1-3. a) Hikuyini a maalakanyo ya kuya ka nuna wakwe kuzilava ma nga chavisa Estere? b) Hi ta wulawula hi ziwutiso muni xungetano hi Estere?

ESTERE i lo zama ku rula a xikhati lexi a nga kari a tshinelela a tsenzela wa yindlu ya wuhosi le Xuxani. Zi wa nga olovi. A yindlu leyo ya wuhosi yi wa akilwe ni ku sasekiselwa hi ndlela yo hlamalisa — a makhurisi ya yona ma wa dezenyarelwe tinkuzi ta mivalavala ti nga hi ni tipapa, vafuli, ni tinghala; ma tlhela ma pendiwa hi penda yo hatima. Yi wa hi ni timhanze ta ribye ti nga mahilwe makhara, niku yi wa akilwe hehla ka zitsunga kusuhani ni Zitsunga za Zagros lezi zi nga fenengetilwe hi gapongo, na yi cuwukile a congo wa Choaspes wa mati yo basa nguvu. Zontlhe lezo zi wa mahelwe ku alakanyisa ni wihi a ngaya ndlwini ya wuhosi a ntamu wa wanuna loyi Estere a ngaya ka yena, loyi a nga ti wula “hosi ya hombe.” Niku i wa hi nuna wakwe.

² I wa hi nuna wakwe? Ahasuerusi i wa hambene nguvu ni nuna loyi ni wihi nhanyana wo tsumbeka wa muJuda a nga wa ta mu hlawula!a I wa nga lanzeli zikombiso zo kota lexi xa Abrahama, a wanuna a nga vumela hi kutikoramisa a xileletelo xa Nungungulu xa ku ingisa lezi zi nga wuliwa hi sati wakwe, Sara. (Gen. 21:12) A hosi leyi yi wa tiva zitsongwani, kutani ku nga tivi nchumu futsi hi Nungungulu wa Estere, Jehova, ni Nayo Wakwe. Lexi yi nga xi tiva ku wa hi nayo wa vaPersia, lowu wu nga beletela zalezi Estere a nga kari a maha. I wa maha yini? A nayo wu wa wula lezaku ni wihi a ngaya ka hosi ya vaPersia na a nga vitaniwangi i wa fanele ku dawa. Estere i wa nga vitaniwangi, hambulezo i woya ka hosi. Laha a ngaya a chikela tsenzeleni wa laha xikari, na a hi ka pota leyi yi nga mu vumelela ku woniwa hi hosi, kuzilava i alakanyile lezaku i waya kufeni. — Gonza Estere 4:11; 5:1.

³ Hikuyini a ti vekileko mhangweni ya kufa? Niku zini hi nga gonzako ka kukholwa ka wasati loyi wo hlamalisa? Xo sangula, a hi woneni lezaku zi mahisile kuyini a kuza Estere ava muzinza wa Persia.

Mawundlelwa ya Estere

4. Zini hi zi tivako hi mawundlelwa ya Estere, niku zi mahisile kuyini a kuza a hanya ni primo wakwe Mordekai?

⁴ Estere i wa felwe hi vapswali. A Biblia gi hi byela zitsongwani nguvu xungetano hi vapswali lava va nga mu chula vito ga Hadasa, ku nga gezu ga xiHeberu gi wulako “mirta,” ku nga xikhuhwana xo saseka nguvu xi pswalako zitsangi zo basa. Laha a vapswali va Estere va ngafa, a munwe wa maxaka yabye, a wanuna wa mu nene a vitwako Mordekai i lo teka Estere a mu wundla. Mordekai i wa hi primo wa Estere niku i wa kulile nguvu hi tanga. I lo teka Estere aya naye kaya kakwe a tlhela a mu hlayisisa ku khwatsi i n’wana wakwe wutsumbu. — Estere 2:5-7, 15.

5, 6. a) Xana Mordekai i mu wundlisile kuyini Estere? b) Wutomi muni legi Estere na Mordekai va nga hi nago le Xuxani?

⁵ Mordekai na Estere va wa hi vaJuda va nga yisilwe wukhumbini le tsinza wa tiko ga Persia, niku kuzilava va wa nyenyiwa hi kota ya wukhongeli gabye ni Nayo lowu va nga zama ku wu lanzela. Kanilezi, handle ko kanakana a liranzo la Estere ha Mordekai li yile li engeteleka nguvu a xikhati lexi a nga mu gonzisa ha Jehova, a Nungungulu wa tipswalo, loyi a nga tlhatlhisile vanhu Vakwe ka zikarato makhati yo tala xikhatini xi nga hunza — niku i wa ha ta va tlhatlhisa. (Levi 26:44, 45) Handle ko kanakana, a liranzo ni kutsumbeka loku va nga hi nako hi munwe ni munwani wabye zi lo kula nguvu.

⁶ Zi wonekisa ku khwatsi Mordekai i wa hi hosana ndlwini ya wuhosi le Xuxani, hakuva i wa tolovela ku tshama nyangweni ya hosi ni malanza manwani ya hosi. (Est. 2:19, 21; 3:3) A hi zi tivi lezi Estere a nga maha siku ni siku ka malembe wontlhe lawa a nga kari a kula, hambulezo hi nga wula hi kutiyileko lezaku i wa mu khatalela khwatsi a primo wakwe a tlhela a hlayisa muti. Niku ko khwatsi va wa hanya ka xipanze xa doropa xi nga tshama zisiwana le tlhatuko wa congo kusukela ndlwini ya wuhosi. Kuzilava i wa ranza kuya bazarini ga Xuxani laha a vamahi va zilo za nzalama ni za siliva, ni vanwani vaxavisi va nga xavisa kona zilo zabye. Estere ne i wa nga alakanyi lezaku a siku go kari a ziphatiphati lezo zi wa tava kuga kakwe ka siku ni siku, i wa nga zi tivi lezi a wutomi gakwe gi nga wa ta cicisa zona.

Nhanyana wo “saseka”

7. Hikuyini Vaxti a nga susiwa ka xikhundla xa wuzinza, niku zini zi nga maheka hi kota ya lezo?

⁷ Ka siku go kari le Xuxani, vontlhe va wa wulawula hi gujeguje yi nga mahekile ndlwini ya hosi. Na a kari a mahela mubuzo wa hombe nguvu a tihosana ni malanza yakwe, a va nyika zakuga zo nona ni vinya, Hosi Ahasuerusi i lo vitanisa muzinza wakwe wo saseka, Vaxti, loyi a nga hi mubuzweni wakwewo ni vavasati. Kanilezi Vaxti i lo ala kuya ka hosi. Na yi zangarile hi lezi yi nga kanyiswa, a hosi yi lo wutisa masungukati ya yona lezi Vaxti a nga fanele ku tsayisiswa zona. Mave wahi a magumo ya kona? A hosi yi lo tivisa lezaku Vaxti i wa nga ha hi muzinza niku i wa fanele ku valetwa hi munwani wasati. A malanza ya hosi ma lo sangula ku lavetela tikweni gontlhe a vanhanyana vo saseka va kalako va nga se etlela ni wanuna kasi a hosi yi hlawula xikari ka vona loyi a nga wa tava muzinza. — Est. 1:1–2:4.

8. a) Hikuyini kuzilava Mordekai a nga karatekanyana ha Estere a xikhati lexi a nga ha kula? b) U alakanya lezaku hi nga ma tirisisa kuyini a mawonela yo ringanisela ya Biblia xungetano hi kusaseka? (Wona kambe Mavingu 31:30.)

⁸ A hi nga alakanyeleni Mordekai na a cuwuka Estere hi mahlo ya liranzo ni matshanza ma patseneko ni kukarateka hi ku wona lezaku a prima yakwe yo ranzeka ya kula khwatsi — yi tlhela yiva wasati wo saseka nguvu. Hi gonza lezaku i wa “hi nhanyana wo saseka.” (Est. 2:7) A Biblia gi na ni mawonela yo ringanisela xungetano hi kusaseka — ka tsakisa, kanilezi a munhu wo saseka i fanele kambe ku hlakulela wutlhari ni kutikoramisa. Hakuva loku a nga mahi lezo i tava ni matshamela ya hava yo kota mona ni matshanza. (Gonza Mavingu 11:22.) Xana wa tshuka u zi wona lezo? Ahati Estere ke, xana a kusaseka kakwe ku wa ta mu vuna kutani ku wa ta mu vangela matshanza? A matimu ma ta hi hlamula.

9. a) Zini zi nga maheka laha a malanza ya hosi ma nga wona Estere, niku hikuyini kuzilava zi nga mu karatela ku salisa Mordekai? b) Hikuyini Mordekai a nga tsika Estere a chada ni muhedeni? (Wona a kwadru.)

⁹ A malanza ya hosi ma lo kokiwa kupima ha Estere. Ma lo mu teka ka Mordekai ma mu yisa ndlwini ya hosi yi nga kumeka le tlhatukweni wa congo. (Est. 2:8) Kuzilava zi va karatele vontlhe va vambiri a ku salisana hakuva va wa ku khwatsi i n’wana ni raru. Mordekai i wa nga zi lavi lezaku Estere a chada ni munhu a nga kholwiko, hambu loku a hi hosi, kanilezi ka xiyimo lexi i wa nga hi na xo maha.b Hi nga mu alakanyela Estere na a ingisela khwatsi zontlhe lezi Mordekai a mu byelako na a nga se famba! A xikhati lexi a nga kari a yisiwa ndlwini ya wuhosi le Xuxani, a hloko yakwe yi wa tele hi ziwutiso. Wutomi muni a nga wa ta gi hanya?

“I wa tsakelwa hi vontlhe lava va nga mu wona”

10, 11. a) Xana a hanyela legi ga giswa gi wa ta mu khumbisa kuyini Estere hi kuolova? b) Xana Mordekai i zi kombisile kuyini lezaku i wa khatala hi kuvuka ka Estere?

¹⁰ A wutomi ga Estere gi lo cica hi kumbhelela. I wa hi xikari ka “vanhwana” vanwani vo tala va ngata hi ka matlhelo yo hambanahambana ya Mufumo wa Persia. A mikhuwo yabye, tirimi, ni matshamela kuzilava zi wa hambanahambana nguvu. Va lo nyikelwa ka nanza ga hosi gi vitwako Hagai lezaku va ti basisa ni ku ti sasekisa hi xipimo xa lembe hi mafura yo nuhela. (Est. 2:8, 12) A hanyela legi gi wa zi kota ku va maha va sangula ku karatekela nguvu a kucuwukeka kabye, ni ku tlhotlha matshanza ni kupalisana. Xana Estere i khumbisilwe kuyini?

¹¹ A ku na munhu laha misaveni a nga wa ta karateka nguvu ha Estere ku hunza Mordekai. Hi gonza lezaku siku ni siku, Mordekai i waya kusuhani ni yindlu ya vavasati kasi ku tiva mavukela ya Estere. (Est. 2:11) Za koteka ku ngha Mordekai a ti zwile matshanza ya hombe nguvu a xikhati lexi a nga byeliwa lezi Estere a nga kari a hanyisa zona, kuzilava hi nanza go kari gi nga tira ndlwini ya hosi. Hikuyini?

12, 13. a) Xana a vanhu va nga hanya na Estere va wa ti zwisa kuyini ha yena? b) Hikuyini Mordekai a nga tsaka hi ku tiva lezaku Estere i wa nga byeli munhu ku muJuda?

¹² Estere i tsakelwe nguvu hi Hagai laha ka kuza Hagai a mu khoma hi liranzo la hombe, a mu nyika a 7 wa malanza ya xisati, ni wutshamu go hlawuleka lomu ndlwini ya vavasati. A tlhatlhambutelo wu ngalo: “Estere i wa tsakelwa hi vontlhe lava va nga mu wona.” (Est. 2:9, 15) Xana vontlhe vanhu lavo va wa mu tsakela hi kota ya kusaseka kakwe basi? Ahihi, ku wa hi ni nchumu wunwani wa lisima nguvu ku hunza kusaseka.

¹³ Hi xikombiso, hi gonza lezi: “Estere a nga ti wulangi xibongo xakwe ge hambu lixaka lakwe, hakuva Mordekai i wa mu layile a ku nga wuli nchumu.” (Est. 2:10) Mordekai i wa layile Estere ku nga byeli vanhu lezaku i wa hi muJuda hakuva i wa zi tiva lezaku a vanhu vakwe va wa vengiwa nguvu hi vokari mufunweni wa Persia. A hi kutsaka loku Mordekai a ngave nako laha a nga tiva lezaku hambu lezi Estere a nga hi kule naye i wa ha simama ku kombisa a moya wa kuingisa ni wutlhari!

14. Xana a vaswa inyamutlha va nga xi pimanyisisa kuyini a xikombiso xa Estere?

¹⁴ Inyamutlha, a vaswa vonawu va nga tsakisa timbilu ta vapswali vabye kutani vanwani va va wundlako. Hambu loku va hi kule ni vapswali, kutani va ranzelwe hi vanhu va vafarisi, zibhayi, kutani va tihanyi — va zi kota ku ala ku pimanyisa vanhu lavo vo biha zonake va khomelela ka mahanyela lawa va ma tivako lezaku ma nene. Loku va maha lezo, a ku fana na Estere, va ta tsakisa a mbilu ya Papai wabye wa le tilweni. — Gonza Mavingu 27:11.

15, 16. a) Zini zi nga maha Estere a ranziwa hi hosi? b) Hikuyini kuzilava zi mu karateleko a ku ti zwananisa ni kucica ka wutomi?

¹⁵ Loku xi chikele a xikhati xa lezaku Estere aya ka hosi, i lo vumelelwa ku teka ni xihi a nga alakanya lezaku xa laveka, kuzilava kasi ku ti sasekisa nguvu. Kanilezi, yena a nga kombelangi nchumu ahandle ka lezi a nga nyikilwe hi Hagai. (Est. 2:15) Ko khwatsi i wa zi tiva lezaku a kusaseka koce ku wa nga ta tsakisa a mbilu ya hosi; Estere i wa zi tiva lezaku a kutikoramisa gi wa hi tshamela go kala ka vanhu vo tala va nga hi ndlwini ya hosi. Xana a kualakanya kakwe ku wa lulamile?

¹⁶ A tlhatlhambutelo wa hlamula: “A hosi yi lo ranza Estere ku hunza vontlhe vavasati, a tsakelwa nguvu hi hosi ku hunza vanwani vanhwana; zinghaho i lo mu ambexa a xidlodlo xa wuhosi hlokweni yakwe, a mu maha muzinza xikhundleni xa Vaxti.” (Est. 2:17) Kuzilava zi karatile nguvu ka nhanyana loyi wo ti koramisa wa muJuda a ku ti zwananisa ni kucica loko ka wutomi — makunu i wa hi muzinza, a sati wa hosi yi nga hi yona ya ntamu ka tontlhe misaveni xikhatini lexo! Xana a xikhundla lexo xi mu vangele matshanza? Ahihi!

17. a) Xana Estere i simamile ku ingisa a papai wakwe wa ku mu wundla hi tindlela muni? b) Hikuyini a xikombiso xa Estere xi nga xa lisima nguvu ka hina inyamutlha?

¹⁷ Estere i lo simama ku ingisa Mordekai, a papai wakwe wa ku mu wundla. I lo simama ku nga byeli vanhu lezaku i wa hi muJuda. A ku hunza lezo, a xikhati lexi Mordekai a nga pola a xikungo xo biha xa ku lava ku daya Ahasuerusi, Estere i lo ingisa, a yisa mahungu ya Mordekai ya ku tlharihisa hosi, niku lava va nga lukile xikungo lexo va lo dawa. (Est. 2:20-23) I simamile ku kombisa kukholwa ka Nungungulu wakwe hi ku kombisa a moya wa kutikoramisa ni kuingisa. A xikombiso xa Estere xa lisima ka hina inyamutlha, hakuva a vanhu vo tala a va gi nyiki lisima a tshamela legi ga kuingisa, kanilezi va khuzela nguvu a kungaingisi ni kuhluwuka. Hikwalaho, a vanhu lava va nga ni kukholwa ka lisine va nyika nguvu lisima a kuingisa, a ku fana ni lezi Estere a nga maha.

A kukholwa ka Estere ku ringwa

18. a) Zini kuzilava zi nga maha Mordekai a ala ku koramela Hamani? (Wona kambe a tlhamuselo wa lahasi.) b) Xana a vavasati ni vavanuna va nga ni kukholwa inyamutlha, va xi pimanyisisa kuyini a xikombiso xa Mordekai?

¹⁸ A wanuna a vitwako Hamani i lo nyikwa xikhundla xo tlakuka ndlwini ya Ahasuerusi. A hosi yi lo mu yimisa kota hosi ya wumbiri, hi kumaha loko yi mu maha yena sungukati-tshinya ga yona ni wanuna wa wumbiri wa ntamu nguvu mufunweni wontlhe anzhako ka yona. A hosi yi lo tlhela yi laya lezaku ni wihi a nga wa ta wona Hamani i wa fanele ku korama mahlweni kakwe. (Est. 3:1-4) Ka Mordekai, a nayo lowu wu wa hi xikarato. I wa zi tiva lezaku i wa fanele ku ingisa hosi ntsena loku lezo zi nga lwisani ni ku ingisa Nungungulu. Phela Hamani i wa hi muAgagi. Lezo kuzilava zi komba lezaku Hamani i wa hi zukulu wa Agagi, a hosi ya muAmaleki yi dayilweko hi Samueli, a muprofeti wa Nungungulu. (1 Sam. 15:33) A vaAmaleki va wa bihile nguvu laha ka kuza va ti maha valala va Jehova ni vaIsraeli. Kota ntlawa, va wa konelwe ku loviswa hi Nungungulu.c (Deut. 25:19) Hikwalaho, i wa ta zi kotisa kuyini a muJuda wo tsumbeka a ku koramela muAmaleki? Mordekai i wa nga ta tshuka a maha lezo. I lo ala ku koramela Hamani. Kala inyamutlha, a vavanuna ni vavasati va kukholwa va veka wutomi gabye mhangweni hi ku lava ku lanzela a tshinya legi ga nayo: “Hi fanele ku ingisa Nungungulu ku hunza ku ingisa vanhu.” — Miti. 5:29.

19. Zini lezi Hamani a nga lava ku maha, niku i zi kotisile kuyini ku kholwisa hosi?

¹⁹ Hamani i lo zangara nguvu. Kanilezi a ku daya Mordekai basi zi wa nga mu eneli. I wa lava ku hihirita a vanhu vontlhe va Mordekai! Hamani i lo kucetela hosi, a yi byela mawunwa xungetano hi vaJuda. Na a nga wuli mavito yabye, i lo yi byela lezaku a vaJuda va wa nga hi va lisima ka hosi niku va wa hi vanhu va nga hi ni ‘milayo yo hambana ni ya vanwani.’ I lo simama a hemba aku, va wa nga ingisi a milayo ya hosi, hikwalaho va wa hi vahluwuki va nga veka mufumo mhangweni. I lo ti yimisela ku nyikela mali ya talela ga cima xikhwameni xa hosi lezaku yi tiriselwa ku daya a vaJuda vontlhe va nga hi mufunweni wa Persia.d Ahasuerusi i lo nyika Hamani a phera yakwe lezaku a tiyisa hi xifungo lezi a nga hi nazo maalakanyweni. — Est. 3:5-10.

20, 21. a) A mahungu ya Hamani ma va khumbisile kuyini a vaJuda va nga hi Mufunweni wa Persia, a ku patsa na Mordekai? b) Zini lezi Mordekai a nga khongotela Estere ku maha?

²⁰ Khalekhale, a mitsumi yi lo khilela mahaxi yiya makhoneni wontlhe ya mufumo lowu wa hombe, yi kanela a kudawa ka vaJuda. Hi nga alakanyela lezi va nga ti zwisa zona a xikhati lexi a mahungu lawo ma nga chikela Jerusalema, laha a misalela ya maJuda ma nga wuyile hi wukhumbini ga Babuloni ma nga kari ma zama ku aketa a doropa legi gi nga hi hava ni makhurisi kasi ku gi vikela. A xikhati lexi a ngazwa a mahungu lawo ya hava, kuzilava Mordekai i ehleketile hi vona, a tlhela a ehleketa hi maxaka yakwe ni vanghana va nga hi naye Xuxani. Na a karatekile nguvu, i lo hanzula tinguwo takwe, a boha tisakwa, a ti chetela khuma, a ya tshama laha xikari ka doropa a rila hi gezu go tlakuka. Kanilezi, Hamani i lo ya tshama ni hosi vanwa na a nga karateki hi hlomulo lowu a nga wu vangele vaJuda ni vanghana vabye le Xuxani. — Gonza Estere 3:12–4:1.

²¹ Mordekai i wa zi tiva lezaku i wa fanele ku maha xokari kasi ku ponisa vaJuda. Kanilezi i wa ta maha yini? Estere i lozwa hi kukarateka kakwe zonake a mu rumelela tinguwo, kanilezi Mordekai i lo ala ku chavelelwa. Kuzilava i wa tshukile a ti wutisa ku hikuyini Jehova, a Nungungulu wakwe, a mu tsikileko a tekelwa Estere a tlhela a vumelela Estere a ku chada ni hosi ya muhedeni. Kanilezi makunu a xigelo xa kona xi wa sangula ku woneka. Mordekai i lo rumela mahungu ka muzinza, a mu khongotela lezaku aya ka hosi a ya yimela “a va ka kabye.”— Est. 4:4-8.

22. Hikuyini Estere a nga chava kuya ka nuna wakwe tlhelo hosi? (Wona kambe a tlhamuselo wa lahasi.)

²² Kuzilava Estere i karatekile nguvu a xikhati lexi a ngazwa a mahungu ya Mordekai. Lezo zi wa hi xiringo xa hombe nguvu xa kukholwa. I wa chava, kota lezi zi kombiswako ka hlamulo lowu a wu tlhelisileko ka Mordekai. I lo alakanyisa Mordekai lezi a nayo wa hosi wu wulako. Loyi a ngaya ka hosi na a nga vitaniwangi i wa fanele ku dawa. Ntsena loku a hosi yi tlakusela a munhu loye a nhonga ya yona ya wuhosi ya nzalama. Xana Estere i wa rinzela ku mahelwa a wuxinji lego, nguvunguvu loku hi alakanya lezi zi humeleleko Vaxti a xikhati lexi a nga ala kuya ka hosi? Estere i lo byela Mordekai lezaku ku wa hunza a 30 wa masiku na a nga se vitaniwa hi hosi! Kota lezi ku nga hunza xikhati xo leha na a nga vitaniwi, Estere i wa ti wutisa ku kani a hosi yo kala yi nga ha mu ranzi ke.e — Est. 4:9-11.

23. a) Zini lezi Mordekai a wulileko kasi ku tiyisa a kukholwa ka Estere? b) Hikuyini Mordekai a nga xikombiso xi nene xa ku hi xi pimanyisa?

²³ Mordekai i lo hlamula Estere hi kutiya kasi ku tiyisa a kukholwa kakwe. I lo mu tiyisekisa lezaku loku a nga mahi nchumu, a kuponiswa ka vaJuda ku wa tata hi ka ginwani wutshamu. Kanilezi xana yena i wa ta pona loku a nga mahi nchumu kasi ku tsanzekisa a xikungo xa valala vabye? Hi magezu lawa, Mordekai i kombisile lezaku i wa hi ni kukholwa ko tiya nguvu ka Jehova, a Nungungulu loyi a nga wa ta vikela a vanhu Vakwe lezaku va nga hihiritwi kasi a zitsumbiso zakwe zi tatiseka. (Jox. 23:14) Zonake Mordekai i lo wutisa Estere aku: “Kona zi tibyiwa himani a ku kutani u tile laha wukosini hi kota ya mhaka leyi ke?” (Est. 4:12-14) Xana a wu vumeli lezaku Mordekai xikombiso xi nene xa ku xi pimanyisa? I lo tsumba Jehova, a Nungungulu wakwe hi kumbhelela. Xana hinawu ha mu tsumba Jehova hi ndlela leyo? — Mav. 3:5, 6.

A kukholwa ka Estere ku wa tiyile nguvu a ku hunza ku chava kufa

24. Xana Estere i kombisisile kuyini a kukholwa ni kutiya-hlana?

²⁴ Makunu xi wa chikele a xikhati xa ku Estere a maha xokari. I lo kombela Mordekai lezaku a byela vaJuda-kulobye ku va ti patsa naye kupfhungeni ka masiku manharu, zonake a gumesa hi magezu lawa ma tsalilweko lezaku ma tiviwa hi zizukulwana zi nga hata lawa ma kombisako kukholwa ni kutiya ka hombe nguvu: “Loku nzifa, a nzife.” (Est. 4:15-17) Kuzilava ka masiku lawa ya manharu Estere i khongelile hi kutikisa, hi ndlela ya ku cima i wa nga se tshuka a khongelisa lezo wutomini gakwe. Hi kugumesa, a xikhati xi lo chikela. I lo hlawula a tinguwo to saseka nguvu ka tontlhe ta wuzinza a boha, a maha zontlhe a nga zi kota kasi ku tsakisa hosi. Zonake a famba ka hosi.

25. Tlhamusela lezi zi mahekileko a xikhati lexi Estere a ngaya ka hosi.

²⁵ Kota lezi zi tlhamuselweko kusanguleni ka xipimo lexi, Estere i loya ka hosi. Ha zi kota ku alakanyela lezi a nga karatekisile zona ni mikhongelo yo tikisa leyi a nga kari a yi maha. I lo nghena tsenzeleni, ka wutshamu legi a nga zi kota ku wona Ahasuerusi na a tshamile xitshanwini xakwe xa wuhosi. Kuzilava i zamile ku pola lezi zi nga hi mbilwini ya hosi hi ku cuwuka a nghohe yakwe. Loku zi lavile lezaku a rinzela xikhati xo kari, ka yena a xikhati lexo xi fanile ni pinzukelwa. Hambulezo, a xikhati xa kurinzela xi lo mbhela hakuva a nuna wakwe i lo mu wona. Handle ko kanakana, Ahasuerusi i hlamalile, kanilezi a nghohe yakwe a yi tsuvangi. I lo tlakusela Estere a nhonga ya wuhosi ya nzalama! — Est. 5:1, 2.

26. Hikuyini a maKristu ya lisine ma nga ni xilaveko xa kukholwa ko fana ni loku ka Estere, niku hikuyini a ntiro wakwe wu nga ha hi ku sangula ntsena?

²⁶ A hosi yi wa ti yimisele kuzwa lezi Estere a nga hi nazo. Estere i wa tsumba Nungungulu niku i vekile wutomi gakwe mhangweni kasi ku ponisa vanhu va Jehova, hi ku maha lezo a vekela a malanza wontlhe ya Nungungulu a xikombiso xi nene xa kukholwa. Inyamutlha, a maKristu ya lisine ma zi nyika nguvu lisima a zikombiso lezo. Jesu i te ngalo, a valanzeli vakwe va lisine va wa ta tiveka hi ku kombisa liranzo la kutikarata. (Gonza Johani 13:34, 35.) A kutala ka zikhati, kasi ku kombisa liranzo lelo hi fanele kuva ni kutiya ko fana ni loku ka Estere. Hambu lezi Estere a nga mahile xo kari ka siku lego kasi ku vikela a vanhu va Nungungulu, a ntiro wakwe wu wo sangula ntsena. Xana i wa ta zi kotisa kuyini ku kholwisa hosi lezaku a sungukati gakwe, Hamani, legi a nga gi ranza nguvu gi wa hi nala wo biha ke? I wa ta maha yini kasi ku vunetela ku ponisa a vanhu vakwe? Hi ta hlamula a ziwutiso lezi ka xipimo xi lanzelako.

1-3. a) Xana Estere i ti zwisile kuyini a xikhati lexi a ngaya a tshinela xitshanwini xa wuhosi xa nuna wakwe? b) Xana a hosi yi li hlamulisile kuyini a lienzo la Estere?

HI KUTSONGWANI-KUTSONGWANI Estere i loya a chikela xitshanwini xa wuhosi, na mbilu yakwe yiba ku vhala. Lomu ndlwini ya wuhosi ya Xuxani ku wa te zwe laha ka kuza Estere azwa zigingi zakwe ni wugubhugubhu ga tinguwo takwe ta wuhosi. Zi wa hi za lisima ku a nga veki kupima ka wukulu ga yindlu ya wuhosi, kusaseka ka timhanze ni kusaseka ka langwa li nga fulelwe hi tisedare ti nga xavilwe tikweni ga le kule ga Lebanoni, kanilezi a yisa kupima kakwe kontlhe ka wanuna loyi a nga tshamile xitshanwini xa wuhosi, hakuva a wutomi gakwe gi wa hi mandleni ya wanuna loye.

² A xikhati lexi a ngaya a tshinela, a hosi yi lo mu cuwuka khwatsi zonake yi mu tlakusela a nhonga ya yona ya nzalama. Zi wa hi zilo zitsongwani, kanilezi hi zona zi nga ponisa a wutomi ga Estere. A ximaho lexo xa xitsongwani xi wa komba lezaku a hosi ya mu tsetselela lezi a nga ha hi ku zi maha — za kuya ka hosi na a nga vitaniwangi. A xikhati a nga chikela kusuhani ni xitshamu xa wuhosi, Estere i lo nawuluta woko gakwe a khumba a nhonga ya wuhosi na a tele hi kubonga. — Est. 5:1, 2.

³ Zontlhe lezi Hosi Ahasuerusi a nga hi nazo zi wa kombisa a ntamu ni titshomba takwe. Ku wuliwa lezaku a tinguwo ta wuhosi ti nga bohiwa hi tihosi ta Persia xikhatini lexo ti wa xaviwa hi mazanazana ya timiliyoni ta madolari. Hambulezo, Estere i wa zi tiva lezaku a nuna wakwe i wa mu ranza — kanilezi hi ranzela go tiviwa hi yena. I te ngalo: “Muzinza Estere, mahungu muni? Xikombelo muni u xi tisako? Hambu u nga kombela a khihlanya ga mufumo, u ta nyikiwa.” — Est. 5:3.

4. Zikarato muni zi nga ha rinzele Estere?

⁴ Estere i wa sina a kombisile kutiya ka hombe ni kukholwa; i wa tile ka hosi kasi ku ta vikela a vanhu vakwe lezaku va nga hihiritwi va ku bhi. Hambu lezi a hosi yi nga mu amukele, ku wa ha hi ni zihingakanyiso zo tala mahlweni kakwe. I wa fanele ku kholwisa a hosi leyi ya matshanza lezaku a sungukati legi yi nga gi ranza nguvu gi wa hi wanuna wo biha, loyi a nga mu kucetele ku nyikela a vanhu va Estere lezaku va dawa. I wa ta zi mahisa kuyini lezo, niku zini hi nga gonzako ka kukholwa kakwe?

I lo hlawula “xikhati xa ku wulawula” hi wutlhari

5, 6. a) Xana Estere i gi tirisisile kuyini a tshinya ga nayo gi kumekako ka Mutshawuteli 3:1, 7? b) Xana Estere i gi kombisisile kuyini wutlhari a xikhati lexi a nga wulawula ni nuna wakwe?

⁵ Xana Estere i wa fanele ku ngha a hlawutele hosi a xikarato lexi xi nga mu tisa mahlweni ka vontlhe lava va nga hi kona? Kuzilava a mahela lego na gi wisile tingana a hosi gi tlhela gi nyika Hamani a xikhati xa ku ti yimelela. Makunu zini lezi Estere a nga maha? Mazana yo tala ya malembe mahlweni, a Hosi yo tlhariha Solomoni yi pimiselwe ku tsala lezaku “a xilo xinwe ni xinwani xi nani nguva ya xona, ku nani . . . xikhati xa ku miyela, ni xikhati xa ku wulawula.” (Mutsh. 3:1, 7) Hi nga alakanyela a papai wa Estere wa ku mu wundla, a wanuna wo tsumbeka Mordekai, na a mu gonzisa a tshinya lego ga nayo a xikhati lexi va nga ha tshama zinwe. Handle ko kanakana, Estere i li zwisisile a lisima la ku hlawula khwatsi a “xikhati xa ku wulawula.”

⁶ Estere i te ngalo: “Loku a hosi yi vumela, nzi kombela hosi na Hamani, lezaku muta nyamutlha kugeni loku nzi mu longiseleko.” (Est. 5:4) A hosi yi lo vumela yi tlhela yi vitanisa Hamani. Xana wa zi wona lezi Estere a nga wulawulisa zona hi wutlhari? I hlayisile a wudzunzo ga nuna wakwe a tlhela a hlawula wutshamu ni xikhati xi nene xa ku wula a zikarato zakwe. — Gonza Mavingu 10:19.

7, 8. Wu wa tshamisile kuyini a mubuzo wo sangula wa Estere, kanilezi hikuyini a nga kala ku byela hosi a xikombelo xakwe?

⁷ Handle ko kanakana, Estere i wu longisele khwatsi mubuzo lowo, a tlhela a tiyiseka lezaku zontlhe lezi zi ranziwako hi nuna wakwe zi kona. Lezi zi nga hi mubuzweni lowo zi wa patsa vinya ga gi nene nguvu kasi ku tsakisa a timbilu ta lava va nga hi kona. (Tis. 104:15) Ahasuerusi i ti buzile hakunene, zonake a kuceka ku tlhela a wutisa Estere lezi a nga zi lava. Xana makunu xi wa chikele a xikhati xa ku Estere a wula xikombelo xakwe?

⁸ Estere i alakanyile lezaku xi wa nga se chikela. Kanilezi, i lo ramba hosi na Hamani lezaku vata ka mubuzo wa wumbiri wu nga wa ta mahiwa manziko wa kona. (Est. 5:7, 8) Hikuyini Estere a nga kala ku wula xikombelo xakwe? Alakanya lezaku a vanhu vontlhe va Estere va wa konelwe ku dawa hi lezi Hamani a nga vumelelwa hi hosi a ku humesa nayo wa ku hihirita vaJuda vontlhe. Estere i wa fanele ku hlawula khwatsi a xikhati xa ku wulawula, hakuva loku zi nga hi tano a vanhu vo tala va wa ta dawa. Hikwalaho i lo rinzela, a vanga lungelo ginwani ga ku kombisa a xichawo xo eta lexi a nga hi naxo hi nuna wakwe.

9. Hi lihi a lisima la lihlaza-mbilu, niku hi nga xi pimanyisisa kuyini a xikombiso xa Estere mhakeni leyi?

⁹ A lihlaza-mbilu i tshamela gi kalako na gi hi ga lisima. Hambu lezi a nga karatekile a tlhela a xuva nguvu ku byela hosi lezi zi nga kari zi humelela, hi lihlaza-mbilu Estere i lo rinzela xikhati xi nene xa ku wulawula. Hi nga gonza zotala ka xikombiso xakwe, hakuva kuzilava hontlheni ha wona zilo za hava zi faneleko ku lulamiswa. Loku hi lava ku kuca murangeli wo kari lezaku a lulamisa xikarato, kuzilava hi fanele ku pimanyisa Estere hi tlhela hi kombisa lihlaza-mbilu. Mavingu 25:15 i ngalo: “A hosana ya khongotelwa hi kutimisela ko leha; ni lirimi lo olova la tshova marambu.” Loku hi rinzela hi lihlaza-mbilu a xikhati xi nene hi tlhela hi wulawula magezu yo olova, a ku fana ni lezi Estere a nga maha, hi nga kholwisa ni vakaneti va hina va hombe. Xana Jehova, a Nungungulu wa Estere, i katekisile a lihlaza-mbilu ni wutlhari gakwe?

A lihlaza-mbilu li vulula a ndlela ya kululama

10, 11. Hikuyini Hamani a nga kala a nga ha tsakangi xikhatanyana nzhako ka ku suka mubuzweni, niku zini lezi a sati wakwe ni vanghana vakwe va nga mu kuca ku maha?

¹⁰ A lihlaza-mbilu la Estere li vululile ndlela ya lezaku ku maheka zilo zo hlamalisa zo lanzelana. Hamani i lo suka mubuzweni wo sangula “a mbilu yakwe na yi tele hi litsako,” na a alakanya lezaku i wa ranziwa nguvu hi hosi ni muzinza ku hunza vanwani. Kanilezi, a xikhati lexi a nga hunza laha nyangweni ya hosi, i lo wona Mordekai, a muJuda loyi a nga kari a ala ku mu koramela. Kota lezi hi zi wonileko ka xipimo xa ha hi ku hunzako, Mordekai i wa nga korameli Hamani hi kota ya livalo lakwe ni kuzwanana kakwe na Jehova Nungungulu, na ku nga hi hi ku nga kombisi xichawo. Hizalezo, Hamani “i lo mu zangarela nguvu.” — Est. 5:9.

¹¹ A xikhati lexi Hamani a nga hlawutela sati wakwe ni vanghana vakwe lezaku Mordekai i wa ala ku mu koramela, va lo mu kuca a ku longisela a mhanze ya hombe ya 22 wa timetro a ku leha, a guma a ya kombela hosi lezaku yi mu vumelela a ku hayeka Mordekai ka yona. Hamani i ma tsakele nguvu a mawonela lawo a tlhela a tekela ku rumisa a mhanze leyo. — Est. 5:12-14.

12. Hikuyini a hosi yi nga vitanisa a bhuku ga matimu lezaku gi ta leriwa hi gezu go tlakuka mahlweni ka yona, niku give gihi a wuyelo ga lezo?

¹² Ni wusiku ga kona, a hosi yi lo xaniseka. A Biblia gi ngalo, “a hosi a yi kumangi wurongo,” hikwalaho yi lo vitanisa a bhuku ga matimu lezaku gi ta leriwa hi gezu go tlakuka mahlweni ka yona. Lezi zi nga leriwa zi wa patsa a mubiko wa xikungo xa ku lava ku daya Ahasuerusi. I lo alakanya a mhaka leyo; ni lezaku a vanyakubiha timbilu lavo va wa khomilwe va tlhela va dawa. Kanilezi, zini zi nga mahelwa Mordekai, a wanuna loyi a nga paluxile a xikungo lexo? Hi xitshuketi, a hosi yi lo wutisa lezi Mordekai a nga chachazeliswa zona. A mugonzi wa matimu i te ngalo, a wanuna loye a nga mahelwangi nchumu. — Gonza Estere 6:1-3.

13, 14. a) Xana a zilo zi sangulisile kuyini ku mu fambela xibhabha Hamani? b) Zini lezi a sati wakwe ni vanghana vakwe va nga mu byela?

¹³ Na yi karatekile, a hosi yi lo wutisa lezaku himani a nga hi kona kusuhani kasi ku mu vuna a ku lulamisa a xihoxo lexo. Na zi lava ku maha timu, Hamani i wa vinzukele ku chikela hubyeni ya hosi, kuzilava kasi ku kombela ku vumelelwa ku daya Mordekai. Kanilezi, na Hamani a nga se maha a xikombelo xakwe, a hosi yi lo mu wutisa lezi a nga fanele ku chachazeliswa zona a munhu loyi a tsakelwako hi hosi. Hamani i lo alakanya lezaku i wa wula yena. Hikwalaho, i te: Ngha a munhu loye a bohiswa tinguwo ta hosi, a khiletwa hehla ka haxi ga hosi, zonake a nanza ga hosi gi ta renzelekela naye lomu Xuxani na gi kanyuluka gi dumisa wanuna loye kasi vontlhe va zizwa. Hi nga alakanyela lezi a nghohe ya Hamani yi nga tsuvisa zona a xikhati lexi a nga tiva lezaku a munhu loye a nga fanele ku dumiswa ku wa hi Mordekai! Makunu, himani a nga runwa hi hosi lezaku a kanyuluka a dumisa Mordekai? Kuve Hamani!— Est. 6:4-10.

¹⁴ Na a nga zi lavi, Hamani i lo ya maha a ntiro lowu a nga alakanya ku a wu faneli ku mahiwa hi yena, zonake a hatlisa aya kaya na a karatekile nguvu. A sati wakwe ni vanghana vakwe va lo mu byela lezaku a kucica loko ka zilo zi wa hi xikombiso xa lezaku i wa ta hluliwa ka yimpi yakwe na Mordekai. — Est. 6:12, 13.

15. a) Zilo muni za zi nene zi nga maheka hi lezi Estere a ngava ni lihlaza-mbilu? b) Hikuyini zi nga zi nene a ku kombisa a “moya wa kurinzela”?

¹⁵ Kota lezi Estere a nga kombisa lihlaza-mbilu, a rinzela siku ginwani kasi ku maha xikombelo xakwe ka hosi, Hamani i lo longisela a kuhlulwa kakwe ha yece. Niku, xana a hi Jehova a nga maha lezaku a hosi yi nga kumi wurongo? (Mav. 21:1) A zi hlamalisi lezi a Mhaka ya Nungungulu yi hi kucako a ku kombisa a “moya wa kurinzela”! (Gonza Mika 7:7.) Loku hi rinzela Nungungulu; hi ta wona lezaku i lulamisa a zikarato za hina hi ndlela ya yi nene nguvu ya ku cima hi wa nga ta yi alakanyela.

I lo wulawula hi kutiya

16, 17. a) Xi chikele rini a xikhati xa lezaku Estere a wulawula? b) Xana Estere i wa hambanisile kuyini na Vaxti, a kale ka sati wa hosi?

¹⁶ Estere a nga tiyangi ku ringa kambe a lihlaza-mbilu la hosi; mubuzweni wa wumbiri i wa fanele ku wula zontlhe. Kanilezi, i wa ta zi mahisa kuyini? A hosi yi lo tlhela yi mu wutisa a xikombelo xakwe. (Est. 7:2) A xikhati xa lezaku Estere a wulawula xi wa chikele makunu.

¹⁷ Hi nga alakanyela Estere na a khongela ka Nungungulu lomu mbilwini mahlweni ka ku wula a magezu lawa: “Hosi, loku u xalala ha mina, ni loku u vumela, nzi kombela lezaku a wutomi ga mina gi nga lobyiswi, ni wutomi ga va ka hina.” (Est. 7:3) Wona lezaku i tiyisekisile hosi ku i wa kombisa xichawo hi malamulela ya yona. Hi nga wona lezi Estere a nga hambanisile zona na Vaxti, a kale ka sati wa hosi, loyi a nga kanyisa a nuna wakwe ha womu! (Est. 1:10-12) Tlhatakumbiri, Estere a nga solasolangi hosi hi lezi yi nga mahile wupumbu ga ku tsumba Hamani. Wutshanwini ga lezo, i lo khongotela hosi lezaku yi mu vikela kasi a nga dawi.

18. Xana Estere i yi byelisile kuyini a hosi a xikarato xakwe?

¹⁸ Handle ko kanakana a xikombelo lexo xi hlamalisile hosi xi tlhela xi yi karata. Himani yaloye a nga wa ta xinyata a daya muzinza wakwe? Estere i lo engeta aku: “Mina ni va ka hina hi xabyisilwe, kasi kuva hi hihiritwa hi ku bhi. Kanilezi loku ku wa hi ku xaviselwa kuva hi maha tikhumbi, ngha nzi nga wuli nchumu, hambu lezi a nala a nga te ngha a tsanzekile ku ringanisa a kulahlekelwa ka hosi.” (Est. 7:4) Wona lezaku Estere i paluxile a xikarato xakwe hi kukongoma, a tlhela a wula lezaku loku ku wo khwatsi va xaviselwe kuva tikhumbi na a miyele nazo. Kanilezi, a kuhihiritwa loko ku wa ta khumba ni hosi kambe.

19. Hi nga gonza yini ka Estere xungetano hi ku wulawula hi ndlela yi kholwisako?

¹⁹ A xikombiso xa Estere xi hi gonzisa zotala xungetano hi mawulawulela ma kholwisako. Loku u tshuka u lava ku paluxa xikarato xo kari ka munhu u mu ranzako kutani ka murangeli wo kari, ngha uva ni lihlaza-mbilu, xichawo u tlhela u wulawula lisine. — Mav. 16:21, 23.

20, 21. a) Xana Estere i xi paluxisile kuyini a xikungo xa Hamani, niku a hosi yi hlamulisile kuyini? b) Xana i mahile yini laha a nga paluxwa kota muluki wa mano yo biha?

²⁰ Na a swirekile nguvu, Ahasuerusi i lo wutisa lezi: “Himani yaloye, a ngava kwihi, a munhu wo kala ave ni mbilu yo alakanya ku maha lezo?” Hi nga alakanyela Estere na a xungeta aku: “A muhlokisi ni nala wo biha hi yena Hamani loyi!” Xana Hamani i wa ta ku hlamulisa kuyini a kulumbetwa loko? I lo tsakama, a lava ni ku ti kelela. Hi nga tlhela u alakanyela a nghohe ya hosi leyo ya ximbilwambilwani na yi cica hi xitshuketi, a xikhati lexi yi tivako lezaku a sungukati legi yi nga gi tsumba nguvu gi yi kucetele ku sayina nayo wu nga wa ta daya a sati wa yona wo ranzeka! A hosi yi lo huma hi kuhatlisa, na yi kwatile nguvu, yiya tsenzeleni lezaku yi ya rula. — Est. 7:5-7.

²¹ Laha a nga paluxwa kota muluki wa mano yo biha, Hamani i lo ya khizama milengeni ya Estere. A xikhati lexi a hosi yi nga wuya yi ta kuma Hamani mubhedini wa Estere na a mu khongotela, yi lo zangara nguvu zonake yi mu lumbeta ku ngha a lava ku pfinya muzinza lomu ndlwini ya hosi. A xilumbeto lexo xi wa wula kufa handle ko kanakana. I lo yisiwa le handle na nghohe yakwe yi fenengetilwe. A munwe wa vatiri va hosi i lo byela hosi lezaku ku wa hi ni mhanze leyi Hamani wutsumbu a nga yi longiselele Mordekai. Ahasuerusi i lo laya lezaku Hamani a hayekwa ka yona. — Est. 7:8-10.

22. Xana a xikombiso xa Estere xi nga hi vunisa kuyini lezaku hi nga tshuki hi mbhelelwa hi kutsumba?

²² Inyamutlha, misaveni leyi yo biha, za olova ku alakanya lezaku hi nga ta tshuka hi wona a kululama na ku maheka. Xana wa tshuka u ti zwisa lezo? Estere a nga tshukangi a mbhelelwa hi kutsumba. Loku a xikhati xi chikele, hi kutiya i lo yimela lezi zi nga zi nene, a tlhela a tsumba lezaku Jehova i wa ta maha ni xihi xi nga laveka. Ngha hinawu hi maha lezo! Jehova a nga cicangi, wa ha tshamisile zalezi a nga hi zona masikwini ya Estere. Wa ha zi kota ku hixetela wakubiha lezaku a ya phasiwa hi ntlhamu walowu a wu dembileko, a ku fana ni lezi a nga maha ka Hamani. — Gonza Tisimu 7:11-16.

I lo yimelela Jehova ni vanhu Vakwe handle ka makangwa

23. a) Xana a hosi yi mu chachazelisile kuyini Mordekai na Estere? b) Xana a xiprofeto lexi Jakobe a xi wulileko a xikhati lexi a nga hi kusuhani ni kufa xungetano hi Benjamini xi tatisekisile kuyini? (Wona a kwadru “Xiprofeto xi tatisekileko.”)

²³ Hi magumo, a hosi yi lo tiva lezaku khwatsi-khwatsi Mordekai i wa hi mani — i wa nga hi munhu ntsena wo tsumbeka a nga mu vikela lezaku a nga dawi, kanilezi i wa hi papai wa Estere wa ku mu wundla. Ahasuerusi i lo yimisa Mordekai ka xikhundla xa Hamani xa wuprimeiro ministro. A hosi yi lo teka a muti wa Hamani — ni titshomba ta Hamani to tala nguvu — yi nyika Estere, zonake Estere a yimisa Mordekai lezaku a wu khatalela. — Est. 8:1, 2.

24, 25. a) Hikuyini Estere a nga kala ku humula anzhako ka ku paluxa a xikungo xa Hamani? b) Xana Estere i gi vekisile kuyini kambe a wutomi gakwe mhangweni?

²⁴ Makunu, a wutomi ga Estere na Mordekai gi wa nga ha hi mhangweni, xana a muzinza i wa ta sangula kunwa mati hi khokho ke? Ntsena loku i wa hi wa makangwa. Ka xikhati lexo, a nayo lowu Hamani a wu yimisileko kasi ku hihirita a vaJuda vontlhe wu wa kari wu rumelwa makhoneni wontlhe ya mufumo wa Persia. Hamani i wa hlahluvile tihlolo, kutani Pure — zi nga hi ndlela yo kari ya wungoma — kasi ku tiva a xikhati xa xi nene xa ku tatisa a makungo yakwe yo biha. (Est. 9:24-26) Lisine lezaku ku wa ha kiyela tihweti lezaku a siku lego gi chikela, hambulezo a xikhati xi wa chikela hi kuhatlisa. Xana zi kona va nga zi kota ku maha lezaku a khombo legi gi nga va weli?

²⁵ Hi kota ya ku karatekela vanwani, Estere i lo tlhela a veka wutomi gakwe mhangweni, hi kuya kambe ka hosi na a nga vitaniwangi. Ka khati legi, i lo ya rilela hosi hi kota ya vanhu vakwe, a yi khongotela lezaku yi fuvisa a nayo wo tshisa lowu wu nga humesilwe. Kanilezi a milayo yi nga yimisiwa hi vito ga hosi ya Persia yi wa nga ciciwi. (Dan. 6:12, 15) Hambulezo, a hosi yi lo vumelela Estere na Mordekai a ku humesa wunwani nayo. Ku lo huwelelwa nayo wuswa, wu nga nyika vaJuda a lungelo ga ku ti vikela. A vakhileli va mahaxi va lo runwa lezaku va haxa mahungu lawo hi kuhatlisa makhoneni wontlhe ya mufumo wa Persia, va yisela vaJuda a mahungu lawo yo saseka. Makunu a vaJuda va wa hi ni kutsumba. (Est. 8:3-16) Ha zi kota ku wona vaJuda lavo va nga hanya mufunweni wa hombe wa Persia na va ti lavela matlhari va tlhela va ti longisela kulwa, zi nga zilo za ku cima na va nga zi mahangi loku ku wa nga hi nayo muswa wu nga humeswa. Kanilezi, a xiwutiso xa lisima nguvu hi lexi, xana “Jehova wa tiyimpi” i wa tava ni vanhu vakwe? — 1 Sam. 17:45.

26, 27. a) Xana a kuhlula loku Jehova a nyikileko a vanhu vakwe hehla ka valala vabye kuve ka hombe ku chikela kwihi? b) A xikhati lexi a vana va Hamani va nga dawa, ku wa tatiseka a xiprofeto muni?

²⁶ Laha hi magumo gi nga chikela a siku ga kulwa, a vanhu va Nungungulu va wa longile. Hambu a tihosana to tala ta mufumo wa Persia ti lo yima tlhelweni ga vaJuda a xikhati lexi ti nga tiva lezaku a primeiro ministro wa muswa ku wa hi Mordekai, a muJuda. Jehova i lo nyika vanhu vakwe a kuhlula ka hombe nguvu. Handle ko kanakana Jehova i mahile lezaku a valala va vanhu vakwe va hluliwa kasi va nga ha vukeli kambe a vanhu vakwe.a — Est. 9:1-6.

²⁷ A ku hunza lezo, Mordekai i wa nga ta zi kota ku tshama ni yindlu ya Hamani hi kutlhatlheka na vana va wanuna loye wo biha va ha hanya. Hikwalaho, vonawu va lo dawa. (Est. 9:7-10) Hi kumaha loko, a xiprofeto xa Biblia xi lo tatiseka, hakuva Nungungulu i wa profetile lezaku a vaAmaleki va wa ta loviswa va ku bhi, hi kota ya lezi va nga ti mahile valala va vanhu vakwe. (Deut. 25:17-19) Kuzilava a vana va Hamani va wa hi xikari ka vaAmaleki vo gumesa va nga konelwe kufa hi Nungungulu.

28, 29. a) Hikuyini zi nga hi kuranza ka Jehova lezaku Estere ni vanhu vakwe va patseka yimpini? b) Hikuyini gi nga thomo ka hina a ku gonza hi xikombiso xa Estere?

²⁸ Hambu lezi a nga ha hi muswa, Estere i rwele minzhwalo yo binza — yo kota ku tsala milayo yi nga yelana ni yimpi ni kudawa ka vanhu. Kuzilava a zi mu olovelangi. Hambulezo, i wa zi tiva lezaku Jehova i wa lava ku a vanhu vakwe va vikelwa kasi va nga loviswi; hakuva a tiko ga Israeli gi wa fanele ku pswala Messia a tsumbisilweko, a nga yena ntsena xibuka xa kutsumba ka vanhu vontlhe! (Gen. 22:18) Inyamutlha, a malanza ya Nungungulu ma tsaka hi ku tiva lezaku a xikhati lexi Messia, Jesu, a ngata laha misaveni i beletele a valanzeli vakwe, va xikhatini lexo ni va masikwini ya hina, a ku patseka tiyimpini ta vanhu. — Mat. 26:52.

²⁹ Hambulezo, a maKristu ma le kulweni ka yimpi ya moya; Satani i xuva nguvu ku daya a kukholwa ka hina ka Jehova Nungungulu. (Gonza 2 Va Le Korinte 10:3, 4.) I thomo ga hombe nguvu a ku gonza hi xikombiso xa Estere! A ku fana na yena, ngha hi kombisa a kukholwa hi ku wulawula hi ndlela yi kholwisako, hi wutlhari ni lihlaza-mbilu, kutiya-hlana, ni ku tshama na hi longile a ku yimelela a vanhu va Nungungulu hi kuziranza.