Timhaka ta mabhuku ma tako ka Cibhukwana ca Mutlhangano
2-8 KA JULHO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | LUKA 6-7
“U nga tsoni, hana”
(Luka 6:37) Mu nga lamuli, na n’wina mu nga ta lamuliwa; mu nga koni, na n’wina mu nga ta koniwa; tsetselelani, na n’wina mu ta tsetselelwa.
tlhamuselo wa nwtsty ka Lu 6:37
tsetselelani, na n’wina mu ta tsetselelwa: Kutani “simamani ku tlhatlhisa n’winawu mu ta tlhatlhiswa”. A gezu ga ciGreki gaku “ku tsetselela” hi kukongoma gi wula ku “zvi tsika zvi hundza; ku zvi hlongola; ku tlhatlhisa (hi cikombiso, ku tlhatlhisa cibochwa).” Ka mongo lowu, loku gi hambanisiwa ni kulamula ni ku kona, gi nyika maalakanyo ya kutlhatlhisa ni kutsetselela, hambu loku zvi wonekisa ku khwatsi zva fanela ku tsayisa ni ku phota.
w08 15/5 9-10 ¶13-14
Simama ku maha zva zvi nene
13 A Ivhangeli ya Matewu yi tshaha magezu ya Jesu, yaku: “Mu nga lamuli, kasi ma kala ku lamuliwa.” (Mat. 7:1) Hi kuya hi Luka, Jesu i te: ‘Mu nga lamuli, na n’wina mu nga ta lamuliwa; mu nga koni, na n’wina mu nga ta koniwa; tsetselelani, na n’wina mu ta tsetselelwa.’ (Luka 6:37) A vaFarisi va zana ga malembe go sangula va wa lamula van’wani hi ndlela ya xapi, na va landzela mikhuwo yo kala ku seketelwa hi Mitsalo. Ni wihi munhu a nga kari a ingisela Jesu, na a maha lezvo i wa fanele ‘ku nyima ku lamula’. Va wa fanele ku ‘simama ku tlhatlhisa’, zvi wulako ku tsetselela zvihoxo zva van’wani. Mupostoli Pawule yenawu i nyikile wusungukati go fana xungetano hi kutsetselela.
14 Loku a vapizani va Jesu va tsetselela van’wani, va wa ta kuca vanhu lezvaku vonawu va tsetselela. Jesu i te: ‘Hakuva mu ta lamuliwa hi kulamula loku mu lamulako ha kona van’wani; ni ciringaniso leci mu ringanisako van’wani ha cona, mu ta ringaniswawu ha cona.’ (Mat. 7:2) Lezvi hi va mahelako van’wani hi zvalezvo vonawu va to hi mahela. — Gal. 6:7.
(Luka 6:38) Nyikani, ku ta nyikiwa ka n’wina; va ta mu nyika cifuveni ca n’wina a ciringaniso ci nene, ci kanyetelweko, leci ci kuhlungelweko ci halakela. Hakuva hi lipimo lolu mu pimelako van’wani ha lona, mu ta pimelwawu ha lona.
tlhamuselo wa nwtsty ka Lu 6:38
Nyikani: Kutani “simamani ku nyika”. A gezu ga ciGreki gi tirisilweko laha gi nga hundzuluselwa gi wula “ku nyika” niku gi komba zvilo zvi simamako ku maheka.
(Luka 6:38) Nyikani, ku ta nyikiwa ka n’wina; va ta mu nyika cifuveni ca n’wina a ciringaniso ci nene, ci kanyetelweko, leci ci kuhlungelweko ci halakela. Hakuva hi lipimo lolu mu pimelako van’wani ha lona, mu ta pimelwawu ha lona.
tlhamuselo wa nwtsty ka Lu 6:38
cifuveni ca n’wina: Hi mawulela man’wani: “Nguwo ya n’wina”. Ka mongo lowu zvi nga wula nguwo ya lahandle leyi yi nga kari yi bohiwa yi sala lomu ciwunwini kasi ku chela zvilo. A ku ‘nyika cifuveni’ zvi nga ha wula lezvi a vaxavisi vo kari va nga tolovela ku maha, zva ku tata nguwo ya lahandle ya muxavi hi zvilo a xavileko.
Kela titshomba ta moya
(Luka 6:12, 13) Ku te hi ka lawo masiku, aya citsungeni a ku ya khongela; i no simamisa wusiku gontlhe a khongela ka Nungungulu. 13 Laha gi nga cile, i no vitana a vapizani vakwe, a hlawula khume ni vambiri cikari ka vona, lava a nga va chula aku vapostoli:
w07 1/8 6 ¶1
U nga maha yini kasi uva munghana wa Nungungulu?
Jesu i wa tolovela ku mbheta cikhati co leha na a khongela. (Johani 17:1-26) Hi cikombiso, na a nga se hlawula 12 wa vavanuna lava va nga lava ku maha vapostoli vakwe, Jesu i noya ‘citsungeni a ku ya khongela; i no simamisa wusiku gontlhe a khongela ka Nungungulu’. (Luka 6:12) Hambu lezvi lava va nga ni kuzwanana ku nene na Nungungulu va kalako va nga mbheti wusiku gontlhe na va khongela, va pimanyisa cikombiso ca Jesu. Na va nga se maha zviboho zva hombe wutomini gabye, va mbheta cikhati co leha na va khongela ka Nungungulu, na va hlota wurangeli ga moya wa kubasa kasi va maha zviboho zvi to engetela kuzwanana kabye Naye.
(Luka 7:35) A zvinene zva wutlhari zvi kombisilwe hi vanana vontlhe va gona.
tlhamuselo wa nwtsty ka Lu 7:35
vanana vontlhe va gona: Kutani “hi mihandzu ya gona”. A wutlhari gi fananiswa na gi hi ni vanana. Ka matimu yo fana ka Mt 11:19, a wutlhari gi fananiswa na gi hi ni “mitiro”. A vanana va wutlhari kutani mitiro, ku nga lezvi zvi kombisilweko hi Johani Mubhabhatisi na Jesu, zvi komba ku lezvi va nga lumbetiwa hi zvona zvi wa hi mawunwa. Hi lisine Jesu i ngalo: ‘Cuwukani mitiro ya kululama ni mahanyela ma nene, mu ta wona ku lezvi mu hi lumbetako hi zvona mawunwa.’
9-15 KA JULHO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | LUKA 8-9
“Zvini zvi lavekako kasi ku landzela Jesu?”
(Luka 9:57, 58) Na va kari va famba ndleleni, a munhu wo kari aku ngalo ka yena: Ndzi ta ku landza ni kwihi laha u yako kona. Jesu i te ngalo kakwe: A vahlati va na ni minkele, ni tinyanyani ta tilo ti na ni zvisaka; kanilezvi N’wana wa munhu a nga na wutshamu go khigela kona hloko yakwe.
it-3 88-89
Cisaka
A cikhati leci a mutsali wo kari a ngaku ka Jesu: ‘Hosi, ndzi ta ku landzela ni kwihi laha u yako kona’, Jesu i te: ‘A vahlati va na ni timhako, ni tinyanyani ta tilo ti na ni zvisaka; kanilezvi a N’wana wa munhu a nga nako laha a nga vekako kona hloko yakwe.’ (Mt 8:19, 20; Lu 9:57, 58) Laha Jesu i kombile wanuna loye lezvaku kasi a maha mupizani wakwe i wa fanele ku tsika ku lava kutshamiseka loku a nga ku tolovele, a tlhela a tsumba Jehovha hi kumbhelela. A tshinya legi ga nayo ga kombiswa laha ka mukombelo wa cikombiso lowu Jesu a gondzisileko vapizani vakwe, laha a ngaku: ‘Hi nyike nyamutlha a kuga ka hina ka siku gin’wani ni gin’wani,’ ni ka magezu yakwe yaku: ‘Zvinghaho ni wihi wa n’wina a nga tsikiko zvontlhe lezvi a nga nazvo, a nga zvi koti ku maha mupizani wa mina.’ — Mt 6:11; Lu 14:33.
(Luka 9:59, 60) I te ngalo ka mun’wani: Ndzi landzele. Kanilezvi i no hlamula, aku: Hosi, ndzi vumele ndzi ya lahla dhadhani kusangula. 60 Jesu aku ka yena: Tsika a vafileko va lahla a vafileko vabye; kanilezvi wena famba u yaba hungu hi Mufumo wa Nungungulu.
mitlhamuselo ya nwtsty ka Lu 9:59, 60
ndzi ya lahla dhadhani: Zvo khwatsi a magezu lawa a ma wuli ku i wa no felwa hi papayi wakwe kutani ku kombela ku a ya mu lahla, hakuva loku i wa no felwa futsi, zva kanakanisa ku na a vile laho a wulawula na Jesu. Le cikari ka mutsuwuka-gambo wa kale, loku kufa wo kari laha ngangweni i wa hatlisa ku lahliwa, niku i wa tolovela ku lahliwa ka siku galego. Hikwalaho zva koteka ku a papayi wakwe i wo babya zva mahati kutani kuva a khosahele, na ku nga hi ku i wa nofa. A kuva Jesu a byelile wanuna loye lezvaku i fanele ku tsika a papayi wakwe a babyako kutani a lavako ku vhuniwa, zvi komba lezvaku ku wa hi ni maxaka man’wani kasi ku mu khatalela. (Mr 7:9-13) Hi lisine, a wanuna loye i waku: ‘Ndzi ta ku landzela loku papayi a file. Rindzela ku kala papayi afa ndzi mu lahla.’ Kanilezvi hi mawonela ya Jesu, a wanuna loye i wo luza a thomo ga ku rangisa Mufumo wa Nungungulu wutomini gakwe. — Lu 9:60, 62.
Tsika a vafileko va lahla a vafileko vabye: Kota lezvi zvi kombisiwako ka tlhamuselo wa Lu 9:59, a papayi wa wanuna loyi a nga kari a bhula na Jesu i wo babya zva mahati kutani kuva a khosahele, na ku nga hi ku i wa nofa. Hikwalaho, zvi wonekisa ku khwatsi Jesu i waku: ‘Tsika lava a kuzwanana kabye na Nungungulu ku fileko, va lahla vafileko vabye’, zvi wulako ku, a wanuna loye i wa fanele ku tsika maxaka man’wani ma hlayisa papayi wakwe kala afa va tlhela va mu lahla. Hi kuva a landzela Jesu, a wanuna loye na a ti vekile ndleleni ya kuya wutomini ga pindzukelwa na ku nga hi kuva cikari ka lava a kuzwanana kabye na Nungungulu ku nga file. Ka hlamulo wakwe, Jesu i komba ku a ku rangisa Mufumo wa Nungungulu wutomini ni ku wu haxa zva lisima kasi a kuzwanana ka hina na Nungungulu ku simama na ku hanya.
(Luka 9:61, 62) A mun’wani aku: Ndzi ta ku landzela, Hosi; kanilezvi ndzi vhumele ndzi ranga hi ku ya salisa a va le ndlwini ka hina. Jesu aku ngalo kakwe: A munhu loyi a khomako cikomu a kuya kurimeni, a tlhela a cuwuka lendzhako, a nga fanelwi hi Mufumo wa Nungungulu.
tivhidhyu ni zvithombe zva nwtsty
Kurima
Kota lezvi a misava yi nga kari yi woma nguvhu ka tihweti ta cimumu, a varimi va wa tolovela ku rima hi nguva ya kusangula ka wuxika. Andzhako ka kuva a vhula yi nile ku nghena ndzhongo. (Wona Ciengetelo 19 ka cibhukwana Civhuno ca ku gondza hi cona a Mhaka ya Nungungulu.) A zvikomu zvin’wani zvi wa hi zva mimbhanya, kuzvilava yi nga vekelwa simbi le phambeni, yi guma yi faselwa laha ka mhandze yi kokiwa hi cihari cin’we kutani zvo tala. Loku ku rimilwe va wa sala hi le ndzhako va byala. Ka Mitsalo ya ciHebheru, a ntiro wo toloveleka wa kurima wu wa tolovela ku tirisiwa ka mifananiso. (Val 14:18; Isa 2:4; Jer 4:3; Mik 4:3) Jesu i wa tolovela ku tirisa mitiro ya kurima kasi a maha hi yona mifananiso ka tigondzo ta lisima. Hi cikombiso, i wulawulile hi ntiro wa kurima kasi ku khanyisa a lisima la kuva a mupizani wakwe a ngavi lolo. (Lu 9:62) Loku a murimi a nga veki kupima laha ka cikwele, i wa ta tlukulutela. Hi ndlela yo fana, a muKristu loyi a hambukiswako kupima kutani a tsikako ku maha lezvi zvi rindzelwako kakwe a nga ha ringanelwi hi Mufumo wa Nungungulu.
Kela titshomba ta moya
(Luka 8:3) na Johana, a sati wa Kuza a nekwa ya Herodhi, na Suzana, ni van’wani vo tala, lava va nga va tirela hi zvilo zvabye.
tlhamuselo wa nwtsty ka Lu 8:3
va nga va tirela: Kutani “va nga kari va va vhuna”. A gezu ga ciGreki gaku di·a·ko·neʹo gi nga wula ku khatalela zvilaveko zva nyama zva van’wani zva ku va lavela zvakuga, ku va bhikela, ku va phamela, ni zvin’wani. Gi tirisiwa hi ndlela yo fana ka Lu 10:40 (ku “tira”), Lu 12:37 (ku “tirela”), Lu 17:8 (ku “phamela”, Tradução do Novo Mundo), ni Mit 6:2 (“phamela zvakuga timezeni”, NM), kanilezvi gi nga wula kambe yontlhe a mitiro yin’wani ya tshamela legi. Ka mhaka leyi gi komba lezvi a vavasati lava va kumbukiwako ka vhesi 2 ni 3 va mu seketelisileko zvona Jesu ni vapizani vakwe, hi ku va vhuna ku maha ntiro wabye va nga nyikilwe hi Nungungulu. Hi ku maha lezvo, a vavasati lava va dhumisile Nungungulu, loyi a kombisileko kubonga kakwe hi ku tsala matimu yabye lomu ka Bhibhiliya ya lezvi va nga maha, kasi zvi leriwa hi zvizukulwana zvontlhe zvi nga wa ta pswaliwa. (Mav 19:17; Mah 6:10) Ku tirisiwa gezu galego ga ciGreki xungetano hi wasati a kumbukiwako ka nga ka Mt 27:55; Mr 15:41.
(Luka 9:49, 50) Johani aku ngalo ka yena: Mugondzisi, hi no wona munhu na a humesa madhimoni hi vito ga wena; hi no mu tsimbeta, hakuva a nga hi landzeli. 50 Kanilezvi Jesu i te ngalo: Mu nga mu tsimbeteli; hakuva loyi a nga mu vhukeliko i yima na n’wina.
w08 15/3 31 ¶2
Timhaka-tshinya ta bhuku ga Luka
9:49, 50 — Hikuyini Jesu a nga kala ku betela wanuna wo kari a ku hlongola madhimoni, hambu lezvi a nga kala a nga mu landzeli? Jesu a nga betelangi wanuna loye hi lezvi a bandla ga wuKristu gi nga kala gi nga se yimisiwa. Hikwalaho, zvi wa nga lavi kuza a wanuna loye a fambafamba na Jesu hi civiri kasi a kholwa ka vito ga Jesu ni ku hlongola madhimoni. — Marku 9:38-40.
16-22 KA JULHO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | LUKA 10-11
“Mufananiso wa muSamariya wa mu nene”
(Luka 10:29-32) Kanilezvi yena na a xuva ku ti lulamisa, aku ngalo: Himani wakelene wa mina ke? 30 Jesu i no hlamula, aku ngalo: A munhu wo kari i wa relela hi le Jerusalema, aya Jeriko; i no wela mandleni ya zvigevenga, zvi nga mu rundzuwulela tinguwo, zvi muba, zvi suka, zvi mu siya na hi kusuhani ni kufa. 31 Ku no relela a mupristi wo kari hi yaleyo ndlela; ni laha a nga mu wona i no potsoloka. 32 Zvinghaho ni muLevhi kambe; laha na a chikele ka wutshamu lego, i no mu wona, a potsolokawu.
tivhidhyu ni zvithombe zva nwtsty
Ndlela yi sukelako Jerusalema yiya Jeriko
A ruwa 1) gi kombilweko ka vhidhyu leyi yo koma hi galegi gi nga sukela Jerusalema giya Jeriko. A ruwa lego gi wa tsemakanya ciwula ca Judhiya. Gi wa hi ni 20 kilometro ni ku hundza niku a pfhuka wa ku relela hi Jerusalema wuya Jeriko wu wa hi 1 kilometro. A khwati lego ga ciwula gi wa tolovelwa nguvhu hi zvigevenga laha ka kuza ku laveka vaghadhi kasi ku vhikela vaendzi. A Jeriko wa Roma 2) wu wa kumeka magumo ka ciwula ca Judhiya. A dhoropa ga kale ga Jeriko 3) gi wa hambana hi pfhuka wa 2 kilometro ni dhoropa ga Roma.
w02 1/9 16-17 ¶14-15
“A nga wulangi nchumu ka vona ahandle ka mufananiso”
14 A ca wumbiri, alakanya mufananiso wa muSamariya wa mu nene. Jesu i no sangula hi ku wula lezvi: ‘A munhu wo kari i wa relela hi le Jerusalema, aya Jeriko; i no wela mandleni ya zvigevenga, zvi nga mu rundzuwulela tinguwo, zvi muba, zvi suka, zvi mu siya na hi kusuhani ni kufa.’ (Luka 10:30) Wona ku kasi ku tlhamusela mhaka yakwe Jesu i tirisile a ruwa gi nga suka hi ‘Jerusalema giya Jeriko’. A cikhati a nga hlawutela mufananiso lowo, i wa hi Judhiya, ku nga hi wutshamu ga kusuhani ni Jerusalema; hikwalaho kuzvilava a vaingiseli vakwe va wa gi tiva a ruwa lego a nga kari a wulawula hi gona. A ruwa lego gi wa dhumile hi wugevenga, nguvhunguvhu loku a munhu a endza yece. Gi wa hundza hi ka ciwula, lomu ku nga hi ni matshamu ya ku a zvigevenga zvi fihlala.
15 A mhaka yin’wani yi kokako kupima kuva Jesu a wulile ku i ruwa gi nga ‘relela hi le Jerusalema giya Jeriko’. A mufananiso wu komba ku a kusangula ku hundzile mupristi, ku landzela muLevhi loyi yenawu a nga endza hi ruwa lego, kanilezvi ne mun’we wabye a nga nyimangi a vhuna wanuna loye a nga bayisilwe. (Luka 10:31, 32) A vapristi va wa maha mitiro yabye Jerusalema, na va vhuniwa hi vaLevhi. A vapristi vo tala ni vaLevhi va wa tshama Jeriko loku ku nga hi khati gabye ga ku va tira tempeleni, hakuva Jeriko ku wa hi ka pfuka wa 23 kilometro a ku suka hi Jerusalema. Hikwalaho, a zvi kanakanisi lezvaku ka makhati man’wani va wa endza hi ruwa lego. Wona kambe lezvaku a mupristi ni muLevhi va wa famba hi ruwa gi nga “relela hi le Jerusalema”, zvi wulako ku va wa fularela tempeli. Hikwalaho i hava a nga wa tava ni cigelo co zwala ca ku yimelela vavanuna lavo vo kala wunene, aku: ‘Va potsile wanuna loye a nga bayisilwe hakuva i wa wonekisa ku khwatsi i file, niku a ku khumba cirumbi zvi wa ta va maha va nga hlazveki hi cikhati co kari, niku lezvo zvi wa ta maha ku va nga ringanelwi hi ku tira tempeleni.’ (Levhi 21:1; Mitsengo 19:11, 16) Zvi laha kubaseni lezvaku Jesu i wa wulawula zvilo zvi nga tiviwa khwatsi hi vaingiseli vakwe.
(Luka 10:33-35) Kanilezvi a muSamariya wo kari loyi a nga famba hi ndlela leyo, i no chikela laha a nga wa hi kona; laha a nga mu wona, i no mu zwela wusiwana. 34 I no tshinela, a mu chela mafura ni vinya timbangeni, a ti bohelela; zvonake i no mu khilelisa ka mbongola yakwe, a mu yisa ndlwini ya vapfhumba, a mu gongola. 35 Ni mixo i no humesa macheleni mambiri, a nyika n’winyi wa yindlu, aku ngalo: Mu hlayise, ni zvontlhe lezvi u ta nga humesa ku hundza mali leyi, ndzi ta ku riha loku ndzi wuya.
mitlhamuselo ya nwtsty ka Lu 10:33, 34
a muSamaria wo kari: Hi tolovelo a vaJudha va wa tolovela a ku va wonela hasi a vaSamariya niku va wa nga zvi lavi ku tirisana navo ka zvilo. (Joh 4:9) A vaJudha vo kari va wa tirisa gezu “muSamariya” kota gezu go chepeta ni ku ruka hi gona. (Joh 8:48) A rabi wo kari i tshahiwa ka bhuku Mishna na aku: “Loyi a gako a pawa ya vaSamariya i fana ni loyi a gako nyama ya khumba.” (Shebith 8:10) A vaJudha vo tala va wa nga vhumeli wukustumunyu ga muSamariya kutani ku mahelwa mitiro hi yena. Hi ku wona wonela ga hava legi a vaJudha va nga hi nago hi vaSamariya, Jesu i no hlawutela mufananiso lowu wa ntamu wu tolovelako ku vitaniwa ku mufananiso wa muSamariya nene.
a mu chela mafura ni vinya timbangeni, a ti bohelela: Ka mufananiso lowu dhokodhela Luka i tlhamusela lezvi va nga kari va maha kasi ku holisa a zvilondza ka cikhati leco. A mafura ni vhinyo zvi wa tirisiwa nguvhu lomu mimitini kasi ku holisa zvilondza. A mafura ma wa nyukisa zvilondza (ringanisa na Isa 1:6), a vhinyo yi daya zvitsongwa-tsongwani laha ka cilondza yi tlhela yi hungula kubayisa. Luka i tlhela a tlhamusela lezvi a zvilondza zvi nga bhandichisiwa zvona, kasi zvi nga engeteli ku kula.
ndlwini ya vapfhumba: A magezu lawa ma sukela ka gezu ga ciGreki gi wulako ku “wutshamu legi vontlhe va amukelwako lomo”. A vaendzi, ni zvifuyo zvabye va wa rurelwa ka matshamu lawo. Loyi a nga amukela vapfhumba lavo i wa va nyika lezvi zvi nga laveka kabye, niku a mupfhumba i wa hakhela loku a suka.
(Luka 10:36, 37) Xana wena u alakanya lezvaku hi wihi wa lava vanharu a nga maha wakelene wa loyi a nga wela mandleni ya zvigevenga ke? Aku ngalo: Hi loyi a nga mu mahela wuxinji. Jesu aku ngalo kakwe: Famba u ya mahawu zvakunghaho.
w98 1/7 31 ¶2
A muSamariya i kombile ku i wa hi muakelani wa mu nene
A mufananiso wa Jesu wu komba ku a munhu loyi hakunene a lulamileko a hi loyi a ingisako milayo ya Nungungulu basi kanilezvi i tlhela a pimanyisa matshamela yakwe. (Va Le Efesusi 5:1) Hi cikombiso, a Bhibhiliya gi hi byela ku ‘Nungungulu a nga na cihlawulela’. (Mitiro 10:34) Xana ha pimanyisa Nungungulu mhakeni leyi? A mufananiso lowu wa ntamu, wu komba ku hi fanele ku maha wunene ka vanhu vontlhe, na hi nga cuwuki tiko, mahanyela ya lomu a munhu a tako hi kona, kutani wukhongeli gakwe. Kunene, a maKristu ma gondzisiwa ku maha zva ‘zvi nene ka vanhu vontlhe’ — na ku nga hi ntsena ka vanhu hi fanako hi ciyimo, hi hlonge, va tiko gin’we na hina, ne na ku nga hi ntsena ka maKristu-kulori. — Va Le Galatiya 6:10.
Kela titshomba ta moya
(Luka 10:18) Yena aku ngalo kabye: Ndzi no wona Sathani na a wile hi le tilweni kota cingwalangwandla.
tlhamuselo wa nwtsty ka Lu 10:18
Ndzi no wona Sathani na a wile hi le tilweni kota cingwalangwandla: Zvi wonekisa ku khwatsi Jesu i wo phrofeta, na a wona kuhlongolwa ka Sathani hi le tilweni, a ku khwatsi hi loku a sina a hlongolilwe. A bhuku ga Kuv 12:7-9 gi tlhamusela yimpi yi ngava le tilweni gi tlhela gi komba kuyelana ku nga kona cikari ka kuwa ka Sathani hi le tilweni ni kupswaliwa ka Mufumo wa wuMesiya. Jesu i wa komba ku zvi tiyile lezvaku Sathani ni madhimoni yakwe va wa ta hluliwa ka yimpi yi nga hata, hi kota ya lezvi Nungungulu a nga nyikile ntamu a 70 wa vapizani lezvaku va hlongola madhimoni, hambu lezvi va nga hi vanhu va nyalidede vo kala ku mbhelela. — Lu 10:17.
w08 15/3 31 ¶11
Timhaka-tshinya ta bhuku ga Luka
10:18 — Jesu i wa wula yini a cikhati a nga byela vapizani vakwe va 70 aku: ‘Ndzi no wona Sathani na a wile hi le tilweni kota cingwalangwandla’? Jesu i wa nga wuli ku Sathani i wa sina a wile hi le tilweni. Lezvo zvi mahekile cikhatanyana ndzhako ka kuva Kristu a yimisilwe kota Hosi ya le tilweni hi 1914. (Kuv. 12:1-10) Hambu lezvi hi kalako hi nga gemi, a kuva a wulile zvilo zvi nga hata a ku khwatsi hi loku zvi mahekile, zvi wonekisa ku khwatsi Jesu i wo khanyisa lezvaku hakunene zvi ta maheka.
(Luka 11:5-9) A engeta aku ka vona: Loku mun’we wa n’wina a hi ni xaka, aya ka gona cikari ka wusiku, a yaku ka gona: Ndzi pembe zvibaba zvinharu; 6 hakuva a xaka ga mina ga muendzi gi hambukele ka mina, a ndzi na nchumu ca ku mu fihluta ha cona. 7 Loyi a nga lomo ndlwini a hlamula, aku: U nga ndzi karati; hakuva a livati li vhalilwe, ni vanana va mina va etlele masangweni na mina; a ndzi zvi koti ku vhuka ndzi ku nyika. 8 Ndziku ka n’wina: Hambu a wa nga ta zvi randza ku vhuka a mu nyika, hilezvi a nga xaka gakwe, kanilezvi hi kota yo kurumeta kakwe, i ta vhuka a ta mu nyika zvontlhe lezvi a zvi lavako. 9 Mina ndziku ka n’wina: Kombelani, mu ta nyikiwa; lavani, mu ta zvi kuma; gongondzani, mu ta vhululelwa.
mitlhamuselo ya nwtsty ka Lu 11:5-9
Ndzi pembe zvibaba zvinharu: Le mutsuwuka-gambo wa le cikari a vanhu va wa zvi randza nguvhu ku amukela vapfhumba kota lezvi zvi kombiswako ka mufananiso lowu. Hambu lezvi a mupfhumba loye a nga chikela cikari ka wusiku ku nga cikhati ci nga kala ci nga rindzelwangi, a n’winyi wa muti i zamile ku mu lavela ca kuga. A cimaho leci ci nga komba ku nga tsumbeki ka maendzela ya cikhati leco. I zile a cinyata a ya vhuxa muakelani wakwe ka hora leyo lezvaku a mu kombela zvakuga.
U nga ndzi karati: A muakelani wa mufananiso lowu i rangile hi ku ala ku vhuna muakelani wakwe, kanilezvi a hi ku khwatsi i wo kala a nga hi mu nene, hi lezvi makunu a nga sangulile ku etlela mubhedhini wakwe. Masikwini lawo, a mimiti ya zvisiwana yi wa tolovela kuva ni kwarutu yin’we ntsena ya hombe.
kurumeta: A gezu ga ciGreki gi tirisilweko laha hi kukongoma gi wula “ku nga ti koramisi” kutani “ku kala tingana”. Kanilezvi ka mongo lowu, gi wula ku simama hi kutiya ni ku xalazela. A wanuna wa mufananiso wa Jesu i wa nga dhani kutani ku tsukuka ku simama a kombela lezvi a nga zvi lava, niku Jesu i wa byela vapizani vakwe lezvaku va fanele ku mahisa zvalezvo a mikhongelo yabye, ku nga ku khongela va nga tsiki. — Lu 11:9, 10.
23-29 KA JULHO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | LUKA 12-13
“N’wina ma va hundza nguvhu a vamanjingiri vanyingi”
(Luka 12:6) A ntlhanu wa vamanjingiri a va xabyiwi hi ticapawu timbiri ke? Kasi lezvo a nga kona ni mun’we a rivakelweko mahlweni ka Nungungulu.
tlhamuselo wa nwtsty ka Lu 12:6
vamanjingiri: A gezu ga ciGreki gaku strou·thiʹon gi wula cinyanyani ca citsongwani, kanilezvi ka zvikhati zvo tala gi wula vamanjingiri, ku nga cinyanyani ca bharato ku hundza zvontlhe zvi xavisiwako kasi kuga.
(Luke 12:7) Kanilezvi hambu ni misisi yontlhe ya tihloko ta n’wina yi hlayilwe. Mu nga chavi, n’wina ma va hundza nguvhu a vamanjingiri vanyingi.
tlhamuselo wa nwtsty ka Lu 12:7
hambu ni misisi yontlhe ya tihloko ta n’wina yi hlayilwe: Ku wuliwa lezvaku hi ciringaniso a misisi ya hloko ya munhu ya hundza 100 000. A ndlela leyi Jehovha a hi tivako hi yona ya hlamalisa niku yi tiyisa lezvaku wa khatala nguvhu hi mulandzeli mun’we ni mun’wani wa Kristu.
(Luka 12:7) Kanilezvi hambu ni misisi yontlhe ya tihloko ta n’wina yi hlayilwe. Mu nga chavi, n’wina ma va hundza nguvhu a vamanjingiri vanyingi.
cl 241 ¶4-5
A ku na nchumu ci nga zvi kotako ‘ku maha Nungungulu a nga hi randzi’
4 A co sangula, a Bhibhiliya gi gondzisa kubaseni lezvaku Nungungulu i wona zvilo zva lisima ka nandza gin’we ni gin’wani gakwe. Hi cikombiso, Jesu i te: ‘A vamanjingiri vambiri a va xaviswi hi capawu ke? Kasi lezvo a nga kona ni mun’we wa vona a wako hasi loku a nga zvi randzi a Dhadhani wa n’wina. Kanilezvi n’wina, hambu ni misisi ya tihloko ta n’wina yi hlayilwe. Hikwalaho mu nga chavi, ma va hundza nguvhu a vamanjingiri vanyingi.’ (Matewu 10:29-31) Ehleketa hi lezvi a magezu lawo ma nga wula zvona ka vaingiseli va Jesu va zana ga malembe go sangula.
5 Hi nga ha ti wutisa ku hikuyini a munhu a nga wa ta xava cinjingiri ke. Masikwini ya Jesu a cinjingiri ci wa hi cona cinyanyani ca bharato a ku hundza zvontlhe zvi nga xavisiwa kota zvakuga. Wona ku a capawu kutani cingerengere cin’we ku nga hi mali ya lahasi, yi wa xava zvinjingiri zvimbiri. Kanilezvi hi ndzhako Jesu i te loku munhu a hi ni ticapawu timbiri i wa nga kumi mune wa zvinjingiri ntsena, i wa kuma ntlhanu. Leci ca wuntlhanu ci wa engetelwa hi lezvi ci nga woniwa na ci nga hi na lisima. Kuzvilava ka vanhu a zvinyanyani lezvo zvi wa woniwa na zvi nga hi na lisima, kanilezvi ahati ka Muvangi wa zvona ke? Jesu i te: ‘A nga kona ni mun’we [hambu loyi wa wuntlhanu a engetelwako] a rivakelweko mahlweni ka Nungungulu’. (Luka 12:6, 7) Makunu ha sangula ku zwisisa lezvi a nga wula. Makunu loku Jehovha a nyika lisima a cinyanyani ca cin’we, a ha ha wuli hi hina vanhu! Kota lezvi Jesu a nga wula, Jehovha i tiva zvontlhe hi hina. Hi nga alakanya lezvi, a ku tiva misisi yontlhe ya tihloko ta hina!
Kela titshomba ta moya
(Luke 13:24) Kurumetani ku enghena hi nyangwa yi hlongileko; hakuva ndziku ka n’wina: Mbanyingi va ta nga ringa ku enghena, kanilezvi va ta tsandzeka.
tlhamuselo wa nwtsty ka Lu 13:24
Kurumetani: Kutani “simamani kulwa”. A magezu ya Jesu ma khanyisa lezvaku zvi lava kutikarata nguvhu kasi ku nghena hi nyangwa yo hlonga. Ka mongo lowu, a mabhuku yo tala ma hundzulusela magezu lawa maku “Kutikarata ka hombe nguvhu; ku maha zvontlhe zvi kotekako”. A gezu legi ga ciGreki gaku a·go·niʹzo·mai gi yelana ni gezu ga ciGreki gaku a·gonʹ, legi a kutala ka zvikhati gi wulako mapalisana. Ka Mah 12:1, a gezu legi gi tirisiwa hi ndlela yo fananisa ka “kusiyana” kutani mapalisana ya maKristu ya ku kuma wutomi. Niku gi tiriswa nguvhu kambe kasi ku wula “kulwa” ni “yimpi” (Fil 1:30; Kol 2:1), “kulwa” (1 Ti 6:12; 2 Ti 4:7). A magezu ya ciGreki ma tirisiwako ka Lu 13:24 ma hundzuluselwa ma wula ku “va palisanako” (1 Kor 9:25), ‘ndzilwa’ (Kol 1:29; 1 Ti 4:10). Kota lezvi lomu gi sukelako kona a gezu legi gi yelanako ni mapalisana ya mihlakano, a vokari va wula ku a kutikarata loku Jesu a nga ku kuca ku nga fananiswa ni kutikarata kontlhe loku a mutsutsumi kutani muhlakani a ku mahako kasi a ganya nchumu lowu va palisanako hi wona, a humesa ntamu wontlhe.
(Luke 13:33) Ahemba-lokoke, ndzi yimelwe hi ku famba nyamutlha na mandziko na mundlwani; hakuva a zvi faneli lezvaku a muphrofeti a dawa lehandle ka Jerusalema.
tlhamuselo wa nwtsty ka Lu 13:33
a zvi faneli: Kutani “a zvi ringani”. Hambu lezvi ku kalako ku nga hi na ciphrofeto lomu ka Bhibhiliya ci zvi vekako kubaseni lezvaku Mesiya i wa ta fela Jerusalema, a magezu lawa ma ngava ma yelana na Dha 9:24-26. A cin’wani kambe ku wa rindzelwa lezvaku loku a vaJudha va daya muphrofeti, nguvhunguvhu Mesiya, va wa ta mu dayela Jerusalema. Le Jerusalema hi lomu a 71 wa zviro zva hubye ya hombe zvi nga tlhangana kona, hikwalaho lava va nga lumbetiwa kuva vaphrofeti va mawunwa va wa lamulelwa seyo. Niku zva koteka kambe ku Jesu a alakanyile ku le Jerusalema hi lomu a vanhu va nga mu mahela kona miphahlo Nungungulu niku hi lomu a yivhu ya Pasika yi nga dayelwa kona. Niku hi kugumesa lezvi Jesu a nga zvi wula zvi no maheka futsi. I no yisiwa ka hubye ya hombe le Jerusalema a tlhela a konelwa seyo. Niku i file kota yivhu ya “Pasika” le Jerusalema, ka wutshamu go gamakana ni muro wa dhoropa. — 1 Kor 5:7.
30 KA JULHO–5 KA AGOSTO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | LUKA 14-16
“Mufananiso wa n’wana a nga pengile”
(Luka 15:11-16) I no engeta aku: A munhu wo kari i wa hi ni vana vambiri. 12 Loyi wa ndzisana i te ngalo ka raru wakwe: Dhadha, ndzi nyike a ciavelo ca tshomba leci ci ta ngava ca mina. A raru i no va avanyisela a tshomba yakwe. 13 Andzhako ka masiku ma tsongwani, a n’wana loyi wa ndzisana i no hlengeletela zvontlhe, a famba matiko wundle; a ya hangalasa a tshomba yakwe hi kuonhakala. 14 Laha na a hangalasile zvontlhe, ku no huma a ndlala ya hombe ka tiko lego, yena a sangula ku vhumala. 15 I no famba a ya khoza ka munhu wa tiko lego; loyi a nga mu ruma masin’wini yakwe a ku ya risa makhumba. 16 I no navela ku xura hi makamba lawa ma giwako hi makhumba; kanilezvi a nga nyikwangi hi munhu.
mitlhamuselo ya nwtsty ka Lu 15:11-16
A munhu wo kari i wa hi ni vana vambiri: A mitlhamuselo yin’wani yi nga ka mufananiso wa n’wana a nga pengile (wu tiviwako kambe kota mufananiso wa “n’wana a lahlekileko” wu hambene ni yin’wani. Hi wona wo leha ku hundza yontlhe a mifananiso ya Jesu. Leci ci hlamalisako hi lezvi a zvi tlhamuseleko ka wuxaka ga ngango lowu. Ka mifananiso yin’wani, Jesu i wa tolovela ku wulawula hi zvilo zvo kala ku hanya, zvo kota tixaka ta timbewu kutani misava, kutani hosi ni malandza ya yona. (Mt 13:18-30; 25:14-30; Lu 19:12-27) Kanilezvi, ka mufananiso lowu Jesu i khanyisile a kuzwanana ka hombe ka papayi ni vana vakwe. A votala va ngazwa matimu lawa kuzvilava va wa nga hi na lirandzo lo fana ni papayi loye. A mufananiso lowu wu komba lirandzo ni lezvi a Papayi wa hina wa le tilweni a zwelisako zvona wusiwana vana vakwe va laha misaveni, a ku patsa lava va simamako va tsumbeka kakwe ni lava va tlhelelako kakwe andzhako ka kuva va hambukile.
Loyi wa ndzisana: Hi kuya hi Nayo wa Mosi, a n’wana wa matewula i wa amukela zvilo zvi wuyetilweko kumbiri. (Dhewu 21:17) Makunu loku ku hi lezvaku a n’wana wa nhondzo ka mufananiso lowu i wa hi matewula, zvi wa ta wula ku a tshomba ya loyi wa ndzisana yi wa hi khihlanya ka leyi yi nyikilweko makabye wakwe wa nhondzo.
hangalasile: A gezu ga ciGreki gi tirisilweko laha hi kukongoma gi wula “ku hangalasela” (ka matlhelo yo hambanahambana). (Lu 1:51; Mit 5:37) Ka Mat 25:24, 26, gi hundzuluselwa giku ‘ku hehera’. Ka mongo lowu gi wula ku xakela kutani ku tirisa zvilo hi ndlela yi nga bhindzuliko.
hi kuonhakala: Kutani “hi ku hanya wutomi ga wupumbu (go kala tipeni; ga wuhari)”. Ku tirisiwa gezu ga ciGreki go fana ni legi ga tlhamuselo wo fana ka Efe 5:18; Tit 1:6; 1 Pe 4:4 ka Tradução do Novo Mundo.
ku ya risa makhumba: A makhumba ma wa nga basangi hi kuya hi Nayo, hikwalaho zvi wa hi ntiro wa lahasi ni wo nyenyeza ka muJudha. — Le 11:7, 8.
makamba: Kutani “alfarobas”; (zvi fanako kutsongwani ni vana va tingari, va kwatsu kutani va tambarina): Kala nyamutlha a ma alfarobas ma ha tirisiwa nguvhu kota zvakuga zva mahaxi, tihomu, ni makhumba. A kuva a jaha lego gi chikele ka ciyimo coza giga zvakuga zva makhumba zvi komba ku gi wa hi kuxanisekeni ka hombe nguvhu. — Wona tlhamuselo wa Lu 15:15.
(Luka 15:17-24) Kanilezvi laha a nga ti alakanya, aku ngalo: N’weno a zvitiri le’zvinyingi zva dhadhani zvi na ni kuga ku eneleko ni ku hundza, kasi mina ndzofa laha hi ndlala! 18 Ndzi ta suka ndziya ka dhadhani, ndzi ya ku ngalo kakwe: Dhadha, ndzi wonhele tilo ni mahlweni ka wena; 19 a ndza ha faneli ku vitanwa aku ndzi n’wana wa wena; ndzi hlaye kota mun’we wa zvitiri zva wena. 20 Yena i no suka, aya ka raru wakwe. Kanilezvi na a ha hi kule, a raru wakwe i no mu wona, a mu zwela wusiwana; i no tsutsuma a ya mu wukarela nhan’wini, a mu pswopswa. 21 Zvonake a n’wana aku ngalo kakwe: Dhadha, ndzi wonhele tilo, ni mahlweni ka wena; a ndza ha faneli ku vitanwa aku ndzi n’wana wa wena. 22 Kanilezvi a raru wakwe i te ngalo ka malandza yakwe: Hatlisani, mu neha a nguwo yo saseka nguvhu, mu mu ambexa; mu mu mehela a phera litihweni lakwe, ni zvilato mikondzweni yakwe; 23 mu neha a role gi nonileko, mu gi tlhava; hi taga, hi tsaka: 24 hakuva a n’wananga loyi i wa file, kanilezvi i tlhelile a hanya; i wa lahlekile, makunu i kumilwe. Va no sangula ku tsaka.
mitlhamuselo ya nwtsty ka Lu 15:17-24
zvitiri: A cikhati leci a nga wuya kaya, a n’wana loye wa ndzisana i no alakanya ku kombela papayi wakwe lezvaku a mu amukela kota citiri na ku nga hi n’wana. A citiri, ci wa nga hi munhu wa laha ngangweni, a ku fana ni malandza, kanilezvi i wa hi munhu wa lahandle loyi a nga tholilwe, niku zvi wa tolovela ku a tholiwa kasi ku tira siku gin’we basi. — Mt 20:1, 2, 8.
a mu pswopswa: A gezu ga ciGreki gi tirisilweko laha gi suka hi ka gezu phi·leʹo, legi a zvikhati zvin’wani gi hundzuluselwako gi wula ku “pswopswa” (Mt 26:48; Mr 14:44; Lu 22:47) kanilezvi a zvikhati zvo tala gi wula “kuva ni lirandzo hi” (Joh 5:20; 11:3; 16:27). A gezu legi ga ciGreki gi tirisilweko laha gi komba ku khanyisa ko kari. Hikwalaho a maBhibhiliya yo kari ma hundzulusela cipandze leci ma ku “i no mu pswopswa hi lirandzo”. A kuva a papayi wa mufananiso lowu a mu losile hi ndlela leyo ya lirandzo, i kombile kutiyimisela kakwe ka ku amukela n’wana wakwe loyi a nga ti solile.
ku vitanwa aku ndzi n’wana wa wena: A mabhuku yo kari ma engetela tlhamuselo lowu: “Ndzi wonise ku khwatsi ndzi citiri ca wena”, hambu lezvi a mabhuku yo tala ya kale ni yo tsumbeka ma kalako ma nga hundzuluselisi lezvi ka mutsalo-tshinya. A titlhari to kari ti wula lezvaku a tlhamuselo lowo wu nyikelwe kasi a vhesi legi gi zwanana na Lu 15:19.
nguwo . . . phera . . . zvilato: A nguwo leyo yi wa nga hi ya nyalidede kanilezvi yi wa hi yo saseka ni ya yi nene nguvhu — kuzvilava yi wa hi nguwo yo sasekiselwa yi nga nyikwa mupfhumba wa lisima wo dzundzeka. A kuva a mu bohile phera litihweni lakwe zvi wa komba lirandzo la papayi loye ni ku mu nyika wudzundzo a nga n’wana loye a nga pengile. A malandza ma wa nga toloveli ku boha tiphera ni zvilato kutani masandalya. Hikwalaho a papayi loye i wa zvi komba kubaseni lezvaku a n’wana wakwe i wa amukelwa kota ciro co mbhelela ca ngango.
(Luka 15:25-32) Kanilezvi a n’wana wakwe loyi wa nhonzwa i wa hi le masin’wini; ku te laha a nga kari a tshinela mutini, i nozwa kuyimbelela ni kukina. 26 I no vitana gin’we ga malandza, a wutisa, xana zvilo muni lezvo. 27 Giku ngalo kakwe: Hi nakuloni a wuyileko; a raru wa wena i tlhavile a role gi nonileko, hilezvi i wuyile na a hanya khwatsi. 28 Zvonake i no zangara, a ala ku enghena; a raru wakwe i no huma a ya mu khongotela. 29 Kanilezvi i no hlamula, aku ngalo ka raru wakwe: Wangabye, ndzi ku tirele a malembe laya yo tala, cima a ndzi hambunyetangi a cileletelo ca wena; hambu zvi hi tano, a ku ndzi nyikangi ni cimbutana, lezvaku ndzi tsaka ni vanghana va mina; 30 kanilezvi a n’wana loyi wa wena, loyi a ngaga tshomba ya wena zvin’we ni zvibhayi, loku a wuyile, u mu tlhavele a role gi nonileko. 31 A raru wakwe aku ngalo kakwe: N’wananga, wena u tshama na mina cikhati contlhe, ni zvontlhe lezvi ndzi nga nazvo, zva wena. 32 Kanilezvi zvi wa fanele ku va hi tsaka ni ku nengela; hakuva a nakuloni loyi i wa file, kanilezvi i tlhelile a hanya; i wa lahlekile, makunu i kumilwe.
Kela titshomba ta moya
(Luka 14:26) Loku a munhu ata ka mina, na a nga vengi a raru wakwe, ni nyine, ni sati, ni vana, ni vanakulobye, ni vamakabye, ina, hambu ni kuhanya kakwe, a nga zvi koti ku maha mupizani wa mina.
tlhamuselo wa nwtsty ka Lu 14:26
venga: Lomu ka Bhibhiliya a gezu ku ‘venga’ gi nyika mitlhamuselo yo tala. Gi nga wula a maalakanyo ya tihanyi ya ku lava ku mahela van’wani kubiha, na ku nga hi na cigelo. Kutani ku nyenyezwa nguvhu hi munhu kutani nchumu wo kari, lezvi zvi mahako munhu loyi a nyenyezwako a potsa munhu loye kutani nchumu lowo. Niku gi nga wula ku randza kutsongwani kambe. Hi cikombiso, laha ku wuliwako ku Jakobe i wa ‘venga’ Leya niku i wa randza Rakeli, lezvi zvi wuliwako ku i wa randza nguvhu Rakeli a ku hundza Leya (Gen 29:31), niku a gezu legi gi tirisiwa hi ndlela leyo ka mabhuku man’wani ya kale ya ciJudha. Hikwalaho, Jesu i wa nga wuli ku a valandzeli vakwe va wa fanele kuva ni maalakanyo ya tihanyi kutani ku nyenyezwa hi maxaka yabye hambu hi vona venyi, hakuva lezvo zvi wa talwa ni Mitsalo yontlhe. (Ringanisa na Mr 12:29-31; Efe 5:28, 29, 33.) Ka mongo lowu, a gezu ku “venga” gi nga hundzuluselwa gi wula ku “ku randza kutsongwani”.
(Luka 16:10-13) Loyi a tsumbekako ka lezvi zvi tsongwani, i tsumbekile ni ka lezvi zva hombe; ni loyi a nga lulamangiko ka lezvi zvi tsongwani, a nga lulamangi ni ka lezvi zva hombe. 11 Hikwalaho loku mu nga tsumbekangi ka cuma ci nga lulamangiko, zvonake himani a ta nga mu nyika ku londzowota a tshomba yi nene ke? 12 Loku mu ngha mu nga tsumbekangi hi lezvo zvi lumbako mun’wani, himani a ta nga mu nyika lezvi zvi nga zva n’wina venyi ke? 13 A ku na nandza gi zvi kotako ku tirela tihosi timbiri; hakuva gi ta venga yin’we, gi randza yin’wani; kutani gi ta namarela ka yinwe, gi kanyisa yin’wani. N’wina a mu zvi koti ku tirela Nungungulu ni Mamona.