A wutlhari ga lisine ga banguleka gi vitana

1. A votala va maha yini loku vazwa wutlhari na gi banguleka gi vitana? (Mavingu 1:20, 21)

KA MATIKO yo tala, zvi tolovelekile a ku wona vahuweleli va Mufumo lomu maruweni ma teleko hi vanhu na va zama ku nyikela mabhuku na va tsakile ka lava va hundzako. U tshuka u chumayela hi ndlela leyi ke? Loku zvi hi lezvo, ha tiyiseka ku wa tshuka u ehleketa hi mufananiso wu nga ka bhuku ga Mavingu, wu wulawulako hi wutlhari gi bangulekako gi vitana lomu prasa ya dhoropa. (Lera Mavingu 1:20, 21.) A Bhibhiliya ni mabhuku ya hina ma na ni “wutlhari” ga lisine — ku nga wutlhari ga Jehovha. A mahungu lawo hi yalawa a vanhu va ma lavako futsi kasi va sangula ku famba ndleleni yi yako wutomini. Loku a wokari a vhumela ku teka bhuku go kari hi tsaka nguvhu. Kanilezvi, a hi vontlhe va tekako. A vokari ne a va na mhaka ni ku tiva lezvi a Bhibhiliya gi gondzisako. A van’wani va hi hleka. Va ti byela ku a Bhibhiliya gi hundzelwe. Ku ni lava va solako milayo ya gona xungetano hi mahanyela, vaku lava va hanyako hi yona a hi vanene niku va ti byela ku va lulamile. Hambulezvo, Jehovha wa ha simama ku kombisa lirandzo hi ku nyika wutlhari gakwe ka ni wihi a gi lavako. I zvi mahisa kuyini?

2. Hi yihi a yin’we ya tindlela leti Jehovha a ti tirisako kasi a vanhu vazwa wutlhari ga lisine, kanilezvi zvini lezvi a vanhu vo tala va hlawulako ku maha?

² A yin’we ya tindlela leti Jehovha a ti tirisako kasi ku a vanhu vazwa wutlhari i Mhaka yakwe, a Bhibhiliya. Hi nga zvi wulisa ku ni wihi a gi lavako a nga gi kuma. Ahati a mabhuku ya hina ke, lawa ma seketelwako ka Bhibhiliya? Hi ku vhuniwa hi Jehovha, ma humesiwa hi 1000 wa tirimi ni kuhundza. Lava va vhumelako ku ingisela wutlhari lego, ku nga ku gondza ni ku hanya hi lezvi va gondzako, va ta vhuneka. Hambulezvo, a vanhu vo tala a va na mhaka ni ku ingisela wutlhari ga Jehovha. Loku va lava ku maha zviboho, va ti mahela lezvi va zvi lavako kutani ku maha lezvi va byeliwako hi van’wani. Ka zvikhati zvin’wani va nga hi chepeta futsi hi lezvi hi hlawulako ku hanya hi lezvi a Bhibhiliya gi gondzisako. Ka ndzima leyi, hi ta wona ku hikuyini a vanhu va mahako lezvo. Hambulezvo, a hi rangeni hi ku wona lezvi hi nga gi kumisako zvona a wutlhari ga Jehovha.

A KU TIVA JEHOVHA ZVI MAHA KU HIVA NI WUTLHARI

3. A wutlhari ga lisine gi patsa yini?

³ A wutlhari ku nga wuliwa a ku zvi kota ku tirisa wutivi legi a munhu a nga nago kasi ku maha zviboho zva zvinene. Hambulezvo, a wutlhari ga lisine gi patsa zvo hundza lezvo. A Bhibhiliya gi wula lezvi: ‘A masangulo ya wutlhari hi ku chava Jehovha; ni ku tiva Loyi a Basileko, kupimisisa.’ (Mav. 9:10) Hikwalaho, loku hi lava ku maha ciboho ca lisima, hi fanele ku ci maha hi ku ya hi mawonela ya Jehovha — ku nga ku tirisa ‘wutivi [ga] Loyi a Basileko.’ Hi nga maha lezvo hi ku hlola Bhibhiliya ni mabhuku ya hlengeletano. Loku hi maha lezvo, ho kombisa wutlhari ga lisine. — Mav. 2:5-7.

4. Hikuyini Jehovha a nga yena yece a nga ni wutlhari ga lisine?

⁴ Jehovha hi yena yece a nga hi nyikako wutlhari ga lisine. (Rom. 16:27) Hikuyini a nga yena yece a nga ni wutlhari ga lisine? Co sangula, hi yena a nga Vanga zvilo zvontlhe; hikwalaho, wa zvi tiva khwatsi a zvivangwa zvakwe. (Lis. 104:24) Ca wumbiri, zvontlhe lezvi Jehovha a mahako, zvi komba lezvaku i na ni wutlhari. (Rom. 11:33) Ca wunharu, a wusungukati gakwe contlhe cikhati ga va vhuna lava va gi tirisako. (Mav. 2:10-12) Loku hi lava ku kuma wutlhari ga lisine, hi fanele ku zvi zwisisa lezvo hi tlhela hi zvi vhumela. A hi lezvo basi, zvi lava ku loku hi maha cokari kutani loku hi maha zviboho, hi zvi maha hi kuyelana ni lisine lelo.

5. Zvini zvi humelelako loku a vanhu va tsika wutlhari ga Jehovha?

⁵ A votala hi va kumako kuchumayeleni va kholwa ku a ntumbuluko wu tele hi zvilo zvi vangilweko hi wutlhari ga hombe nguvhu; kanilezvi a va vhumeli ku zvi no vangiwa hi Wokari, ve zvita hi ka evholusawu. A van’wani va ti byela ku va kholwa ku Nungungulu i kona, kanilezvi va ti byela ku a milayo ya Bhibhiliya yi hundzelwe, va se hlawula ku ti mahela lezvi va zvi lavako. Lezvi zvi humelelako hi kota ya lezvo zvi tlhatlha ni misisi. Hambu lezvi va tsikako ku hanya hi wutlhari ga Nungungulu va ti mahela lezvi va zvi lavako, a ci kona ci chukwatako laha misaveni. A va na litsako ya lisine ne a va rindzeli zva zvinene cikhatini ci tako. Zvontlhe hi zvi wonako zvi hi komba khwatsi lezvaku a Bhibhiliya gi wula lisine loku giku: ‘A gi kona wutlhari, kutani kupima, ge hambu wusungukati legi gi hlulako Jehovha.’ (Mav. 21:30) Lezvo zvi hi kuca ku simama hi kombela Jehovha lezvaku a hi nyika wutlhari ga lisine. A ya hava hi ku a vanhu vo tala a va mahi lezvo. Hikuyini?

HIKUYINI A VANHU VA ALAKO WUTLHARI GA JEHOVHA?

6. Hi kuya hi Mavingu 1:22-25, hi vamani va alako wutlhari ga lisine a cikhati leci gi vitanako?

⁶ A votala va ti vhala tindleve a cikhati leci a wutlhari ga lisine gi ‘bangulekako lomu ruweni’ gi vitana. Hi kuya hi Bhibhiliya, ku ni mitlawa yinharu ya vanhu va alako wutlhari, ku nga “lava vo kala wutlhari,” “vatseketseli,” ni ‘zvipumbu.’ (Lera Mavingu 1:22-25.) A hi kambisiseni khwatsi leci ci mahako ku a vanhu lavo va ala wutlhari ga lisine, niku zvini hi nga mahako kasi hi nga mahi lezvi va mahako.

7. Hikuyini a vokari va hlawulako ku tshama na va nga tivi nchumu?

⁷ “Lava vo kala wutlhari” hi lava vo matha ni vo khudzehela, lava va ku a zvi karati ku va kalavela. (Mav. 14:15) A vanhu va tshamela lego ha tala ku va kuma kuchumayeleni. Hi cikombiso, ehleketa hi vanhu vo tala nguvhu va belwako sakweni hi varangeli va wukhongeli ni va politika! A vokari a vo ku dzuka a cikhati leci va polako ku vo kalavelwa hi varangeli lavo. Kanilezvi, lava va kumbukiwako ka Mavingu 1:22, vo zvi lava ku tshamisa zvezvo na va nga hi na wutlhari. (Jer. 5:31) Va lava ku maha lezvi a mbilu yabye yi va rumako, niku a va lavi ku gondza lezvi a Bhibhiliya gi wulako hi ku nyenya kuva ni nandzu wa ku zvi tiva va guma va nga mahi. A votala va ti zwisa ku khwatsi hi wasati wo kari wa mukhongeli wa hombe nguvhu le Quebec, a Canadá, loyi a nga byela makabye wo kari, aku: “Loku ku hi lezvaku a mufundisa wa hina o hi pengisa, o, i nandzu wa yena; a hi wa hina!” Handle ko kanakana, a hi lavi ku fana ni vanhu lavo va mahako ha womu, va hlawula ku tshama na va nga tivi nchumu! — Mav. 1:32; 27:12.

8. Cini ci to hi vhuna ku hi kuma wutlhari?

⁸ A Bhibhiliya gi na ni cigelo loku gi hi kuca ku hi ngavi vo matha, kanilezvi hiva ‘madhota kupimeni ka hina.’ (1 Kor. 14:20) Hi kuma a wutlhari lego hi ku tirisa matshinya ya milayo ya Bhibhiliya wutomini ga hina. Laha hi mahako lezvo, kutsongwani-kutsongwani, hi zvi wona hi lawa ya hina lezvi a matshinya lawo ya milayo ma hi vhunisako zvona ku potsa zvikarato ni ku maha zviboho zva wutlhari. Zvinene nguvhu a ku ta na hi hlola zviboho lezvi hi zvi mahako. Loku ku hundza cikhati na u gondza Bhibhiliya ni kuya mitlhanganweni, kanilezvi na u nga se ti nyikela ka Jehovha u tlhela u bhabhatiswa, ti wutise ku: ‘Kasi cini ci ndzi vhalelako?’ Loku u bhabhatisilwe, ti wutise ku: ‘Ndza chukwatisa a machumayelela ni magondzisela ya mina ke? A zviboho zva mina zva komba ku ndzi rangelwa hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya? Ndza kombisa matshamela ya wuKristu laha ndzi hanyisanako ni van’wani?’ Loku hi wona ku zvi kona hi faneleko ku chukwatisa, i chukwana hi chela kota hi zvitlharihiso zva Jehovha, lezvi zvi ‘tlharihisako zvipumbu.’ — Lis. 19:7.

9. A “vatseketseli” va kombisa kuyini lezvaku va ala wutlhari?

⁹ A ntlawa wa wumbiri wa vanhu va alako wutlhari “vatseketseli”. Ha tshuka hi kumana navo kuchumayeleni. Va zvi randza nguvhu a ku poyilela van’wani. (Lis. 123:4) A Bhibhiliya gi wulile lezvaku masikwini yo gumesa ku wa tava ni “vatseketseli” vo tala. (2 Ped. 3:3, 4) A ku fana ni vamwane va Loti, a vokari nyamutlha a va na mhaka ni zvitlharihiso zva Jehovha. (Gen. 19:14) A votala va randza ku poyilela lava va hanyako hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. A vanhu lavo, va kuciwa “hi kunavela kabye ko biha.” (Jud. 7, 17, 18) Lezvi a Bhibhiliya gi wulako hi vatseketseli zvi yelana khwatsi ni matshamela ya vahluwuki ni van’wani va tsikileko Jehovha!

10. Hi kuya hi Lisimu 1:1, hi nga ti vhikelisa kuyini kasi hi ngavi vatseketseli?

¹⁰ Hi nga ti vhikelisa kuyini kasi hi nga mahi lezvi va mahako a vatseketseli? A yin’we ya tindlela ku nga mahi wunghana ni lava va randzako ku ni cihi va solasola. (Lera Lisimu 1:1.) Hi nga maha lezvo hi ku nga ingiseli kutani ku lera ni wihi nchumu wa vahluwuki. Ha zvi tiva khwatsi ku loku hi nga ti woneli hi nga sangula kuva ni moya wa ku solasola, hi sangula ku kanakanela Jehovha ni zvileletelo lezvi hi nyikiwako hi hlengeletano yakwe. Kasi ku potsa moya lowo, hi nga ti wutisa lezvi: ‘Loku hi nyikiwa cileletelo ciswa kutani mitlhamuselo yiswa ya Bhibhiliya ndza tolovela ku kuma cisolo ke? Ndzi randza ku wona zvihoxo ka lava va rangelako ke?’ Loku hi pola ku hi nago tshamela lego, Jehovha i ta tsaka nguvhu loku hi tekela ku lulamisa. — Mav. 3:34, 35.

11. A “zvipumbu” zvi yi wonisa kuyini a milayo ya Jehovha?

¹¹ A ntlawa wa wunharu wa vanhu va alako wutlhari ‘zvipumbu.’ A vanhu lavo zvipumbu hakuva va ala ku hanya hi milayo ya Nungungulu. Va maha lezvi vona va zvi wonako na zvi hi zvinene. (Mav. 12:15) A vanhu lavo va ala Jehovha, a Cibuka ca wutlhari. (Lis. 53:1) A kutala ka zvikhati loku hi va kuma kuchumayeleni va hi poyila ti nga teki hi lezvi hi kombisako cichavo hi milayo ya Bhibhiliya. Kuveni va matitshuve, a va na ndlela ya ku hi nyika wutomi ga ginene. A Bhibhiliya gi wula lezvi: “A cipumbu a ci nge kumi wutlhari ga lisine; a ci na co wula lomu nyangweni ya dhoropa.” (Mav. 24:7, NM) A cipumbu a ci na wusungukati ga wutlhari ci nga hi nyikako, ne ni kutsongwani. Hi cigelo leco Jehovha a hi tlharihisako, aku: ‘U nga hlengeli ni cipumbu.’ — Mav. 14:7.

12. Cini ci to hi vhuna ku nga mahi lezvi a zvipumbu zvi mahako?

¹² Hina a hi fani ni lava va nyenyako wusungukati ga Nungungulu. Hi ti karatela ku randza mawonela yakwe ni milayo yakwe ya mahanyela. Loku hi ehleketa hi wuyelo va gi kumako lava va hanyako hi milayo ya Jehovha, ni lezvi va tshovelako lava nga yi ingisiko, zvi nga hi vhuna ku yi randza nguvhu a milayo yakwe. Alakanyela zvikarato va ti vangelako lava va kombisako wupumbu hi ku tsika ku ingisa wusungukati ginene ga Jehovha, u gumesa u ehleketa hi lezvi a wutomi ga wena gi nandzihisako zvona hi lezvi u ingisako Jehovha. — Lis. 32:8, 10.

13. Jehovha wa hi kurumeta ku ingisa wusungukati gakwe ke?

¹³ Jehovha wa hi nyika wusungukati ga ginene hontlheni, kanilezvi a nga kurumeti munhu lezvaku a gi ingisa. Hambulezvo, wa hi byela lezvi va to tshovela lava va nga ingisiko wutlhari gakwe. (Mav. 1:29-32) Lava va hlawulako ku nga ingisi Jehovha, va ta tshovela mihandzu yo bava ya “mahanyela yabye.” Hi kufamba ka cikhati, a ku na cin’wani va to ci kuma, ahandle ka ku xaniseka hi zvikarato, va guma va lovisiwa. Kanilezvi, lava va ingisako wusungukati ga Jehovha hi ku hanya hi gona, i va tsumbisa lezvi: ‘Ni wihi loyi a ndzi ingisako i tshama kuruleni. I ta rutisa, cima a nga tava ni kuchava makhombo.’ — Mav. 1:33.

HA VHUNEKA HI WUSUNGUKATI GA WUTLHARI

14-15. Zvini hi gondzako ka Mavingu 4:23?

¹⁴ Loku hi hanya hi wutlhari ga Jehovha, contlhe cikhati ha vhuneka. Kota lezvi hi zvi wonileko, hontlheni Jehovha i hi nyika wusungukati ga ginene mahala. Hi cikombiso, lomu ka bhuku ga Mavingu, i hi nyika wusungukati gi nga hundzelwiko, legi gi nga chukwatisako wutomi ga hina loku hi gi tirisa. A hi woneni mune wa zvikombiso basi zva wusungukati lego ga wutlhari.

¹⁵ Vhikela mbilu ya wena yo fananisa. A Bhibhiliya gi wula lezvi: ‘Hlayisa mbilu ya wena ku hundza zvontlhe, hakuva yona i hlowo ya wutomi.’ (Mav. 4:23) Hi nga alakanyela lezvi zvi lavekako kasi ku vhikela mbilu ya hina: Hi fanele kuga zvakuga zva mavhitamina, hi maha ma exercício hi tlhela hi nga mahi zvilo zva hava zvi nga wa ta wonha a mbilu ya hina. Hi maha zvo fana ni zvezvo kasi hi vhikela mbilu ya hina yo fananisa. Siku ni siku ha yi gisa hi Mhaka ya Nungungulu. Hi longisela mitlhangano ya bandla, hi famba hi tlhela hi ya hlamula. Hi tshama na hi hisa hi tlhelo ga moya hi ku chumayela hi kukhandzakanya hi tlhela hi nga ti hungati hi zvilo zvo biha ne hi nga hlakani ni vanhu vo biha — lezvi zvi nga wa ta wonha mapimo ya hina.

16. Hikuyini Mavingu 23:4, 5 a vhunako nguvhu masikwini ya hina?

¹⁶ Xalala hi lezvi u nga nazvo. A Bhibhiliya gi hi nyika wusungukati legi: “U nga karatekeli kuva ni titshomba. . . . U ta ku tsope na ti nyamalele, hakuva ti ta mila tipapa a ku fana ni gama, ti puruma tiya tilweni.” (Mav. 23:4, 5, NM) Zva olova nguvhu ku a vanhu va luza mali ni titshomba tabye. Hambulezvo, a ya hava hi ku a zvikhudhudhu ni vamatitshuva hi meno vontlhe vawa va vhuka na va lava mali. Hi kota ya kukarateka loko, a kutala ka zvikhati va maha zvilo zvi chakisako vito gabye, va nga hanyisani ni van’wani, hambu ku ti vangela mababyi futsi. (Mav. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10) Kanilezvi, a wutlhari gi hi vhuna ku hiva ni mawonela manene hi titshomba. A mawonela lawo ya manene, ma vhikela ku hi ngavi ni makangwa ma tlhela ma hi vhuna ku hi nga tshameli ku ti khala, hi tlhela hi tsaka. — Mutsh. 7:12.

17. Hi yihi ndlela ya kuva ni ‘lirimi la wutlhari’, kota kuwula ka Mavingu 12:18?

¹⁷ Ranga hi ku pimisa na u nga se wulawula. Loku hi nga ti woneli, hi nga va vangela zvikarato a van’wani hi lezvi hi wulawulako. A  Bhibhiliya gi hi byela lezvi: ‘Va kona lava va wulawulako timhaka ti tlhavako khwatsi cipadha; kanilezvi a lirimi la a tlharihileko wutomi.’ (Mav. 12:18) Loku hi potsa dekele, hi tlhela hi nga tshameli ku wulawula hi zvihoxo zva van’wani, zvi maha ku hi hanyisana khwatsi. (Mav. 20:19) Kasi lezvi hi wulawulako zvi nga tlhavi van’wani, kanilezvi zvi va tiyisa, hi fanele ku lera Bhibhiliya hi kukhandzakanya hi tlhela hi ehleketa hi lezvi hi lerako. (Luka 6:45) Loku hi maha lezvo, lezvi hi wulawulako zvi ta fana ni “hlowo ya wutlhari”, legi gi tangalisako van’wani. — Mav. 18:4.

18. A ku tirisa Mavingu 24:6 zvi nga hi vhunisa kuyini ku zvi hi fambela khwatsi ntirweni wa hina?

¹⁸ Landzela zvileletelo. Kasi zvi hi fambela khwatsi mhakeni leyi, a Bhibhiliya gi hi nyika wusungukati legi: “U talwa yimpi ya wena hi ku rangelwa hi wutlhari; ni loku a masungukati ma tele a zvilo zva famba khwatsi.” (Mav. 24:6, NM) Wona lezvi a ku tirisa tshinya legi ga nayo zvi hi vhunisako zvona a ku zvi hi fambela khwatsi ntirweni wa kuchumayela ni kugondzisa. Wutshan’wini ga ku chumayela ni ku gondzisa hi kuya hi mawonela ya hina, hi zama ku landzela mawonela lawa hi nyikiwako hi hlengeletano. Mitlhanganweni ya bandla, hi kuma wusungukati ga wutlhari a cikhati leci a vamakabye va nga ni wutlhari va vekako tikanelo ni ku maha mikombiso yi seketelwako ka Bhibhiliya kasi ku hi gondzisa. Ahandle ka lezvo, a hlengeletano ya Jehovha yi humesa mabhuku ni tivhidhio ti nga vhunako vanhu lezvaku va zwisisa Bhibhiliya. Wa gondza ku yi tirisa khwatsi a feramenta leyo ke?

19. U ti zwisa kuyini hi wutlhari legi Jehovha a hi nyikako? (Mavingu 3:13-18)

¹⁹ Lera Mavingu 3:13-18. Ha bonga nguvhu hi wusungukati ga wutlhari gi nga lomu ka Mhaka ya Nungungulu. Loku Jehovha i wa nga hi nyiki wusungukati lego, na hi hi zvilo lezvo! Ka ndzima leyi, hi alakanyisilwe wusungukati gi vhunako nguvhu gi nga lomu ka bhuku ga Mavingu. A mhaka yo tiya hi ku lomu ka Bhibhiliya gontlhe, Jehovha i hi nyika wusungukati ga ginene nguvhu. A hi ti yimiseleni ku contlhe cikhati hi landzela wusungukati ga wutlhari legi Jehovha a hi nyikako. A hi na mhaka ni lezvi a vanhu va tiko va gi wonisako zvona a wusungukati lego. Leci hi ci tivako hi tlhela hi tiyiseka ku ‘i katekile loyi a hlayisako’ wutlhari.