Kombisa cichavo hi van’wani

1. Hikuyini a vanhu va tsakako loku va kombisiwa cichavo? (Mavingu 22:1)

WA TSAKA loku a van’wani va ku kombisa cichavo? Handle ko kanakana. A vanhu vontlhe va lava ku kombisiwa cichavo. Hikwalaho, ha tsaka loku hi kombisiwa cichavo. A zvi hlamalisi lezvi a Bhibhiliya gi nge “a ku kombisiwa cichavo zvi chukwana a ku hundza a prata ni ouro”! — Lera Mavingu 22:1.

2-3. Zvini zvi mahako ku ka zvikhati zvin’wani zvi hi karatela a ku kombisa cichavo ka van’wani?

² Ka zvikhati zvin’wani zvi nga hi karatela a ku kombisa cichavo ka van’wani. A cin’we ca zvigelo, hi ku hi wona zvihoxo zva van’wani. A cin’wani kambe, hi hanya ka cikhati leci a vanhu vo tala va kalako va nga kombisi cichavo ka van’wani. Kanilezvi hina hi fanele kuva vanhu vo hambana navo. Hikuyini? Hi ku Jehovha i lava lezvaku hi dzundza kutani ku kombisa cichavo a “vanhu va tixaka tontlhe”. — 1 Ped. 2:17.

³ Hi ta vhuneka hi ku gondza hi ku zvi wula yini a ku va kombisa cichavo van’wani niku hi nga zvi mahisa kuyini 1) ka zviro zva ngango wa hina, 2) ka vakhozeli-kuloni ni 3) ka va le handle ka bandla. Hi ta veka kupima ka lezvi hi nga kombisako zvona cichavo loku hi kumana ni zvikarato.

ZVI WULA YINI A KU VA KOMBISA CICHAVO VAN’WANI?

4. Zvi wula yini a ku va kombisa cichavo van’wani?

⁴ Ka wena, cini cichavo? Ka tirimi to kari a magezu “cichavo” ni “wudzundzo” ma yelana. Hi ndlela muni? A cichavo ku wuliwa lezvi hi va wonisako zvona van’wani. A cikhati leci hi va kombisako cichavo van’wani, hi va wona na va ringanelwa hi ku hi kombisa kukhatala hi vona ni ku va nyika lisima kuzvilava hi kota ya matshamela yabye, lezvi va zvi mahako, kutani ciyimo cabye. A “wudzundzo” ku wuliwa lezvi hi va khomisako zvona van’wani. A cikhati leci hi dzundzako van’wani, hi va khoma hi ndlela yi va mahako va tizwa na va hi va lisima, na va tsakelwa, ni ku randziwa. Kunene, kasi a wudzundzo giva ga lisine gi fanele ku sukela mbilwini. — Mat. 15:8.

5. Zvini zvi nga hi vhunako a ku kombisa cichavo ka van’wani?

⁵ Jehovha i lava ku hi va kombisa cichavo van’wani. Hi cikombiso, i hi byela lezvaku hi kombisa cichavo ka “wuhosi”. (Rom. 13:1, 7) Kanilezvi a vokari va ngaku: “Zva ndzi tsakisa a ku kombisa cichavo ka van’wani loku zvi va ringana.” Xana zvi wonekisa ku khwatsi zva zwala? Kota malandza ya Jehovha, ha zvi tiva lezvaku a cichavo leci hi kombisako van’wani a ciyi hi lezvi vona va mahako. Kanilezvi, hi kombisa cichavo ka van’wani hi kota ya lezvi hi randzako Jehovha ni ku lava ku mu tsakisa. — Jox. 4:14; 1 Ped. 3:15.

6. Zva koteka ku kombisa cichavo ka munhu a kalako a nga ku kombisi cichavo? Tlhamusela. (Wona ni mufota wa kapa.)

⁶ A vokari va nga karateka, vaku: ‘Zva koteka futsi a ku kombisa cichavo ka wokari a kalako a nga ku kombisi cichavo?’ Zva koteka. Wona zvikombiso zvo kari. Hosi Sawule i mu wisile tingana a n’wana wakwe, Jonatani, mahlweni ka van’wani. (1 Sam. 20:30-34) Hambulezvo, Jonatani i simamile a seketela a papayi wakwe hi cichavo lomu tiyimpini kala ka siku legi Sawule a ngafa hi gona. (Ekso. 20:12; 2 Sam. 1:23) A Mupristi wa Hombe, Eli, i lumbetile Hana lezvaku i wa popilwe. (1 Sam. 1:12-14) Kanilezvi Hana i wulawulile na Eli hi cichavo hambu lezvi a zvihoxo zvakwe kota mupswali ni mupristi wa hombe zvi nga tiveka tikweni gontlhe ga Izrayeli. (1 Sam. 1:15-18; 2:22-24) A vavanuna va le Atensi va rukile mupostoli Pawule vaku wa “phuraphura”. (Miti. 17:18) Hambulezvo, Pawule i wulawulile navo hi ndlela ya cichavo. (Miti. 17:22) A zvikombiso lezvi zvi komba lezvaku a ku randza Jehovha ni ku kala hi nga lavi ku mu khunguvanyisa zvi nga hi kuca ku hi va kombisa cichavo van’wani contlhe cikhati hambu loku zvi nga hi oloveli. A hi woneni ku himani hi faneleko ku mu kombisa cichavo niku hikuyini.

KOMBISA CICHAVO KA ZVIRO ZVA NGANGO WA WENA

7. Zvini zvi nga mahako ku zvi hi karatela ku kombisa cichavo ka zviro zva ngango wa hina?

⁷ Cikarato. Hi mbheta cikhati co tala ni va ngango wa hina. Hikwalaho, hi tiva ntamu wabye ni gome gabye. A vokari va na ni mababyi ma mahako ku zvi hi karatela ku va khatalela kutani va xanisiwa hi kukarateka ka hombe. A van’wani va nga wula kutani ku maha zvilo zvi hi swirako. Wutshan’wini ga ku maha ku a ngango wuva wutshamu ga ku humula kona ni go rula, va maha ku giva wutshamu ga woyonga hi ku kala va nga kombisi cichavo ka van’wani. Hi kota ya lezvo, a zvi koteki a ku va tirisana. A ku fana ni lezvi a mababyi ya artrite ma mahako ku a zviro zva miri zvi nga tirisani khwatsi, a ku kala cichavo zvi maha ku a ngango wu nga tiri hi wumun’we. Kanilezvi, a ku hambana ni artrite leyi ya ku a hi nge ti tiri hi hoce, zva koteka ku a zviro zva ngango zvi tsika ku kala zvi nga kombisani cichavo.

8. Hikuyini zvi nga zva lisima a ku kombisa cichavo hi zviro zva ngango? (1 Timote 5:4, 8)

⁸ Hikuyini hi kombisako cichavo? (Lera 1 Timote 5:4, 8.) Ka papilo go sangula ka Timote, Pawule i wulawulile hi lezvi a zviro zva ngango zvi faneleko ku khatalelisa zvona a zvilaveko zva van’wani. I tlhamusele ku a ca hombe ci faneleko ku hi kuca ku dzundza a va ngango wa hina “ku hanya hi kukholwa” na ku nga hi ku tatisa nayo. Lezvo zvi wula ku maha lezvo hi ku randza Jehovha ni ku zvi wona kota cipandze ca wukhozeli ga hina. Jehovha hi yena a nga wumba lulamiselo ga ngango. (Efe. 3:14, 15) Hikwalaho, a cikhati leci hi dzundzako a zviro zva ngango wa hina, hi lisine hi dzundza Jehovha, a muwumbi wa ngango. Hi nga wona a cigelo ca lisima ci hi mahako hi kombisa cichavo ka zviro zva ngango wa hina!

9. A nuna ni sati va nga kombisana cichavo hi ndlela muni? (Wona ni mifota.)

⁹ Hi nga kombisa kuyini cichavo? A nuna loyi a dzundzako sati wakwe i zvi kombisa na va hi voce ni lomu ka vanhu lezvaku a sati wakwe wa lisima kakwe. (Mav. 31:28; 1 Ped. 3:7) A nga tshuki a muba, ku mu wisa tingana, kutani ku mu maha a tizwa na a nga vhuni nchumu. Ariel,a wa le Argentina, i wula lezvi: “Kota lezvi a sati wa mina a babyako wa tshuka a wula zvilo zvi ndzi swirako. Loku lezvo zvi humelela, ndzi ti alakanyisa ku a magezu yakwe a ma kombi lezvi hakunene a ti zwisako zvona. Ka zvikhati zvo karata, ndzi alakanya 1 Va Le Korinte 13:5, a ndzi kucako a ku wulawula hi cichavo na ku nga hi ku bhonga.” (Mav. 19:11) A sati i dzundza nuna wakwe hi ku wulawula zvazvinene hi yena ka van’wani. (Efe. 5:33) A nga wulawuli ya tiswiro, ni yo tseketsela, ni ku mu vitana hi mavito; wa zvi zwisisa ku lezvo zvi fana ni kuchacharela loku ku hehlako wukati. (Mav. 14:1) A makabye wo kari wa le Italia, a nuna wakwe a nga ni kukarateka ko hundza mpimo, i wula lezvi: “Ka zvikhati zvin’wani ndzi zvi wonisa ku khwatsi a kukarateka ka nuna wa mina a ku na hloko. A kale, a magezu ya mina ni nghohe ya mina zvi wa komba ku a ndzi mu kombisi cichavo. Kanilezvi ndzi no pola ku laha ndzi nga kari ndzi mbheta cikhati co tala ni vanhu va wulawulako hi van’wani hi ndlela ya cichavo zvi wa ndzi kuca a ku kombisa cichavo ka nuna wa mina.”

10. A vaswa va nga kombisa kuyini lezvaku va kombisa cichavo hi vapswali vabye?

¹⁰ Vaswa, ingisani milayo ya laha ngangweni leyi mu vekelwako hi vapswali va n’wina. (Efe. 6:1-3) Wulawula ni vapswali va wena hi cichavo. (Ekso. 21:17) Laha va yako va khosahala, kuzvilava va ta zvi lava nguvhu a ku u va vhuna. Maha zvontlhe u zvi kotako kasi ku va khatalela. Wona cikombiso ca Maria, loyi a papayi wakwe a nga hiko Kustumunyu wa Jehovha. A cikhati leci a papayi wakwe a nga babya, i mahile ku zvi karatela Maria a ku a mu khatalela. Maria i alakanya lezvi: “Ndzi khongelele ku ndzi zvi kota ku mu kombisa cichavo papayi wa mina. Ndzi no ehleketa hi ku lezvi Jehovha a ndzi byelako ku ndzi dzundza vapswali va mina, i ta tlhela a ndzi nyika ntamu wa ku ndzi maha lezvo. Hi kufamba ka cikhati, ndzi no pola ku zvi wa nga lavi ku papayi a cica mahanyela yakwe kasi ndzi mu kombisa cichavo.” A cikhati leci hi dzundzako a zviro zva ngango wa hina hambu loku zvi maha zvihoxo, hi komba lezvaku hi kombisa cichavo hi lulamiselo ga Jehovha.

KOMBISA CICHAVO KA VAKHOZELI-KULONI

11. Hikuyini zvi nga hi karatelako a ku khoma vakhozeli-kuloni hi ndlela ya cichavo?

¹¹ Cikarato. A maKristu-kuloni ma hanya hi milayo ya Bhibhiliya; hambulezvo, ka zvikhati zvin’wani ma nga hi khoma hi ndlela yo kala yi nga hi yi nene, ma hi lamula hi ndlela yo kala kululama, kutani ku hi swira. Loku a muKristu-kuloni a hi nyika “cigelo ca ku sola” zvi nga hi karatela a ku simama hi mu khoma hi ndlela ya cichavo. (Kol. 3:13) Zvini zvi nga hi vhunako a ku simama hi mu kombisa cichavo?

12. Hikuyini zvi nga zva lisima a ku kombisa cichavo ka maKristu-kuloni? (2 Pedro 2:9-12)

¹² Hikuyini hi kombisako cichavo? (Lera 2 Pedro 2:9-12.) Ka papilo gakwe ga wumbiri gi pimiselweko, Pedro i wulile lezvaku a vokari ka bandla ga zana ga malembe go sangula va wa wulawula hi ndlela yo kala cichavo hi “lava vo ngangamela”, ku nga madhota ya maKristu. Zvini lezvi a tingilozi to tsumbeka leti ti nga wona lezvi zvi nga kari zvi humelela ti nga maha? Hi kota ya lezvi ti nga hi ni “cichavo hi Jehovha” a ti tirisangi magezu yo biha ka vanhu lava va nga maha zvakubiha. Lezvo a zvo ku hlamalisa! A tingilozi to mbhelela ti ti karatele ku ti nga wulawuli hi ndlela yo biha ni vavanuna lavo va matshandza. Kanilezvi, ti no zvi tsikela Jehovha kasi a lamula ni ku kawuka. (Rom. 14:10-12; fananisa na Judha 9.) Hi gondza zvokari ka tingilozi. Loku hi nga faneli ku va khoma hi ndlela yo kala cichavo lava va hi vhukelako, a ha ha wuli hi maKristu-kuloni. Hi fanele ku maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi ‘ranga’ hi hina hi va nyika wudzundzo. (Rom. 12:10) Loku hi maha lezvo, hi komba lezvaku ha mu kombisa cichavo Jehovha.

13-14. Hi nga kombisa kuyini cichavo ka vamakabye lomu bandleni? Nyika zvikombiso. (Wona ni mifota.)

¹³ Hi nga kombisa kuyini cichavo? Madhota, ti karateleni a ku gondzisa van’wani hi lirandzo. (Filem. 8, 9) Loku zvi lava ku u nyika wusungukati a wokari, zvi mahe hi ndlela ya yinene na u nga zangarangi. Vamakabye va cisati, mu nga vhuna vamakabye lomu bandleni lezvaku va kombisa cichavo ka van’wani hi ku mu ngavi ni mahlevo kutani ku va lumbeta zvahava a van’wani. (Tit. 2:3-5) Hontlheni hi nga kombisa cichavo hi madhota ya bandla hi ku tirisana nawo ni ku bonga a ntiro wa hombe lowu ma mahako kasi ku fambisa mitlhangano, ku rangela ntiro wa kuchumayela, ni ku vhuna lava va bako “zambo ga hava”. — Gal. 6:1; 1 Tim. 5:17.

¹⁴ A makabye wo kari wa cisati wa ku hi Rocío zvi mu karatele a ku kombisa cichavo ka dhota go kari gi nga mu nyika wusungukati. Rocío i ngalo: “Ndzi ti zwisile ku khwatsi i wa wulawulile na mina hi ndlela ya hava. Na ndzi hi kaya, ndzi no wulawula zvahava hi yena. Hambu lezvi ndzi nga zama ku ndzi nga zvi kombisi, hi le mbilwini ndzi wa kanakanela a zvigelo zvi nga gi maha gi ndzi nyika wusungukati niku a ndzi gi ingisangi.” Zvini zvi vhunileko Rocío? Rocío i ngalo: “Ka kulera ka mina Bhibhiliya, ndzi no lera 1 Va Le Tesalonika 5:12, 13. Laha ndzi nga wona ku ndzi wa nga kombisi cichavo ka makabye loye, a livhalo la mina li no sangula ku ndzi karata. Ndzi no khongela ka Jehovha ndzi tlhela ndzi kambisisa lomu ka mabhuku ya hina kasi ndzi kuma mahungu yo kongoma ma nga wa ta ndzi vhuna a ku lulamisa a mawonela ya mina. Lezvo zvi ndzi vhunile ku zwisisa lezvaku a cikarato ku wa nga hi makabye loye, kanilezvi ku wa hi matshandza ya mina. Zvezvi ndza zvi zwisisa lezvaku ku na ni kuyelana cikari ka kutikoramisa ni ku ndzi va kombisa cichavo van’wani. Zva ha lava ku ndzi chukwatisa, kanilezvi laha ndzi ti karatelako ku kombisa cichavo, ndzi tizwa na ndzi hi ni kurula na Jehovha.”

KOMBISA CICHAVO KA VA LE HANDLE KA BANDLA

15. Hikuyini zvi nga lavako ku hi kulula hi n’watseka kasi hi va kombisa cichavo lava va le handle ka bandla?

¹⁵ Cikarato. Ntirweni wa kuchumayela hi tala ku kuma vanhu va wonekisako ku khwatsi a va li randzi lisine la Bhibhiliya. (Efe. 4:18) A vokari va hlawula ku hanyela lomo ka khume ni ntlhanu hi kota ya lezvi va nga wundlisiwa zvona. Kuzvilava zvi lava ku hi bhulisana ni vapatrawu kutani vagondzisi zvi karatako ku va tsakisa kutani ku tirisana ni vatiri-kuloni ni zvigondzani-kuloni zva ku karata. Hi kufamba ka cikhati, a cichavo ca hina hi vanhu lavo ci nga hunguka hi tlhela hi tsandzeka a ku va khomisa lezvi hina hi nga wa ta tsakela ku khomisiwa zvona.

16. Hikuyini zvi nga zva lisima a ku kombisa cichavo hi lava va kalako va nga se sangula ku tirela Jehovha? (1 Pedro 2:12; 3:15)

¹⁶ Hikuyini hi kombisako cichavo? Alakanya ku Jehovha wa chela kota hi lezvi hi va khomisako zvona lava va nga kholwiko. Mupostoli Pedro i alakanyisile maKristu lezvaku a mahanyela yabye ya manene ma nga kuca van’wani a ku “va dhumisa Nungungulu”. Hi cigelo leco, i ma tlharihisile lezvaku ma yimela kukholwa ka wona “hi kurula ni cichavo co eta”. (Lera 1 Pedro 2:12; 3:15.) Kani ma wa hi lomu ka ku tlhamusela lezvi ma zvi kholwako mahlweni ka wuhosi kutani lomu ka ku yimela lezvi ma zvi kholwako ka vaakelani vabye, a maKristu ma wa fanele ku khoma lava va nga kholwiko a ku khwatsi hi loku ma hi mahlweni ka Nungungulu. A ca hombe ku Jehovha wa zvi wona ni ku zvizwa lezvi hi wulako ni lezvi hi wulisako zvona. Leco cigelo ca ntamu ci hi mahako hi khoma lava va le handle ka bandla hi cichavo!

17. Hi nga kombisa kuyini cichavo hi lava va le handle ka bandla?

¹⁷ Hi nga kombisa kuyini cichavo? A cikhati leci hi chumayelako, a hi lavi ku mahisa ku khwatsi hi va wonela hasi lava va kalako va nga gi tivi Bhibhiliya kutani va tivako zvitsongwani. Kanilezvi hi lava ku wona van’wani na va hi va chukwana a ku hundza hina ni ku va wona na va hi va lisima ka Nungungulu. (Hag. 2:7; Filp. 2:3) Loku a wokari a ku ruka hi kota ya lezvi u zvi kholwako, zama ku u nga mu tlheliseli hi ku tirisa magezu ma to mu zwisa kubayisa. (1 Ped. 2:23) Loku u wula zvilo zvi ku mahako u ti laya, tekela ku kombela rivalelo. U nga kombisa kuyini cichavo ka lava u tirako navo? Tira hi kutikarata u tlhela u ti karatela kuva ni matshamela ya manene ka lava u tirako navo ni lava u va tirelako. (Tit. 2:9, 10) A cikhati leci u tsumbekako, ni ku tira hi kutikarata, ni ku tira hi muhefemulo wontlhe, kuzvilava a hi contlhe cikhati u to tsakisa vanhu kanilezvi u ta tsakisa Nungungulu. — Kol. 3:22, 23.

18. Hikuyini zvi nga zva lisima a ku contlhe cikhati hi kombisa cichavo ka van’wani?

¹⁸ Hi na ni zvigelo zvo zwala zva ku va kombisa cichavo a van’wani! Hi wonile ku a cikhati leci hi kombisako cichavo ka zviro zva ngango wa hina, hi yi nyika wudzundzo a hloko ya ngango, Jehovha. Hi kufanana, laha hi va kombisako cichavo a vamakabye va hina hi mu nyika wudzundzo a Papayi wa hina wa le tilweni. A cikhati leci hi kombisako cichavo hi lava va le handle ka bandla, hi maha ku zvi va olovela a ku ka siku go kari va dhumisa ni ku mu nyika wudzundzo a Nungungulu wa hina wa hombe. Hambu loku a van’wani va nga tshuki va hi kombisawu cichavo, zva lisima a ku contlhe cikhati hi va kombisa cichavo. Hikuyini? Hi ku Jehovha i ta hi katekisa. Yena i tsumbisa lezvi: “Ndzi ta dzundza lava va ndzi dzundzako”. — 1 Sam. 2:30.