Hi xuva nguvu ku tirela Jehova ni ka gihi wutshamu

LEZO ku’ve lembe ga 1949, kwalomo ka 60 wa malembe ma hunzileko, kanilezi a matimu ya mina ma sangulile ka malembe ya mahlweni nguvu ka lezo. A papai wa mina Hendrik, i wa hi mumahi wa zilato a tlhela a tira ku hlayisa zitsangi le Donderen, ku nga xidoropana xi nga nwalungu wa Drenthe, le Holanda. Nzi pswalilwe leyo hi 1927, nzi wa wumune xikari ka ntlhanu wa vana ni vambiri. A muti wa hina wu wa gamekene ni ruwa ga ku chaka le tlhaveni. A ku tala ka vaakelane va hina va wa hi varimi, niku nzi wa gi ranza nguvu a wutomi ga wurimo. Hi 1947, laha nzi nga hi ni 19 wa malembe, nzi lo tiva lisine ni munwe wa vaakelani va hina, Theunis Been. Nza zi alakanya khwatsi lezaku laha nzi nga wona Theunis Been hi khati go ranga, a nzi mu tsakelangi. Kanilezi, xikhatanyana nzhako ka Yimpi ya Wumbiri ya Misava, i lo maha Mboni ya Jehova zonake nzi wona lezaku makunu i wa hi munhu wa wunghana ku hunza lezi nzi nga mu tivisa zona. A kucica loku wutomini gakwe ku nzi hlamalisile nguvu, hikwalaho nzi lo demba ndleve a xikhati lexi a nga bhula na mina xungetano hi xitsumbiso xa Nungungulu xa ku neha paradise laha misaveni. Nzi lo amukela lisine hi xihatla. Kusukela kwalaho, hi lova vanghana wutomini ga hina gontlhe.a

Nzi sangulile ku xumayela hi Maio wa 1948, niku ka hweti yi nga lanzela, hi siku ga 20 ka Junho, nzi lo bapatizwa ka gotsovanyano wu mahilweko le Utrecht. Hi 1 ka Janeiro wa 1949, nzi lo sangula ntiro wa wuphayona zonake nzi nyikwa xiavelo xa ku ya tira le Borculo, mutsuwuka-gambo wa Holanda, laha ku nga hi ni bandla ga gi tsongwani. Kasi nzi chikela seyo, nzi wa fanele ku famba pfhuka wa xipimo xa 130 wa tikilometro, hikwalaho nzi zi wonile zi hi chukwana a ku famba hi bhasikeni wa mina. Nzi wa alakanya lezaku a pfhuka lowo nzi wa ta famba hi 6 wa tihora, kanilezi hi kota ya lezi ku ngana vula ya hombe ni moya wu ngaba wuya nzhako, nzi fambile hi 12 wa tihora, hambu lezi ka 90 wa tikilometro to gumesa nzi fambileko hi xitimela! Hi kugumesa, nzi lo chikela lomu nzi ngaya kona, ka ngango wa Mboni, laha nzi nga tshama kona a xikhati lexi nzi nga phayona ka wutshamu lego.

Ka malembana lawo ya nzhako ka yimpi, a vanhu va wa hi zisiwana. Nzi wova ni fato yinwe ni bhuluku ginwe basi — a fato yi wa hi ya hombe nguvu, a bhuluku gi wa nzi manya! Khwatsi hi lezi nzi zi wulileko kusanguleni, ka hweti yo ranga le Borculo a zi nzi olovelangi, hambulezo Jehova i lo nzi katekisa nzi kuma zigonzo za Biblia zo tala. Loku ku hunzile a ntlhanu wa tihweti ni mune, nzi lo rumelwa ku ya tira le Amsterdã.

KU SUKA HI TLHAVENI NZIYA DOROPENI

Na nzi kuleleko tlhaveni, lomu a vanhu va hanyako hi ku rima, makunu nzi wa hi Amsterdã, ku nga doropa ga hombe ka wontlhe ga Holanda. A ntiro wa simu wu wa pswala nguvu a mihanzu. Ka hweti yo sangula, nzi lo nyikela a mabhuku yo tala ku hunza lawa nzi nga ma nyikele ka mune wa tihweti ti nga hunzile. Khalekhale nzi wa fambisa xipimo xa ntlhanu wa zigonzo za Biblia ni zinharu. Anzhako ka kuva nzi yimisilwe kota nanza ga bandla (zalezi ku nga mutlhanganyisi wa hubye ya madota), nzi lo nyikwa xiavelo xa ku veka kanelo ya mina ya laha kubaseni yo ranga. Ka mina, lezo zi wa chavisa nguvu, hambulezo, nzi te hefu a xikhati lexi nzi nga ciciwa nziya ka bandla ginwani xikhatanyana mahlweni ka ku veka a kanelo leyo. Ne nzi wa nga zi alakanyi lezaku hi kufamba ka malembe, nzi wa ta veka tikanelo to hunza a 5.000 wa tona!

Hi Maio wa 1950, nzi lo rumelwa Haarlem. Hi kulanzela, nzi lo nyikwa xiavelo xa kuva muwoneleli wa xipanze. Nzi wa nga gi kumi ni wurongo hi masiku manharu. Nzi lo byela Robert Winkler, munwe wa va makabye lava va nga tira hofisa ya ravi lezaku nzi tizwa na nzi nga ringanelwi, kanilezi yena i te ngalo: “Wena tatisa a xikombelo lexi. U ta gonza.” Xikhatanyana nzhako ka lezo, nzi lo gonzisiwa hi xipimo xa hweti, zonake nzi sangula ku tira kota nanza ga xipanze (muwoneleli wa xipanze). Laha hi nga enzela a bandla go kari, nzi lo tiva Janny Taatgen, a nhanyana wo tshama na a tsakile wa phayona, wo ranza nguvu Jehova ni wa moya wa kutikarata. Hi lo chada hi 1955. Kanilezi, na nzi nga siya mahlweni ni matimu ya mina, Janny i ta tlhamusela lezi a nga mahisa zona phayona ni lezi hi nga tirisa zona zinwe anzhako ka loku hi chadile.

HI TIRA ZINWE KOTA NUNA NI SATI

Janny: A mamani wa mina i mahile Mboni hi 1945, a xikhati lexi nzi nga hi ni 11 wa malembe. Zalezo i lo wona lisima la ku va gonzisa Biblia a vana vakwe va vanharu, kanilezi papai i wa yi venga nguvu lisine. Hikwalaho, mamani i wa hi gonzisa loku papai a nga hi kona laha kaya.

A mutlhangano wo sangula nzi ngava ka wona ku’ve gotsovanyano le Haia hi 1950. Loku ku hunzile viki ginwe, nzi lo ya wona a mutlhangano wa mina wo ranga ka Salawu ya Mufumo ya lomu xipanzeni xa hina, le Assen (Drenthe). Papai i lo zangara nguvu zonake a nzi hlongola laha kaya. Mamani aku: “Wa ku tiva ka ku ya hanya kona.” Nzi wa zi tiva lezaku i wa wula a vamakabye va mina va moya, va xinuna ni va xisati. A kuranga, nzi lo ya hanya ni ngango wa Timboni wu nga hi kusuhani ni kaya, kanilezi papai i wa ha simama ku nzi karatisela kuhanya. Hikwalaho, nzi lo rura nziya ka bandla ga le Deventer (Overijssel), gi nga hi ka pfhuka wa 95 wa tikilometro. Hambulezo, kota lezi nzi nga ha hi nwanana, a mufumo wu lo kona papai hi ku nzi hlongola laha kaya. Hi kota ya lezo, i lo nzi byela lezaku nzi wuya kaya. Hambu lezi a papai wa mina a nga tshukangiko a amukela lisine, i gumesile a nzi tsika nziya mitlhanganweni yontlhe ni kuya ntirweni wa simu.

Xikhatanyana nzhako ka kuva nzi tlhelile kaya, mamani i lo sangula ku babya nguvu, hikwalaho nzi wa fanele ku maha mitiro yontlhe ya laha kaya. Hambu lezi nzi nga hi ka xiyimo lexo, nzi simamile ku kula hi tlhelo ga moya, nzi bapatizwa hi 1951, na nzi hi ni 17 wa malembe. Hi 1952, a xikhati lexi mamani a nga hanya mababyi yakwe, nzi lo tira zinwe ni vamakabye vanharu va xisati va maphayona hi tihweti timbiri kota phayona go vunetela. Hi wa tshama lomu ka yindlu yo fana ni ngalava hi xumayela ka madoropa mambiri le Drenthe. Hi 1953, nzi lova phayona ga xikhati xontlhe. Loku ku hunzile lembe, a bandla ga hina gi lo enzelwa hi jaha ga muwoneleli wa xipanze. A jaha lego ku wa hi Markus. Laha hi nga wona lezaku zi wa tava chukwana ku tirela Jehova kota nuna ni sati, hi lo chada hi Maio wa 1955.

Markus: Anzhako ka muchado wa hina, a ku ranga hi nyikilwe xiavelo xa ku ya tira kota maphayona le Veendam (Groningen). Hi wa hanya ka yindlu yo hlongana nguvu yi nga hi ni xipimo xa 3 wa timetro hi kuleha ni 2 hi kuanama. Hambulezo, Janny i wa yi longisela khwatsi yi saseka a tlhela a yi maha hi tizwa khwatsi loku hi hi lomo. Wusiku ni wusiku, hi wa fanele ku susa a meza ni zitulwana za hina za zimbiri kasi hi kuma wutshamu ga ku releta a mubhedi wa hina wa ku faselwa laha khurisini.

Anzhako ka ntlhanu wa tihweti ni yinwe, hi lo nyikiwa xiavelo xa wuwoneleli ga xipanze le Bélgica. Hi 1955, ku wa hi ni xipimo xa 4.000 wa vahuweleli tikweni gontlhe ga Bélgica. Zalezi, ku na ni xipimo xa 24.000 wa vahuweleli! Le Flandres, nwalungu wa Bélgica, a vanhu va wulawula lirimi linwe ni le Holanda. Hambulezo, a mawulawulela ya vanhu va le Bélgica ma hambananyana ni lawa ya lava va le Holanda, hikwalaho hi wa fanele ku ranga hi ku hlula a xikarato xa lirimi.

Janny: A ntiro wa wuwoneleli ga xipanze wu lava moya wa kutikarata. Hi wa enzela mabandla hi mibhasikeni ya hina, hi tshama mitini ya vamakabye va xinuna ni va xisati. Kota lezi hi nga hi hava wutshamu ga hina wutsumbu ga kuya kona lezaku hi sukela laho loku hi enzela bandla ginwani, hi wa tshama ka muti lowo kala Muvulo, hi enzela a bandla gi nga lanzela hi Wazibili ni mixo ya kona. Kanilezi, xontlhe xikhati hi wa wona a ntiro wa hina kota makatekwa ma tako hi ka Jehova.

Markus: A kusanguleni hi wa nga tivi ne makabye munwe ka mabandla lawa hi nga ma enzela, hambulezo va wa hi mahela za zi nene nguvu, va tlhela va hi rurela hi matsenya. (Maheb. 13:2) Hi kufamba ka malembe, hi enzele a mabandla wontlhe ya xiHolandês le Bélgica hi zikhati zo hlaya. Lezo zi hi nehele makatekwa yo tala. Hi xikombiso, hi lo tiva vamakabye va xinuna ni va xisati vo tala nguvu ka muganga wa xiHolandês, niku va lova vanghana va hina va hombe. Hi lo wona a vaswa vo tala nguvu na va kula hi tlhelo ga nyama ni ga moya, va tlhela va ti hendleleta ka Jehova, va rangisa Mufumo wutomini gabye. A ka hina, litsako la lisine a ku wona votala xikari kabye na va tirela Jehova hi kutsumbeka ntirweni wa xikhati xontlhe. (3 Joh. 4) A kutiyisana loku ka hi vuna ku simama xiavelweni xa hina na hi tira hi mbilu yontlhe. — Rom. 1:12.

KUVA NI KUCICA KA HOMBE NI MAKATEKWA YA LISINE

Markus: Kusukela siku hi nga chada, a kuxuva ka hina ku wa hi ku gonza Xikola xa Gileadi. Siku ni siku hi wa mbheta hora hi kutsongwani ka kona na hi gonza xiNgiza. Hambulezo, zi wa nga olovi a ku gonza xiNgiza hi mabhuku, hikwalaho, hi zi wonile na zi hi chukwana kuya Inglaterra hi xikhati xa maferiya ya hina lezaku hi ya tirisa xiNgiza xa hina a xikhati lexi hi xumayelako. Hi kugumesa, hi 1963, hi lo amukela a vilope yi ngata hi Brooklyn, a tsinza wa misava yontlhe wa Timboni ta Jehova. Lomu ka vilope leyo ku wa hi ni mapapilo mambiri, a ginwe gi wa hi ga mina, legi ginwani gi wa hi ga Janny. Ka papilo ga mina nzi wo rambiwa ku ya gonza xikola xo hlawuleka xa Gileadi hi khume ga tihweti. A xikola lexo, xi wa ta gonzisa vamakabye va xinuna ni ku va vuna ku tiva lezi a hlengeletano yi mahisako zona zilo. Hikwalaho, ka 100 wa vamakabye lava va nga rambilwe, a 82 wa vona va wa hi vavanuna.

Janny: Ka papilo legi nzi nga amukela ka siku lego, nzi wa kombeliwa lezaku nzi ehleketa hi mukhongelo a ku nzi wa ta vumela ku sala nzoce le Bélgica, Markus na a gonza xikola xa Gileadi ke. Nzi wula futsi na nzi nga kanakani lezaku a kusanguleni nzi swirekile nguvu. Zi wa wonekisa ku khwatsi Jehova i wa nga katekisangi a kutikarata ka mina ntirweni wakwe. Hambulezo, nzi lo veka kupima ka mina kungweni ga Xikola xa Gileadi — ku nga ku vuna lava va gonzako xikola lexi lezaku va maha khwatsi a ntiro wa kuxumayela mahungu yo saseka misaveni yontlhe. Hikwalaho, nzi lo vumela ku sala, zonake nzi nyikwa xiavelo xa ku ya tira kota phayona go hlawuleka le Ghent, doropeni ga Bélgica. Xiavelweni lexo, nzi tirile na Anna na Maria Colpaert, va nga hi maphayona yo hlawuleka yo buva.

Markus: Kota lezi nzi nga fanele ku chukwatisa a xiNgiza xa mina, nzi lo rambiwa a kuya Brooklyn na ka ha kiyela a ntlhanu wa tihweti lezaku a xikola xi sangula. Nzi tirile ka Xipanze xa Kurumela Mabhuku handle ni ka Xipanze xa Ntiro. A ku tira tsinza wa misava yontlhe, ni ku vunetela ku longisela mabhuku lezaku ma rumelwa Asia, Europa, ni le Amerika Dzonga, zi nzi vunile ku wona ni ku zwisisa khwatsi lezaku hakunene hi na ni vamakabye misaveni yontlhe. Loyi nzi mu alakanyako nguvu hi makabye H. Macmillan, loyi a tirileko kota peregrino (muwoneleli a fambafambako) masikwini ya makabye Russell. Makunu i wa khosahele niku i wa nga ha ingisi khwatsi, hambulezo i waya mitlhanganweni yontlhe hi kutsumbeka. Lezo zi nzi khumbile nguvu zi tlhela zi nzi gonzisa lezaku a hi faneli ku tshuka hi hlakana hi mitlhangano ya hina ya wuKristu. — Maheb. 10:24, 25.

Janny: Mina na Markus hi wa bhula makhati yo tala nzeni ka viki. Hi wa xuvana nguvu! Hambulezo, Markus i wa xalala nguvu hi lezi a nga gonza le Gileadi, niku minawu nzi wa kuma litsako la lisine hi wutireli ga mina. A xikhati lexi Markus a nga wuya hi Estados Unidos, nzi wa fambisa 17 wa zigonzo za Biblia! A kuva hi hambene hi lembe ni tihweti tinharu, ku’ve nchumu wo nonoha nguvu, kanilezi nzi zi wonile lezaku hakunene Jehova i katekisile a kutikarata ka hina. Ka siku legi Markus a nga wuya hi gona, a xihaha-pfhuka lexi a nga hi ka xona xi lo celwa hi tihora to tala, hikwalaho a xikhati lexi a nga chikela, hi lo angarelana hi tlhela hi rila. Cima ka khati lego, a hi se hambana kambe.

HA MA BONGA NGUVU A MALUNGELO WONTLHE YA NTIRO

Markus: A xikhati lexi nzi nga wuya hi Gileadi hi Dezembro wa 1964, hi lo nyikiwa xiavelo xa ku ya tira Beteli. Hambu lezi hi nga kala hi nga zi tivi ka xikhati lexo, lexo xi wa nga tava xiavelo xa hina xa kala kupinzuka. Loku ku hunzile tihweti tinharu ntsena, hi lo rumelwa Flanders hi ya tira xiavelweni xa ku wonelela muganga. A xikhati lexi Aalzen na Els Wiegersma va nga rumelwa Bélgica kota varumiwa, va lo nyikiwa xiavelo xa ku wonelela muganga zonake hina hi tlhela Beteli laha mina nzi nga ya tira ka Xipanze xa Ntiro. Kusukela hi 1968 kala 1980, a ziavelo za hina zi cicile makhati yo tala, kusukela ku tira Beteli kala ku ya tira kota muwoneleli a fambafambako. Hi kugumesa, kusukela hi 1980 kala 2005, nzi lo tlhela nzi tira kambe kota muwoneleli wa muganga.

Hambu lezi hi nga tolovela ku ciciwa ziavelo, a hi tshukangi hi rivala lezaku hi hendleletile a wutomi ga hina ka Jehova kasi hi mu tirela hi muhefemulo wa hina wontlhe. Hi wa xalala nguvu hi ziavelo zontlhe hi nga nyikwa, na hi tsumba lezaku ni kwihi kucica ntirweni wa hina, a kungo ga kona, ku wa hi ku yisa mahlweni a ntiro wa Mufumo.

Janny: Nzi tsakile nguvu hi lungelo ga ku famba na Markus le Brooklyn hi 1977 ni le Patterson hi 1997,

a xikhati lexi a nga ya kuma gonziselelo yo engeteleka kota xiro xa Kometi ya Ravi.

JEHOVA WA ZI TIVA LEZI HI ZI LAVAKO

Markus: Hi 1982, Janny i lo mahiwa operasawu a tlhela a humelela khwatsi ka gona. Anzhako ka malembe manharu, a bandla ga le Louvain gi lo hi mahela wunene hi ku hi nyika yindlu yi nga hi hehla ka Salawu yabye ya Mufumo. Anzhako ka 30 wa malembe, hi kona hi nga gonza ku kuma wutshamu ga gi tsongwani ga hina wutsumbu ga ku tshama kona. Hi Wazibili, a xikhati lexi hi nga ti longisela kasi ku enzela a bandla go kari, nzi wa kwela 54 wa zikada nzi tlhela nzi chika makhati yo tala kasi ku chisetela a zibya za hina! A yo tsakisa, hi lezaku hi 2002 ku lo mahiwa malulamiselo ya lezaku hi kuma a yindlu lahasi. Anzhako ka kuva nzi tlhanganyisile a 78 wa mambe, hi lo nyikwa xiavelo xa ku tira kota maphayona yo hlawuleka doropeni ga Lokeren. Ha xalala nguvu hi ku tira hi ndlela leyi, ni kuva hi simama kuya sinwini siku ni siku.

Janny: Hi wumbiri ga hina hi mbhetile 120 wa malembe ni ku hunza ntirweni wa xikhati xontlhe! Hi ku wonile ha hoce a kutsumbeka ka magezu ya Jehova ya lezaku, ‘cima a nga ta hi tsika’ ni lezaku loku hi mu tirela hi kutsumbeka, ‘hi nga ta vumala nchumu.’ — Maheb. 13:5; Deut. 2:7.

Markus: Hi lo hendleleta a wutomi ga hina ka Jehova na ha ha hi vaswa. A hi zangi hi ti lavela zahombe. Kusukela kale, hi ti yimisele ku amukela ni xihi xiavelo hi nyikwako, hakuva ha tsumba hi mbilu yontlhe lezaku a xa lisima ka hina, a hi xiavelo lexi hi nga naxo ge hambu wutshamu legi hi tirako ka gona, kanilezi hi loyi hi mu tirelako.