Zvini u faneleko ku maha loku u mahelwa kungalulami?

1-2. Zvini lezvi a vanhu votala va mahako hi kota ya kungalulami, niku zvini lezvi hi nga ti wutisako?

HI HANYA ka tiko go kala kululama. A vanhu va khomiwa hi ndlela ya hava hi zvigelo zvo hambanahambana, zvo kota wusiwana, ni lomu va tako hi kona, ni lezvi va tshamisileko zvona, ni hlonge yabye kutani zvin’wani. A kutala ka vanhu va xaniseka hi kota ya lezvi a vanyamabhindzu vo ganya ni tihosi va khatalako ntsena hi lava va nga ni mali. A kungalulami loku kutani kun’wani ka hi khumba hontlheni, ku ngava hi ndlela yo kongoma kutani yo kala kukongoma.

² A zvi hlamalisi lezvi a vanhu vo tala va vhindlukileko hi kota ya kungalulami loku va ku wonako nyamutlha lomu tikweni. Hontlheni hi lava ku hanya ka tiko hi ti zwako na hi vhikelekile ni ku khomiwa hi ndlela yo lulama. A vokari va zama ku lulamisa zvikarato lezvi hi zvi wonako lomu tikweni hi ku maha zvitereka va vhukela mufumo ni milayo kutani ku vhota a varangeli lava va tsumbisako ku mbheta kungalulami. Kanilezvi, hina kota maKristu hi gondzisiwa a ku hi ngavi “va tiko” ni kurindzela a Mufumo wa Nungungulu kasi wu ta fuvisa a kungalulami kontlhe. (Joh. 17:16) Hambulezvo, ha chava hambu hi ku swireka loku hi wona van’wani na va khomiwa hi ndlela ya hava. Kuzvilava hi nga ti wutisa ku: ‘Zvini ndzi faneleko ku maha? Ci kona ndzi nga mahako zvezvi xungetano hi kungalulami?’ Kasi ku hlamula zviwutiso lezvi, a hi sanguleni hi ku wona lezvi Jehovha na Jesu va ti zwisako zvona hi kungalulami.

JEHOVHA NA JESU VA VENGA KUNGALULAMI

3. Hikuyini zvi zwisisekako loku hi karateka hi kota ya kungalulami? (Isaya 5:7)

³ A Bhibhiliya ga hi byela cigelo ci mahako ku zvi zwisiseka a ku hi karateka hi kota ya kungalulami. A Bhibhiliya gi tlhamusela lezvaku Jehovha i hi vangile hi mufananiso wakwe ni lezvaku yena i “randza kululama ni nongameto”. (Lis. 33:5; Gen. 1:26) Jehovha a nga tshuki a maha zvilo zvo kala kululama, niku a nga lavi ku ne munhu mun’we a maha zvilo zvo kala kululama! (Dhewu. 32:3, 4; Mika 6:8; Zak. 7:9) Hi cikombiso, masikwini ya muphrofeti Isaya, Jehovha i zwile “tinyandha ta kuxaniseka” ta vaIzrayeli vo tala lava va nga xanisiwa hi vaIzrayeli-kuloni. (Lera Isaya 5:7.) Jehovha i no maha cokari kasi ku tsayisa lava va nga kanyisa Nayo wakwe hi kuphindaphinda ni ku khoma van’wani hi ndlela yo kala yi nga hi yinene. — Isa. 5:5, 13.

4. A cin’we ca zvikombiso zvi nga lomu ka tiIvhangeli ci kombisa kuyini lezvi Jesu a ku wonisako zvona kungalulami? (Wona ni mufota.)

⁴ A ku fana na Jehovha, Jesu i randza kululama a venga kungalulami. Ka khati go kari ndzeni ka ntiro wakwe wa laha misaveni, Jesu i no wona a wanuna a nga lamele woko. Jesu i no mu zwela wusiwana a mu hanyisa. Kanilezvi laha a varangeli va wukhongeli va nga zvi wona va no zangara ku ku phum. Va wa veka nguvhu kupima ka milayo yabye yo hundzeleta xungetano hi Sabhadho, wutshan’wini ga ku vhuna a wanuna loye wa cisiwana. Jesu i ti zwisile kuyini hi varangeli lavo? I no “bayiseka nguvhu hi kota ya kutlanyala ka timbilu tabye”. — Mar. 3:1-6.

5. Zvini hi faneleko ku zvi alakanya xungetano hi kubayiseka loku hi nga ku zwako a cikhati leci hi mahelwako kungalulami?

⁵ Kota lezvi Jehovha na Jesu va swirekako hi kota ya kungalulami, a zvi bihangi a ku hinawu hi ti zwisa lezvo. (Efe. 4:26 ni nota ya cigondzo laha ka ku “fiquem irados”.) Hambulezvo, hi fanele ku alakanya ku hambu loku ho bayisekisa kuyini, a kubayiseka loko ku nga ta lulamisa a kungalulami. A cin’wani, loku hi bayiseka hi cikhati co leha hi tlhela hi nga zvi koti ku ti khoma zvi nga hi vangela zvikarato hi tlhelo ga kutizwa ni ga miri. (Lis. 37:1, 8; Jak. 1:20) Makunu, zvini hi faneleko ku maha loku hi mahelwa kungalulami? Hi gondza ka cikombiso ca Jesu.

ZVINI LEZVI JESU A NGA MAHA A CIKHATI LECI A NGA MAHELWA KUNGALULAMI?

6. Kungalulami muni ku nga hi kona a cikhati leci Jesu a nga hi laha misaveni? (Wona ni mufota.)

⁶ Jesu i wonile kungalulami ka hombe a cikhati leci a nga hi laha misaveni. I wa zvi wona lezvi a vanhu va nga xanisiswa zvona hi varangeli va wukhongeli. (Mat. 23:2-4) I wa zvi tiva ku a mufumo wa Roma wu khoma vanhu hi tihanyi. A kutala ka vaJudha va wa lava ku tlhatlhisiwa ka mufumo lowo. A vokari va waza va wumba ni mitlawa ya ku vhukela mufumo lowo. Kanilezvi, Jesu a nga wumbangi kutani ku seketela ntlawa wo kari wu nga lwela kucica. Laha Jesu a nga tiva ku a vanhu va lava ku mu maha hosi, i no va nyemuka. — Joh. 6:15.

7-8. Hikuyini Jesu a nga kala ku zama ku fuvisa kungalulami a cikhati leci a nga hi laha misaveni? (Johani 18:36)

⁷ A cikhati leci a nga hi laha misaveni, Jesu a nga zamangi ku tirisana ni mifumo ya politika kasi ku mbheta kungalulami. Hikuyini a nga kala ku maha lezvo? Jesu i wa zvi tiva ku a vanhu a va na fanelo ne wutlhari ga ku ti fuma hi voce. (Lis. 146:3; Jer. 10:23) Ahandle ka lezvo, a vanhu a va nge zvi koti a ku fuvisa a mutsu wu vangako kungalulami. A tiko legi gi fumiwa hi Sathani Dhiyabho, a civangwa ca moya ca cigevenga ci tirisako ntamu wa cona kasi ku vhuvhumisa kungalulami. (Joh. 8:44; Efe. 2:2) A ku kala kumbhelela konawu ku maha ku hambu vanhu va vanene nguvhu va nga zvi koti a ku maha zvazvinene contlhe cikhati. — Mutsh. 7:20.

⁸ Jesu i wa zvi tiva khwatsi lezvaku Mufumo wa Nungungulu woce wu to zvi kota ku fuvisa a mutsu lowu wu vangako kungalulami. Hi cigelo leco, i tirisile cikhati ni ntamu wakwe kasi “a chumayela ni ku kanela mahungu ya manene ya Mufumo wa Nungungulu”. (Luka 8:1) Jesu i tiyisekisile “lava va nga ni ndlala ni tora ga zvakululama” lezvaku a wukanganyisi gontlhe ni kungalulami zvi ta fuva. (Mat. 5:6 ni nota ya cigondzo; Luka 18:7, 8) A ku na mufumo wa vanhu wu to zvi kota ku maha lezvo. Kanilezvi, zvi ta koteka kufumeni ka Mufumo wa Nungungulu wa le tilweni lowu wu kalako wu nga “hi wa tiko legi”. — Lera Johani 18:36.

PIMANYISA JESU LOKU U WONA KUNGALULAMI

9. Cini ci ku tiyisekisako lezvaku a Mufumo wa Nungungulu hi wona woce wu to mbheta kungalulami?

⁹ Nyamutlha, hi wona kungalulami ka hombe a ku hundza loku Jesu a ku wonileko a cikhati leci a nga hi laha misaveni. Kanilezvi, a cibuka ca kungalulami loku ku nga kona “masikwini [lawa] ya kugumesa” ka ha hi yena Sathani ni vanhu vo kala kumbhelela lava va fumiwako hi yena. (2 Tim. 3:1-5, 13; Kuv. 12:12) A ku fana na Jesu, hinawu ha zvi tiva ku a Mufumo wa Nungungulu hi wona woce wu to fuvisa a mutsu wu vangako kungalulami. Kota lezvi hi seketelako Mufumo wa Nungungulu hi kumbhelela, a hi seketeli a timarxa ta tiko legi, ni zvitereka ni zvin’wani zvilo zva ku zama ku mbheta kungalulami. Wona tshango ga makabye wo kari wa ku hi Stacy.a Na a nga se gondza lisine, Stacy i wa tolovela ku ya maha timarxa lomu maruweni hi kota ya kungalulami. Kanilezvi, andzhako ka cikhati co kari, i no sangula ku kanakana hi lezvi a nga kari a maha. I ngalo: “A cikhati leci ndzi nga maha timarxa ndzi wa ti wutisa ku ndzi wa hi tlhelweni ga ginene ke. Kanilezvi, lezvi makunu ndzi seketelako Mufumo wa Nungungulu ndza zvi tiva ku ndzi tlhelweni ga ginene. Ndza zvi tiva ku Jehovha i ta mbheta kuxaniseka kontlhe a ku hundza lezvi mina ndzi nga mahako.” — Lis. 72:1, 4.

10. A timarxa a ti yelani ni wusungukati ga Jesu gi nga ka Matewu 5:43-48 hi ndlela muni? (Wona ni mufota.)

¹⁰ A vanhu vo tala nyamutlha va ti patsa ka mitlawa ya ku zama ku cica mifumo. Kanilezvi a kutala kabye va zangara nguvhu, va nga ingisi milayo va tlhela va bayisa van’wani. Lezvo zvi hambene ni lezvi Jesu a hi gondzisileko. (Efe. 4:3) A makabye wo kari wa ku hi Jeffrey i wulile lezvi: “Ndza zvi tiva ku a marxa yo kari yi nga wonekisako ku khwatsi ya kurula hi citshuketi yi nga cica yiva ya tihanyi ni kuphangiwa ka zvilo.” Kanilezvi, Jesu i hi gondzisile lezvaku hi fanele ku va kombisa lirandzo a vanhu vontlhe a ku patsa ni lava va hi swirileko kutani ku hi xanisa. (Lera Matewu 5:43-48.) Kota maKristu, hi ti karatela ku maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi nga mahi zvilo zvo hambana ni cikombiso leci Jesu a hi vekeleko.

11. Hikuyini ka zvikhati zvin’wani zvi nga hi karatelako a ku pimanyisa Jesu?

¹¹ Hambu lezvi hi zvi tivako ku a Mufumo wa Nungungulu wu ta fuvisa kungalulami kontlhe ku ku bhi, zvi nga tshuka zvi hi karatela a ku pimanyisa a cikombiso ca Jesu loku hi khomiwa hi ndlela ya hava. Wona lezvi zvi nga humelela a makabye wa ku hi Janiya a nga khomiwa hi ndlela ya hava hi kota ya hlonge yakwe. I wula lezvi: “Zvi wa ndzi zangarisa nguvhu zvi tlhela zvi ndzi bayisa niku ndzi wa lava ku a vanhu lavo va tsayisiwa. Ndzi no ehleketa hi ku ti patsa ka timarxa to kari ti nga lwela lezvaku ku ngavi ni cihlawulela. Ndzi wa alakanya ku a ku maha lezvo yi wa tava ndlela ya yinene ya ku kombisa zanga ya mina.” Hambulezvo, hi kufamba ka cikhati, Janiya i no pola ku i wa fanele ku cica zvokari. Janiya i wula lezvi: “Ndzi wa tsika vanhu va ndzi cica maalakanyo ya mina kasi ndzi tsumba vanhu wutshan’wini ga ku tsumba Jehovha. Ndzi no boha ku huma ka mitlawa leyi ndzi nga ti patsile ka yona.” Hi fanele ku ti wonela nguvhu kasi hi nga tsiki ni yihi zanga yo zwisiseka yi hi maha hi tsika kutiyimisela ka hina ka ku nga ti ngheniseli timhakeni ta politika ya tiko legi. — Joh. 15:19.

12. Hikuyini hi faneleko ku hlawula khwatsi a mahungu lawa hi lerako ni ku ma ingisela?

¹² Zvini zvi hi vhunako a ku simama na hi rulile a cikhati leci hi mahelwako kungalulami? A vanhu vo tala va polile lezvaku zva vhuna nguvhu a ku hlawula khwatsi lezvi va lerako, ni lezvi va ingiselako, ni lezvi va sixtirako. A zvilo zvo kari lomu ka internet zvi hlawutelwa hi ndlela ya ku zvi bayisa van’wani ni ku va maha va sola mufumo. A kutala ka zvikhati, a vahaxi va mahungu va nga wula mawonela yabye na ku nga hi lezvi futsi zvi nga humelela. Hambu loku hizwa mahungu ya lisine ya kungalulami, zvi nga hi vhuna a ku simama hi ehleketa hi wona? Loku hi mbheta cikhati na hi tata maalakanyo ya hina hi mahungu yo kota lawo, hi nga swireka na ku nga hi na cigelo kutani ku mbhela ntamu. (Mav. 24:10) A ya kubiha nguvhu hi ku hi nga sangula ku nga ha rangisi a Mufumo wa Nungungulu wutomini ga hina hi tlhela hi rivala ku hi wona woce wu to fuvisa zvikarato zvontlhe.

13. A programa ya yinene ya ku lera Bhibhiliya ni ku ehleketa hi gona yi hi vhunisa kuyini ku hiva ni mawonela ma nene hi kungalulami?

¹³ A programa ya yinene ya ku lera Bhibhiliya ni ku ehleketa hi gona yi nga hi vhuna ku hi lwisana ni kungalulami. A makabye wo kari wa ku hi Alia i wa jujeka nguvhu kupima hi lezvi a vanhu va lomu cipandzeni cakwe va nga khomiwa hi ndlela ya hava. Zvi wonekisa ku khwatsi a vanhu lava va nga maha kungalulami loko va wa nga tsayisiwi. Alia i wula lezvi: “Zvi lavile ku ndzi tshama lahasi ndzi ti wutisa ku ‘ndza kholwa lezvaku hakunene Jehovha i ta lulamisa zvikarato zvontlhe?’ Kuve ka cikhati leco ndzi nga kari ndzi lera Joba 34:22-29. A mavhesi lawa ma ndzi alakanyisile ku a nga kona a nga fihlalako Jehovha. Jehovha hi yena yece a zwisisako khwatsi a kululama niku hi yena yece a nga lulamisako khwatsi a zvikarato.” Laha hi rindzelako a Mufumo wa Nungungulu kasi wu tisa kululama ka lisine zvi lava ku hi lwisana ni kungalulami. Hi ndlela muni?

ZVINI HI NGA MAHAKO ZVEZVI XUNGETANO HI KUNGALULAMI?

14. Zvini hi nga mahako kasi hi nga seketeli a kungalulami ka tiko legi? (Va Le Kolosi 3:10, 11)

¹⁴ A hi nge zvi koti ku cica lezvi a vanhu va va khomisako zvona van’wani, kanilezvi hi nga ti karatela ku khoma van’wani hi ndlela ya yinene. Kota lezvi hi zvi wonileko, hi pimanyisa Jesu hi ku va kombisa lirandzo van’wani. A lirandzo lelo li hi kuca ku hi kombisa cichavo ka van’wani hambu lava va hi mahelako kungalulami. (Mat. 7:12; Rom. 12:17) Jehovha wa tsaka loku hi khoma van’wani hi ndlela ya yinene ni yo lulama. — Lera Va Le Kolosi 3:10, 11.

15. I wuyelo muni gi vako kona ka kungalulami hi kota ya lisine leli hi chumayelako?

¹⁵ A zvilo zva zvinene nguvhu hi nga mahako loku hi mahelwa kungalulami ku va byela lisine la Bhibhiliya a van’wani. Hikuyini hi wulako lezvo? Hi ku “a kutiva Jehovha” ku nga cica munhu loyi a nga hi wa kubiha nguvhu ni tihanyi ava wa munene ni wa ku randza kurula. (Isa. 11:6, 7, 9) Na a nga se gondza lisine, a wanuna wa ku hi Jemal i wa ti patsile ka ntlawa wu nga vhukela mufumo lowu yena a nga alakanya ku wu bihile. Jemal i wula lezvi: “A wu nge cici munhu hi ku mu kurumeta. Mina a ndzi cicangi hi ku kurumetiwa kanilezvi ndzi cicilwe hi lisine la Bhibhiliya leli ndzi nga kari ndzi gondza.” Lezvi Jemal a zvi gondzileko zvi mu kucile ku a nyima ku vhukela mufumo. A vanhu vo tala hi lava va ciciwako hi lisine la Bhibhiliya niku a vatsongwani hi lava va ti patsako ka kungalulami ka tiko legi.

16. Zvini zvi ku kucako a ku byela van’wani a kutsumba ka Mufumo?

¹⁶ A ku fana na Jesu, hi zvi lava nguvhu a ku byela vanhu lezvaku a Mufumo wa Nungungulu hi wona woce wu to mbheta a kungalulami kontlhe. A kutsumba loko ku nga tiyisa lava va khomiwako hi ndlela ya hava. (Jer. 29:11) Stacy, loyi hi mu kumbukileko, i tlhamusela lezvi: “A ku gondza lisine zvi ndzi vhunile ku lwisana ni kungalulami loku ndzi nga mahelwa ni loku ndzi nga ku wona. Jehovha i tirisile mahungu ya Bhibhiliya kasi ku ndzi chavelela.” Kasi ku byela van’wani a mahungu ya Bhibhiliya yo chavelela xungetano hi leci ci to mbheta kungalulami u fanele ku longa khwatsi. Laha u to tiyiseka khwatsi hi kutsumbeka ka magezu ya mitsalo leyi hi bhulileko hi yona ka ndzima leyi, u tava u longile khwatsi a ku bhula hi mhaka leyi hi ndlela ya yinene loku yi vhuka cikoleni kutani ntirweni.b

17. Jehovha i hi vhunisa kuyini a ku lwisana ni kungalulami?

¹⁷ Ha zvi tiva ku loku Sathani a ha simama kuva “hosana ya tiko legi” hi ta mahelwa kungalulami. Kanilezvi a hi mbheli ntamu kutani ku mbhelelwa hi kutsumba laha hi rindzelako ku a “hlongoliwa”. (Joh. 12:31) Lomu ka Bhibhiliya, Jehovha a nga hi byeli basi a ku hikuyini ku nga ni kungalulami ko tala i tlhela a hi byela lezvi a ti zwisako zvona hi kota ya zvikarato lezvi ku hi vangelako. (Lis. 34:17-19) Hi ku tirisa N’wana wakwe, Jehovha i hi gondzisa lezvi hi faneleko ku maha loku hi mahelwa kungalulami ni lezvi a Mufumo wakwe zvezvanyana wu to fuvisisa zvona a kungalulami. (2 Ped. 3:13) A hi simameni ku chumayela mahungu ya manene hi kuhiseka, ni ku ci rindzela hi mahlo yo pswhuka a cikhati leci a misava yi to tala hi “nongameto ni kululama”. — Isa. 9:7.