Timhaka ta mabhuku ma tako ka Cibhukwana ca Mutlhangano
13-19 KA ABRIL
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 31
“Jakobe na Labani va maha civhumelwano ca kurula”
(Genesisi 31:44-46) Ntsena ngha hi maha civhumelwano, mina na wena, leci ci ta ngava wukustumunyu cikari ka mina na wena. 45 Jakobe i no teka ribye, a gi yimisa gi maha mhinga. 46 Jakobe i te ngalo ka vamakabye vakwe: Wungeletelani maribye; va no teka maribye va maha citsundzulo. Vona va noga laho citsundzulwini.
it-2 173 ¶1
Galedi
Na va lulamisa a mazunga yabye hi ndlela ya kurula, Jakobe na Labani va no maha civhumelwano. Mhakeni leyi, Jakobe i no yimisa ribye a tlhela a byela “vamakabye” vakwe lezvaku va maha nhulu ya maribye, kuzvilava hi ndlela ya ku maha meza, laha va nga gela kona zvakuga zva civhumelwano. Labani i no gumesa a chula nhulu leyo hi ciAramaiko (ciSiriya) aku i “Jegar-sahadutha”, kanilezvi Jakobe i no yi chula hi ciHebheru aku i “Galedi”. Labani aku: ‘A nhulu leyi [hi ciHebheru, gal] i kustumunyu [hi ciHebheru, ʽedh] cikari ka mina na wena nyamutlha.’ (Gen 31:44-48) A nhulu ya maribye (ni mhinga ya ribye) zvi tirile kota vakustumunyu ka vontlhe vahundzi va ndlela. Hi kuya hi vhesi 49, a “Mizpa” yi wa hi citiyisekiso ca lezvaku Jakobe na Labani va wa mahile a civhumelwano ca ku hlayisa kurula cikari ka mingango yabye. (Gen 31:50-53) Hi ndzhako ka cikhati, ku wa tirisiwa maribye hi ndlela yo fana kasi mava vakustumunyu. — Jox 4:4-7; 24:25-27.
(Genesisi 31:47-50) Zvonake Labani i no gi chula lego wutshamu ku Jegar sahaduta; kanilezvi Jakobe i no gi chula ku ngalo Galedi. 48 Labani i te ngalo: Makunu leci citsundzulo i kustumunyu cikari ka mina na wena. hikwalaho a vito ga cona gi chuliwa ku ngalo hi Galedi, 49 kambe ci no vitanwa ku ngalo hi Mizpa; hakuva i te ngalo: Jehovha a cuwuke cikari ka mina na wena, lezvi hi to hambana mun’we ni mun’wani. 50 Loku wena u xanisa a vana va mina, ni loku wena u teka van’wani vasati lahandle ka vana va mina, hambu loku ku nga hi na munhu, languta Nungungulu i kustumunyu cikari ka mina na wena.
it-2 728
Mizpa (ku nga gezu ga ciHebheru gi wulako ku “Murindzeli”)
A nhulu ya maribye leyi yi nga yimisiwa hi Jakobe i no yi chula ku “Galedi” (zvi wulako ku nhulu ya wukustumunyu) ni ku “Mizpa.” Labani i no guma aku: ‘Jehovha a cuwuke cikari ka mina na wena, lezvi hi to hambana mun’we ni mun’wani.’ (Gen 31:45-49) A nhulu leyo ya maribye yi wa tava citiyisekiso ca lisine ca lezvaku Jehovha wa cuwukela kasi ku wona lezvaku Jakobe na Labani va ci hlayisa a civhumelwano cabye ca kurula ke.
(Genesisi 31:51-53) Labani i no engeta aku ka Jakobe: Languta leci citsundzulo, cuwuka leyi mhinga leyi ndzi yi yimisileko cikari ka mina na wena. 52 Leci citsundzulo ngha ci hi kustumunyu, ni leyi mhinga ngha yi hi kustumunyu, lezvaku ndzi nga hundzi leci citsundzulo ndzita ka wena, ni lezvaku wenawu u nga hundzi leci citsundzulo ni leyi mhinga, uta ka mina hi wulala. 53 Nungungulu wa Abrahama, Nungungulu wa Nahori, ni Nungungulu wa vapapayi vabye, a lamule cikari ka mina na wena. Jakobe i no hlambanya hi loyi a chaviwako hi Isaka.
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 31:19) Labani i wa yile ku ya kaya tiyivhu; Rakeli i no yiva materafime ya papayi wakwe.
it-3 693
Terafime
A zvilo zvi vhevhulilweko le Mezopotamia ni ka matshamu ya laha kusuhani nako zvi kombile lezvaku a kuva ni materafime zvi wa yelana ni loyi a nga wa ta sala ni tshomba ya laha lixakeni. Hi kuya hi ribye gi kumilweko le Nuzi, a kuva ni vanungungulu va laha lixakeni, ka zvikhati zvin’wani zvi wa nyika a mukon’wana a lungelo ga kuya tribhunali a ya londza titshomba ta papayi wa sati wakwe a fileko. (Ku wula bhuku Textos Antigos do Oriente Próximo, ga J. Pritchard,1974, mapajina 219-220, ni tlhamuselo wa lahasi wa wu 51) Kuzvilava hi ku tiva lezvo, Rakeli i zvi wonile zvi lulamile a ku teka a materafime hi kota ya lezvi a papayi wakwe a nga kalavele Jakobe, a nuna wakwe. (Ringanisa na Gen 31:14-16.) A lisima la materafime xungetano hi lungelo ga ku kuma tshomba li tlhela li tlhamusela ku hikuyini Labani a nga vila hi ku lava materafime yakwe laha ka kuza a teka a vamakabye vakwe va famba pfhuka wa 7 wa masiku va landza Jakobe. (Gen 31:19-30) Jakobe i wa nga zvi tivi lezvi Rakeli a nga zvi mahile (Gen 31:32), niku a ku na cikombiso ca lezvaku i tshukile a navela ku tirisa a materefime kasi ku va tekela a tshomba a vana va Labani. Jakobe i wa nga hi na mhaka ni zvifananiso. Hi ndzhako ka cikhati, a materafime ma lovisilwe a cikhati leci Jakobe a nga fihla lahasi ka sinya ya hombe yi nga gamekene ni Xekemi a vanungungulu vontlhe va vamatiko lava va nga wuyile ni vanhu va laha ngangweni wakwe. — Gen 35:1-4.
20-26 KA ABRIL
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 32-33
“Wa lwela ku kuma makatekwa?”
(Genesisi 32:24) Jakobe i no sala yece; laho i no pfinyana ni munhu gi kala gica.
w03 15/8 25 ¶3
Wa ti karatela ku hlota Jehovha?
A Bhibhiliya gi na ni zvikombiso zvo tala zva vanhu va kululileko va n’watseka na va hlota Jehovha. A mun’we wabye hi Jakobe, loyi a lwileko ni ngilozi ya Nungungulu kala gica. Kota wuyelo ga kona, Jakobe i no chuliwa ga ku Izrayeli (a pfinyeneko ni Nungungulu) hi kota ya lezvi a “lwileko” kutani a “simamileko”, a “ti karatileko” a “timiseleko” na Nungungulu. A ngilozi yi no mu katekisa hi kota ya kutikarata kakwe. — Genesisi 32:24-30.
(Genesisi 32:25, 26) Laha a munhu wa kona a nga wona lezvaku a nga zvi koti ku mu hlula, i no mu khumba laha nyongeni, a nyonga ya Jakobe yi no khuyuka khwatsi hi lezvi va nga kari va pfinyana. Yena i te ngalo: Ndzi tsike ndzi famba hakuva gi lava kuca. Jakobe aku ngalo: Ndzi nga ta ku tsika u famba na u nga se ndzi katekisa.
it-1 578
Cilima, wulima
A wulima ga Jakobe. A cikhati leci Jakobe a nga hi kwalomu ka 97 wa malembe i nolwa a wusiku gontlhe ni ngilozi ya Nungungulu. I nolwa nayo kala yi mu katekisa. A cikhati va nga kari valwa, a ngilozi yi no henya a nyonga ya Jakobe yi khuyuka. Hi kota ya lezvo, Jakobe i wa famba hi ku khwita. (Gen 32:24-32; Ho 12:2-4) Andzhako ka lezvo Jakobe i wa hi ni ca ku mu alakanyisa lezvaku hambu lezvi a nga ‘pfinyene ni Nungungulu [ngilozi ya Nungungulu] ni vanhu a hlula’, kota lezvi a ngilozi yi nga wula, a hi ku khwatsi futsi-futsi Jakobe i wova ni ntamu wa ku hlula ngilozi ya Nungungulu. Kanilezvi zvi kotekile ntsena hi kota ya kungo ga Nungungulu ni ku vhumelela kakwe lezvaku alwa ni ngilozi kasi ku komba ku Jakobe i wa zvi nyika nguvhu lisima a ku katekisiwa hi Nungungulu.
(Genesisi 32:27, 28) Yena i te ngalo: Hi wena mani vito ga wena ke? Yena i te ngalo: Hi mina Jakobe. 28 Yena i te ngalo: A vito ga wena gi nga ta ha vitanwa ku ngalo Jakobe, gi ta vitanwa ku ngalo hi wena Izrayeli; hakuva u pfinyeni ni Nungungulu ni vanhu, u hlulile.
it-1 450
Izrayeli
1. I vito legi Nungungulu a nga chula Jakobe a cikhati leci a nga hi kwalomu ka 97 wa malembe. Ku vile ka wusiku legi Jakobe a nga tsemakanya congo wa Jabhoke, kasi a ya tlhangana ni makabye wakwe Esawu, laha a ngalwa ni munhu loyi a nga guma a ti tivekisa lezvaku i ngilozi. Hi kota ya lezvi Jakobe a timiseleko alwa ni ngilozi, a vito gakwe gi no ciciwa a vitaniwa ku hi Izrayeli lezvi zvi kombako a cikatekiso ca Nungungulu. Kasi ku maha mubuzo wa zvi maho lezvo, Jakobe i no vitana a wutshamu lego aku Penueli kutani Penieli. (Gen 32:22-31; wona laha kaku JACÓ N.° 1.) A ndzhako ka cikhati, Nungungulu i tiyisekisile a kucica ka vito ga Jakobe le Bheteli, niku kusukela laho kala kufeni kakwe i wa vitaniwa ku hi Izrayeli. (Gen 35:10, 15; 50:2; 1 Kr 1:34) Hambulezvo, ka 2500 wa makhati ni ku hundza lawa a vito Izrayeli gi kumekako lomu ka Bhibhiliya, a kutala ka wona ma komba pswalo wa Jakobe kota tiko. — Ek 5:1, 2.
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 32:11) Ndzi ponise canjeni ga nakulori, kona canjeni ga Esawu; hakuva ndza mu chava, ku nga taku a ndzi daya zvin’we ni vanyine ni vanana.
(Genesisi 32:13-15) I no etlela laho lego wusiku. I no hlawula cikari ka lezvi a nga wa hi nazvo kasi ku maha cinyikiwo ka nakulobye, zvi nga lezvi: 200 wa miphaphakazi, 20 wa timhongo, 200 wa tiyivhu, ni 20 wa tihamba, ni 30 wa makameli lawa ma an’wisako ni marole ya wona, ni 40 wa mapswele ya tihomu, ni 10 wa tikuzi, ni 20 wa mapswele ya timbongola, ni 10 wa marole.
w10 15/6 22 ¶10-11
A kuwulawula hi wunene zvi vhuvhumisa kuzwanana
A ku wulawula khwatsi hi ndlela ya yi nene zva vhuna a ku wumba ni ku tiyisa a wunghana hi kurula. A ku maha lezvi hi nga zvi kotako kasi ku chukwatisa a wunghana ga hina ni van’wani zvi nga maha ku hi wulawula hi ndlela ya yi nene navo. Hi lisine, a ku va mahela zva zvi nene van’wani — zvo kota ku hlota tindlela ta ku va vhuna, ku va nyika a cinyikiwo co huma mbilwini, ni ku va amukela laha kaya ka wena — zvi nga vhuna ku sangula mabhulo. Zvi nga “wungeletela makhala ma vhurako” hehla ka wokari niku zvi nga komba matshamela ya ma nene ya munhu niku lezvo zvi maha ku zvi olova a ku lulamisa a zvikarato. — Rom 12:20, 21.
Jakobe i wa zvi zwisisa lezvo. A hahla gakwe, Esawu, gi wa mu zangarele nguvhu laha ka kuza a tsutsuma hi ku chava ku dawa. Andzhako ka malembe yo tala i no tlhela. Esawu i noya tlhangana naye na a hi 400 wa vavanuna. Jakobe i no khongela ka Jehovha a kombela civhuno. Andzhako ka lezvo i no rumela mitlhambi yo tala yi ranga yiya ka Esawu. A cinyikiwo leco ci tatisile a kungo ga cona. A cikhati va nga tlhangana, a mbilu ya Esawu yi no rula, a tsutsuma a ya bharasara Jakobe. — Gen. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
(Genesisi 33:20) Laho i no aka a alati, i no gi chula ku ngalo hi El-Elohe-Israeli.
it-1 699
Nungungulu, a Nungungulu wa Izrayeli
Kota wuyelo ga ku tlhangana ni ngilozi ya Jehovha le Penueli, Jakobe i no nyikiwa a vito ga Izrayeli niku a ndzhako ka ku tlhangana ni makabye wakwe Esawu kasi va vhuxa kurula i no tshama le Sukote niku hi ndzhako i noya le Xekemi. I no xava petso ka tiko ga vana va Hamori niku i no gwimba a tenda gakwe. (Ge 32:24-30; 33:1-4, 17-19) ‘Laho i no aka a alati, i no gi chula ku ngalo hi El-Elohe-Israeli’ ku nga magezu ya ciHebheru ma wulako ku “Nungungulu, a Nungungulu wa Izrayeli” kutani ku “Nungungulu i Nungungulu wa Izrayeli”. (Ge 33:20) A vito legi Jakobe a chulileko a alati i wo tivekisa a vito gakwe ga giswa. Hi ku maha lezvo, i wo komba lezvaku wa gi vhumela a tlhela a gi nyika lisima a vito legi Nungungulu a nga mu nyikile ni lezvi a nga mu rangele khwatsi kala a tlhela Tikweni ga Citsumbiso. A magezu lawa ya El-Elohe-Israeli mo kumeka khati gin’we basi lomu ka Mitsalo.
27 KA ABRIL–3 KA MAIO
TITSHOMBA TI NGA KA MHAKA YA NUNGUNGULU | GENESISI 34-35
“A ku tolovelana ni vakubiha zvi na ni wuyelo ga hava”
(Genesisi 34:1) Zvonake Dhina a nhanyana wa Leya, loyi a nga pswalele Jakobe, i no huma ku ya wona a vanhanyana va lego tiko.
w97 1/2 30 ¶4
Xekemi — a dhoropa ga lomu nkoveni
A majaha ya dhoropa ga Xekemi ma wa mu wonisa kuyini a nhwana loyi a nga tshamela a kuya dhoropeni gabye, kuzvilava na a hi yece? A mufana wa hosi ‘i no mu wona a mu teka, a etlela naye, a mu xakela’. Hikuyini Dhina a nga ti veka khombyeni hi ku tolovelana ni vanhu vakubiha va vaKhanani? Ku ngava lezvaku i wo lava wunghana ni vanhanyana va tanga yakwe? Xana i wova ni kani kutani ku i wa nga lavi kuzwa hi munhu a ku fana ni van’wani vamakabye vakwe? Lera a mahungu ma nga ka Genesisi, u tlhela u zama ku zwisisa a tingana ni kubayisa loku Jakobe na Leya va ku zwileko hi kota ya wuyelo go biha legi a n’wana wabye a vileko nago hi lezvi a nga endzela a dhoropa ga Xekemi. — Genesisi 34:1-31; 49:5-7; wona ni A Sentinela ya 15 ka Junho wa 1985, pajina 31.
(Genesisi 34:2) Xekemi a n’wana Hamori a muHivi, a hosi ya tiko, i no mu wona a mu teka, a etlela naye a mu xakela.
“Chavani wubhayi!”
Kota lezvi Xekemi a nga mu navela nguvhu Dhina, i no mu pfinya “a mu xakela”. Ka yena zvi wa nga bihangi ku maha lezvo. (Lera Genesisi 34:1-4.) A zvilo lezvo zvo tshisa zvi nga mahiwa hi Xekemi zvi mu vangele zvikarato zvo tala Dhina ni ngango wakwe wontlhe. — Genesisi 34:7, 25-31; Va Le Galatiya 6:7, 8.
(Genesisi 34:7) Laha a vafana va Jakobe va nga wuya hi le mikoveni na va zvi zwile va no zangara va xaniseka nguvhu, hakuva Xekemi i wa mahile kubiha ka Izrayeli, hi ku etlela ni nhanyana wa Jakobe, lezvi zvi nga faneliko ku maheka.
(Genesisi 34:25) Zvonake hi siku ga wunharu, laha va nga wa hi le kubayisekeni, vafana vambiri va Jakobe, Simoni na Levhi, a vamakabye va Dhina, loyi ni loyi i lo teka supadho yakwe, va no ya nghena mutini na va nga tiviwi, va no daya vontlhe vavanuna.
w09 1/9 21 ¶1-2
Loku u mahelwa zvakubiha
A kutala ka zvikhati, lava va ti photelako va maha lezvo na va zama ku hungula kubayisa loku va ku zwako hi kota ya lezvi va nga mahelwa kubiha. Hi cikombiso, a Bhibhiliya gi hi byela lezvaku a cikhati leci a vana va Jakobe va nga tiva lezvaku Xekemi, a muKhanani, i wa xakele a makabye wabye Dhina, va no ‘zangara va xaniseka nguvhu’. (Genesisi 34:1-7) Kasi ku va phota, a vafana vambiri va Jakobe va no maha cikungo ca ku vhukela Xekemi ni va laha mutini wakwe. Simeyoni na Levhi va no tirisa tipulani kasi va nghena lomu dhoropeni ga Khanani va daya vontlhe vavanuna, a ku patsa na Xekemi.— Genesisi 34:13-27.
Xana a kuhalatwa loko ka nkhata ku lulamisile a cikarato? A cikhati Jakobe a nga tiva lezvi a vana vakwe va nga maha, i no va kawuka aku: ‘Mu ndzi gisile mihumbo, mu ndzi mahile cinyenyeko ka vanhu va tiko legi, . . . va ta so tsombana va ndzi hlasela, ndzi lova ni yindlu ya mina.’ (Genesisi 34:30) Kunene, lezvi va zvi mahileko kasi ku phota zvi vile ni wuyelo go hambana ni legi va nga gi lava. Wutshan’wini ga ku lulamisa cikarato, a ngango wa Jakobe makunu zvi wa lava ku wu tshama na wu ti wonela ku a vaakelani va zangara va ti photela. Kuzvilava hi zvalezvo zvi nga maha ku Nungungulu a byela Jakobe lezvaku a rurisa a ngango wakwe wuya le Bheteli kasi ku va vhikela. — Genesisi 35:1, 5.
Kela titshomba ta moya
(Genesisi 35:8) Ku nofa Dhebhora, a muan’wisi wa Rebheka; i no lahliwa lahasi ka Beteli, a hasi ka nkuhlu; hikwalaho va lo wu chula vito gaku i Nkuhlu wa Mihloti
it-1 670 ¶1
Dhebhora
1. I wa hi yayi ya Rebheka. A cikhati Rebheka a nga suka laha kaya ka papayi wakwe Bhetuweli a ya le Palestina a ya chadha na Isaka, i no famba Dhebhora. (Gen 24:59) Andzhako ka malembe yo tala na a tira laha kaya ka Isaka, Dhebhora i no suka a ya tshama mutini wa Jakobe, kuzvilava andzhako ka loku Rebheka a file. Andzhako ka 125 wa malembe Rebheka na a chadhile na Isaka, Dhebhora i nofa a lahliwa le Bheteli lahasi ka sinya ya hombe. A vito legi gi chulilweko a sinya leyo (Alom-Bacute zvi wulako ku “Sinya ya Mihloti”) gi wa komba lezvi Dhebhora a nga randzisiwa zvona hi Jakobe ni ngango wakwe. — Ge 35:8.
(Genesisi 35:22-26) Zvonake laha Izrayeli na akile ka lego tiko, Rubheni i no etlela na Bhilha, a mundlukulu wa papayi wakwe; Izrayeli i nozwa mhaka leyo. Makunu a vana va Jakobe va wa hi khume ni vambiri. 23 A vana va Lea hi Rubheni, a matewula ya Jakobe, na Simoni, na Levhi, na Judha, na Isakari, na Zebhuloni. 24 A vana va Rakeli hi Josefa na Bhenjamini. 25 A vana va Bhilha, a nandza ga cisati ga Rakeli, hi Dhani na Naftali. 26 A vana va Zilpa, a nandza ga cisati ga Leya, hi Gadhi na Axeri. Lava hi vana va Jakobe lava a nga beleka le Padhanaramu.
Zviwutiso zva vagondzi
Le Izrayeli wa kale, xana a munhu i wa fanele kuva matewula kasi ava kokwani wa Mesiya?
A kale hi wa zwisisa ku a hlamulo wa ciwutiso leci i ina hi kota ya lezvi zvi tsalilweko ka Mahebheru 12:16. A vhesi legi gi wula lezvaku Esawu a nga ‘nyikangi lisima a zvilo zvo basa’ niku i no “cicisa a wutewula gakwe [ka Jakobe] hi ngelo wa zvakuga”. Lezvo zvi nyikile a mawonela ya lezvaku a cikhati leci Jakobe a nga kuma a “wutewula”, i tlhelile ava wa lixaka leli a nga tava kokwani wa Mesiya. — Mat. 1:2, 16; Luka 3:23, 34.
Hambulezvo, loku hi kambisisa a matimu ya Bhibhiliya hi wona lezvaku zvi wa nga bohi ku a wanuna ava matewula kasi ava kokwani wa Mesiya. Wona a cikombiso co kari:
Ka vana va Jakobe (Izrayeli) a matewula yakwe ya ku pswaliwa hi Leya ku wa hi Rubheni. Niku a n’wana wakwe wa nhondzo wa ku pswalilwe hi Rakeli, a sati wakwe wo randzeka, wa ku hi Josefa. A cikhati leci Rubheni a ngava ni nandzu hi ku maha zvilo zvo nyenyeza nguvhu, a wutewula gakwe gi no nyikelwa ka Josefa. (Gen. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Kro. 5:1, 2) Hambulezvo, a lixaka leli Mesiya a nga huma hi ka lona a li vangi la Rubheni ne la Josefa. Kanilezvi i humele hi ka lixaka la Judha, a n’wana wa wumune wa Jakobe wa ku pswaliwa hi Leya. — Gen. 49:10.