Wumba wukati go tiya ni go tsaka

1-3. Zikarato muni lezi a mipatswa yi kumanako nazo? (Wona mufota laha hehla.)

“LOKU u ti karata hi mbilu yontlhe u tlhela u kombisa lezaku u lava ku a wukati ga wena gi humelela, u nga kuma makatekwa ya Jehova.” Lawa magezu ma wulilweko hi nuna wo kari loyi a xalalako wukatini gakwe gi nga ni 38 wa malembe. Kunene, a vanuna ni vasati va nga zi kota kuva ni litsako va tlhela va vunana zikhatini za zikarato. — Mav. 18:22.

² Hambulezo, zi tolovelekile ku a mipatswa yi kumana ni ‘zikarato nyameni.’ (1 Kor. 7:28) Hikuyini? A zikarato za siku ni siku ntsena zi nga ha hungula a kubohana ka patswa. A lirimi li nga mbhelelangiko li nga tshuka li maha lezaku a nuna ni sati va khunguvanyisana, hambu ka mipatswa yo humelela khwatsi. (Jak. 3:2, 5, 8) A mipatswa yo tala yi kumana ni xikarato kambe xa kuva ni ntiro wu lavako a ntamu wa vona wontlhe kuveni seno va na ni vana va faneleko ku va khatalela. A kukarateka ni kurereka zi maha lezaku a mipatswa yo kari zi yi karateka ku ti nyika xikhati lexi xi lavekako kasi ku tshama zinwe va tiyisa wukati gabye. A liranzo ni xichawo xikari kabye zi nga kehliwa hi kutsongwani-kutsongwani hi zikarato za timali, zikarato za lihanyo, kutani makhombo manwani. A ku hunza lezo, a xiseketelo xa wukati gi nga wonekisako ku khwatsi gi tiyile xi nga ha vekwa khombyeni hi “mitiro ya nyama,” yo kota wubhayi, kungahlazeki, tihanyi, timholova, xiluse, a zanga, ni kukanetisana. — Gal. 5:19-21.

³ Kasi ku tshingisa timhaka, a ‘masiku yo gumesa’ ma tele hi makangwa, ni matshamela ya hava lawa ma nga venene wukatini. (2 Tim. 3:1-4) Xo gumesa, a mipatswa yi fanele kulwa ni kuvukela ka nala wo leva loyi a kululako a nwatseka kasi ku hohlota makati. Mupostoli Pedro wa hi tlharihisa aku: “A nala wa nwina Satani wa fambafamba kota nghala leyi yi dzumako, a hlota loyi a ta nga mu khadamula.”— 1 Ped. 5:8; Kuv. 12:12.

4. A mipatswa yi nga zi kotisa kuyini kuva ni wukati go tiya ni go tsakisa?

⁴ A nuna wo kari le Japani i ngalo: “Nzi wa hi ni kukarateka ka hombe ka timali. Niku lezi nzi nga kala nzi nga bhulisani ni sati wa mina, yenawu i lo tala hi ku karateka. A ku hunza lezo, wa ha hi ku khomiwa hi xikarato xa hombe xa lihanyo. Ka zikhati zinwani, a kukarateka loko ku wa hi maha hi holovisana.” A zikarato zo kari wukatini a wu na ku zi potsa, kanilezi a hi ku khwatsi zo kala zi nga hi na muri. Hi ku vuniwa hi Jehova, a mipatswa yi ngava ni kubohana ko tiya ni ko tsakisa. (Gonza Tisimu 127:1.) A hi woneni ntlhanu wa zitini za moya lezi zi lavekako kasi ku aka wukati go tiya. Hi kulanzela hi ta wulawula hi lezi a zitini lezo zi nga semedeliswako zona hi liranzo.

PETANI JEHOVA WUKATINI GA NWINA

5, 6. A vanuna ni vasati va nga maha yini kasi ku peta Jehova wukatini gabye?

⁵ A xiseketelo xa hombe xa wukati go tiya ku tsumbeka ni ku ti koramisa ka Loyi a yimisileko wukati. (Gonza Mutshawuteli 4:12.) A vanuna ni vasati va nga peta Jehova wukatini gabye hi ku lanzela wurangeli gakwe ga liranzo. A Biblia gi wula lezi xungetano hi vanhu va kale va Nungungulu: “Loku u hambukela tlhelo ga xinene kutani tlhelo ga xibhabha, a tindleve ta wena ti tazwa a gezu lenzhako ka wena, giku: A ndlela hi leyi, famba ha yona.” (Isa. 30:20, 21) Inyamutlha, a mipatswa yi ‘ngazwa’ gezu ga Jehova hi ku gonza zinwe Mhaka ya Nungungulu. (Tis. 1:1-3) Va nga tiyisa wukati gabye kambe hi ku maha Wukhozeli ga Ngango go tsakisa legi gi tiyisako hi tlhelo ga moya. A ku khongela zinwe siku ni siku zonawu za lisima nguvu kasi ku aka wukati legi gi to zi kota ku hlula a yimpi ya tiko ga Satani.

⁶ Gerhard, wa le Alemanya, i ngalo: “Ni xihi xikhati lexi a litsako la hina li tlimbiwako hi zikarato kutani kungazwanani, a wusungukati ga Mhaka ya Nungungulu gi hi vuna ku hlakulela lihlaza-mbilu ni ku tsetselelana. A matshamela lawa nja lisima nguvu kasi ku a wukati gi humelela.” Loku a nuna ni sati va ti karatela ku peta Nungungulu wukatini ga vona hi ku maha mitiro ya moya na va hi zinwe, va kuma kubohana na Nungungulu va tlhela vonawu vava ni kubohana ko tsakisa.

VANUNA — TIRISANI A WUHLOKO HI LIRANZO

7. A vanuna va fanele ku tirisisa kuyini a wuhloko gabye?

⁷ A ndlela leyi a nuna a tirisako wuhloko gakwe ha yona yi nga vuna nguvu kuakeni ka wukati go tiya ni go tsaka. A Biblia gi ngalo: “A hloko ya wanuna munwe ni munwani hi Kristu, ni hloko ya wasati hi nuna wakwe.” (1 Kor. 11:3) A magezu lawa ma byela vanuna lezi va faneleko ku tirisisa zona a wuhloko gabye — ku nga lezi Kristu a tirisisako zona a wuhloko gakwe ka wanuna. Jesu a nga tshuki a tirisa tihanyi kutani magezu yo tlhava, kanilezi xontlhe xikhati i kombisa liranzo, wunene, kuringanisela, kuolova, ni kurula. — Mat. 11:28-30.

8. Xana a nuna a nga li kumisa kuyini a liranzo ni xichawo xa sati wakwe?

⁸ A vanuna va maKristu a va na xilaveko xa ku tshama hi ku lonza xichawo ka vasati vabye. Kanilezi, ‘va tshama navo hi ku chela kota,’ kutani kukhatala. Va “va dzunza” na va tiva lezaku “a wasati xibya xa wukheta.” (1 Ped. 3:7) A vanuna va kombisa hi magezu ni zimaho za tipswalo lezaku a vasati vabye va lisima ka vona. (Mav. 31:28) A wuhloko lego ga liranzo gi mu maha a kuma a liranzo ni xichawo xa sati gi tlhela gi neha makatekwa ya Nungungulu wukatini gabye.

VASATI — TI KORAMISENI KA VANUNA VA NWINA

9. A sati a nga kombisisa kuyini kutikoramisa mahlweni ka nuna wakwe?

⁹ A ku ranza Jehova hi mbilu yontlhe na zi seketelwa ka matshinya yakwe ya milayo za hi vuna hontlheni kuva hi ti koramisa hasi ka canja gakwe ga ntamu. (1 Ped. 5:6) A yinwe ya tindlela ta lisima leti a sati wo ti koramisa a kombisako hi tona xichawo ka wuhosi ga Jehova ku seketela nuna wakwe ni ku tirisana khwatsi naye. A Biblia gi ngalo: “Vavasati, ingisani a vanuna va nwina, kota lezi zi faneleko Hosini.” (Kol. 3:18) Lisine lezaku a hi zontlhe ziboho lezi a nuna a zi mahako zi to zwanana ni kuxuva ka sati wakwe. Hambulezo, loku a ziboho lezo zi nga lwisani ni milayo ya Nungungulu, a sati a ti koramisako i ta zi seketela. — 1 Ped. 3:1.

10. Hikuyini a ku ti koramisa hi liranzo zi nga za lisima?

¹⁰ A sati i nyikilwe wudzunzo ga kuva “munghana” wa nuna wakwe. (Mal. 2:14) I nyika xivuno xa hombe ka ziboho za ngango hi ku wula hi xichawo a mawonela yakwe ni lezi a ti zwisako zona, hambulezo na a simama ku ti veka hasi ka wuhloko ga nuna. A nuna a tlharihileko i ta demba ndleve ka magezu ya sati wakwe. (Mav. 31:10-31) A ku ti koramisa hi liranzo zi vuvumisa litsako, ni kurula, ni wumunwe laha ngangweni, niku zi maha lezaku a nuna ni sati va xalala hi ku tiva lezaku va mu tsakisa Nungungulu. — Efe. 5:22.

TSETSELELANANI

11. Hikuyini a kutsetselela ku nga ka lisima?

¹¹ A xinwe xa zitini zi lavekako nguvu kasi ku aka wukati go tiya kutsetselela. A kubohana ka wukati ka tiya loku a nuna ni sati va simama ku ‘honiselana ni ku tsetselelana.’ (Kol. 3:13) Kanilezi, a wukati gi kumeka mhangweni loku a patswa wu veketela zihoxo za kale kasi ku zi tirisa loku ku vuka guwa ginwani. A ku fana ni lezi a yindlu yi kalako yi nga ha tiyi loku yi hi ni tifa, a zisolo ni xiviti zi nga ha kula lomu mbilwini, zi maha lezaku a ku tsetselelana zi karata. A ku hambana ni lezo, a wukati ga tiya loku a nuna ni sati va tsetselelana, a ku fana ni lezi Jehova a va tsetselelako.— Mika 7:18, 19.

12. A liranzo li khubhunyeta “zionho zinyingi” hi ndlela muni?

¹² A liranzo la lisine “a li alakanyeli hi kubiha loku li mahelweko kona.” A Biblia gi ngalo: “A liranzo li khubhunyeta zionho zinyingi.” (1 Kor. 13:4, 5; gonza 1 Pedro 4:8.) Hi magezu manwani, a liranzo a li pimi ntsengo wa zionho zi ringanako ku tsetselelwa. A xikhati lexi mupostoli Pedro a nga wutisa ku zikhati zingani a faneleko ku tsetselela munhu, Jesu i te: “Maha 70 wa makhati ma wuyetilweko hi ntlhanu ni kumbiri.” (Mat. 18:21, 22) I wa lava ku komba lezaku hi ndlela yo kari a ku na ntsengo wu pimilweko wa makhati lawa a muKristu a faneleko ku tsetselela vanwani. — Mav. 10:12.a

13. Hi nga hlulisa kuyini a moya wa ku nga tsetseleli?

¹³ Annette i ngalo: “Loku a patswa wu nga hi na kutsetselelana, a xiluse ni kungatsumbani zo zima timitsu, kuveni lezo i venene wukatini. A ku tsetselela zi tiyisa a kubohana ka wukati zi tlhela zi mu maha mu tshinelelana.” Kasi kulwa ni moya wa ku nga tsetseleli, gonza kuva munhu wo bonga. Ti tolovete ku dzunza nuna kutani sati wa wena na zi huma mbilwini. (Kol. 3:15) Kuma kurula ka maalakanyo, kubohana, ni makatekwa ma kumiwako hi lava va nga ni moya wa kutsetselela. — Rom. 14:19.

MU MAHELE LEZI U LAVAKO LEZAKU A KU MAHELA

14, 15. I tshinya muni ga nayo gi nga lisima wukatini, niku gi va vunisa kuyini lava va chadileko?

¹⁴ Handle ko kanakana wa zi lava ku khomiwa hi ndlela yo dzunzeka ni ya xichawo. Wa tsaka loku a vanwani va nyika lisima a mawonela ya wena va tlhela va chela kota hi lezi u ti zwisako zona. Kanilezi, u tshuka uzwa munhu na aku: “Nzi lava ku nga wona lezaku yena za mu nanzihela ke”? A maalakanyo lawo ma zwisiseka ka makhati manwani, kanilezi a Biblia gi hi byela lezi: “U nga wuli lezaku, nzi ta maha kakwe khwatsi hi lezi a nga maha ka mina.” (Mav. 24:29) Hi lisine Jesu i kombile ndlela ya chukwana ya ku lulamisa zikarato za hombe. I tirisile magezu ma tivekako nguvu yaku: “Lezi mu ranzako a kuva a vanhu va maha ka nwina, mahaniwo lezo ka vona.” (Luka 6:31) Jesu i wa lava ku wula lezaku hi fanele ku khoma vanhu hi ndlela leyi hina hi tsakelako ku khomiwa ha yona, hi nga tlheliseli kubiha hi kubiha. Wukatini, lezo zi wula lezaku hi fanele ku mahelana lezi hi lavako ku mahelwa.

¹⁵ A vanhu va chadileko va tiyisa kubohana kabye loku va chela kota hi lezi a munghana wabye a ti zwisako zona. A nuna wo kari le Djoni i ngalo: “Hi ti karatela ku tirisa a tshinya ga nayo ga ku mahela vanwani lezi hina hi lavako lezaku va hi mahela. Lisine lezaku ku na ni zikhati lezi hi zangarako, kanilezi hi ti karatela ku khomana hi ndlela leyi hi tsakelako ku khomiwa hi yona — yi nga ndlela ya xichawo ni yo dzunzeka.”

16. Zini lezi a nuna ni sati va nga faneliko ku mahelana?

¹⁶ U nga wulawuli hi gome kutani matshamelana ya hava ya munghana wa wena wa wukati ka vanwani — ge hambu hi ndlela yo hlakana. Alakanya lezaku a wukati a hi mapalisana yo lava ku tiva loyi a nga ni ntamu, a kwangulako nguvu, kutani a tivako magezu yo tlhava nguvu. Lisine lezaku hontlheni ha hoxisa niku ha tshuka hi zangarisa vanwani. Kanilezi a ku na xivangelo xo zwala xa ku a nuna kutani sati a chepeta ni ku wisa tingana munghana wakwe wa wukati hambu ku muba. — Gonza Mavingu 17:27; 31:26.

17. A vanuna va nga hanyisa kuyini hi tshinya ga nayo le’gi nge ‘mahela vanwani lezi wena u lavako ku mahelwa’ ke?

¹⁷ Hambu lezi a ka matshamu yo kari a wanuna a woniwako kota nhenha loku a dzukisela kutani kuba sati wakwe, a Biblia gi ngalo: “Loyi a nonokako ku zangara i hunza nhenha; ni loyi a fumelako moya wakwe i hunza loyi a tekako muti.” (Mav. 16:32) Zi lava kupima ka hombe kasi ku pimanyisa a kutikhoma ka Jesu Kristu, a wanuna wa hombe ka vontlhe va tshukileko vava kona. A nuna a rukatelako kutani kuba sati wakwe a hi nhenha ya nchumu, niku i ta luza kuzwanana kakwe na Jehova. Davida, a muyimbeleli wa tisimu, loyi a nga ti wona kota wanuna wa ntamu ni wo tiya-hlana, i te ngalo: “Rurumelani, [kanilezi] mu nga onhi; ehleketani loku mu hi masangweni ya nwina, mu rutisa.” — Tis. 4:4.

“AMBALANI LIRANZO”

18. Hikuyini zi nga za lisima ku tshama hi ku hlakulela a tshamela ga liranzo?

¹⁸ Gonza 1 Va Le Korinte 13:4-7. A liranzo hi gona tshamela ga lisima nguvu ka wontlhe wukatini. “Ambalani a mbilu yo zwela wusiwana, ni wunene, ni kutikoramisa, ni kurula, ni lihlaza-mbilu. A hehla ka zontlhe lezo, ambalani liranzo, leli li nga xiboho xa kumbhelela.” (Kol. 3:12, 14) A liranzo lo ti karata lo fana ni la Kristu hi lona li tlhanganisako a zitini lezi zi akako wukati go tiya. Li maha lezaku a wukati gi tiya giku nde hambu loku ku woneka zihoxo, ku humelela zikarato za lihanyo, zikarato za timali, ni zikarato za ku tirisana ni vengi kutani vabava.

19, 20. a) A patswa wu nga wumbisa kuyini a wukati go tiya ni go tsaka ke? b) Zini hi to wulawula hi zona ka nzima yi lanzelako?

¹⁹ Kunene, zi lava liranzo, kutsumbeka, ni kutikarata ka hombe kasi ku maha wukati gi humelela. Wutshanwini ga ku tsutsumela ku tsukula wukati loku ku humelela zikarato, a mipatswa yi fanele ku ti yimisela ku maha lezaku a wukati gabye gi humelela — ku nga hi ku gi timisela. A mipatswa ya maKristu leyi yi ranzako Jehova yi tlhela hi ranzana yi fanele ku kuciwa hi liranzo lelo lezaku yi lulamisa zikarato za yona, hakuva “a liranzo cima li nga ta fuva.” — 1 Kor. 13:8; Mat. 19:5, 6; Maheb. 13:4.

²⁰ A ku wumba wukati go tiya ni go tsaka zi karata nguvu “masikwini [lawa] yo gumesa.” (2 Tim. 3:1) Kanilezi hi ku vuniwa hi Jehova, za koteka. Hambulezo, a mipatswa yi fanele kulwa kambe ni kuwa ka milayo ya mahanyela loku ku yako ku tshinga tikweni legi. A nzima yi lanzelako yi ta wulawula hi lezi a vanuna ni vasati va nga mahako kasi ku tiyisa a ziseketelo za moya za wukati gabye.