Vanhanyana — Ti karateleni kuva maKristu yo buvha

1. Zvini zvi lavekako kasi hi kula hiva maKristu yo buvha?

A ZVO KU hlamalisa lezvi a n’wanana a kulisako zvona ava munhu wa hombe. Zvi wonekisa ku khwatsi a kukula loko ku maheka ha koce. Hambulezvo, kasi a munhu a kula ava muKristu wo buvha a zvi ti mahekeli ha zvoce.b (1 Kor. 13:11; Mah. 6:1) Kasi lezvo zvi koteka, zvi lava ku hiva ni wunghana ga hombe na Jehovha. Hi lava a moya wakwe wo basa kambe kasi wu hi vhuna kuva ni matshamela ma mu tsakisako, ku ti gondzisa zvilo zvi to hi vhuna, ni ku ti longisela zva mandziko. — Mav. 1:5.

2. Zvini hi gondzako ka Genesisi 1:27, niku zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima leyi?

² Jehovha i mahile vavanuna ni vavasati. (Lera Genesisi 1:27.) Zvi laha kubaseni ku a miri wa wanuna ni wa wasati wu hambene, kanilezvi va hambene hi tindlela tin’wani kambe. Hi cikombiso, Jehovha i mahile wanuna ni wasati kasi va tatisa a mitiro yo kari yo kongoma. A mun’we ni mun’wani i fanele kuva ni matshamela ni wutlhari zvi to mu vhuna a ku tatisa khwatsi a ciavelo cakwe. (Gen. 2:18) Ka ndzima leyi hi ta wona lezvi a vanhanyana va nga mahako kasi vava maKristu yo buvha. Ka ndzima yi landzelako, hi ta wona lezvi a majaha ma nga mahako kasi ma kula mava maKristu yo buvha.

HLAKULELA MATSHAMELA MA TSAKISAKO JEHOVHA

3-4. A vanhanyana va nga zvi kuma kwihi a zvikombiso zva zvinene zva ku zvi pimanyisa? (Wona ni mufota.)

³ A Bhibhiliya gi kumbuka a vavasati vo tala va vanene va nga randza Jehovha ni ku mu tirela. (Wona a ndzima yi nga ka jw.org, yi nge: “O que podemos aprender das mulheres mencionadas na Bíblia?”) Kota ku wula ka mutsalo tshinya wa ndzima ya hina, a vavasati lavo va wa “tiva ku ti khoma ka zvontlhe va mahako” va tlhela va “tsumbeka zvilweni zvontlhe.” Ahandle ka lezvo, a vamakabye va cisati va nga kuma zvikombiso zva zvinene zva maKristu yo buvha ya cisati zvi ringanako ku va zvi pimanyisa lomu mabandleni yabye.

⁴ Vanhanyana, zvi ngo yini ku lavetela muKristu wo buvha wa cisati loyi mu nga mu pimanyisako? Cuwukani nguvhunguvhu a matshamela yakwe yo saseka, hi kulandzela, ehleketani hi lezvi mu nga ma pimanyisisako zvona a matshamela lawo. Ka maparagrafo ma landzelako, hi ta bhula hi matshamela manharu ya lisima ma lavekako ka vamakabye va cisati vo buvha.

5. Hikuyini a kutikoramisa gi nga tshamela ga lisima ka muKristu wa cisati wo buvha?

⁵ A kutikoramisa i tshamela ga lisima ka muKristu wo buvha. Loku a wasati a ti koramisa, i ta ti buza hi wunghana ga ginene na Jehovha ni van’wani. (Jak. 4:6) Hi cikombiso, a wasati a randzako Jehovha, hi kutikoramisa i hlawula ku seketela a cileletelo ci yelanako ni wuhloko leci a Papayi wakwe wa le tilweni a ci yimisileko. (1 Kor. 11:3) A cileletelo leci ca tira hi kukongoma lomu bandleni ni ngangweni.c

6. A vanhanyana va nga gondza yini xungetano hi kutikoramisa ka Rebheka?

⁶ Wona cikombiso ca Rebheka. I wa hi wasati wo tlhariha loyi wutomini gakwe gontlhe a nga maha zviboho zvi nga lava kutiya-hlanha niku i wa ci tiva cikhati ca ci nene ca ku maha zvilo. (Gen. 24:58; 27:5-17) Hambulezvo, i wa hi ni cichavo ni kutikoramisa. (Gen. 24:17, 18, 65) Loku u ti koramisa u seketela a malulamiselo ya Jehovha, a ku fana na Rebheka, u tava cikombiso ca cinene ngangweni wa wena ni lomu bandleni.

7. A vanhanyana va nga mu pimanyisisa kuyini Estere mhakeni ya ku tiva kugumelwa?

⁷ A ku tiva kugumelwa i tshamela gin’wani gi lavekako ka maKristu wontlhe. A Bhibhiliya gi wula lezvaku “a wutlhari gi na ni lava va ti tsongahatako.” (Mav. 11:2) Hambu lezvi Estere a nga hi muzindza, i wa ku tiva a kugumelwa kakwe niku a nga mahangi zvilo hi matshandza. I kombisile lezvo a cikhati leci a nga ingisela a wusungukati ga tiyo wakwe Mordhekayi a tlhela a gi landzela. (Estere 2:10, 20, 22) A ku fana na Estere, u nga kombisa lezvaku wa ku tiva a kugumelwa ka wena hi ku hlota wusungukati ga ginene u tlhela u gi landzela. — Titusi 2:3-5.

8. Hi kuya hi 1 Timote 2:9, 10, a ku tiva kugumelwa ku nga va vhunisa kuyini a vamakabye va cisati lezvaku va maha zviboho zva zvinene xungetano hi mabohela ni kutisasekisa?

⁸ Estere i kombisile ku wa ku tiva a kugumelwa kakwe hi ku vhumela mawonela ya van’wani. Hambu lezvi a nga “hi nhanyana wo saseka” a nga ti kokelangi wudzundzo kutani a nga lavangi ku a vanhu va wona yena yece. (Estere 2:7, 15) A maKristu ya cisati ma nga vhunekisa kuyini hi cikombiso ca Estere? A yin’we ya tindlela yi kumbukiwa ka 1 Timote 2:9, 10. (Lera.) Mupostoli Pawule i gondzisa a maKristu ya cisati lezvaku ma boha ni kutisasekisa hi ndlela yi kombisako cichavo. Kasi ku ti sasekisa hi ndlela yi kombisako cichavo, a ndlela leyi a muKristu wa cisati a bohako hi yona yi fanele ku kombisa ku wa nyika lisima a kutizwa ni mawonela ya van’wani. Ha mu dzundza n’wentlhe vamakabye va cisati hi lezvi mu ingisako a wusungukati legi ga ku boha hi ndlela yi kombisako cichavo hi van’wani.

9. Hi nga gondza yini ka cikombiso ca Abhigayili?

⁹ A kupimisisa i tshamela gin’wani legi a maKristu wontlhe yo buvha ya cisati ma faneleko ku gi kombisa. Cini kupimisisa? Wuzvikoti ga ku tiva a zvazvinene ni zvakubiha, hi kulandzela u hlawula ku maha lezvi zvi nga zvinene. A hi woneni cikombiso ca Abhigayili. A nuna wakwe i mahile a ciboho ca hava leci ci nga wa ta neha a khombo ka ngango wakwe wontlhe. Abhigayili i no tekela ku maha cokari. A kupimisisa kakwe ka kunene ku ponisile wutomi. (1 Sam. 25:14-23, 32-35) A kupimisisa ka hi vhuna kambe a ku tiva cikhati ca ku wulawula ni ca ku miyela. Ku tlhela ku hi vhuna a kuva ni kuringanisela laha hi kombisako a kukhatala hi van’wani. — 1 Tes. 4:11.

GONDZA KU MAHA ZVILO ZVI TO KU VHUNA

10-11. A ku tiva ku lera ni ku tsala khwatsi zvi nga ku vhunisa kuyini wena zvi tlhela zvi vhuna van’wani? (Wona ni mufota.)

¹⁰ A wasati wa muKristu i fanele ku gondza zvilo zvo kari zvi to mu vhuna. A zvilo zvo kari lezvi a nhanyana a gondzako na a ha hi n’wanana zvi ta simama ku mu vhuna wutomini gakwe gontlhe. Wona a zvikombiso zvo kari.

¹¹ Gondza ku lera ni kutsala khwatsi. Ka midhawuko yo kari, a kulera ni kutsala zvi woniwa na zvi nga hi zva lisima a ku a wasati a zvi gondza. Kanilezvi zva lisima a ku wontlhe a maKristu ma tiva ku lera ni kutsala.d (1 Tim. 4:13) Hikwalaho, u nga tsiki nchumu ci ku tsandzekisa ku gondza ku lera ni kutsala khwatsi. U ta vhunekisa kuyini? A wutlhari lego gi ta ku vhuna a ku kuma ntiro ni ku simama ka wona. U tava mugondzi ni mugondzisi wa munene wa Mhaka ya Nungungulu. A ca lisima ka zvontlhe, u ta tshinela nguvhu ka Jehovha a cikhati leci u lerako a Mhaka yakwe ni ku ehleketa hi yona. — Jox. 1:8; 1 Tim. 4:15.

12. Hi kuya hi Mavingu 31:26, u nga maha yini kasi u tiva ku wulawula khwatsi?

¹² Gondza a ku wulawula khwatsi. Zva lisima a ku a muKristu a tiva a ku wulawula khwatsi. Xungetano hi mhaka leyi, mupizani Jakobe i hi nyikile wusungukati gi vhunako. I te: “A mun’we ni mun’wani i fanele ku hatlisa kuzwa, a nonoka ku wulawula”. (Jak. 1:19) A cikhati leci u ingiselako khwatsi laha a van’wani va wulawulako, u kombisa lezvaku u na ni “kupima kun’we” navo. (1 Ped. 3:8) Loku u nga zvi zwisisi khwatsi lezvi a mun’wani a wulako kutani lezvi a ti zwisako zvona, mu mahe zviwutiso hi ndlela ya yinene. Sangula hi ku ehleketa na u nga se wula nchumu. (Mav. 15:28) Ti wutise lezvi: ‘Lezvi ndzi lavako ku wula lisine niku zva aka? Zva kombisa cichavo ni wunene?’ Gondza ka vamakabye va cisati va wulawulako khwatsi. (Lera Mavingu 31:26.) Demba khwatsi ndleve ka lezvi va wulawulisako zvona. Loku u gondza khwatsi a wutlhari legi, u tava ni kuzwanana ka kunene ni van’wani.

13. U nga gondzisa kuyini a ku maha mitiro ya laha kaya? (Wona ni mufota.)

¹³ Gondza ku maha mitiro ya laha kaya. Ka matshamu yo tala, a vavasati hi vona va mahako a mitiro yo tala ya laha kaya. A mamani wa wena kutani makabye wa wena wa cisati wa nhondzo a nga ku gondzisa ku maha a mitiro ya laha kaya. A makabye wo kari wa cisati waku hi Cindy, i wula lezvi: “A cin’we ca zvinyikiwo lezvi mamani a nga ndzi nyika ku ndzi gondzisa a ku wu maha khwatsi a ntiro. A ku gondza ku bhika, ku basisa, ku runga, ni ku yi tirisa khwatsi mali loku ndzi xava zvilo, zvi mahile ku a wutomi ga mina gi olova zvi tlhela zvi vhula ndlela ya ku ndzi maha zvo tala ntirweni wa Jehovha. Mamani i ndzi gondzisile kambe a ku tiva ku rurela vapfhumba, lezvo zvi ndzi vhunile a ku tiva a vamakabye va vanene lava ndzi nga pimanyisako a cikombiso cabye.” (Mav. 31:15, 21, 22) A wasati wa zvigingi ni wo rurela vapfhumba a yi mahako khwatsi a mitiro ya laha kaya, makatekwa laha ngangweni wakwe ni laha bandleni.— Mav. 31:13, 17, 27; Mit. 16:15.

14. U gondza yini ka tshango ga Crystal, niku zvini u faneleko ku veka kupima ka zvona?

¹⁴ Gondza ku ti mahela zvilo ha wece. Zva lisima a ku a muKristu mun’we ni mun’wani a tiva ku ti mahela zvilo ha yece. (Filp. 4:11) A makabye wo kari wa cisati wa ku hi Crystal, i wula lezvi: “A vapswali va mina va wa patseka ka ku ndzi vhuna ku hlawula a kurso ndzi to maha loku ndzi mbheta cikola kasi ndzi tiva a ku maha a ntiro wo kari. A papayi wa mina i ndzi kucile ku ndzi maha a contabilidade, lezvo zvi ndzi vhunile.” Ahandle ka ku gondza wutlhari gi to ku vhuna ku u kuma a ntiro wa ku ti hanyisa, zva lisima ku gondza lezvi u faneleko ku yi tirisisa zvona a mali. (Mav. 31:16, 18) Veka kupima ka mixuvo ya moya. Potsa ku ti mahela mangava na ku nga hi na cilaveko u tlhela u xalala hi ku hanya wutomi go olova. — 1 Tim. 6:8.

TI LONGISELE ZVAMANDZIKO

15-16. A vamakabye va cisati va nga chadhangiko va va vhunisa kuyini van’wani? (Marku 10:29, 30)

¹⁵ Laha u ti karatelako kuva ni matshamela ya moya u tlhela u gondza ku maha zvilo zvi to ku vhuna, wo ti longisela zva mandziko. Wona zvikombiso zvo kari zva lezvi u nga mahako.

¹⁶ U nga boha ku tshama cikhatana co kari u nga chadhi. Hi kuya hi magezu ya Jesu, a vavasati vo kari va hlawula ku nga chadhi, hambu loku ku hi ku ka mudhawuko wabye a ku nga chadhi cihlekiso. (Mat. 19:10-12) A van’wani kuzvilava va tshama va nga chadhi hi kota ya zvigelo zvo hambanahambana. Tiyiseka lezvaku Jehovha na Jesu a va ma woneli hasi a maKristu ma nga chadhangiko. Misaveni yontlhe, a vamakabye va cisati va nga chadhangiko cikombiso cinene lomu bandleni. A lirandzo labye ni kukhatala kabye ka lisine hi van’wani, zvi maha a maKristu lawa mava vamakabye va cisati ni vamamani va moya ka votala. — Lera Marku 10:29, 30; 1 Tim. 5:2.

17. A vanhanyana va nga ti longiselisa kuyini zvezvi kasi va nghenela ntiro wa cikhati contlhe?

¹⁷ U nga boha ku nghenela ntiro wa cikhati contlhe. A vamakabye va cisati va maha zva hombe ntirweni wa kuchumayela misaveni yontlhe. (Lis. 68:11) Xana u nga ti mahela makungo zvalezvi ya ku nghenela ntiro wa cikhati contlhe? U nga tira kota phayona, kuvhunetela kuakeni kutani ku tira Bheteli. Khongela xungetano hi mixuvo ya wena. Bhula ni van’wani lava va zvi kotileko ku tatisa mixuvo leyi, u tlhela u tiva lezvi u faneleko ku maha kasi u ringanelwa. Hi kulandzela, maha makungo ma to ku vhuna ku tatisa mixuvo ya wena. Loku u nghenela ntiro wa cikhati contlhe, u ta vhulekelwa hi tindlela ta ku u maha zvotala ntirweni wa Jehovha.

18. Hikuyini a makabye wa cisati a faneleko ku hlawula nuna a to chadha naye hi wukheta? (Wona ni mufota.)

¹⁸ U nga hlawula ku chadha. A matshamela ni wutlhari lezvi hi bhulileko hi zvona zvi ta ku vhuna kuva sati wa mu nene. Hi lisine, loku u alakanyela ku chadha, u fanele ku hlawula hi wukheta loyi u to chadha naye. Leci cin’we ca zviboho zva lisima nguvhu u to maha. Alakanya ku u fanele ku ti koramisa ka wuhloko ga wanuna loyi u to chadha naye. (Rom. 7:2; Efe. 5:23, 33) Ti wutisi lezvi: ‘A ku muKristu a buvhileko? Wa rangisa Jehovha wutomini gakwe? Wa maha zviboho zva wutlhari? Wa vhumela zvihoxo zvakwe? Wa va kombisa cichavo vavasati? I na ni wutlhari ga ku ndzi khatalela hi tlhelo ga moya, ga nyama ni ga kutizwa? Wa gi khatalela khwatsi a wutihlamuleli gakwe? Hi cikombiso, wutihlamuleli muni a nga nago lomu bandleni niku i gi khatalelisa kuyini?’ (Luka 16:10; 1 Tim. 5:8) Hi lisine, loku u lava ku kuma a nuna wa mu nene, wenawu u fanele ku ti longisela kasi uva sati wa mu nene.

19. Hikuyini a ntiro wa sati kota ‘muvhuni’ wu nga ntiro wo dzundzeka?

¹⁹ A Bhibhiliya gi wula lezvaku a sati wa mu nene ‘muvhuni’ wa nuna wakwe. (Gen. 2:18) A ku lezvo zvo mu veka hasi? Ahihi! A ntiro wa sati kota muvhuni i ntiro wo dzundzeka. Alakanya ku hambu Jehovha a zvikhati zvin’wani i vitaniwa ku “muvhuni” lomu ka Bhibhiliya. (Lis. 54:4; Mah. 13:6) A sati muvhuni wa lisine wa nuna wakwe loku a mu seketela, a mu vhuna ku maha a zviboho zva zvinene zvi khumbako a ngango a tlhela a mu vhuna ku a zviboho lezvo zvi tira. Niku hi kota ya lezvi a randzako Jehovha, i maha zvontlhe a zvi kotako kasi a wulawula zva zvinene hi nuna wakwe ka van’wani. (Mav. 31:11, 12; 1 Tim. 3:11) U nga ti longisela kasi uva sati wa mu nene hi ku tiyisa lirandzo la wena hi Jehovha u tlhela u vhuna van’wani laha kaya ni lomu bandleni.

20. Zvilo muni zva zvinene lezvi a mamani a nga mahelako ngango wakwe?

²⁰ U ngava mamani. Andzhako ka ku chadha, wena ni nuna wa wena kuzvilava mu ngava ni vana. (Lis. 127:3) Hikwalaho, zvi nene a ku ehleketa hi lezvi zvi lavekako kasi uva mamani wa mu nene. A matshamela ni wutlhari lezvi hi bhulileko hi zvona ka ndzima leyi zvi ta ku vhuna loku uva sati tlhelo mamani. Loku u hi ni lirandzo, wunene ni lihlazva-mbilu, u ta vhuna ngango wa wena ku wu tsaka niku a vana va wena va ta tizwa na va vhikelekile ni ku randziwa. — Mav. 24:3.

21. U ti zwisa kuyini hi vamakabye va cisati, niku hikuyini? (Wona mufota wa kapa.)

²¹ Vamakabye va cisati, ha mu randza hi zvontlhe lezvi mu mahelako Jehovha ni vanhu vakwe. (Mah. 6:10) Mu tira hi ku ti karata kasi ku hlakulela a matshamela ya moya, ku gondza zvilo zvi vhunako n’wina zvi tlhela zvi vhuna van’wani ni ku ti longisela zva mandziko. Mu va lisima nguvhu hlengeletanweni ya Jehovha!