Mu basisilwe

1. Zimaho muni zo nyenyeza lezi Nehemia a kumileko vanhu na va maha a xikhati lexi a nga tlhela Jerusalema? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.)

A VAHANYI va Jerusalema vo ti bhulela. Ku na ni wanuna a nga tolovelekangiko a yimileko ka kwarutu ya tempeli. A vaLevi va tsika a ntiro wabye. Wutshanwini ga ku rangela wukhozelini, a madota mo ti mahela mabhinzu hi Sabado. A vaIsraeli vo tala va chada ni vanhu va nga hiko vaJuda. Lezi zilo zo kari ntsena zo nyenyeza lezi Nehemia a kumileko vanhu na va maha a xikhati lexi a nga tlhela Jerusalema xikhatanyana nzhako ka 443 Mahlweni ka Nguva ya Hina. — Neh. 13:6.

2. Xana a vaIsraeli va mahisile kuyini a tiko gi basileko?

² Israeli gi wa hi tiko gi nga ti hendleletile ka Nungungulu. Hi 1513 Mahlweni ka Nguva ya Hina, a vaIsraeli va wa xuva nguvu a ku maha kuranza ka Jehova. Va te ngalo: “A timhaka tontlhe leti ti wulilweko hi Jehova, hi ta ti maha.” (Ekso. 24:3) Hikwalaho, Nungungulu i lo va basisa kota vanhu vakwe va hlawulilweko. Hi nga wona a lungelo lego go saseka! Anzhako ka 40 wa malembe, Mosi i lo va alakanyisa aku: “Nwina mu vanhu va kubasa va Jehova Nungungulu wa nwina; na Jehova Nungungulu wa wena i ku hlawulile kasi u fela ku maha tiko gakwe wutsumbu, a xikari ka wontlhe matiko lawa ma nga laha misaveni.” — Deut. 7:6.

3. Xi wa tshamisile kuyini a xiyimo xa moya xa vaJuda a xikhati lexi Nehemia a nga chikela Jerusalema hi khati ga wumbiri ke?

³ Lexi xi nga tsakisiko, hi lezaku a kuhiseka ka vaIsraeli ko lava kuva tiko gi basileko a ku tsuwukelwangi hi gambo. Hambu lezi xikhati xontlhe ku nga hi ni vanhu vo kari va nga tirela Nungungulu, a vaJuda hi kutala ka vona va wa karatekela nguvu ku ti kombisa kota vanhu va basileko ku hunza ku karatekela ku maha kuranza ka Nungungulu. A xikhati lexi Nehemia a nga chikela Jerusalema hi khati ga wumbiri, ku wa hunza xipimo xa zana ga malembe na misalela yo tsumbeka yi sukile hi Babuloni yi tlhela Jerusalema kasi ku ya vuxeta a wukhozeli ga lisine. Ka khati legi kambe, a kuhiseka ka vanhu lava ka ku lava ku maha zilo za moya ku wa mbhelile ntamu.

4. Zini hi to zi kambisisa, lezi zi to hi vuna ku simama na hi hi vanhu va basileko?

⁴ A ku fana ni vaIsraeli, a Timboni ta Jehova nyamutlha ti basisilwe hi Nungungulu. A maKristu ma totilweko ni lava va “xidlemo xa tsanza-vahlayi” va basile, va hlawulilwe kasi va maha ntiro wa kubasa. (Kuv. 7:9, 14, 15; 1 Kor. 6:11) I hava ni munwe xikari ka hina a lavako ku lahlekelwa hi xiyimeko xa hina xo basa mahlweni ka Nungungulu khwatsi hi lezi a vaIsraeli va nga maha hi kugumesa. Xini xi to hi vuna a ku nga weli ka xihoxo lexi, kanilezi hi simama hi hi vo basa ni kuva va lisima ntirweni wa Jehova? Ka nzima leyi, hi ta wulawula hi mune wa zilo zi dlunyatiswako ka Nehemia xipimo 13, zi nga lezi: (1) Ku potsa ku tolovelana ni vakubiha; (2) ku seketela malulamiselo ya Nungungulu; (3) ku rangisa zilo za moya; ni (4) ku hlayisa mahanyela ya wena ya wuKristu. Zalezi, a hi kambisiseni a zilo lezi hi xinwe xinwe.

POTSA KU TOLOVELANA NI VAKUBIHA

5, 6. Ku wa hi mani Eliaxiba na Tobia, niku hikuyini Eliaxiba a nga hi ni kuzwanana ko hlawuleka na Tobia?

⁵ Gonza Nehemia 13:4-9. Hi ranzelwe hi vanhu va nga ni kucetelo wu nga hlazekangiko, hikwalaho a zi olovi a kuva hi simama na hi basile. Hi nga ehleketa hi Eliaxiba na Tobia. Eliaxiba i wa hi mupristi wa hombe, kasi Tobia i wa hi muAmoni na zi wonekisa ku khwatsi i wa hi nduna yitsongwani ya mufumo wa Persia le Judia. Tobia ni vanghana vakwe va wa beletela Nehemia a ku aketa tigingisi ta Jerusalema. (Neh. 2:10) A vaAmoni va wa nga vumelelwi ku nghena tempeleni. (Deut. 23:3) Makunu, hikuyini a mupristi wa hombe a nga mu lavele wutshamu wanuna loye Tobia lomu tempeleni ke?

⁶ Tobia i wa hi munghana wa hombe wa Eliaxiba. Tobia ni mufana wakwe Jehohanani va wa tekile vavasati va vaJuda, niku a vaJuda vo tala va wa mu dzunza nguvu Tobia. (Neh. 6:17-19) A munwe wa vazukulu va Eliaxiba, i wa chadile ni nhanyana wa Sanballati, a mwamangulu wa Samaria, loyi a nga hi munghana wa hombe wa Tobia. (Neh. 13:28) Hi kota ya wunghana legi, xa wonekanyana a xigelo xa kuva Eliaxiba, a Mupristi wa Hombe, a vumelele munhu a nga kholwiko ni mukaneti lezaku a mu kucetela. Kanilezi, Nehemia i lo kombisa kutsumbeka mahlweni ka Jehova hi ku hoxa zibya zontlhe za Tobia lahandle ka tempeli.

7. Xana a madota ni vanwani va potsisa kuyini a ku nyenyezisa a xiyimeko xabye xo basa mahlweni ka Jehova ke?

⁷ Kota vanhu va ti hendleletileko ka Nungungulu, xontlhe xikhati hi fanele ku rangisa a kutsumbeka ka hina mahlweni ka Jehova. Loku hi nga namareli ka milayo yakwe yo lulama, hi nga ta zi kota a ku simama hi hi vanhu vo basa mahlweni kakwe. Hi nga tshuki hi tsika a wuxaka ga hina gi daya a matshinya ya milayo ya Biblia. A madota ya maKristu ma rangelwa hi kupima ka Jehova, a ma rangelwi hi mawonela kutani kutizwa kabye wutsumbu. (1 Tim. 5:21) A madota ma ti karata nguvu kasi ma nga mahi ne ni xinwe xi nga wa ta onha a xiyimeko xabye mahlweni ka Nungungulu. — 1 Tim. 2:8.

8. Xini lexi a malanza wontlhe ya Jehova ma ti hendleletileko ma faneleko ku xi alakanya xungetano hi vanghana vabye?

⁸ Hi maha khwatsi hi ku alakanya lezaku “a ku tolovelana ni vakubiha ka bihisa a mahanyela ma nene.” (1 Kor. 15:33) A vokari xikari ka maxaka ya hina va nga hi kucetela ku maha zo biha. Eliaxiba i vile xikombiso xi nene ka vanhu hi ku vunetela Nehemia kuaketeni ka tigingisi ta Jerusalema. (Neh. 3:1) Hambulezo, hi kufamba ka xikhati, i lo kucetelwa za hava hi Tobia ni vanwani laha ka kuza a maha zilo lezi zi nga onha a xiyimeko xakwe mahlweni ka Jehova. A vanghana va va nene va hi kuca a ku tatisa mixuvo yi nene ya wuKristu, yo kota ku lera Biblia, kuya mitlhanganweni ya bandla ni ntirweni wa simu. A ziro za ngango lezi zi hi kucetelako ku maha za zi nene hi zona zi faneleko ku ranziwa ni ku dzunziwa nguvu.

SEKETELA MALULAMISELO YA NUNGUNGULU

9. Hikuyini a mitiro laha tempeleni yi nga nyimile, niku Nehemia i nyikile mani a nanzu wa kona ke?

⁹ Gonza Nehemia 13:10-13. Zi wonekisa ku khwatsi ka xikhati lexi Nehemia a nga tlhela Jerusalema, a vanhu va wa nga ha mahi a munyikelo wa tempeli. Kota lezi a vaLevi va nga kala va nga ha kumi a xivuno lexi, va lo tsika mitiro yabye laha tempeleni zonake va ti yela masinwini yabye. Nehemia i lo nyika nanzu a tihosana hi kota ya ximaho lexi. Zi wonekisa ku khwatsi ti wa nga ha khataleli a mitiro yabye. Kani ti wo kala ti nga ha hlengisi a za wukhume, kani ti wo kala ti nga ha zi rumeli tempeleni khwatsi hi lezi wu nga hi ntiro wabye. (Neh. 12:44) Hikwalaho, Nehemia i lo hlota tindlela ta lezaku ku hlengiswa za wukhume. I lo yimisa vavanuna vo tsumbeka lezaku va wonelela a tikwaruto ta mihlengo ya tempeli ni maavelelwa ya zona ka masiku ma nga hata.

10, 11. I lungelo muni legi a vanhu va Nungungulu va nga nago kuseketeleni ka wukhozeli ga lisine?

¹⁰ Xana xi kona hi xi gonzako ka mhaka leyi? Ina, hakuva hi alakanyiswa lezaku hi na ni lungelo ga ku dumisa Jehova hi titshomba ta hina. (Mav. 3:9) A xikhati lexi hi mahako minyikelo kasi ku seketela ntiro wakwe, ho nyika Jehova lezi zi sinako zi mu lumba. (1 Kron. 29:14-16) Hi nga tshuka hi alakanya lezaku a hi na zotala zo nyikela, kanilezi loku a kuxuva ku nyika ku hi kona, hontlheni hi ta kuma xo kari xa ku nyikela. — 2 Kor. 8:12.

¹¹ Hi malembe yo tala, a ngango wo kari wa hombe wu wa ramba a patswa wa maphayona yo hlawuleka lezaku wu taga navo siku ginwe viki ni viki. Hambu lezi a ngango lowo wu nga hi ni ntlhanu wa vana ni vanharu, a mamani wa muti i te ngalo: “Kasi kova yini a ku engetanyana zakuga za vanhu vambiri laha nzi bhikelako a khume ga vanhu siku ni siku ke?” Kunene, a kuga navo siku ginwe ntsena viki ni viki zi nga wonekisa ku khwatsi a hi za nchumu, kanilezi, handle ko kanakana, a maphayona lawo ma wu bongile nguvu a ngango lowo hi kota ya kuhana ka wona! Hi tlhelo ginwani, a maphayona lawo wonawu ma’ve xikatekiso ka ngango lowu. A magezu ni matshango ma tiyisako hlana ya patswa lowu ma vunile a vanana va ngango lowo lezaku va kula hi tlhelo ga moya. Hi nzhako ka xikhati, a vanana lavo vontlhe va lo nghenela ntiro wa xikhati xontlhe.

12. Xikombiso muni xa xi nene xi nyikiwako hi vavanuna va yimisilweko lomu bandla ke?

¹² A xinwani hi xi gonzako hi lexi: A ku fana na Nehemia, inyamutlha a vavanuna lava va yimisilweko va rangela mitiro leyi yi seketelako a malulamiselo ya Nungungulu. A vanhu vanwani laha bandleni va vuneka hi xikombiso xabye. Mhakeni leyi, a madota wonawu ma pimanyisa xikombiso xa Paule. Paule i lo seketela a wukhozeli ga lisine, a tlhela a nyika wurangeli ga lisima. Hi xikombiso, i lo nyika mawonela yo tala xungetano hi mamahela ya minyikelo. — 1 Kor. 16:1-3; 2 Kor. 9:5-7.

RANGISA ZILO ZA MOYA

13. Xana a vaJuda vo kari va wa gi delelisa kuyini a Sabado?

¹³ Gonza Nehemia 13:15-21. Loku hi karatekela nguvu a titshomba, hi ta mbhelelwa hi wumoya ga hina kutsongwani-kutsongwani. Hi kuwula ka Eksodusi 31:13, a Sabado ga viki ni viki gi wa mahelwe ku alakanyisa vaIsraeli lezaku va wa hi vanhu va basisilweko. A Sabado gi wa fanele ku hlawuliwa kota siku ga wukhozeli ga ngango, ku khongela, ni ku ehleketa hi Nayo wa Nungungulu. Hambulezo, ka vanhu vo kari masikwini ya Nehemia, a Sabado gi wa mahile ku khwatsi hi masiku lawa manwani — giva siku ga ku ti mahela mitiro. A wukhozeli va wa gi siyile nzhako. Hi ku wona lezi zi nga kari zi maheka, Nehemia i wo vala tivati ta doropa ni gambo ga siku ga wuntlhanu ni ginwe, a hlongola vaxavisi va matiko-wundle na Sabado gi nga se sangula.

14, 15. (a) Hi nga humelelwa hi yini loku hi nga mahi mabhinzu ya hina na hi tiva ku ti pimela? (b) Hi nga nghenisa kuyini kuhumuleni ka Nungungulu?

¹⁴ Hi gonza yini ka xikombiso xa Nehemia ke? A xinwe xa zona hi lezaku hi fanele ku maha mabhinzu ya hina na hi tiva ku ti pimela. Loku hi nga mahi lezo, a kupima ka hina ku ta hambuka hi kuolova, nguvunguvu loku a ntiro lowo wa kutihanyisa hi wu ranza. Alakanya a xitlharihiso xa Jesu xungetano hi ku tirela tihosi timbiri. (Gonza Mateu 6:24.) Nehemia i wa hi ni mali, kanilezi, xana i wa xi tirisisa kuyini a xikhati xakwe le Jerusalema? (Neh. 5:14-18) Wutshanwini ga ku ti karatela ku maha mabhinzu ni vaTire kutani ni vanwani vanhu, i wa ti tsitsiritela ku vuna vamakabye vakwe ni ku maha mitiro leyi yi nga basisa a vito ga Jehova. Hi kufanana nyamutlha, a madota ya maKristu ni malanza ya wutireli ma ti karatela ku maha mitiro leyi yi vunako bandla, niku a vakhozeli-kulobye va va ranza hi kota ya moya lowu. Kota mbhanzu wa lezo, xikari ka vanhu va Nungungulu, ku na ni liranzo, kurula, ni kutshamiseka. — Ezek. 34:25, 28.

¹⁵ Hambu lezi a maKristu ma nga faneliko ku hlayisa a Sabado ga viki ni viki, Paule i hi byela lezaku “ga ha va salele a sabado ga kuhumula a vanhu va Nungungulu.” I lo engeta aku: “Loyi a enghenileko kuhumuleni ka Nungungulu, i humule na yena mitirweni yakwe, kota lezi Nungungulu a nga humula ka yakwe.” (Maheb. 4:9, 10) Kota maKristu, ha zi kota ku nghena kuhumuleni ka Nungungulu hi ku ti zwananisa ni kungo gakwe legi hi kombiwako hi hlengeletano yakwe. Xana wena ni lava u va ranzako ma rangisa a wukhozeli ga ngango, kuva kona mitlhanganweni, ni wutirelini ga simu wutomini ga nwina ke? Zi nga tshuka zi laveka lezaku hi kongoma a mulungu wa hina kutani vanhu lava hi tirako navo, nguvunguvu loku va nga kombisi xichawo ka mitiro ya hina ya moya leyi hi yi rangisako. Hi lisine, hi nga tshuka hi kurumeteka ku ‘vala tivati ta doropa hi hlongola vaTire’ kasi hi fela ku rangisa ni ku khatalela khwatsi a mitiro yo basa. Kota lezi hi basisilweko, zi wa tava zi nene a ku ti wutisa lezi: ‘Lezi nzi hanyisako zona, za komba ku nzi hlawulilwe kasi nzi tirela Jehova ke?’ — Mat. 6:33.

HLAYISA MAHANYELA YA WENA YA WUKRISTU

16. Xana a mahanyela ya vaIsraeli kota tiko gi basisilweko ma vekilwe khombyeni hi ndlela muni masikwini ya Nehemia?

¹⁶ Gonza Nehemia 13:23-27. Masikwini ya Nehemia, a vavanuna va ka Israeli va wa chada ni vavasati va matiko. Ka lienzo lakwe lo sangula la kuya Jerusalema, Nehemia i lo laya madota wontlhe lezaku ma sayina xivumelwano va hlambanya lezaku va nga ta chada ni vamatiko. (Neh. 9:38; 10:30) Hambulezo, anzhako ka malembana yo kari, i lo ta kuma lezaku a vaJuda lavo va vavanuna va wa nga lumbeli ku chada ni vavasati va matiko ntsena, kanilezi va wa hi kusuhani ni ku luza a xiyimeko xabye kota vanhu va basisilweko va Nungungulu! A vanana va vavasati lavo va matiko va wa nga zi koti ku gonza ge hambu ku wulawula xiHeberu. A xikhati lexi va nga wa ta kula, xana ngha va ti vitanile ku vaIsraeli ke? Ni ku ngha va alakanyile lezaku vaAxdodi, vaAmoni, kutani vaMoabi? Lezi va nga kala va nga xi tivi xiHeberu, xana zi wonekisa ku va wa ta wu zwisisa a Nayo wa Nungungulu ke? Va wa ta zi kotisa kuyini a ku tiva Jehova va tlhela va hlawula ku mu tirela wutshanwini ga vanungungulu va mawunwa lava va nga khozelwa hi vamamani vabye? Nehemia i wa fanele ku maha xokari hi xihatla a nga kanakani, niku i lo maha futsi. — Neh. 13:28.

17. Xana a vapswali va nga va vunisa kuyini a vanana vabye lezaku vava ni kuzwanana na Jehova?

¹⁷ Inyamutlha, hi fanele ku maha xokari kasi hi vuna vanana va hina lezaku vava ni mahanyela ya wuKristu. Vapswali, ti wutiseni lezi: ‘Xana a vanana va mina va wulawula khwatsi a ‘lirimi li basileko’ la lisine la Biblia ke? (Zef. 3:9) Xana a mabhulo ya vanana va mina ma kombisa lezaku va fumelwa hi moya wa Nungungulu ni ku va fumelwa hi moya wa tiko ke?’ U nga tekeli ku mbhela ntamu loku u wona lezaku ku na ni lezi zi faneleko ku chukwatiswa. A ku gonza lirimi zi teka xikhati, nguvunguvu loku hi ranzelwe hi zilo zi zi kotako ku hambukisa kupima. A vanana va nwina va kumana ni mikucetelo ya ntamu nguvu leyi yi va kurumetako a ku hambunyeta milayo ya Jehova. Hikwalaho, lonzowotani hi lihlaza-mbilu a Wukhozeli ga nwina ga Ngango ni manwani malulamiselo kasi mu vuna vanana va nwina lezaku vava ni kuzwanana ko tiya na Jehova. (Deut. 6:6-9) Dlunyatisani a mabhinzu ya ku ti hambanyisa ni tiko ga Satani. (Joh. 17:15-17) Niku, ti karateleni ku khumba mbilu.

18. Hikuyini a vapswali va maKristu va nga ka xiyimeko xi nene xa ku longisela vanana vabye lezaku va ti hendleleta ka Jehova?

¹⁸ Hi kugumesa, a nwanana munwe ni munwani i ta ti mahela xiboho xakwe wutsumbu xungetano hi ku tirela Nungungulu. Hambulezo, ku na ni zotala lezi a vapswali va faneleko ku maha. Lezo zi patsa kuva xikombiso xi nene, ku veka mimbhingano yo dlunyateka, ni ku bhulisana ni vana va nwina xungetano hi wuyelo ga ziboho. Vapswali, i hava munwani a nga ka xiyimeko xi nene a ku hunza nwina xa ku longisela vanana va nwina lezaku va ti hendleleta ka Jehova. Va lava xivuno xa nwina kasi kuva ni mahanyela ya wuKristu ni ku tlhela va ma hlayisa. Kunene, hontlheni hi fanele ku ti wonela kasi hi nga lahlekelwi hi “tinguwo” ta hina to fananisa — ku nga matshamela ni matshinya ya milayo lawa ma hi tivekisako kota valanzeli va Kristu. — Kuv. 3:4, 5; 16:15.

JEHOVA I TA HI ALAKANYA KASI ‘A HI MAHELA KUSASA’

19, 20. Xana Jehova a nga hi alakanyisa kuyini kasi ‘a hi mahela kusasa’?

¹⁹ Muprofeti Malaki loyi a hanyileko xikhatini xa Nehemia, i kombile lezaku ‘ku tsaliwa a bhuku ga xialakanyiso ga lava va chavako Jehova ni lava va alakanyako vito gakwe.’ (Mala. 3:16, 17) Nungungulu cima a nga ta rivala lava va mu kombako xichawo xo eta ni ku mu ranza. — Maheb. 6:10.

²⁰ Nehemia i lo khongela aku: “Nungungulu wa mina, nzi alakanye, u nzi mahela kusasa.” (Neh. 13:31) A ku fana na Nehemia, a mavito ya hina ma tava ka bhuku ga xialakanyiso ga Nungungulu loku hi simama ku potsa ku tolovelana ni vakubiha, hi seketela malulamiselo ya Nungungulu, hi rangisa zilo za moya, ni ku hlayisa mahanyela ya hina ya wuKristu. A hi ‘ti hloleni wutsumbu ga hina hi wona ku hi kona kukholweni’ ke. (2 Kor. 13:5) Loku hi ti hlayisa kota vanhu va Jehova va basisilweko, yena i ta hi alakanya kasi ‘a hi mahela kusasa.’