENDZA

• Loku zvi koteka endza.

• Loku zvi nga koteki ku endza uya kule, kuzvilava u nga maha zvilo zvo kari zvo tsakisa hi siku gin’we kutani mambiri, zvo kota ku famba pfhuka wo leha hi minenge, kuya muzewu, kutani kuya praya.

• U nga maha zvilo kambe zvo hambana ni lezvi u nga zvi tolovele kale.

TSHINYA GA NAYO: “Tanani hiya ka wutshamu ga ciwula hi ya tshama hoce hi humula kutsongwani.” — Marku 6:31.

11: VHUNA VAN’WANI

• 

  Alakanya lezvaku loku u vhuna van’wani, wenawu wa vhuneka.

• U nga sangula hi ku vhuna lava vonawu va nga felwa, vo kota maxaka ni vanghana va wena, lava va lavako munhu a zwisisako ciyimo cabye.

• A ku vhuna van’wani ni ku va chavelela zvi nga vhuxa litsako leli u nga hi nalo zvi tlhela zvi vhuxa kungo ga wena xungetano hi wutomi.

TSHINYA GA NAYO: “Loyi a nyikako wa tsaka nguvhu a ku hundza loyi a amukelako.” — Mitiro 20:35.

12: HLOLA LEZVI U ZVI RANGISAKO

• A ku bayiseka ku nga ku vhuna ku tiva lezvi zvi nga zva lisima wutomini ga wena.

• Londzowota cikhati leco kasi u hlola lezvi u hanyisako zvona.

• Loku zvi laveka cica lezvi u zvi rangisako wutomini ga wena.

TSHINYA GA NAYO: ‘I chukwana kuya ndlwini ya cirilo ku hundza a kuya ndlwini ya mubuzo; hakuva lawo hi wona magumo ya vontlhe vanhu; ni munhu loyi a hanyako i fanele ku ehleketa ha kona.’ — Mutshawuteli 7:2.

Hi lisine, a ci kona ci to mbheta kubayisa loku u ku zwako hi kota ya ku felwa. Hambulezvo, a vanhu vo tala va felweko va wula lezvaku a ku maha zvilo zva zvi nene, zvo kota lezvi zvi nga xaxametiwa ka ndzima leyi, zvi va chavelele nguvhu. A revhista legi a gi na xaxameto wa zvontlhe zvi vhunako ku hungula kukarateka loku u felwe. Kanilezvi, loku u tirisa mawonela ma xaxametilwe ka revhista legi, u nga vhuneka hi tindlela to kari loku u felwe.