Laha Pedro a nga kaneta ku wa mu tiva Jesu hi khati ga wunharu, makunu gi waya kuceni. A cikhati leci a Hubye ya Hombe yi nga mbheta lezvi yi nga kari yi maha zvo khwatsi yo lamula, yi no hangalaka. Laha gi ngaca hi Wazihlanu makunu, va no tlhangana kambe, va vitanisa Jesu kasi va ta fihla manyala lawa va nga ma mahile ni wusiku ga kona, ya ku xuxa munhu na zvi nga hi laha nayweni.

A Hubye yi no phinda yiku: “Loku wena u hi Kristu, hi byele.” Jesu i no hlamula aku: “Hambu loku ndzi mu byela, mu nga ta kholwa; ni loku ndzi mu wutisa, mu nga ta hlamula.” Hambulezvo, Jesu i no tiya hlana, a va komba lezvaku hi yena loyi a nga phrofetilwe ka Dhaniyeli 7:13, aku: “Kusukela lezvi a N’wana wa munhu i ta tshama . . . [canjeni] ga cinene ga ntamu wa Nungungulu.” — Luka 22:67-69; Matewu 26:63.

Va no kurumeta vaku: “Kasi hi wena N’wana wa Nungungulu ke?” Jesu a hlamula aku: “N’wina ma wula muku, hi mina yena.” Ko khwatsi a ka vona lezvo zvi wa enela a ku va mu konela ku daya vaku wa rukatela. Va no wutisana vaku: “Ga ha laveka hikuyini a wukustumunyu ke?” (Luka 22:70, 71; Marku 14:64) Hikwalaho, va no boha Jesu va famba naye ka Pilatu, a Govhernadhori wa muRoma.

Kuzvilava Judhasi Iskariyoti i mu wonile Jesu na va famba naye ka Pilatu. Laha Judhasi a nga wona lezvaku Jesu i konilwe, i no ti laya a vhumala co maha. Hambulezvo, a nga ti solangi a kombela ku tsetselelwa hi Nungungulu. I no tlhela ka vapristi a ya zama ku va tlhelisela mali le’ya 30 wa zvingerengere zva silivha. I no ya va byela lezvi: “Ndzi wonhile hi ku nyikela munhu wo kala nandzu.” Kanilezvi, va no mu khawulisa, vaku: “Hi nghena kwihi ka lezvo? Ta wena leto!” — Matewu 27:4, NM.

Judhasi i no ya hoxa a 30 wa zvingerengere zva silivha lomu tempeleni a guma a ya engetela zvihoxo zvakwe hi ku zama ku ti boha. Laha a nga zama ku ti cikita, ko khwatsi a dhavi legi a nga hayeka ka gona lingoti gi no hapuka, a sewa lahasi a ku pshwandla. — Mitiro 1:17, 18.

Laha va nga famba na Jesu ndlwini ya wuhosi ya Pontiyu Pilatu, gi wa ha hi mixo. A vaJudha lava va nga famba naye a va vhumelangi ku nghena. Va wa alakanya lezvaku loku va ti tlhanganisa ni vamatiko va nga ti nyenyezisa, va nga ringanelwi hi kuga zvakuga hi 15 ka Nisani — a siku go sangula a Mubuzo wa Zvibaba zvi nga Hiko na Comelo — lowu wu nga woniwa kota cipandze ca nguva ya Phasika.

Pilatu i no huma, a ta va wutisa aku: “I keco muni mu nehako hi loyi munhu ke?” Vaku: ‘Loku munhu loyi i wa nga wonhangi, na hi nga mu nehangi ka wena.’ Kuzvilava Pilatu i no wona ku vo zama ku mu kucetela; a se: “Mu tekeni n’wina venyi, mu mu lamula kota nayo wa n’wina.” A vaJudha va no hlamula vaku: “A hi vhumelwi hina ku daya munhu.” A magezu lawo ma no komba lezvaku a kungo gabye ku wa hi ku Pilatu a ya daya Jesu. — Johani 18:29-31.

Zvi wonekisa ku loku va wa no daya Jesu hi cikhati ca mubuzo wa Phasika, na ku vhukile guwa cikari va vanhu. Makunu, kota lezvi a vaRoma va nga vhumelelwa ku daya munhu a vhukelako mufumo wabye, a vaJudha lavo va wa lava ku kucetela vaRoma kasi va kholwa lezvaku Jesu i na ni nandzu lowo, va mu daya. Va wa ti byela lezvaku loku zvi mahisa lezvo, vona va nga tava ni nandzu mahlweni ka vanhu, hambu lezvi ka ku va wa lava ku Jesu a dawa futsi.

A varangeli va wukhongeli a va mu byelangi Pilatu lezvaku va wa konile Jesu vaku wa rukatela. Va no tsamba minandzu yin’wani ya mawunwa, vaku: “Hi kumile loyi munhu [1] na a kari a kucetela a tiko ga hina, [2] a tsimbeta vanhu ku khupa khupo ka Khezari, [3] na a ti wula lezvaku yena i Kristu a hosi.” — Luka 23:2.

Makunu Pilatu kota muyimeli wa mufumo wa Roma, i no karateka, a alakanya lezvaku kuzvilava lezvi a vaJudha va zvi wulako xungetano hi Jesu zvi ngava lisine, niku kuzvilava Jesu o ti maha hosi a vhukela wuhosi ga vaRoma. Hikwalaho, i no tlhela lomu ndlwini yakwe ya wuhosi, a ya vitana Jesu, a mu wutisa aku: “Wena u hosi ya vaJudha ke?” Hi magezu man’wani Pilatu i waku: ‘Jesu, u tshovile nayo wa mufumo wa Roma, u ti yimisa kota hosi u vhukela Khezari ke?’ Jesu i no mu wutisa zvilo, kuzvilava na a zama ku wona ku zvini a zvi tivako Pilatu hi yena. I te: ‘U wula lezvo hi wutsumbu ga wena ke, kutani u no byeliwa hi van’wani ha mina ke?’ — Johani 18:33, 34.

Pilatu i no komba lezvaku a nga li tivi lisine xungetano hi Jesu, ni ku i wa lava ku li tiva, a se mu wutisa aku: “Ndzi muJudha-kuloni mina ke?” A engeta aku: “A tiko ga wena ni vapristi va hombe va ku nyikele ka mina; cini u ci mahileko ke?” — Johani 18:35.

Jesu a nga zamangi ku potsa a mhaka-tshinya leyi va nga wulawula hi yona, a wuhosi. Kanilezvi, lezvi a nga hlamulisa zvona, handle ko kanakana zvi mu hlamalisile nguvhu Govhernadhori Pilatu.

Jesu a nga mu fihlelangi Pilatu lezvaku yena i hosi. Hambulezvo, a Mufumo wakwe wu wa nga veki khombyeni a mufumo wa Roma. Jesu i te: ‘A Mufumo wa mina a hi wa misava; loku a Mufumo wa mina wu wa hi wa misava, zvonake a malandza ya mina na ma lwile, kasi ndzi nga nyikelwi ka vaJudha: Kanilezvi makunu a Mufumo wa mina a hi wa lomu.’ (Johani 18:36) Lisine, Jesu i na ni Mufumo. Kanilezvi, a hi wa tiko legi.

Pilatu a nga zvi tsikisangi zvezvo. I no mu wutisa aku: “Kasi u hosi?” Jesu i no komba Pilatu lezvaku i zvi zwisisile futsi, a se mu hlamula aku: “U wula zvona uku ndzi hosi. Ndzi pswalelwe lezvo, niku ndzi tele lezvo tikweni kasi ndzi ta kustumunya lisine. Ni wihi a yimako ni lisine wa ingisa a gezu ga mina.” — Johani 18:37, NM.

Jesu i wa byelile Tomasi aku: “Mina ndzi ndlela, ni lisine, ni wutomi.” Makunu Pilatu i nozwa lezvaku Jesu i rumelwe misaveni kasi ku ta kustumunya “lisine” — a lisine xungetano hi Mufumo wa Nungungulu. Jesu i wa ti yimisele ku simama a tsumbeka a yimela lisine lelo, hambu loku zvi lava ku afa. Pilatu i no guma a wutisa Jesu aku: “Cini a lisine?” Kanilezvi, a nga nyimangi azwa hlamulo wa kona, i no ti byela lezvaku makunu i wa yi kumile a mhaka-tshinya kasi a tsema mhaka ya Jesu. — Johani 14:6; 18:38, NM.

Pilatu i no guma a huma a ya ka lava va nga rindzela le handle ka yindlu ya wuhosi. I no ya byela vapristi va hombe aku: “A ndzi kumi nandzu ka loyi munhu.” Ko khwatsi ka cikhati leco Jesu i wa hi laha tlhelweni gakwe. A vanhu va no kwata hi ciboho leco, va mu kucetela vaku: ‘Wa vhuxa pfilupfilu vanhwini, hi ku gondzisa Judhiya gontlhe; i sangulile hi le Galileya, a kala a chikela ka legi wutshamu.’ — Luka 23:4, 5.

Pilatu i no hlamala laha a nga wona vaJudha va woma tihloko hi ku lava nchumu wo kala ku zwisiseka. Laha a vapristi va hombe ni madhota va nga simama ku banguleka, Pilatu i no wutisa Jesu aku: ‘A wu zvizwi zvontlhe lezvi va ku kecarako ha zvona ke?’ (Matewu 27:13) Jesu i no miyela aku hwi. Laha Pilatu a nga wona Jesu na a lumbetiwa aku kape, i no hlamala.

A cikhati leci a vaJudha va ngaku Jesu i ‘sangulele le Galileya’, Pilatu i no tiva lezvaku Jesu wa le Galileya, a se tekela ku kuma ndlela ya ku vhika nandzu ka mhaka ya Jesu. Loyi a nga fuma le Galileya ka cikhati leco ku wa hi Herodhi Antipasi (a n’wana wa Herodhi wa Hombe) niku lezvi ku nga hi nguva ya Phasika i wa hi le Jerusalema. Makunu Pilatu i no rumela Jesu ka Herodhi Antipasi. Herodhi loyi hi yaloyi a nga daya Johani Mubhabhatisi. Niku laha a nga guma azwa ku Jesu wa maha zvihlamaliso i karatekile a pimisa lezvaku Jesu a ngava Johani a nga vhuka hi ka vafileko. — Luka 9:7-9.

Makunu Herodhi i no tsaka laha a ngazwa ku i lava ku wona Jesu. Kanilezvi, a hi ku khwatsi i wo lava ku mu vhuna kutani ku zama ku tiva ku hakunene ku wa hi ni cigelo ca ku kona Jesu ke. Herodhi i wo navela ku wona Jesu basi, niku i wa rindzela ku wona cihlamaliso “na ci mahiwa hi yena.” (Luka 23:8) Hambulezvo, Jesu a nga mahangi lezvi Herodhi a nga zvi xuva, ne a nga mu hlamulangi nchumu laha a nga mu wutisela. Herodhi ni masochwa yakwe va no swireka, va se “mu tseketsela”. (Luka 23:11) Va no mu boha nguwo yo koka mahlo va mu poyilela. Herodhi i no guma a mu tlhelisa ka Pilatu. Herodhi na Pilatu va wa nga wokelani ndzilo. Kanilezvi, ka mhaka leyi va nova tapa ni kandarinya.

Laha va nga chikela naye ka Pilatu, i no tlhanganisa vapristi va hombe, ni madhota ya vaJudha, ni vanhu a taku: “Ndzi mu hlolile mahlweni ka n’wina, a ndzi kumangi nandzu ka yena ka zvilo lezvi mu mu kecarako ha zvona. Ge, hambu Herodhi kambe, hakuva i mu tlhelisile ka hina; langutani, a nga mahangi nchumu leci a faneleko a kufa ha cona, hikwalaho ndzi ta muba, ndzi mu tlhatlha.” — Luka 23:14-16.

Pilatu i wa zvi lava nguvhu a ku ponisa Jesu, hakuva i wa zvi wona ku va mu nyikele ka yena hi ku mu zonda. Laha Pilatu a nga kari a zama ku mu ponisa, ku no humelela zvin’wani zvi nga engetela ku a lava ku mu ponisa futsi. Na a ha tshamile citshan’wini cakwe ca wuhosi, i no byeliwa mahungu ma ngata hi ka sati wakwe. I waku: “U nga mu mahi nchumu a wanuna loye wo lulama, hakuva ndzi xanisekile nguvhu nyamutlha hi lezvi ndzi nga lora matolo hi kota ya yena [ko khwatsi a noro lowo wu wata hi ka Nungungulu].” — Matewu 27:19, NM.

Kunene, Pilatu i wa fanele ku ponisa Jesu. Ka cipimo ci landzelako, hi ta wona lezvi a nga zamisa zvona.

Pilatu i wa byelile citshungu leci ci nga lava ku Jesu a dawa, aku: “A ndzi kumangi nandzu ka yena ka zvilo lezvi mu mu kecarako ha zvona. Ge, hambu Herodhi kambe”. (Luka 23:14, 15) Makunu, lezvi a citshungu ci nga kurumeta ku Jesu a dawa, Pilatu i no guma a zama ku mu ponisa hi ndlela yin’wani, aku: “Mu na ni mukhuwo, wa ku ngalo, ndzi mu tlhatlhela munhu hi Phasika: Makunu ma zvi . . . [lava] lezvaku ndzi mu tlhatlhela a Hosi ya vaJudha ke?” — Johani 18:39.

Kota lezvi Pilatu a nga tiva lezvaku ku na ni cibochwa ca ku hi Bharabhasi, ci nga tiveka hi ku yiva, ku kucetela vanhu lezvaku va vhukela mufumo, ni ku daya, i no wutisa citshungu aku: “Mu . . . [lava] lezvaku ndzi mu tlhatlhisela mani ke, Bharabhasi, kutani Jesu loyi a tibyako Kristu?” Lezvi a vanhu va nga kucetelwe hi vapristi va hombe, va no hlawula Bharabhasi, va tsika Jesu. Pilatu a phinda aku: “Hi wihi wa lava vambiri mu . . . [lavako] a kuva ndzi mu tlhatlhisela yena ke?” A citshungu ciku: “Bharabhasi”! — Matewu 27:17, 21.

Pilatu i no nyenyezeka, aku: “Ndzi ta maha yini ha Jesu loyi a tibyako Kristu?” A vanhu vaku: ‘I wa belelwe!’ (Matewu 27:22) Ne a va na tingana, a ku dayisa munhu wo kala nandzu! Pilatu a va khongotela, aku: “Hikuyini, kubiha muni a ku mahileko ke? A ndzi kumangi ka yena cigelo ca ku i fanele kufa ha cona; hikwalaho ndzi ta muba, ndzi mu tlhatlha.” — Luka 23:22.

Hambu lezvi Pilatu a nga nghena hi seno, a nghena hi seno, na a zama ku ponisa Jesu, a citshungu leco ci nga zangarile, ci no banguleka ciku: ‘I wa belelwe!’ (Matewu 27:23) A varangeli va wukhongeli va wa mahile zvontlhe kasi a citshungu ci nyongwa, laha ka kuza ci lava ku ku halaka nkhata. A hi nkhata wa cigevenga co kari, i nkhata wa munhu wo kala nandzu; loyi ka 5 wa masiku ma nga hundzile a nga hoyozelwa loku Jerusalema kota Hosi! Loku ku hi lezvaku ku wa hi ni vapizani vo kari va Jesu, va no miyela va zama ku va nga tiviwi.

Pilatu i no wona lezvaku zvontlhe a nga zama ku maha zvi wa nga phahi, niku makunu ku wo vhuka woyonga. I no guma a teka mati a hlamba mandla na a woniwa hi citshungu, aku: “A ndzi na nandzu hi nkhata wa munhu loyi a lulamileko; ti woneleni n’wina.” Hambu zvezvo a zvi vhunangi nchumu. A citshungu ci no hlamula, ciku: “A nkhata wakwe a wuve hehla ka hina, ni hehla ka vana va hina.” — Matewu 27:24, 25.

Pilatu i no zvi wona zvi hi chukwana ku tsakisa vona a ku hundza ku maha lezvi a nga zvi tiva ku zvi lulamile. Hikwalaho, i no maha lezvi a citshungu ci nga zvi lava, a humesa Bharabhasi paxweni. A ruma masochwa lezvaku ma mu tlhatlha tinguwo Jesu ma muba.

Loku a masochwa ma mu bile zva xapi ya cima ma no guma ma mu teka ma famba naye lomu ndlwini ya wuhosi. Ku no tlhangana a ntlawa wa masochwa ma simama ku mu xanisa. Ma no luka mimizwa ma vekela lomu hlokweni ya Jesu yi mu tlhavetela. Ma no mu khomisa lihlanga seno ka woko ga cinene, ma mu boha nguwo yo pswhuka, yo fana ni leyi yi nga bohiwa hi tihosi. Ma mu poyila maku: “Xewe, hosi ya vaJudha!” (Matewu 27:28, 29) Kambe lezvo a hi nchumu; ma no mu phelela, ma tshama hi ku muba tipama lomu nghoheni. Ma no teka lihlanga leli a nga hi nalo, ma muba hi lona laha ka hloko, a mimizwa ya leci ma nga mu wisa hi cona tingana, co khwatsi cihuko ca wuhosi, yi no engetela ku mu tlhava.

Pilatu i no hlamala nguvhu hi lezvi Jesu a nga ti khomisa zvona ni ntamu lowu a nga wu kombisa laha a nga timisela tixanisa tontlhe leto, a se zama ku mu ponisa kambe, aku: “Langutani, ndzi ta mu humesa ka n’wina, kasi mu fela ku zvi tiva lezvaku a ndzi kumi nandzu ka yena.” Kuzvilava Pilatu i wa pimisa ku loku a humesa Jesu lezvi makunu a nga bayiselwe a cililika nkhata va wa ta mu zwela wusiwana. Laha Jesu a nga yimile mahlweni ka citshungu leco ca xapi, Pilatu i no va byela lezvi: “Cuwukani a munhu loyi!” — Johani 19:4, 5.

Hambu lezvi Jesu a nga bungutelwa a huma ni zvilondza, i no miyela a tlhela a ti khoma. Kuzvilava lezvo zvi mu hlamalisile nguvhu Pilatu, hakuva ko khwatsi lezvi a nga wula zvi wa kombisa cichawo ni ku mu zwela wusiwana Jesu.

Laha Jesu a nga poyilelwe a tlhela a biwa zva ku tlhela u mu zwela wusiwana, Pilatu i no phinda kambe a zama ku kuca vapristi va hombe lezvaku va vhumela ku a tsikiwa a ti fambela. Kanilezvi, a va vhumelangi. Va wa nga lavi kuzwa nchumu. Va wo lava ku Jesu a dawa basi. Va no simama ku banguleka vaku: “Mu belele laha mhandzeni! Mu belele laha mhandzeni!” Pilatu aku: “Mu tekeni mu mu daya hi n’wece, hakuva a ndzi kumi nandzu kakwe.” — Johani 19:6, NM.

Kota lezvi a vaJudha va nga zvi tsandzeka ku kucetela Pilatu a kholwa lezvaku Jesu i fanele ku dawa hi ku vhukela mufumo, va no tlhela ka mhaka ya ku yelana ni wukhongeli, leyi va nga rangile va mu kona hi yona le Hubyeni ya Hombe, le’ya ku wa rukatela. Va no byela Pilatu vaku: “Hina hi na ni nayo, hi nayo lowu i yimelwe hi kufa, hakuva i ti mahile a N’wana wa Nungungulu.” (Johani 19:7) Makunu leyo yi nova mhaka ya yiswa ka Pilatu!

Pilatu i no tlhela ndlwini yakwe ya wuhosi, a ya lava tindlela tin’wani ta ku tlhatlhisa wanuna loye a nga xanisilwe yi nga chayi, loyi a sati wa Pilatu kambe a nga lorile zvokari hi yena. (Matewu 27:19) Hambulezvo, ahati a mhaka le’ya yiswa ke, leyi a vaJudha va nga mu kecara hi yona, ya ku a wanuna loye va nga mu khomile i “N’wana wa Nungungulu”? Pilatu i wa zvi tiva lezvaku Jesu wa le Galileya. (Luka 23:5-7) Hambulezvo, kuzvilava i wa karateka a ti wutisa ku ku ngava lezvaku Jesu i rangile hi ku hanya le tilweni niku i wa rumelwe hi Nungungulu ke. A se mu wutisa aku: “Uta hi kwihi?” — Johani 19:9.

Jesu i wa wulile lezvaku i hosi niku a Mufumo wakwe a hi wa tiko legi. Lezvo Pilatu i wa zvi zwile hi le’ takwe. Makunu Jesu a nga ha lavangi ku tlhamusela zvin’wani. I no miyela aku do. A munhu wa matshandza a se vhindluka. A wutisa Jesu hi zanga ni ku mu chepeta, aku: ‘Wo ala ku wulawula na mina? Kona wa zvi tiva ku ndzi na ni ntamu wa ku ku tlhatlha ni wa ku ku daya ke?’ — Johani 19:10, NM.

Jesu a nga wulangi zvotala. I na se: ‘Na u nga hi na ntamu hehla ka mina, loku u wa nga nyikiwangi wona hi le hehla; hikwalaho loyi a ndzi nyikeleko ka wena i na ni nandzu wa hombe.’ (Johani 19:11) Jesu i wa nga wuli munhu mun’we. I wa wula Kayafasi ni lava a nga tirisana navo, na Judhasi Iskariyoti lezvaku va wa hi ni nandzu wa hombe nguvhu a ku hundza Pilatu.

Pilatu i no hlamala a tshamela ga Jesu ni mihlamulo yakwe; a engetela ku chava hi ku pimisa ku kuzvilava Jesu i rumelwe hi Nungungulu. I no guma a zama ku mu ponisa kambe. Hambulezvo, a vaJudha va no dhunga zvin’wani a nga kari a zvi chava Pilatu. Va no mu dzukisela vaku: ‘Loku u tlhatlha loyi munhu, a wu xaka ga Khezari; hakuva ni wihi a ti mahako hosi i kanyisa Khezari.’ — Johani 19:12.

Pilatu i no mu humesa kambe lahandle Jesu, a tshama citshan’wini cakwe ca wuhosi, a byela citshungu aku: Hi nga wonani “a hosi ya n’wina!” Hambulezvo, a vaJudha a va tlhelelangi ndzhako bava. Va no banguleka vaku: “Mu suse, mu suse, mu belele!” Pilatu a va khongotela aku: “Ndzi belela a hosi ya n’wina ke?” Hambu lezvi a vaJudha va nga kolwile kale nguvhu hi ku fumelwa hi vaRoma, a vapristi va hombe va no banguleka nguvhu vaku: “A hi na hosi saseka Khezari.” — Johani 19:14, 15.

Pilatu i no chava ku maha zvo hambana ni lezvi zvi nga kurumetiwa hi vaJudha, a se nyikela Jesu lezvaku a ya dawa. A masochwa lawo ma no mu tlhatlha a nguwo yo pswhuka leyi a nga bohile, ma mu boha le’ yakwe ya le handle. Laha ma nga kari ma huma naye, ma no mu kurumeta ku rwala mhandze leyi ma ngaya ma ya mu belela ka yona.

Makunu zvi waya ka dhina ga Wazihlanu wa 14 ka Nisani. Jesu i wa nga se etlela cima ka Wazina ni mixo niku i wa xanisilwe nguvhu hi tindlela to hambanahambana. Laha a nga kari a zama ku famba na a rwele mhandze leyo, i no guma a mbhela ntamu. A masochwa ma no kurumeta wanuna wo kari wa ku hundza ndlela lezvaku a rwala mhandze leyo aya nayo laha ma nga lava ku mu belela kona Jesu. A wanuna loye hi Simoni wa le Kirene wa Afrika. Ku wa hi ni vanhu vo tala va nga kari va landzela. A vokari va wo tiba zvifuva hi kubayiseka na va tsetsa lezvi zvi nga kari zvi maheka.

Jesu i no byela vavasati lava va nga kari va rila, aku: “Vanhanyana va Jerusalema, mu nga ndzi rileli mina, kanilezvi rilelani a wutsumbu ga n’wina, ni vanana va n’wina; hakuva ma hata masiku, laha va ta ngaku ngalo: Ti katekile a tingon’wa, ni marumbu lawa ma nga belekangiko, ni mavele ma nga an’wisangiko. Cikhatini leco va ta sangula ku wula ka zvitsunga, vaku: Welani hehla ka hina; ni ka zvitsungana: Hi khubhunyeteni. Hakuva loku va maha lezvi ka sinya yo nyuka, ku taku yini ka leyi yi womileko ke?” — Luka 23:28-31.

Jesu i wa wula vaJudha kota tiko. Va wa fana ni sinya yi fako, leyi yi nga ha nyuka kutani ku tsana; hakuva Jesu i wa ha hi kona niku ku wa hi ni vaJudha vo hlaya va nga kholwa ka yena. A cikhati leci Jesu a nga wa tafa, a vapizani vakwe va sangula ku wumba tiko gin’wani ga moya makunu, a vaJudha kota tiko va wa ta woma hi tlhelo ga moya, a ku fana ni sinya yi womileko. Ku wa ta riliwa nguvhu a cikhati leci a masochwa ya vaRoma ma nga wa ta tirisiwa hi Nungungulu, kasi ma va tsayisa.

Jesu i no yisiwa laha yena ni vayivi vambiri va nga wa ta ya dayelwa kona. A wutshamu lego gi wa hi kusuhani ni dhoropa. Gi wa vitaniwa ku Golgota, kutani Wutshamu ga Cikodo, niku gi wa woneka loku u ‘cuwuka na u hi kule’. — Marku 15:40.

A vavanuna lavo va vanharu va nga konelwe ku dawa va no tlhatlhiwa tinguwo, va va nyika vhinyo yi nga djutilwe ni mira ni zvilo zvin’wani zvo bava. Ko khwatsi a vhinyo leyo yi wa longiselwe hi vavasati vo kari va lomu Jerusalema. Yi wa vhuna lava va nga kari va dawa lezvaku va ngazwi nguvhu kubayisa. A vaRoma a va alangi a ku va nyikiwa vhinyo leyo. Hambulezvo, laha Jesu a nga yi ringa, i no ala kunwa. Hikuyini? I wa nga lavi ku tshuka a djudjeka kupima ka cikhati leco ca lisima nguvhu. I wa lava ku zvi wona, a zvi zwisisa khwatsi lezvi zvi nga maheka a tlhela a tsumbeka kala afa.

A masochwa ma no tlhateka Jesu laha mhandzeni. (Marku 15:25) Ma mu belela zvipikiri lomu mandleni ni lomu ka mikondzo, zvi nghena zvi tsemakanya wunyama gontlhe kala zvi ya kuma sinya. Lezvo zvi wa bayisa nguvhu. Laha ma nga yimisa mhandze a miri wu gwimbeka, lomu ma nga mu belele hi kona ku no handzuka a zvilondza zvi kula. A kubayisa a nga kuzwa, a hi ko kotwa! Hambulezvo, a nga ma bhongelangi masochwa, i no khongela aku: Papayi “va tsetselele, hakuva a va zvi tivi lezvi va zvi mahako.” — Luka 23:34.

Loku a vaRoma va belela munhu, va wa tolovela ku veka nchumu wu nga komba lezvi a munhu loye a nga wonha. Laha ka Jesu, Pilatu i no veka nchumu wu nga tsalilwe lezvi: “Jesu wa le Nazareta, a Hosi ya vaJudha.” Zvi wa tsalilwe hi ciHebheru, ciLatini, ni ciGreki, kasi zvi leriwa hi vanhu vo tala. Lezvi Pilatu a nga maha zvi kombile ku i kwatile nguvhu hi vaJudha lava va nga kurumeta ku Jesu a dawa. A vapristi va hombe va no swireka, va ya khala vaku: “U nga tsali lezvaku, I Hosi ya vaJudha; kanilezvi uku: I wa ku ngalo: Ndzi Hosi ya vaJudha.” Pilatu i wa nga ha zvi lavi ku va mu maha cibhonekana cabye. Hikwalaho, i no va hlamula, aku: “Lezvi ndzi zvi tsalileko, ndzi tsalile.” — Johani 19:19-22.

A vapristi va no kwata, va phinda wukustumunyu ga mawunwa legi va nga gi tirisile le Hubyeni ya Hombe. Lava va nga kari va hundza hi kona, va wa ninginiza tihloko va swiretela Jesu va tlhela va mu poyila vaku: “Ha! Wena u ngaku u ta hahlula tempeli u tlhela u yi aka hi masiku manharu, ti ponise, u chika laha mhandzeni ya xanisa.” A vapristi va hombe ni vatsali vonawu va no mu poyilela, va byelana vaku: “Kristu a Hosi ya Izrayeli, i wa chike laha mhandzeni ya xanisa kasi hi zvi wona hi kholwa kakwe.” (Marku 15:29-32, NM) Hambu lezvi Jesu a nga hi yena yece a nga hi hava nandzu, ni vayivi lava va nga hi matlhelweni yakwe vonawu va no mu poyilela.

A masochwa ya vaRoma lawa ya 4 wonawu ma no hlakana hi Jesu. Ko khwatsi ma wonwa vhinyo. Makunu ma no mu moxa ma ku khwatsi mo mu nyikawu. Kanilezvi, ku wa nga hi na ndlela ya ku a yi kumela. A masochwa lawo ma no mu poyilela, na ma tirisa magezu ma nga hi laha tihlokweni takwe, maku: “Loku wena u hi hosi ya vaJudha, ti hanyise.” (Luka 23:36, 37) Hi nga zvi ehleketa! A wanuna loyi a kombisileko zvi ku dlunya lezvaku i ndlela, ni lisine, ni wutomi, hi yena va nga kari va mu xanisa na a nga hi na nandzu va tlhela va mu poyilela! Hambulezvo, i no tiya a timisela zvontlhe, a nga wulawuleli vaJudha lava va nga kari va mu cuwukela, ne masochwa lawa ma nga mu poyilela, ne a vayivi vambiri lava va nga belelwe lomu matlhelweni yakwe.

A masochwa lawa ya 4 ma no teka nguwo ya Jesu le’ya lahandle ma yi handzula yi huma 4 wa zvipandze. Ma no guma ma hlahluva tihlolo kasi ma tiva ku himani a tekako cihi ca kona. Kanilezvi, leyi a nga ranga hi yona a boha, yi wa hi yo chandza nguvhu, yi wa nga rungiwangi; yi “wa lukilwe kusukela le hehla kala magumo.” Ma no bhulisana maku: ‘Hi nga yi handzuli, kanilezvi a hi hlahluveni, lezvaku yi ta maha ya mani’. Lezvo ma no tatisa mutsalo lowu wu nge: ‘Va avene tinguwo ta mina, va hlahluveta a bhaji ga mina.’ — Johani 19:23, 24; Lisimu 22:18.

Loku ku hundzile cikhati co kari, ko khwatsi a mun’we wa vayivi i no zvi wona ku kuzvilava Jesu i hosi futsi. I no kawuka munghana wa kona aku: ‘Kasi a wu chavi ni Nungungulu ke, na u wona lezvaku u konekile zvin’we naye? Hina zvi hi ringene, hakuva hi amukela a nchachazelo wa mitiro ya hina; kanilezvi loyi munhu a nga gohangi nchumu.’ I no guma a kombela Jesu aku: “Ndzi alakanye loku u chikele Mufun’weni wa wena.” — Luka 23:40-42.

Jesu i no hlamula aku: “Ndza ku byela lisine nyamutlha ndziku: U tava na mina Paradhiseni” — Jesu a nga te Mufun’weni; i te Paradhiseni. (Luka 23:43, NM) Lezvi a nga tsumbisa wanuna loye, zvi hambene ni lezvi a nga tsumbisa vapostoli vakwe zvaku va ta tshama naye zvitshan’wini zva wuhosi Mufun’weni wakwe. (Matewu 19:28; Luka 22:29, 30) Hambulezvo, kuzvilava a muJudha loye a nga hi cigevenga i wa zvi tiva ku kusanguleni Jehovha i wa mahile Paradhise laha misaveni, a mahela Adhamu na Evha ni vana lava va nga wa ta pswala. Makunu a muyivi loye i wa kari afa na a rindzela kuva Paradhiseni.

Hi “cikhati ca wuntlhanu ni cin’we” kutani ni gambo, ku no maheka zvilo zvo hlamalisa. Ku nova ni “munyama tikweni gontlhe, ku kala cikhati ca wuntlhanu ni mune” — ku nga ma 15 wora. (Marku 15:33) A munyama lowo wo hlamalisa, a wu humelelangi hi kota ya eclipse solar (kutlhangana ka gambo ni hweti). Lezvo zvi tolovela ku maheka loku a hweti yi sangula ku woneka. Kanilezvi, kota lezvi ku nga hi nguva ya Phasika, a hweti yi wa hi ya hombe. Ahandle ka lezvo, a munyama lowo wu tekile cikhati co leha ku hundza loku ku hi eclipse solar. Hikwalaho, a munyama lowo wu vangilwe hi Nungungulu. Hi nga alakanyela lezvi va nga ti zwisa zvona lava va nga poyilela Jesu!

Ka cikhati leco ca munyama, ku no tshinela 4 wa vavasati laha mhandzeni ya xanisa. A vavasati lavo ku wa hi mamani va Jesu, na Salome, na Mariya wa le Magdhala, na Mariya a mamani wa Jakobe wa Mutsongwani.

Mupostoli Johani ni mamani wa Jesu a nga bayisekile va wa hi kusuhani ni mhandze. Mariya i no wona n’wana wakwe a nga mu pswala a tlhela a mu an’wisa, na a belelwe azwa kubayisa ka tanani mu ta wona! Ka Mariya lezvo zvi wa ku khwatsi o tlhaviwa hi cipadha co leha. (Johani 19:25; Luka 2:35) Hambu lezvi Jesu a nga kari azwa kubayisa ka hombe, i no lava tindlela ta ku a mamani wakwe a sala a hlayiseka. I no ti karata a byela mamani wakwe na a kombeta Johani hi hloko, aku: “Wasati, a n’wana wa wena hi loyi!” A guma a byela Johani na a kombeta mamani wakwe hi hloko, aku: “A . . . [mamani] wa wena hi loyi!” — Johani 19:26, 27.

Lezvo i wo byela mupostoli Johani, loyi a nga mu randza nguvhu, lezvaku a sala a hlayisa mamani wakwe loyi zvi wonekisako ku i wa felwe hi nuna ka cikhati leco. Jesu i wa zvi tiva lezvaku a vamakabye vakwe — a vana va Mariya lava a nga pswala na Josefa — va wa nga se kholwa ka yena. Hikwalaho, i wo lulamisela ku a mamani wakwe a sala a hlayiseka hi tlhelo ga nyama ni ga moya. Hi nga wona a cikombiso leci co saseka!

Kwalomo ka ma 15 wora, a munyama wu no hangalaka, Jesu aku: “Ndzi na ni tora.” Lezvo zvi wo tatisa zviphrofeto. (Johani 19:28; Lisimu 22:15) Jesu i no zvi zwisisa ku a Papayi wakwe i wa nga ta maha nchumu kasi ku mu vhikela ka khati lego. Lezvo zvi ringile a kutsumbeka ka n’wana wakwe hi kumbhelela. Kristu i no wula hi gezu ga hombe aku: “Eli, Eli, lama sabhaktani?” zvi wulako ku: “Nungungulu wa mina, Nungungulu wa mina, u ndzi tsikele yini?” A vokari va nga yimile kusuhani a va zvi zwisisangi. Va se: “Ma zvizwa! I vitana Elija.” A mun’we wabye i no tsutsuma a ya peta ciponja lomu ka vhinyo yo dzunga a ci tlhomeka laha ka lihlanga a ya nyika Jesu kasi anwa. Kanilezvi, a van’wani vaku: “Mu tsikeni! Nyimani hi wona ku Elija i tata a ta mu chisa ke.” — Marku 15:34-36, NM.

Jesu i no guma a tlakusa gezu aku: “Ku mbhelile.” (Johani 19:30) Kunene, i wa mbhetile zvontlhe lezvi Papayi wakwe a nga mu rumele ku ta maha laha misaveni. Jesu i no gumesa aku: “[Papayi], . . . ndza nyikela moya wa mina mandleni ya wena.” (Luka 23:46) Hi ndlela leyo, Jesu i no veka wutomi gakwe mandleni ya Jehovha, na a tsumba hi kumbhelela lezvaku i ta mu vhuxa. Makunu, loku a wulile lezvo i no gumesa a gowota hloko, afa.

Zvalezvo a ngafa, a misava yi no tsekatseka, ku pandzeka maribye. Yi tsekatsekile nguvhu laha ka ku ni zvilahla zvi nga hi le handle ka Jerusalema zvi vhululeka, a zvirumbi zvi huma lahandle zvi ku tlandlala. Lava va nga hundza hi ndlela va wona zvirumbi lezvo lahandle, va no nghena lomu ‘dhoropeni go basa’ va hlawutela lezvi va nga zvi wona. — Matewu 12:11; 27:51-53.

Ka cikhati caleco kambe, a kortina go leha ni kubindza gi nga hi lomu tempeleni ya Nungungulu cikari ka wutshamu go Basa ni go Basabasa gi no handzuka hi laha cikari, kusukela hehla kala hasi. Leco cive cikombiso ca lezvaku Nungungulu i wa va kwatele nguvhu lava va nga daya N’wana wakwe, niku kusukela kwalaho, zva koteka ku a vanhu va nghena wutshan’wini go Basabasa, le tilweni ha koce. — Mahebheru 9:2, 3; 10:19, 20.

A vanhu va no chava nguvhu, niku lezvo a zvi hlamalisi. A musochwa loyi a nga tira laha Jesu a nga dayelwa kona, aku: “Futsi loyi munhu i wa hi N’wana wa Nungungulu.” (Marku 15:39) Kuzvilava a musochwa loye i wa hi kona laha Jesu a nga xuxisiwa hi Pilatu, a cikhati leci ku nga vhuka a mhaka ya ku i N’wana wa Nungungulu ke. Makunu i no kholwa lezvaku hakunene Jesu munhu wo lulama niku i N’wana wa Nungungulu.

Lava van’wani va nga dzuka hi zvilo lezvo zvo hlamalisa va no tlhela “kaya na va tiba zvifuva.” Leco ci wa hi cikombiso ca ku vawa tingana niku va karatekile nguvhu. (Luka 23:48) Hi le kule, ku wa hi ni vapizani vokari va cisati lava ka zvikhati zvin’wani va nga fambafamba na Jesu. Vonawu va no khumbeka nguvhu hi zvilo lezvo zvo hlamalisa.

Laha gi nga kari gi ya kupeleni hi Wazihlanu wa 14 ka Nisani, a vayivi vambiri lava va nga belelwe lomu matlhelweni ya Jesu va wa nga sefa. Kanilezvi Jesu i wa file. Zvalezvi gi nga wa ta pela, ku wo sangula Sabhadho ga 15 ka Nisani. Hi kuya hi Nayo wa Mosi, a cirumbi ci wa nga faneli ku tshama wusiku gontlhe laha sinyeni; kanilezvi ci wa fanele ku lahliwa ‘siku galego’. — Dhewuteronome 21:22, 23.

A Wazihlanu gi wa vitaniwa ku i siku ga Kulongisela, hakuva ka siku lego a vanhu va wa longisela zvakuga ni ku mbhetisela zvontlhe zvi nga betelwa ku mahiwa hi Sabhadho. Loku a gambo gi pela, ku wa sangula a Sabhadho ga “hombe.” (Johani 19:31) A 15 ka Nisani, gi wa tava siku go sangula ka lawa ya 7 ya Mubuzo wa Zvibaba zvi nga Hiko ni Comelo. Hambu loku go wela ka siku muni ga vhiki, contlhe cikhati a siku lego gi wa hi Sabhadho. (Levhi 23:5, 6) Ka khati lego, a siku legi ga 15 ka Nisani gi wa hi Mulongiso, ma se maha maSabhadho mambiri laha ka kun’we. Kota lezvi ma nga hi mambiri laha ka kun’we, gi no vitaniwa ku i Sabhadho ga “hombe.”

Makunu a vaJudha va no kombela Pilatu lezvaku Jesu ni vayivi lava va nga hi matlhelweni yakwe va hatlisiswa kufa. Hi ndlela muni? Hi ku va tshova minenge. Lezvo zvi wa ta maha ku va tsandzeka ku hefemula hakuva a miri wabye wu wa nga ta ha tiyisiwa hi minenge. A masochwa ma noya tshova minenge ya vayivi la’va vambiri. Kanilezvi, Jesu a ma mu tshovangi hakuva ko khwatsi i wa file makunu. Lezvo ku wo tatiseka lezvi zvi nga phrofetilwe ka Lisimu 34:20, zvaku: “Wa hlayisa marambu yakwe wontlhe, ku nga ta tshoveka hambu ni gin’we.”

Kasi ku tiyiseka lezvaku hakunene Jesu i file, a musochwa wo kari i no tlhava laha reveni ga Jesu hi tlhari, gi nghena kusuhani ni mbilu. ‘Zvalezvo ku no huma nkhata ni mati.’ (Johani 19:34) Lezvo zvi no tatisa mutsalo wun’wani, wu nge: “Va ta cuwuka ka mina loyi va ndzi tlhavileko.” — Zakariya 12:10.

Laha Jesu a nga dayelwa kona, ku wa hi ni wanuna wo ganya kambe wa ku hi Josefa wa le dhoropeni ga Arimateya, a nga hi ciro co chaviseka ca Hubye ya Hombe. (Matewu 27:57) Ku wuliwa lezvaku i wa hi ‘munhu wa mu nene, ‘ni wo lulama,’ loyi a nga rindzela “Mufumo wa Nungungulu”. Handle ko kanakana yena a nga seketelangi lezvi a Hubye yi nga mu lamulisa zvona Jesu, hakuva i wa ‘hi mupizani wa Jesu, kanilezvi kufihlaleni hi ku chava vaJudha’. (Luka 23:50; Marku 15:43; Johani 19:38) Josefa i no tiya hlana, a ya ka Pilatu a ya kombela cirumbi ca Jesu. Pilatu i no vitana masochwa lawa ma nga tira, ma ta mu tiyisekisa lezvaku hakunene Jesu i file. Andzhako ka lezvo, i no chusa Josefa a ya maha lezvi a nga kombele.

Josefa i no xava nguwo ya yi nene ya wukene, a ya chisa cirumbi ca Jesu laha mhandzeni. I no tsondzela a miri wa Jesu lomu ka nguwo leyo a longisela ku ya mu lahla. Nikodhemusi, ‘loyi a nga ranga aya [ka Jesu] ni wusiku,’ yenawu i no mu vhuna ku longisela. (Johani 19:39, NM) I nota ni cipimo ca 33 wa tikilo ta mafura yo dhura nguvhu, yo mahiwa hi mira ni alosi. Va no tsondzelela cirumbi ca Jesu hi zvitarapo zvi nga chelilwe mafura lawo, va landza malahlela ya ciJudha.

Josefa i wa hi ni mhako yi nga bhoxilwe laha ka ribye kwalaho kusuhani. Lomo ku wa nga se lahliwa munhu. Makunu va no teka Jesu va ya mu lahla kwalomo. Va no guma va nikinya ribye ga hombe va vhala nomu wa cilahla. Lezvo va zvi mahile hi kuhatlisa na ku nga se sangula Sabhadho. Kuzvilava Mariya wa le Magdhala na Mariya mamani wa Jakobe wa Mutsongwani vonawu va vhunetele ku longisela cirumbi ca Jesu. Va no guma va hatlisa vaya kaya ‘va ya longisela a makha ni mafura yo nuhela’ kasi va ya totela cirumbi ca Jesu loku a Sabhadho gi hundzile. — Luka 23:56.

Ka siku gi nga landzela, hi Sabhadho makunu, a vapristi va hombe ni vaFarisi va noya ka Pilatu va yaku: ‘Hosi, ha alakanya lezvaku a mukhohlisi loyi na a ha hanya i te ngalo: Ndzi ta vhuka hi siku ga wunharu. Hikwalaho laya lezvaku a cilahla ci rindzelwa kala siku ga wunharu, ku nga taku a vapizani vakwe vata va ta mu yiva, va wula ka vanhu, vaku: I vhukile hi ka vafileko; zvonake a kukhohlisa ko gumesa ku ta biha ku hundza ko ranga.’ Pilatu aku: ‘A varindzeli hi lava, fambani mu ya rindzelisa lezvi mu zvi kotisako zvona.’ — Matewu 27:63-65.

Mariya wa le Magdhala, na Mariya mamani wa Jakobe, ni vavasati van’wani, va no vindzuka ni mixo ya Soto vaya cilahleni ni mafura yo nuhela kasi va ya totela cirumbi ca Jesu. Loku va ha famba, va no wutisana vaku: “Himani a ta nga hi wumbulutela a ribye gi suka nyangweni ya nkele ke?” (Marku 16:3) Kanilezvi, a misava yi wa tsekatsekile. Ahandle ka lezvo, a ngilozi ya Nungungulu yi wa wumbulutile ribye gi suka, lava va nga gadha vonawu va wa nga ha hi kona, a cirumbi ca Jesu kambe ko khwatsi ci wa nga hi kona lomu cilahleni!